سیاست نامه علم و فناوری

نوآوری پایدار برای بقا و موفقیت سازمان در فضای آشفته ی عصر دیجیتال، به ویژه در بحران کنونی همه گیری کووید-19 ضروری است. بسیاری از نوآوری های امروزی از ترکیبی از فناوری های دیجیتال استفاده می کنند و به زیرساخت های ارتباط از راه دور و دسترسی به اینترنت متکی هستند. تجربه یک ساله بحران کووید-19 نشان داده است که نوآوری های شکل گرفته در بستر دیجیتال تا چه حد توانسته است تاب آوری جامعه در برابر این بحران را افزایش دهد. در این راستا مطالعه حاضر با هدف ارائه مدل جامع نوآوری ها در بستر دیجیتال و نقش و تاثیر آنها در بحران کووید-19 انجام شده است. روش اصلی این تحقیق فراترکیب کیفی است که در آن از محاسبه ضریب کاپا برای ارزیابی مدل و همچنین محاسبه آنتروپی شانون برای تعیین ضریب اهمیت شاخص ها استفاده شده است. بدین منظور ابتدا، از طریق جستجوی کلیدواژه های مرتبط نسبت به استخراج مطالعات پیشین در رابطه با نوآوری های دیجیتال در دوران بحران کووید-19 اقدام شد و تعداد 634 مقاله یافت و در چهار مرحله متوالی غربال گری، 78 مقاله نهایی انتخاب شد. در ادامه شاخص های شناسایی شده در مقالات مختلف کدگذاری شده و با دسته بندی کدها، مضمون های اصلی شناسایی شد. نتایج نشان داد فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، فناوری ابری و بلاکچین مهم ترین حوزه های نوآوری دیجیتال در دوران پاندمی کووید-19 هستند. همچنین بهداشت و درمان، آموزش و کسب و کار به عنوان حوزه های اصلی کاربرد نوآوری های دیجیتال در دوران پاندمی شناسایی شدند.

کارآفرینی تعاونی و شیوه های نوین تأمین مالی تعاونی ها در راستای جذب سرمایه های خرد با زمینه اعتقادی جوامع اسلامی سازگاری بیشتری دارد. هدف از این پژوهش پاسخگویی به این سؤال بوده است که چه معیارهایی برای سرمایه گذاری در تعاونی اهمیت بیشتری دارد. این پژوهش ضمن بررسی نقاط قوت و ضعف مدل های مرسوم تأمین مالی تعاونی ها، مدل تأمین مالی مدنظر را با تحلیل داده های نمونه آماری با متغیرهای کمّی و کیفی بر اساس نظریه داده بنیاد مورد بررسی قرار می دهد. متغیرهای کمّی در جامعه آماری 38000 نفری و نمونه گیری 380 پرسش نامه و متغیرهای کیفی بر اساس نظریه داده بنیاد با استفاده از مصاحبه ژرف نگر با 15 نفر از خبرگان و متخصصان حوزه تعاون باسابقه بیش از 3 سال می باشد. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که عوامل اقتصادی و اجتماعی بیشترین تأثیر را در انباشت سرمایه در تعاونی ها دارند و این مدل تأمین مالی باتوجه به هزینه کمتر و مزایای اجتماعی آن، راهکاری مناسب جهت تأمین مالی پروژه های زیرساختی می باشد.

فناوری اینترنت اشیا یکی از موج های بلند فناوری می باشد که به عنوان سکویی برای صعود و یا سقوط کشورها در مسیر توسعه اقتصادی عمل خواهد نمود. کشورها و شرکتهایی که از فرصت های پیش روی این فناوری استفاده نمایند، می توانند به جمع پیشتازان جهانی ملحق شده و برای چندین دهه جایگاه خود را تثبیت نمایند. در سالهای گذشته ایران فعالیت های گسترده ای را به منظور توسعه فناوری های مختلف، صورت داده است ، اما به علت کثرت حوزه های فناوری و پخش شدن توان کشور در حوزه های متنوع، انباشت کافی دانش و سرمایه در یک بخش صورت نپذیرفته تا امکان سرریز آن به سایر بخش های صنعتی و اقتصادی نیز فراهم گردد. به صورت کلی به منظور همپایی اقتصادی باید در چندین بخش صنعتی و فناوری جهش صورت بپذیرد تا یک کشور بتواند به بک کشور توسعه یافته تبدیل شود. اما از آنجاییکه فناوری اینترنت اشیا یک فناوری عام بوده و در همه ی بخش ها کاربرد دارد، مجددا خطر پخش شدن توان علمی و سرمایه ای کشور در حوزه های مختلف آن وجود دارد، بنابراین ضروری است با تمرکز بر حوزه های اولویت دار، انباشت دانش و در پی آن انباشت سرمایه و ثروت هم ایجاد شود تا بتوان با سراریز به سایر بخش ها فرصت را برای جهش اقتصادی کشور فراهم نمود. با توجه این امر، در این پژوهش کوشیده شده است، بخش های کاربردی فناوری اینترنت اشیا که میتوانند جهش فناوری و اقتصادی را بوجود آورند شناسایی شده و سپس با استفاده از رویکرد مدلسازی غیر خطی میزان اهمیت و اولویت این بخشها مشخص شوند. نتایج نشان داد که تمرکز بر هوشمندسازی حوزه انرژی در ایران دارای بالاترین مزیت بوده و تمرکز بر این بخش میتواند رشد اقتصادی وفناوری جامعه را تضمین نماید.

بحران کووید-19، منجر به تأثیر منفی زیادی بر رشد اقتصادی کشورها و تعطیلی بسیاری از کسب وکارها شده است. این تأثیر به خصوص برای کشور ما که تحت تحریم های ناعادلانه اقتصادی نیز هستیم، دوچندان بوده است. لذا نظر به چالش های اقتصادی برهه کنونی، هدف این پژوهش، تحلیل الگوی رفتاری کسب وکارهای نوپای ایرانی که در شرایط اضطرار(بحران کرونا) موفق به بقا و حتی رشد خود شده اند می باشد. این پژوهش با رویکردی کیفی و با استفاده از روش مطالعه موردی از نوع طرح پژوهش قالبی یا مبتنی بر تمپلیت ، 12 کسب وکار نوپا در صنایع مختلف را مورد مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته قرار داد. نتایج نشان می دهد، اتخاذ رفتارها و استراتژی های کارآفرینانه پیشگیری محور، مساله محور و فرصت محور، پیش و حین بحران و رفتارهای اکتشافی شامل پرسشگری، مشاهده گری، شبکه سازی و آزمایشگری، احتمال موفقیت کسب وکارهای نوپا را در شرایط اضطرار افزایش می دهد. این نتایج بینش های ارزشمندی برای محققین و کارآفرینان بالقوه در ارتباط با الگوهای رفتاری کسب وکارهای نوپای موفق در شرایط بحرانی ایجاد می نماید.

تدارکات عمومی (حامی) نوآوری سیاستی است که به دلیل سهم قابل توجه خریدهای دولت ها از اقتصادهای ملّی، از اوایل قرن بیست و یکم مورد توجه کشورهای توسعه یافته به خصوص اروپا قرار گرفته است. این سیاست نوآوری طرف تقاضا با وجود جذابیت هایی که دارد بسیار اندک مورد توجه کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته قرار گرفته است که یک دلیل آن اقتضائات و نیازهای متفاوت این کشورهاست. از جمله اهمّ این اقتضائات توانمندی ناکافی تامین کنندگان است. این مقاله مروری با ارائه 1) مبانی نظری مطالعات توانمندسازی تامین کنندگان و سیاست تدارکات عمومی نوآوری، و 2) بررسی پژوهش های صورت گرفته، و 3) بررسی علم سنجی مقدماتی آثار علمی در این دو حوزه سعی دارد شمایی کلی از مطالعات مربوطه ارائه دهد. یافته ها نشان می دهند که هر دو حوزه با قلّت و پراکندگی آثار علمی مواجهند. کشورهای پیشرفته – احتمالاً به دلیل اینکه توانمندسازی تامین کنندگان در مقایسه با توسعه نوآوری هدف اصلی آنها نیست- توانمندسازی تامین کنندگان را به عنوان هدفی فرعی و تبعی از سیاست تدارکات عمومی نوآوری در نظر می گیرند که در طی مسیر توسعه نوآوری خودبه خود رخ می دهد. این در حالیست که کشورهای در حال توسعه نیازمند هدفگذاری عامدانه بر روی این نیاز خود طی اهرم کردن تدارکات عمومی هستند.

در طی چند دهه ی گذشته، به دنبال نقش کلیدیِ دانش و تجاری سازی دانش به عنوان عامل اصلی رونق اقتصادی و رقابت پذیری، هرچه بیشتر بر اهمیت تحول نقش دانشگاه ها در جهت زمینه سازی باروری فعالیت های نوآورانه و کارآفرینانه تأکید می شود. در این راستا در بسیاری از نقاط جهان سازمان های دولتی و میان دولتی نقش مهمی به منظور ترویج مفاهیم، ایجاد ذهنیت و فرهنگ کارآفرینی و تشویق دانشگاه ها داشته اند. یکی از راهکارهای مورداستفاده در این زمینه اعطای جوایز ملی و بین المللی به دانشگاه هایی است که توانسته اند در مسیر جامعه محوری و کارآفرینی گام های مؤثری را بردارند. با توجه به اهمیتی که در کشور برای حرکت به سمت جامعه محوری و کارآفرینی در دانشگاه های کشور احساس می شود، جایزه دانشگاه کارآفرین می تواند به عنوان ابزاری در جهت تسریع عملی کردن سیاست های مربوطه موردتوجه قرار گیرد. ازاین رو در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از مطالعه اسنادی، به مرور و بررسی جوایزی که در این خصوص توسط سایر کشورها به دانشگاه ها اعطا می شود و مدل های ارزیابی آن پرداخته شود. یافته های این پژوهش می تواند راهگشایی برای سیاست گذاران و محققین به منظور درک اهمیت پر کردن جای خالی این جایزه و نیز ارائه مدل بومی در ایران برای سمت دهی و تشویق دانشگاه های کشور به سوی جامعه محوری و کارآفرینی و کمک به بهبود وضعیت زیست بوم کارآفرینی باشد.

در عصر حاضر، پیچیدگی و تغییرات محیطی به اندازه ای گسترده و پویا است که بسیاری از سازمان ها با استفاده از ساختارهای سلسله مراتبی سنتی قادر به انطباق و سازگاری با تغییرات نیستند. چنین شرایطی شرکت ها را مجبور می سازد به سمت ساختارهای تخت و انعطاف پذیر سوق پیدا کنند. هدف این مقاله شناسایی و معرفی شیوه ای نوین از سازماندهی در عصر پیچیده امروزی می باشد. جهت دستیابی به این هدف با بررسی ادبیات موضوع با استفاده از مطالعات کتابخانه و بررسی اسناد و مدارک و مقالات موجود در مجلات معتبر این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم. درنهایت با معرفی ساختار لَتیس به عنوان شیوه ای نوین در سازماندهی می توان با استفاده از تیم های کاری کوچک و توزیع قدرت در سازمان، موانع ناشی از بوروکراسی های سلسله مراتبی سنتی را کاهش داد و پاسخگویی، انعطاف پذیری، خلاقیت، نوآوری، کارایی و اثربخشی را در سازمان فراهم آورد. استفاده از چنین شیوه ی سازماندهی می تواند مزایایی ازجمله ارتباطات نامحدود و چندجانبه بین افراد، مسیرهای پیشرفت شغلی چندجهته، ظهور ایده های خلاقانه، تعادل میان زندگی و کار، افزایش روحیه و نشاط، انگیزه کاری و تعهد به اهداف را در سازمان به ارمغان آورد.