سیاست نامه علم و فناوری

کارآفرینی اجتماعی، مفهومی نسبتاً جدید است که حدود سه دهه قبل در ادبیات علمی جهان مطرح شد. تعاریف متعددی برای کارآفرینی اجتماعی مطرح شده است و کارآفرینی اجتماعی همچون کارآفرینی، که بیش از سه قرن از معرفی آن در محافل علمی می گذرد، تعریفی واحد و مشخص ندارد. به رغم آنکه تعاریف کارآفرینی اجتماعی نقاط اشتراکی دارند، در برخی موارد، اختلاف های بسیاری میان آن ها مشاهده می شود. تقریباً در همه تعاریف، کارآفرینی اجتماعی مأموریتی اجتماعی و فراتر از کسب سود و منافع شخصی دارد. موضوعی که در هیچ یک از تعاریف به آن توجه نشده است، شناسایی مشکلات اجتماعی و راهکارهای برطرف کردن آن ها به نظام فکری و ارزشی فرد کارآفرین اجتماعی وابسته است. در این مقاله بخشی از تعاریف کارآفرینی اجتماعی ارائه و بررسی شده اند و سعی شده است مفهوم کارآفرینی اجتماعی تبیین شود.

بنگاه های اجتماعی کسب وکارهایی اند که هدف اصلی تأسیس آن ها برطرف کردن مشکلات اجتماعی است. آنچه بنگاههای اجتماعی انجام میدهند، عملاً با بخشی از وظایف دولت ها همپوشانی دارد و طبیعتاً مزایایی برای جامعه خواهند داشت. در کنار این مزایا، چالش های فراوانی درباره این بنگاه ها وجود دارد. دولت ها برای حمایت و کنترل این بنگاه ها، مجموعه ای از قوانین، سیاست ها و برنامه ها را تنظیم می کنند. دریافت این مهم که با توجه به ساختار حقوقی موجود کشور ما چه برنامه ها، سیاست ها و قوانینی برای حل این چالش ها مورد نیاز است سؤالی مهم است که پاسخ به آن، نیازمند پژوهش های عمیق است. در این مقاله سعی بر آن بوده است که ساختار حقوقی بنگاه های اجتماعی و همچنین، برنامه ها، سیاست ها و قوانین مرتبط با آن در کشورهای دیگر بررسی شوند. بدیهی است قوانین و برنامه های بررسی شده، عیناً و بدون درنظرگرفتن ساختارهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و قانونی کشورمان استفاده نخواهند شد. این برنامه ها و قوانین صرفاً برای آشنایی مخاطبان با اقدامات و برنامه های انجام شده در کشورهای مختلف صورت گرفته شده است.

در عصر حاضر، به علت افزایش جمعیت و کمبود آب، مدیریت منابع آب درمقایسه با گذشته فرایندی بسیار دشوار شده است. امروزه این مفهوم پذیرفته شده است که مسائل آب فقط «طبیعی » یا «فنی » نیست، بلکه مسائلی چندبعدی و بین رشته ای است. یکی از ابعاد مهم درباره مسائل آب، مسائل اجتماعی مرتبط با این موضوع است. در این زمینه، ضرورت بینش اجتماعی برگرفته از متن جامعه به سیستم های مدیریتی آب روز به روز بیشتر احساس می شود. در مقاله حاضر، با استفاده از روش نظریه زمینه ای، سعی شده است مسائل مربوط به آب از دیدگاه جامعه محلی مطرح شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تأثیر متقابل ساخت سد حسنلو و مسائل مدیریتی منطقه سبب تولید نارضایتی در جامعه محلی شده و پیامد این عوامل موجب نگرش منفی و استفاده هرچه بیشتر از منابع آب، بدون توجه به مسئله کمبود آن، در میانِ جامعه محلی شده است. چنین وجه نظری نه تنها برخاسته از نگرش خیرمحدود به منابع است، بلکه عامل تشدیدکننده این وجه نظر نیز هست.

باشگاه کشاورزان جوان سازمانی مردم نهاد است که فعالیت خود را، به صورت غیررسمی، در سال 1374 به واسطه کتابخانه ای خانگی آغاز کرد. پس از آنکه شبکه ای از جوانان روستایی در مشهد تشکیل شد، این افراد به روستاهای خود رفتند و هم زمان 54 باشگاه در روستاهای خراسان تأسیس کردند که بعدها تعدادشان به 168 باشگاه رسید. آن ها سایر جوانان و افراد مستعد روستا را در باشگاه جمع می کنند و در نشست های جمعی درباره مسائل مختلف روستا گفت وگو می کنند و راه حل هایی عملی برای پیشرفت روستا می یابند. این جوانان همچنین پیگیری می کنند که سازمان های مختلف امکانات مورد نیاز را در اختیارشان قرار دهند و با همکاری یکدیگر باعث پیشرفت روستا شوند. رسالت ستاد مرکزی باشگاه کشاورزان جوان ایجاد این نهاد در روستا و اصلاح طرز فکر جوانان روستایی است تا منتظر کمک دیگران نمانند و خودشان برای تغییر در محیط دست به کار شوند.

توسعه اقتصادی کشور مستلزم توسعه روستایی و تعریف دقیق پیوندهای میانِ روستا، شهر و منطقه است. باوجود تمام تلاش هایی که در راستای توسعه محلی و روستایی در قالب انواع سیاست ها و پروژه ها به عمل آمده است، نیل به وضعیت مطلوب همچنان دور از دسترس می نماید و روند خالی شدنِ روستاها از سکنه ادامه دارد. عدم تحقق توسعه روستاها در مهاجرتِ خارج از اندازه از آن به شهرها نمود می یابد؛ لذا هر راهکارِ مردم سالارانه ای که برای جلوگیری از مهاجرت روستا به شهر اندیشیده شود، می تواند راهکاری برای توسعه روستایی قلمداد شود. در این پژوهش با مطالعه برخی اسناد، علل مهاجرت ساکنان روستا به شهر شناسایی و دسته بندی شده و به این پرسش پاسخ داده می شود که پروژه ترسیب کربن که به اعتبار برنامه توسعه ملل متحد در ایران اجرا می شود بر چه متغیرهایی از مهاجرت روستاییان اثر گذاشته است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که علل مهاجرت ریشه در تضاد میان شهر و روستا دارد. لذا پروژه ها و مدل های مداخلاتیِ توسعه گرانِ محلی، توانِ پاسخ گویی به تمامی ابعاد و مؤلفه های آن را ندارند. بنابراین، در شرایط کنونی، مهاجرتِ روستاییان به شهرها با آهنگی مثبت ادامه خواهد داشت و تحقق اهداف توسعه به تعویق می افتد.

هدف از این پژوهش، مطالعه عوامل و بازیگران اکوسیستم کارآفرینی دانشگاه پایه، تعیین شاخص های سلامت و مدل های شکل گیری آن است. اکوسیستم کارآفرینی دانشگاه پایه، ساختار و رفتار شبکه ای از شرکت های دانش بنیان با خاستگاه دانشگاهی است که پایگاه فناوری کلیدی را به اشتراک گذاشته و حول آن به همکاری و رقابت پرداخته و تکامل مشترک یافته اند. پژوهش حاضر نتیجه می گیرد اکوسیستم کارآفرینی دانشگاه پایه ظرفیت بیش تری برای تحول اقتصادی نسبت به شرکت های زایشی دانشگاهی دارد و توصیه می کند پارک های علم و فناوری دانشگاه ها تبدیل به اکوسیستم کارآفرینی حول یک یا چند فناوری هسته ای شوند.

نظام اقتصادی مدرن گرچه در افزودن رفاه اقتصادی توفیقاتی داشته است، اما ناموفقیت هایی نیز متوجه همین نظام اقتصادی است که اگر به دقت بنگریم، آثار منفی آن به مراتب بیشتر از آثار مثبت رفاهی آن است، مثلاً نظام اقتصادی مدرن نتوانسته است در مقابل رشد لگام گسیخته نابرابری در جامعه اقدامی پیشگیرانه انجام دهد. برخی متفکران انگشت اتهام را به نظام بانکی می رسانند و ادعا می کنند که تغییر نظام بانکی می تواند شروع سلسله تغییراتی باشد که به تغییر نظام اقتصادی حاکم منجر شود و نظام اقتصادی جدیدی را بنا نهد که در آن از معضلات زیست محیطی و نابرابری اجتماعی خبری نیست. کتابی که در ادامه معرفی خواهد شد این دیدگاه را بیشتر تبیین و تشریح کرده است.

کسب و کار اجتماعی: شیوه جدیدی از کسب وکار که منجر به تأمین نیازمندی های بشر در دنیای سرمایه داری خواهد شد.