سیاست نامه علم و فناوری

دکتر سید محمد صاحبکار خراسانی دانش آموختۀ دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تربیت مدرس، مدیر شرکت های دانش بنیان معاونت فناوری ریاست جمهوری است. او از پایه گذاران مفهوم شرکت های دانش بنیان و قانون مربوط به آن است که در حمایت از سیاست های بنیادی توسعۀ فناوری در کشور شکل گرفت. از ایشان دربارۀ این مفهوم و ضرورت تشکیل این شرکت ها پرسیدیم.

این مقاله به بررسی فرآیند رشد اولیه شرکت های دانش بنیان کارآفرین می پردازد. با توجه به مطالعات موردی شرکت های تحقیق و توسعه بین المللی زیست دارویی انگلیسی و هلندی، سرعت رشد اولیه شرکت های دانش بنیان را به صورت زمان موردنیاز برای ترکیب (یا توسعه ترکیبی) سه نوع از منابع بحرانی مفهوم پردازی می کنیم : یک تیم مدیریت متنوع و کارآمد، جذب سرمایه اولیه و توسعه فناوری . توسعه این منابع، فرآیندی در حال شکل گیری و وابسته به هم می باشد، که جهت گیری علی آن نیز بسیار مبهم است. ما مسیرهای مختلفی را که شرکت های دانش بنیان برای دستیابی و توسعه این منابع حیاتی استفاده می کنند نشان می دهیم. تصویری که بدست می آید ترکیبات مختلفی از چیزهایی است که ما آنها را مسیرهای"حمایت مند" و "بدون حمایت" می نامیم که ترکیب می شوند تا روی سرعت رشد شرکت تاثیر بگذارد. ما نشان می دهیم که طیف گسترده ای از نشانه های توسعه فناوری به عنوان یک دستگاه سیگنال ده برای جذب بودجه و مدیریت عمل می کند و بر سرعت توسعه شرکت تأثیر می گذارد. ما همچنین نشان می دهیم که چگونه مسیرهای مختلف و سرعت توسعه تحت تاثیر تنظیمات نهادی ملی قرار می گیرد.

دکتر بهزاد سلطانی، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی، فارغ التحصیل دکتری مکانیک و عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان است. بیشتر عمر کاری ایشان در حوزۀ سیاست گذاری فناوری در کشور صرف شده و همکاری با معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، دفتر همکاری های فناوری ریاست جمهوری بخشی از سوابق کاری ایشان است.

یکی از اولویت های مهم در سیاست های اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری، تحقق اقتصاد دانش بنیان در کشور است. نگاه به عملکرد کشور در دو دهۀ گذشته نشان می دهد که به رغم ایجاد برخی زیرساخت های مورد نیاز توسعۀ اقتصاد دانش بنیان، همچون نیروی انسانی متخصص و تحصیل کرده، ارتقا و تجهیز زیرساخت های آزمایشگاهی و نیز پیشرفت های چشمگیر علمی، نتوانسته ایم در عرصۀ توسعۀ کسب وکارهای دانش بنیان و کسب ثروت از فعالیت های دانشی در کشور موفق باشیم........

شهر دانش بنیان از مفاهیم جدید در حوزۀ مدیریت شهری است که رویکردی توسعه ای دارد و هدف نهایی اش دستیابی به توسعۀ شهری پایدار و پیشرفت اقتصادی است. به باور بسیاری از کارشناسان، یکی از فاکتورهای مؤثر در موقعیت این شهرها، تقویت سرمایۀ اجتماعی و گسترش سطح مشارکت فعال شهروندان در توسعۀ شهر است. سرمایۀ اجتماعی سبب جابه جایی منابع بالقوۀ سرمایه و کاهش فاصله میان جنبه های جامعه شناختی و اقتصادی می شود. اهمیت این بحث زمانی دوچندان می شود که با توجه به سابقۀ تمدنی کشور ایران، به رغم کمبود سرمایه های فیزیکی، از سطح انباشت سرمایۀ اجتماعی درخور توجهی بهره مند است. با وجود جامعیت مفهوم سرمایۀ اجتماعی، درمورد تأثیرگذاری آن در توسعۀ شهری دانش بنیان تحقیقات اندکی شده است که این امر ضرورت پژوهش در این حوزه را بیشتر نمایان می کند. پرسش عمدۀ این پژوهش این است که رابطۀ توسعۀ شهری دانش بنیان با سرمایۀ اجتماعی چگونه است؟ هدف این پژوهش بررسی و شناخت رابطۀ سرمایۀ اجتماعی با ابعاد توسعۀ شهری دانش بنیان است. این پژوهش با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای (اسنادی) به مرور توصیفی بر ادبیات موضوع و دو نمونۀ موردی موفق می پردازد و اهمیت رابطۀ مثبت و تأثیرگذار سرمایۀ اجتماعی با توسعۀ شهری دانش بنیان را بررسی می کند. در این مطالعه، رابطۀ مثبت میان سرمایۀ اجتماعی و توسعۀ شهری دانش بنیان تأیید می شود؛ درنتیجه سرمایۀ اجتماعی افزون بر اینکه در شاخص های اقتصادی، نهادی و فرهنگی توسعۀ دانش بنیان تأثیر می گذارد، خود نیز از راه ابزارهای توسعۀ دانش بنیان، مانند آموزش دانش محور سرمایۀ انسانی، گسترش فناوری و ارتباطات، پیدایش بسترها و زیرساخت های فرهنگی مناسب و کشف استعدادهای خلاق و جذب آن ها از توسعۀ دانش بنیان تأثیر می پذیرد و در تعاملی دوسویه و متقابل، سرمایۀ اجتماعی و توسعۀ دانش بنیان قادرند زمینۀ لازم برای توسعۀ شهرها را فراهم کنند.

هدف اصلی این مقاله مقایسۀ رتبۀ جهانی دو دانشگاه فنی منتخب کشور (دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه صنعتی شریف) است. در این تحقیق، به منظور مقایسۀ رتبۀ این دانشگاه ها، از چهار نظام رتبه بندی جهانی، شامل پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، تایمز، کیو اس و لیدن به همراه معیارها، زیرمعیارها و وزن های مربوطه استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که دانشگاه صنعتی شریف به علت کسب امتیاز بیشتر در معیارهای ارجاع به مقاله ها، اعتبار بین المللی و پژوهش در سه نظام رتبه بندی جهانی منتخب (از میان چهار نظام رتبه بندی بررسی شده،) رتبۀ بهتری کسب کرده است؛ هرچند که امتیاز بالاتر در معیارهای تعداد مقاله ها و تعداد دانشجویان بین المللی بیانگر فعالیت بهتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر و درنتیجه کسب رتبۀ برتر در نظام رتبه بندی لیدن است. بیشترین اختلاف رتبۀ دو دانشگاه فنی منتخب در نظام رتبه بندی تایمز، نشان دهندۀ برتری نسبی دانشگاه صنعتی شریف است. پیشنهاد می شود برای دستیابی به رتبۀ جهانی بهتر برای دانشگاه های کشور، به کمیت و کیفیت مقاله ها، تعداد ارجاع ها و همچنین حضور اعضای هیئت علمی و دانشجویان در عرصه های بین المللی توجه بیشتری شود.

ظهور هر موج جدید از فناوری در آموزش، سبب پیش بینی های خوش بینانه دربارۀ پیشرفت های چشمگیر در یادگیری می شود. یکی از این فناوری ها سیستم آموزش الکترونیکی است که اغلب، برای فراهم کردن محیط آموزشی غنی، به منابع سخت افزاری و نرم افزاری گسترده ای نیاز دارد و فراهم کردن این منابع، مستلزم صرف هزینه های فراوان است. محاسبات ابری برای فراهم کردن این منابع با صرف کمترین هزینه و ارائۀ سرویس هایی غنی در زمینۀ آموزش الکترونیکی است. هدف از این تحقیق بررسی فناوری رایانش ابری و قابلیت های آن، به منظور ارتقای سطح کیفیت آموزش، و یادگیری راه حلی مناسب است. به همین منظور، در این تحقیق نخست ضمن معرفی رایانش ابری و خدمات گوناگون آن، به بررسی مزایا و محدودیت های آن در آموزش الکترونیکی پرداخته شده و سپس راهکارهای آن برای ارتقای کیفیت آموزش عالی بررسی شده است و درنهایت، بعد از بررسی خدمات ابری سیار در آموزش، بهترین مدل به کارگیری این خدمات در آموزش الکترونیکی و عوامل موفقیت در این امر معرفی شده اند.

سیر تکامل دانش مدیریت استراتژیک نشان دهندۀ این است که پژوهش ها در این حوزه از مفاهیم ساده، مانند تدوین راهنمای عمل برای مدیران، به مفاهیم پیچیده و انتزاعی سوق یافته است و به تبع آن، ابزارهایش نیز متنوع تر شده است. هدف از تدوین این مقاله، که با رویکرد تألیف و ترجمه تهیه شده، بررسی ابزارهای استراتژی معرفی شده در مجلات بین المللی حوزۀ مدیریت استراتژیک است که طی25سال اخیر منتشر شده اند. از این رو، به کمک مقالۀ ویورینن و همکارانش و بررسی برخی نتایج تحقیقات داخل کشور، مقالۀ حاضر به قصد مروری جامع در زمینۀ ابزارهای استراتژی تدوین شده است. محققان در مطالعۀ حاضر می کوشند به نیاز موجود در زمینۀ معرفی ابزارهای استراتژی، برای عملی کردن نظریه های مدیریت استراتژیک، پاسخ دهند؛ بنابراین نخست با نگاهی به مبانی مدیریت استراتژیک، به طبقه بندی ابزارهای استراتژی پرداخته می شود و سپس این ابزارها همراه با تحلیل جامع در قالب جدولی یک پارچه مطرح می شود.

یکی از عوامل اصلی در توسعۀ محصولات جدید، به ویژه محصولات نظامی و الکترونیکی، زمان دستیابی به این محصولات یا به عبارت ساده تر، زمان ایده تا محصول است. در این پژوهش محققان کوشیده اند از زوایای گوناگون این موضوع را بررسی کنند و هم زمان با بررسی نتایج چندین فعالیت پژوهشی در زمینۀ بهبود عملکرد زمانی در صنایع دفاعی، پیشنهادهای خود را براساس تجربیات صنعتی، مشاوره ای و دانشگاهی به صورت کاربردی ارائه کنند. ارائۀ الگو و دسته بندی جامعی که دربردارنده و پوشش دهندۀ مهم ترین عوامل مؤثر در عملکرد زمانی طرح های توسعۀ محصول جدید باشد و درعین حال، چالش های حوزه ای فعال از صنایع ایرانی را نیز درنظر داشته باشد و با زبان مشترک متخصصان صنعت ارائه شده باشد، مدیران و سیاست گذاران حوزه های توسعۀ محصول و فناوری را در عرصۀ تدوین راهبردها و برنامه های کاهش زمان دستیابی به محصول یاری می کند و چارچوب مناسبی را پیش روی آنان قرار می دهد. مطالعۀ حاضر به منظور دستیابی به چنین دسته بندی جامعی، با مطالعات کتابخانه ای، برگزاری پنل خبرگان و استفاده از روش تحلیل تماتیک انجام داده شده است و مجموعه عوامل مؤثر در عملکرد زمانی محصولات در قالب سه شاخۀ زمینه ای، رفتاری و ساختاری، 9 تم (دسته) و بیش از 23 زیردسته ارائه شده اند. عناوین 9 تم بیان شده عبارت اند از: 1. عوامل محیط دور؛ 2. عوامل محیط نزدیک؛ 3. منابع انسانی؛ 4. مدیریت و رهبری؛ 5. مدیریت منابع؛ 6. معماری سازمانی؛ 7. استراتژی؛ 8. همکاری ها؛ 9. پروژه. در پایان نیز به جمع بندی، ارائۀ برخی کاربردهای مدیریتی و محدودیت های پژوهش حاضر پرداخته شده است.