۱.
کلید واژه ها:
بنیادگرایی بنیادگرایی یهودی روان شناختی خشونت محرومیت نسبی ناکامی - پرخاشگری
به زعم کاستلز، بنیادگرایی برساختن هویتی برای یکسان سازی رفتار فردی و نهادهای جامعه با هنجارهای برگرفته از احکام خداوند توأم با مرجعیتی مقتدر است که واسطه خدا و بشریت است. قرار گرفتن ایشان در فضای سرکوب موجب بروز تمایلات خشونت طلبانه در آنها می شود. اینان تفسیر خود از دین را مطلق و در مرکز هستی می پندارند. آنها دچار خودشیفتگی افراطی اند. این خودشیفتگی موجب می شود تا تمام حقیقت را در انحصار خود ببینند و دیگران را مفسد، مرتد و منحرف بدانند. اوضاع نامناسب معیشتی و ناعادلانه مردم در برخی کشورها نیز این گرایش را تقویت کرده است. این وضعیت در مورد گروه های یهودی که اغلب با اوضاع نامساعد اقتصادی – اجتماعی و ناهنجاری مواجه اند کاملاً صدق می کند. بدین سان، پرسش مقاله این است که ظهور گروه های بنیادگرا با خصلت های پیش گفته و به خصوص گرایش به خشونت معلول چیست؟ در این میان، جایگاه علل روان شناختی کجاست؟ پاسخ خود را بر این فرضیه استوار کرده ایم که: بنیادگرایی ریشه در ناکامی های فردی و اجتماعی افراد و گروه های قومی خاص دارد که در قالب واکنش های افراطی هم به جامعه سنتی و هم به جامعه مدرن ظهور پیدا می کند. بررسی این فرضیه با استفاده از چارچوب نظری تد رابرت گار در کتاب چرا انسان ها شورش می کنند؟ انجام می گیرد.
۲.
کلید واژه ها:
اشغال سفارت آمریکا در تهران ایران دیوان بین المللی دادگستری کنوانسیون روابط دیپلماتیک
دانشجویان پیرو خط امام در 13 آبان 1358 در اعتراض به پناه دادن ایالات متحده آمریکا به محمدرضا پهلوی و با این فرض که آمریکا با حضور شاه در آن کشور در تدارک توطئه ای همانند توطئه کودتای 28 مرداد 1332 است و مأموران دیپلماتیک و کارکنان کنسولی آمریکا در تهران نیز از طریق جاسوسی و ارتباط با برخی عناصر مشکوک در داخل در صدد براندازی نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران هستند، واکنش نشان دادند و سفارت آمریکا در تهران را اشغال کردند. دولت آمریکا نیز در پی ناکامی های سیاسی در روند حل موضوع به راه حل حقوقی مبادرت ورزید و 25 روز پس از اشغال سفارت یعنی در 29 نوامبر 1979 دادخواستی را در دبیرخانه دیوان بین المللی دادگستری به ثبت رساند. براساس این دادخواست که در لایحه آمریکا نیز تکرار شده است، این کشور مدعی بود دیوان مطابق با چهار عهدنامه بین المللی شامل کنوانسیو ن های وین 1961 و 1963 در مورد روابط دیپلماتیک و کنسولی و نیز عهدنامه مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین ایران و ایالات متحده منعقده در 1955 و نیز کنوانسیون تعقیب و مجازات جرایم علیه اشخاص مورد حمایت بین المللی به سال 1973، که هر کدام جداگانه صلاحیت دیوان را تأیید می کنند، می تواند به دادخواست آمریکا پاسخ مثبت دهد. به هر حال در این مقاله به دلایل و استنادات آمریکا، اعتراض سطحی ایران که طی دو نامه به دیوان منعکس شد و دلایل و براهین دیوان در حکم نهایی صادره و به طور کلی روند طی شده در این پرونده خواهیم پرداخت.
۳.
کلید واژه ها:
تحریم جهانی شدن اقتصادی تحلیل سود-هزینه راهبرد نمایش قدرت نظامی کارامدی و ناکارامدی تحریم ممنوعیت تجاری
پس از سا ل ها تنش بین ایران از یک طرف و آمریکا و متحدانش از طرف دیگر بر سر برنامه هسته ای ایران، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین دو طرف به امضا رسید. ویژگی مهم سال های اخیر، تهدید به کاربرد گزینه نظامی علیه ایران بود. این تهدید همراه با افزایش تحریم ها و ممنوعیت های تجاری بود.دلیل کاربرد تهدیدهای نظامی چه بود؟ به طور کلی تهدید نظامی و کارامدی تحریم ها و ممنوعیت های تجاری چه رابطه ای با هم دارند؟ چرا آمریکا و رژیم صهیونیستی در سال های اخیر بارها از تهدید نظامی استفاده کردند؟ بهترین راهبرد واکنشی ایران در وضعیت تحریم و تهدید نظامی، چه راهبردی می توانست باشد؟ در این مقاله در جایگاه پاسخ به این پرسش ها، ابتدا چارچوب نظری جدیدی برای بررسی کنش ها و واکنش های مرتبط با تحریم مطرح می شود که سه پایه مهم و نوآورانه دارد: 1. تعریفی متفاوت و جدید از تحریم و ممنوعیت تجاری؛ 2. تحلیل سود-هزینه مبتنی بر وضعیت و اعمال کنترل بر آن؛ 3. رابطه مکملی ابزارهای سیاست خارجی (تحریم و ممنوعیت تجاری و تهدید نظامی). در قالب این چارچوب نظری و برای پاسخ به پرسش های مطرح شده، این فرضیه مطرح شده است: «در وضعیت اقتصاد جهانی، تبدیل کردن گزینه نظامی از جایگزینی برای تحریم و محدودیت تجاری به مکملی برای آنها، مهم ترین راهبرد آمریکا برای کارامد کردن تحریم ها و ممنوعیت های تجاری علیه ایران بود». با محور قرار دادن این فرضیه و چارچوب نظری در مورد تحلیل کنش ها و واکنش ها در وضعیت تحریم و تهدید نظامی، نتیجه گرفتیم که تهدید به کاربرد گزینه نظامی از طریق تغییر تحلیل سود-هزینه ایران یا شرکای تجاری آن بر کارامدی تحریم ها و ممنوعیت های تجاری تأثیر گذاشته است. همچنین در نتیجه گیری عملی، استدلال کردیم که برای کشورهای مورد تحریم و تهدید نظامی همانند ایران در دوره قبل از برجام، راهبرد «نمایش قدرت نظامی» به عنوان یکی از پایه های مهم سیاست ضد تحریمی می تواند راهبردی مفید باشد و مانع این تأثیر و در نهایت کاهش میزان کارامدی تحریم و ممنوعیت تجاری شود.
۴.
کلید واژه ها:
ادبیات جامعه شناسی هنر رئالیسم ساختار سیاسی ساختار اجتماعی شعر سیاسی نقد ادبی
در روند تحول در عرصه هنر و ادب یک جامعه عوامل گوناگونی دخیل اند. ساخت سیاسی و اجتماعی، و تحولاتی که در بستر آن رخ می دهند، از عواملی اند که همواره ادبیات هر جامعه را تحت تأثیر قرار می دهند. در ایرانِ قرن نوزدهم ادبیات و به ویژه شعر با تأثیرپذیری از ساخت سیاسی- اجتماعی دچار تحولی کارکردی و بنیادین شد؛ شعر درباری جای خود را به شعری با کارکرد سیاسی و اعتراضی داد. در این زمینه هنرمند به واسطه تغییر جایگاه مخاطب خویش از دربار به توده مردم، برای بیان اهداف سیاسی خود به سمت رئالیسم حرکت می کند؛ در این پژوهش، قسمتی از ریشه های تحول شعر مدرن ایران تحت تأثیر ساخت سیاسی- اجتماعی و حرکت آن به سمت رئالیسم بررسی می شود.
۵.
کلید واژه ها:
اسلامی سازی دانشگاه روشنفکران مذهبی روحانیان نواندیش علوم انسانی علوم انسانی اسلامی گروه های چپ
پس از انقلاب اسلامی در زمینه اسلامی سازی علوم انسانی در ایران مباحث فراوانی صورت گرفته است. در این پژوهش زمینه هایی که موجب مطرح شدن چنین بحثی در میان اندیشمندان، دانشگاهیان و به طور کلی در سطح جامعه ما شده، بررسی شده است. ریشه های این موضوع به تحولی فکری باز می گردد که به تدریج از اواخر دهه 1320 شمسی در نگرش و بینش دینی اقشار تحصیل کرده و روشنفکر جامعه از یک سو و برخی روحانیان نواندیش از سویی دیگر پدید آمد. زمینه دیگر، به اوایل انقلاب اسلامی باز می گردد که وجود پاره ای ناسازگاری ها میان برخی دانشگاهیان با حکومت اسلامی، چه در قالب فعالیت های گروه های سیاسی دانشجویی مخالف انقلاب مانند گروه های چپ و چه در قالب دیدگاه های عده ای از استادان، به ضرورت اسلامی کردن علوم انسانی و همراه ساختن آن با انقلاب افزود،. سرانجام با پیروزی انقلاب اسلامی تلاش هایی برای عملی کردن این تفکر در قالب انقلاب فرهنگی صورت گرفت.
۶.
کلید واژه ها:
اندیشه سیاسی بحران ناامنی و بی نظمی آرمان های ترقی خواهانه تجدد آمرانه نامه فرنگستان
اندیشه سیاسی تجدد آمرانه پس از سقوط محمدعلی شاه تا روی کار آمدن رضاشاه به گفتار سیاسی غالب در ایران تبدیل شد. مقاله های سیاسی و اجتماعی نامه فرنگستان مهم ترین نقش را در ترویج این اندیشه سیاسی بر عهده داشته است. در این پژوهش با در نظر گرفتن مقاله های سیاسی و اجتماعی نامه فرنگستان به عنوان یک کنش گفتاری در مورد زمینه فکری و سیاسی دوره انتشار آن، نشان داده شده اندیشه سیاسی تجدد آمرانه پاسخی به بحران ناامنی و بی نظمی، و همچنین شکست آرمان های ترقی خواهانه انقلاب مشروطه در ایران بوده است. پس از آن با بررسی فرایندی که نویسندگان مقاله های سیاسی و اجتماعی این مجله از مشاهده مشکل سیاسی تا ارائه راه حل طی کرده اند، سعی شده فراتر از مواجهه های ایدئولوژیک، تبیینی نظری از پیدایش اندیشه سیاسی تجدد آمرانه و روی کار آمدن رضاشاه در تاریخ معاصر ایران ارائه شود.
۷.
کلید واژه ها:
اجماع پکن اجماع واشنگتن توسعه جهانی شدن چین
هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که مهم ترین زمینه ها و شاخصه های مدل توسعه اجماع پکن و علت قرار گرفتن آن به جای الگوی واشنگتن چیست و چه چالش هایی برای آن قابل تصور است؟ با ارزیابی شاخصه های الگوی اجماع پکن، زمینه هایی ایجابی مانند سیاست خارجی توسعه گرا، شاخص های چشمگیر اقتصادی، عملکرد قابل قبول در بحران مالی شرق آسیا در کنار زمینه سلبی همانند ناکارامدی تدریجی الگوی اجماع واشنگتن این فرضیه را حمایت می کند که اجماع پکن با شاخصه هایی همچون اولویت ابتکار، توجه به نقش دولت و اهمیت تغییر اجتماعی در عصر جهانی شده و در مطابقت با روندهای الگویی توسعه از اهمیت الگویی بدیل برخوردار شده است. روند الگوهای توسعه در رابطه دولت و بازار و بررسی مدل اجماع پکن از حیث زمینه ها، شاخصه ها و چالش ها نیز مورد توجه قرار می گیرند.
۸.
کلید واژه ها:
بازگشت به خویشتن جلال آل احمد سنت برساخته غرب زدگی و بومی گرایی ماشینیسم
یکی از مهم ترین دغدغه های روشنفکران دهه 40 و 50ش. در ایران مفهوم بازگشت به خویشتن بود که چنین دغدغه ای به وفور در آثار جلال آل احمد، شریعتی، فردید و نصر به چشم می خورد. در همین زمینه باید پرسید: بازگشت به کدامین خویشتن؟ در مقابل، این بازگشت از یک سو، به معنای نفی حال و از سوی دیگر، به معنای بازگشت به گذشته است. با وجود این، چنین بازگشتی متضمن دو پیش فرض است: اولاً دلالت بر آگاهی نسبت به میراث گذشته دارد؛ در ثانی این بازگشت به معنای رجعت به سنت اصیل است. در حالی که با مداقه، باژگونی این دو پیش فرض بیش از پیش نمایان خواهد شد. ازاین رو، جستار حاضر بر این فرض مبتنی است که سنت برساخته در آرای آل احمد بر یک آنتاگونیسم استوار است که تالی منطقی آن چیزی نیست جز بومی گرایی و ممزوج کردن امر دینی با امر سیاسی.
۹.
کلید واژه ها:
اندیشه سیاسی پادشاه سلوک سیاست عرفانی
سید جعفر کشفی به لحاظ زمانی در دوره ای قراردارد که مطابق با نظریه زوال، باید اندیشه سیاسی در آن دوره از جامعه علمی ایران رخت بربسته باشد. با وجود این، کشفی از اندیشمندان بزرگ عصر قاجار است که در دو کتاب خود یعنی «تحفه الملوک» و «میزان الملوک»، بر مبنای اسلوبی عرفانی، اندیشه های سیاسی خود را ارائه داده است. ما در این مقاله در پی بررسی این نکته ایم که کشفی چه سنخی از اندیشه سیاسی را در عصر خود ارائه داد و اندیشه وی چه تأثیری بر اندیشه های سیاسی پس از خود نهاد. فرضیه اصلی ما در این مقاله این است که کشفی از اصلی ترین نمایندگان اندیشه سیاسی عرفانی دقیقاً در زمانه ای است که مطابق نظریه زوال، اندیشه سیاسی در ایران می باید خاتمه می یافت؛ اما حضور کشفی عامل تردید در این نظریه است.
۱۰.
کلید واژه ها:
اسلام گرایی مذهبی افراط گرایی ایران آسیای مرکزی دموکراسی سیاست خارجی
مذهب و سیاست در جهان اسلام همسایه دیواربه دیوار یکدیگرند. تحولات کنونی منطقه نیز، خواه بهار عربی، بیداری اسلامی یا افراط گرایی مذهبی نامیده شود، تأکیدی بر این واقعیت است. اما باز گشت مذهب به سیاست چندان هم بی دغدغه نیست؛ ظاهراً، نیروی مذهب چهره ای ژانوسی دارد و هم زمان دو گرایش متخالف از خود نشان داده است: سازنده و مخرب، افراط گرایی مذهبی و اصلاح زندگی. پیدایی نظام جمهوری اسلامی ایران در سال 1979 میلادی، به عنوان دولتی مذهبی، همواره این دوگانگی را در خاورمیانه و آسیای مرکزی تداعی کرده است. از دیدگاه ناظران منطقه، ایران اسلامی الهام بخش جنبش های اصلاح گرای اسلامی یا رادیکالیسم مذهبی است. بسیاری از مطبوعات جهانی هم سعی کرده اند این کشور را منبع الهام و حتی حامی رادیکالیسم معرفی کنند و از پدیده ای به نام ایران هراسی سخن می گفتند. اما، در واقع چنین نیست. مطالعه موردی در آسیای مرکزی نشان می دهد که ایران نه در مبانی دینی خود و نه از دیدگاه منافع اقتصادی و امنیت ملی، میل به هم دلی و تشویق رادیکالیسم مذهبی ندارد. خوشبختانه، تحولات جدید جهان عرب نیز این ایده را تقویت کرده است که اسلا م گرایی امروز نه از تنوره رادیکالیسم، بلکه از بزرگراه دموکراسی می گذرد. اما گذار به دموکراسی مستلزم سه شرط اساسی است: اندیشه دموکراسی، نهادهای دموکراسی و نیروهای دموکراسی. در این نوشته ضمن بررسی مبانی و رویکردهای عملی سیاست مذهبی ایران در آسیای مرکزی، سعی شده است به مقوله مهم « توسعه مذهبی» در شرایط گسترش دموکراسی در منطقه تأکید شود.
۱۱.
کلید واژه ها:
اسلام سیاسی اصالت شریعت اصالت تکلیف اصل گرایی اسلامی غرب اندیشی فداییان اسلام
این مقاله در پی بررسی و مطالعه در زمینه مبانی فکری و اندیشه ای جریان اصل گرایی اسلامی است. تکیه بر شریعت به عنوان منبع اصیل معرفت، تأکید بر تکلیف، اعتقاد به سیاست بر مبنای فقه و موضع گیری علیه دستاوردهای تمدن غرب در حوزه اندیشه اجتماعی به ترتیب مبانی معرفت شناختی، انسان شناختی، رهیافت سیاسی و رویکرد غرب اندیشانه جریان اصل گرایی اسلامی را شکل می دهند. تجزیه وتحلیل مبانی مذکور با تکیه بر آرا، عقاید و اندیشه های فداییان اسلام به عنوان یکی از برجسته ترین و رادیکال ترین مصادیق اصل گرایی اسلامی در ایران معاصر وضوح بیشتری به منطق این نوع اندیشه ورزی بخشیده است. روش تحقیق مورد استفاده نیز عبارت است از روش توصیف نظری و تفسیر متون مرتبط با موضوع از طریق مراجعه به سخنان، نوشته ها و مواضع و اعلامیه های جمعیت فداییان اسلام.
۱۲.
کلید واژه ها:
آیکونوگرافی جغرافیای سیاسی ژئوپولیتیک سیرکولاسیون علوم سیاسی
درحالی که ژئوپلیتیک از علوم سیاسی بر آمده و پیدایش جغرافیای سیاسی را بنا نهاده است، گاه دیده می شود که علمی مستقل از هر دو دانش جغرافیای سیاسی و علوم سیاسی فرض می شود. یک بررسی اتیمولوژیک ثابت می کند که این دو توأم اند و با افول ژئوپلیتیک در فردای جنگ جهانی دوم بود که دوران فراز جغرافیای سیاسی آغاز شد. به گفته دیگر، شایان توجه است که مباحث ژئوپلیتیکی به صورتی پراکنده در وادی مباحث علوم سیاسی سر بر آورده و قدیم شمرده می شود و جغرافیای سیاسی جدید است که با یافتن بدنه و محتوای فلسفی لازم در میانه قرن بیستم به صورت یک علم مستقل و برخوردار از هویت علمی ویژه در آمد. نگارنده در آثار دیگرش آغاز جغرافیای سیاسی را در تحولات فکری سال های نخستین دهه 1950 میلادی جست وجو کرده است که از بحث های کم وبیش هم آوای ریچارد هارتشورن، ژان گاتمن و استیفن جونز حاصل شد. در آن سال ها جهانی اندیشان یادشده فرا آمدن این اندیشه را نوید دادند که «حرکت» ایده ها فضا را دستخوش شکل گیری های سیاسی می سازد. از بین سه جهانی اندیش یادشده، ژان گاتمندر بحث های فلسفی که درباره «دیالکتیک ژئوپلیتیک» مطرح کرده است، سخن از آن به میان می آورد که حرکت اندیشه سیاسی پویایی لازم را برای شکل گیری سیاسی فضای جغرافیایی فراهم می کند و این پویایی سبب می شود تا فضای جغرافیایی از نظر سیاسی،هم به صورت ازهم گسیخته در آید و هم یکپارچگی یابد. وی سخن درباره ازهم گسیخته شدن فضا را در فرایند یکپارچه شدن فضادر درازمدت مطرح کرده و به شیوه فلسفی ویژه ای زیر عنوان دو اصطلاح آیکونوگرافی و سیرکولاسیونعرضه کرد و با این بحث جنبه دیالکتیک کاملاً مشهودی به مفهوم سرزمین سیاسی داد و از این طریق توانست تولد جغرافیای سیاسی،به عنوان دانشی مرتبط با جغرافیا و علوم سیاسی،ولی مستقل از هر دو،را واقعیت بخشد.
۱۳.
کلید واژه ها:
تحلیل رویکرد جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران مطبوعات سیاسی
این مقاله به تحلیل رویکرد مطبوعات سیاسی نیمه دوم سال 1329 به جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران می پردازد. این تحلیل با هدف تعیین میزان تأثیر مطبوعات سیاسی این دوره بر روند شکل گیری و به ثمر رسیدن این جنبش انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از مطالعه اسنادی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. برای انجام این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری کوتایا انتخاب موجه، 269 سرمقاله از یازده نشریه وابسته به مهم ترین و فعال ترین احزاب و جمعیت های سیاسی در نیمه دوم سال 1329ه.ش، به عنوان واحد تحلیل انتخاب و با تحلیل محتوای آنها، موضع گیری هر یک از آنها نسبت به شش مقوله اصلی و تأثیر گذار بر جنبش، مشتمل بر لایحه الحاقی، دولت انگلستان، شرکت نفت ایران و انگلیس، دولت رزم آرا، جبهه ملی و تز ملی شدن صنعت نفت تعیین شده است. در نهایت، با استفاده از این داده ها، رویکرد و بالطبع نقش هر یک از آنها، به عنوان ابزار فشار احزاب و جمعیت های سیاسی در این جنبش تبیین شده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که اکثریت قریب به اتفاق مطبوعات سیاسی منتشرشده در این دوره تاریخی، با وجود تفاوت در موضع گیری نسبت به رزم آرا، جبهه ملی و تز ملی شدن نفت، به سبب همسویی اکثریت در مخالفت همه جانبه با لایحه الحاقی، شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت انگلستان، فشار شایان توجهی بر قدرت موجود واردآوردهو نقش مؤثری در این جنبش اجتماعی ایفا کرده اند. * Quota Sampling
۱۴.
کلید واژه ها:
ائتلاف حامی ارزشها پارادایم سیاستگذاری مرجعیت
سیاستگذاری عمومی فرایندی پیچیده و چندبعدی است و عوامل متعددی بر آن تأثیر می گذارند.هدف تحلیل سیاستگذاری شناخت این عوامل و متغیرهاست. یکی از رویکردهای مهم در تحلیل سیاستگذاری عمومی، بررسی نقش ایده ها و ارزش ها در سیاستگذاری عمومی است. این رویکرد به دنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه ایده ها به سیاست ها و قوانین رسمی تبدیل می شوند و در نهایت در جامعه مورد نظر به مرحله اجرا در می آیند. در این زمینه سه مفهوم پارادایم سیاستگذاری توسط پیتر هال، مفهوم مرجعیتتوسطپیر مولر و مفهوم ائتلاف حامی توسط پل ساباتیر ارائه شده است. این پژوهش براساس چهار مؤلفه (اصول اساسی، اصول مشخص، شیوه های اقدام و ابزارها) به بررسی و مقایسه این سه مفهوم می پردازد و نقش ارزش ها و ایده ها را در تحلیل سیاستگذاری عمومی تبیین می کند.
