۱.
کلید واژه ها:
اخوان المسلمین اسلام سیاسی انقلاب اسلامی ایران تحلیل گفتمان مصر
گفتمان اسلام سیاسی، در طول حیات خود تجربیات متفاوتی را در کشورهای اسلامی رقم زده که مهم ترین آنها پیروزی انقلاب اسلامی در ایران 1979 و تلاش جنبش اخوان المسلمین مصر برای به دست گیری قدرت به گونه ای دموکراتیک در سال 2012 بوده است. انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 به پیروزی رسید و توانست خود را بر ذهن و زبان مردم هژمون سازد؛ اما اخوان المسلمین که سابقه بیشتری در مبارزه دارد، در طول فعالیت خود برای کسب قدرت در مصر و دیگر کشورهای عربی، همواره ناکام بوده است. بررسی چرایی موفقیت انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979 و ناکامی جنبش اخوان المسلمین مابین سال های 2012-2014 در مصر، دو قرائت همسان از اسلام سیاسی است که هدف این مقاله است. پرسشی که در این زمینه مطرح می شود این است که تجربه گفتمان اسلام سیاسی در ایران چه نقاط قوتی داشته که جنبش اخوان المسلمین به دلیل نداشتن آنها طی فعالیت سیاسی خود، در دستیابی به قدرت ناکام بوده است. یافته های این مقاله که بر اساس روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه به دست آمده، گویای آن است که جنبش اخوان المسلمین به دلیل تأکید بر دانش التقاطی، نداشتن دال برتری همچون رهبری امام خمینی (ره)، نشانه ای چون ولایت فقیه و ناتوانی در کنترل مراکز ساختاری قدرت همانند ارتش و نیروهای امنیتی پیشین نتوانست در جریان تحولات سیاسی مصر 2012-2013 حاکمیت خود را در عرصه سیاسی مصر حفظ کند و در نتیجه، در مواجهه با بحران های سیاسی و مداخله نظامیان در سیاست ناکام مانده، به حاشیه رفت.
۲.
کلید واژه ها:
انقلاب اسلامی بیداری اسلامی پروژه پیامدها ریشه ها زمینه ها فرایند
بروز نخستین نشانه های خیزش مردم مسلمان در کشورهای تونس، مصر، لیبی، بحرین، یمن و در شکلی محدودتر در عربستان و اردن علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی، قدرت های بزرگ و کشورهای توسعه طلب غربی را بر آن داشت تا این حرکت های مردمی را به نفع خود مصادره کرده، آنها را از مسیر اصلی خود منحرف کنند. بحث فرایند یا پروژه بودن این حوادث از همین جا رقم خورد؛ زیرا از همان ابتدا، قدرت های توسعه طلب تلاش بسیاری کردند تا به هر نحو ممکن قیام های مردمی را ناشی از خواست همزمان غرب و مردم این کشورها برای گسترش تفکرات لیبرال دموکراسی قلمداد کنند. از این رو، در این مقاله کوشش شده است تا با به دست دادن برخی ادله از جمله ریشه های تاریخی بیداری اسلامی و نیز تأثیر اوضاع داخلی این کشورها به ویژه از جنبه خشم مردم از استبداد داخلی و استعمار خارجی و همین طور اتفاق هایی که پس از پیروزی انقلاب ها رخ داده است، ثابت شود که خیزش مردم در این کشورها خواسته ای است که مسلمانان این منطقه از چندین دهه پیش در انتظار آن بوده اند.
۳.
کلید واژه ها:
تحلیل رمزگان عملیاتی پرونده هسته ای ایران سیاست خارجی ایران گروه 5+1 نظریه بازی ها
دشمنان خارجی جمهوری اسلامی ایران در مواجهه جدید خود پس از وقوع انقلاب اسلامی، بر مسئله هسته ای ایران تمرکز کرده اند. تداوم دوازده ساله این پرونده، در کنار فرسایشی شدن آن و احتمال درگیری نظامی بین دو طرف، فهم رفتار کنونی بازیگران این پرونده و پیش بینی رفتارهای احتمالی ایشان در آینده را ضروری کرده است. در این مقاله، تلاش شده است با استفاده ترکیبی از روش های تحلیل رمزگان عملیاتی و نظریه بازی ها (نظریه حرکت و بازی فزایش) علاوه بر نوآوری های نظری آن، وضعیت احتمالی آینده پرونده هسته ای ایران در پرتو درگیری با گروه 5+1 بررسی شود. نتیجه این بررسی اینکه ایران در نظام بین الملل کنونی آموخته است که بدبینانه وضعیت فعلی خود را حفظ کند و کمتر خطرپذیری کند. رقیب نیز با برخورداری از چنین موضعی، باید ابتکار عمل را به دست گیرد و روند پرونده را از وضعیت کنونی بن بست به سوی وضعیت حل و فصل هدایت کند.
۴.
کلید واژه ها:
ایران بومی سازی روابط بین الملل نظریه ایرانی روابط بین الملل نظریه پردازی بین المللی
با رؤیت اولین طلیعه های شکل گیری ادبیاتی درباره نظریه پردازی ایرانی در زمینه روابط بین الملل، نویسندگان این مقاله درصدد آن اند به ارزیابی زمینه های ساختاری تحقق بومی سازی نظریه پردازی روابط بین الملل بپردازند. در این چارچوب، نویسندگان برای رسیدن به درکی واقع بینانه از امکان یا امتناع نظریه(های) ایرانی در روابط بین الملل، اساسی ترین این عوامل ساختاری را ذیل پنج عنوان بررسی کردند که عبارت اند از: موقعیتبین المللی؛ منابع پایه؛ پویایی جامعه دانشگاهی؛ زمینه های سیاسی؛ استقلال فکری. با بررسی و ارزیابی این زمینه های ساختاری در ایران، نویسندگان به این نتیجه رسیدند که اگرچه ایرانی کردن نظریه روابط بین الملل ممکن و مطلوب است، نخستین گام در این راه، به رسمیت شناختن جایگاه و تأثیر موانع ساختاری در شکل گیری هر نظریه محتمل ایرانی است.
۵.
کلید واژه ها:
اقدام های سازمان ملل متحد تحولات تروریسم تروریسم بین المللی شورای امنیت مجمع عمومی
هدف اصلی مقاله، بررسی اقدام های سازمان ملل متحد برای مقابله با تروریسم بین المللی با توجه به تحولات پس از جنگ سرد است؛ بنابراین در این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شده است که سازمان ملل متحد چه اقدام های عملی مؤثری برای مقابله با تروریسم بین المللی انجام داده و آیا در این زمینه موفق بوده است یا خیر. به منظور پاسخ به این پرسش، مطالب به چهار مبحث تقسیم شده است. در مبحث نخست، تحولات تروریسم پس از جنگ سرد و ویژگی های جدید آن بررسی شده است. در مبحث دوم، اقدام های سازمان ملل متحد برای برخورد و مقابله با آن تحولات بیان شده و در مبحث سوم، موفقیت یا ناکامی این اقدام ها بررسی شده است. مبحث چهارم نیز به چالش های پیش روی سازمان ملل در زمینه مقابله با تروریسم اختصاص یافته است.
۶.
کلید واژه ها:
آلزاس- لورن تاریخ خصوصیات زبانی- فرهنگی مطالبات سیاسی هویت
منطقه آلزاس و لورن در فرانسه به دلیل موقعیت خاص خود و قرار داشتن در مرز دو کشور مهم اروپایی، یعنی فرانسه و آلمان، در کانون حوادث سرنوست سازی مانند دو جنگ جهانی قرار داشته است. هویت ساکنان این منطقه به دلیل عوامل جغرافیایی، زبانی و تاریخی، با هویت آلمانی پیوند یافته است و دو کشور فرانسه و آلمان، در طول تاریخ همواره برای تحکیم سلطه خود بر این منطقه کوشیده اند. هدف این مقاله، بررسی رویدادهای تاریخی مؤثر بر شکل گیری هویت ساکنان منطقه آلزاس و لورن و عوامل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دخیل در آنهاست تا بتوان هویت منحصر به فرد این منطقه و مطالبات ساکنان آن را درک کرد.
۷.
کلید واژه ها:
بحران مشروعیت سازمان جهانی تجارت شفافیت عضویت فراگیر گات نظام تجاری جهان
نظام تجاری چندجانبه جهان به مثابه یکی از نظام های فرعی نظام بین الملل کنونی از زمانی که در دوران پس از جنگ جهانی دوم در سال 1947 در شکل موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) ظهور کرد، انتقاد کشورهای مختلف را در پی داشته است. با تبدیل گات به سازمان جهانی تجارت در سال 1994، نه تنها نارضایتی کشورها از عملکرد این نظام از بین نرفته، بلکه در بسیاری از موارد افزایش هم یافته است. افزون بر آن، در کنار دولت ها، جامعه مدنی نیز به مخالفت با عملکرد ناعادلانه این نظام برخاسته است. این وضعیت سبب طرح این پرسش شده که چه عواملی موجب عملکرد ناعادلانه نظام تجاری چندجانبه جهان شده است و تردید در مشروعیت این نظام و نهاد مدیریت کننده آن یعنی سازمان جهانی تجارت وارد کرده است؟ این مقاله با این فرض به بررسی این موضوع می پردازد که عوامل ساختاری همچون فقدان عضویت فراگیر، غیردموکراتیک بودن فرایند تصمیم گیری، توزیع ناعادلانه منافع و نبود شیوه های کارامد احقاق حق از علل اصلی عملکرد ناعادلانه نظام تجاری چندجانبه است.
۸.
کلید واژه ها:
آمریکاییان کوبایی تبار سیاست خارجی آمریکا کوبا لابی کوبا
سیاست آمریکا در قبال کوبا از سال 1962 تا 2014 ثابت مانده و این امر با وجود تغییرات متعددی است که سیاست این کشور و همچنین نظام سیاسی بین الملل در طول این سال ها داشته است. صاحب نظران یکی از مهم ترین علل این امر را قدرت لابی کوبا در آمریکا می دانند. منابع قدرت لابی کوبا و نحوه شکل گیری آن، سیاست های اتخاذ شده توسط لابی کوبا و مهم ترین موفقیت های عملی این لابی در عرصه سیاست خارجی آمریکا، علت اهمیت لابی کوبا و کوبایی تباران در سیاست داخلی آمریکا، سیاست های کنونی آمریکا در خصوص کوبا و همچنین چشم انداز لابی کوبا، مطالبی است که در این نوشتار بررسی می شود. در انتها نیز نتیجه این بررسی ها به صورت خلاصه بیان می شود. واقعیت این است که گروه کوچک کوبایی تباران با انسجام درونی و پیگیری هدفی واحد توانسته اند بر سیاست آمریکا در قبال کوبا اثر چشمگیری بگذارند و آن را به سمت منافع خود هدایت کنند.
۹.
کلید واژه ها:
پزشکان پهلوی حزب سیاست مجلس مشروطه
سیاست به مفهوم جدید در ایران مقوله ای است که طبقات، شئون و قشرهای مختلف اجتماعی در آن دخیل بوده اند. گستردگی موضوع سیاست و حضور بیش از حد آن در زندگی مردم، حوزه های مختلف زندگی آنها را در نوردیده است. از آنجا که ادبیات موجود، طبقات، ایلات یا برخی شئون خاص را در جامعه شناسی سیاسی ایران بررسی کرده است، این تحقیق به سمت قشرهایی رفته است که یا در ادبیات سیاسی به آنها توجه نمی شود یا چون متعلق به تاریخ اجتماعی اند، کاوش در زمینه رفتار سیاسی آنها در ابتدا مشکل می نماید. بنابراین، پرسش اصلی خوانش رفتار سیاسی پزشکان در ایران معاصر و حضور آنها به مثابه گروهی صاحب نفوذ بر و در سیاست است. به نظر می رسد حضور پزشکان در سپهر سیاستایران، ناشی از لوازم سیاست جدید، تغییر در شأن اجتماعی و اقبال جامعه به آنها و برخی نیزبه بخت و صدفه های زمانه پیوند داشته است. عصر قاجار، آغاز تربیت پزشکان در ایران است. مهم ترین ویژگی این دوره استفاده از مفاهیم عمومی پزشکی برای همه فهم کردن سیاست و مفاهیم آن در ایران است. در دوره پهلوی اول، پزشکان سعی در اثرگذاری بر حوزه سیاست تا حضور در آن داشتند؛ چرا که آنها ابزار تجدد شمرده می شدند و می خواستند حرفه خود را که در ایران، جدید و منفی محسوب می شد، به شغلی با شأن اجتماعی بالا تبدیل کنند. دهه بیست تا چهل و به ویژه در دهه پنجاه، آنها به عنوان وزیر، نخست وزیر، نماینده مجلس و به ویژه اپوزسیون، سیاست را نشانه رفتند. در این پژوهش سعی شده است این فرضیه ها با شاخص های آماری نشان داده شود تا اثرگذاری و اثرپذیری سلامت و سیاست مشخص شود. در مجموع، در ایران تا پایان دوره پهلوی، پزشکان نتوانستند حضور خود را در سیاست همپای مهندسان پیش ببرند.
۱۰.
کلید واژه ها:
پژوهش های تطبیقی جامعه شناسی تاریخی چرخش فرهنگی روش شناسی مدرنیته های چندگانه
جریان اصلی جامعه شناسی تحت نفوذ پوزیتویسم عرضه تئوری های جهان شمول و جریان تاریخ نگاری شرح روایی رویدادها را در دستور کار خود داشته است. در آسیب شناسی جریان های مذکور باید گفت هر دو دچار عارضه افراط گرایی بوده اند؛ به طوری که جریان اصلی جامعه شناسی از بررسی ویژه بودها و جریان تاریخی از پردازش و عرضه تعمیم های نظری بازمانده اند. در این میان، ترکیب جامعه شناسی و تاریخ، رهیافتی روش شناختی را به دست می دهد که با دوری از افراط گرایی دو جریان پژوهشی یادشده، چارچوب مناسبی را برای بررسی پدیده های سیاسی و اجتماعی به ویژه با رویکرد مقایسه ای فراهم می آورد. در این مقاله، ضمن پرداختن به مراحل تحول رهیافت جامعه شناسی تاریخی، استدلال می شود که دستاوردهای نسل جدید دانش پژوهان این حوزه به دلیل تأکید بر جایگاه فرهنگ و پذیرش چندگانگی فرایندها و برایندهای نوسازی، الگوی مناسبی را برای بررسی پدیده های سیاسی و اجتماعی فراهم آورده اند.
۱۱.
کلید واژه ها:
اجتهاد احیاگری دینی دموکراسی دینی فلسفه الهی نواندیشی حوزوی ولایت فقیه
چیستی نسبت دین و تجدد به ویژه از اواخر سلطنت قاجار، همواره مورد تأمل اندیشمندان بوده و پاسخ به آن، رویکردهای مختلفی را شکل داده است. رویکرد روشنفکری در پی اصالت بخشی به تجدد و گذار از سنت است؛ در مقابل، رویکرد سنتی معتقد به تبعیت از سنت سلف و بی نیازی دین از دنیای مدرن است. رویکرد دیگری نیز در میان روحانیت حوزه با عنوان «نواندیشی حوزوی» وجود دارد که ضمن اعتباربخشی به مبانی سنتی حوزه، بر بازسازی این سنت فکری در پرتو مفاهیم، پرسش ها و نیازهای جدید، نقد اجتماعی و دینی، جمع بین سنت و تجدد و جایگاه سیاسی و اجتماعی دین و علما در دنیای جدید تأکید دارد. این مقاله با روش تفسیری قصدگرا،اندیشه سیاسی- مذهبی روحانیت نواندیش حوزه به ویژه آیت الله مرتضی مطهری رامتأثر از تحولات سیاسی تاریخ معاصر ایران بررسی می کند. بر اساس دستاوردهای این تحقیق، نواندیشی در اجتهاد، رهبری روحانیت، فلسفه الهی، احیاگری دینی و دموکراسی دینی مهمترین شاخص های جریان نواندیشی حوزوی است.
۱۲.
کلید واژه ها:
امامت شیعی تشریعی فلسفه اسلامی فلسفی فلسفی- کلامی مدینه فاضله
مدینه فاضله، جامعه ای است که انسان همواره در پی تأسیس آن بوده، جامعه ای برین و امیدی و مطابق میل و بر وفق مراد انسا ن ها، جامعه ای که در آن همه انسان ها با خوشبختی و سلامت و به دور از فقر و نادانی در کنار همدیگر زندگی می کنند. این کمال یابی، به طور دایم فکر عده ای از متفکران را مشغول داشته است تا حکومتی فاضله و آرمانی طراحی کنند که برآورنده این آرمان ها باشد. در فلسفه اسلامی، اندیشمندان مسلمان برای دستیابی به این شهر آرمانی، تلاش های زیادی کرده اند. فارابی و خواجه نصیرالدین طوسی از جمله اندیشمندانی اند که در این زمینه نظریه پردازی کرده و زمینه ساز تحولات زیادی -چه در بعد فلسفی، تشریعی و نظری و چه در بعد عملی و حکومتی- بوده اند. فارابی عمدتاً فلسفه را مبنای کار خود قرار داده و در طرح ریزی مدینه فاضله خود، بر استدلال های فلسفی و نظری تأکید کرده است. خواجه نصیرالدین طوسی مدینه فاضله خود را با ابعاد عملی و تشریعی طرح ریزی کرده و نظریه نظام امامت شیعی را در قالب مسائل فلسفی- کلامی در مدینه فاضله خود بسط داده است. بنابراین، این نوشته به این موضوع می پردازد که با اینکه خواجه نصرالدین طوسی در طرح ریزی مدینه فاضله خود از همان ذهنیتی برخوردار بوده که فارابی داشته و از مدینه فاضله فارابی الگو برداری کرده است، فلسفی و نظری اندیشیدن فارابی درباره مدینه فاضله، او را از عملی و تشریعی اندیشیدن خواجه نصیر الدین طوسی جدا کرده است.
۱۳.
کلید واژه ها:
شهریار فاشیسم ماکیاولیسم نبرد من هیتلر
در میان اندیشمندان علم سیاست، درباره اندیشه سیاسی ماکیاولی (ماکیاولیسم) و ارتباط آن با شخصیت واقعی وی، اتفاق نظر وجود ندارد. عده ای ماکیاولی را طرفدار میلیتاریسم، اقتدارگرایی، پراگماتیسم و ... دانسته اند و عده ای نیز او را واقع گرا، مصلحت اندیش، طرفدار خیر عمومی و ... برشمرده اند. در این مقاله، تلاش شده است که اثرگذاری افکار ماکیاولی، با تأکید بر دو کتاب شهریار و نبرد من، بر یکی از مکتب های توتالیتاریستی سده بیستم، یعنی فاشیسم، مشخص شود. بنابراین، پژوهش پیش رو در پاسخ به این پرسش شکل گرفته است که «آیا مبانی و اصول فاشیسم ریشه در مکتب ماکیاولیسم دارد؟». با توجه به این پرسش، فرضیه مقاله عبارت است از: «مفاهیم نظری ماکیاولیسم گرچه به صراحت زمینه ساز مبانی و اصول مکتب فاشیسم نبوده است، نشانه هایی از اثرگذاری اندیشه ماکیاولی بر این مکتب را می توان یافت». این تحقیق از نوع توصیفی– تحلیلی است که می کوشد با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، در پرتو واکاوی دو اثر مذکور، برای پرسش ذکرشده، پاسخ علمی بیابد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که امکان بازگشت به «افسانه» در حوزه سیاست در عصر حاضر که ریشه در تاریخ اندیشه های سیاسی گذشته دارد، منتفی نیست.
