مطالعات راهبردی

مطالعات راهبردی

مطالعات راهبردی سال هجدهم پاییز 1394 شماره 3 (پیاپی 69) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

انتخابات و امنیت ملی؛ از ثبات تا دگرگونی سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انتخابات کارکرد امنیت ملی نظام انتخاباتی انقلاب انتخاباتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 762 تعداد دانلود : 565
نظا م های انتخاباتی از لوازم بنیادی نظام های سیاسی مردم سالار هستند. اهمیت آن ها نه فقط به واسطه نقش آن ها در ساخت جامعه مردم سالار که در تأثیراتی است که کارکردهای این نظام بر ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه بر جای می گذارد. عرصه امنیت ملی نیز به عنوان یکی از عرصه های مهم زندگی سیاسی از تأثیر کارکردهای نظام انتخاباتی برکنار نیست، از این رو، این نوشتار کوشش می کند که با بهره گیری نظریه سیستمی و با یاری مطالعات تاریخی و روش های کمی، آثار کارکردهای نظام انتخاباتی بر حوزه امنیت ملی را مورد بررسی قرار دهد. شناسایی کارکردهای امنیت ساز نظام انتخاباتی، بررسی برخی موارد تاریخی مخدوش کننده این کارکردها و شرایط مطلوب برای تحقق آن ها (کارکردهای امنیت ساز نظام انتخاباتی)، موضوعاتی هستند که در این مطالعه به آن ها پرداخته خواهد شد. این مطالعه نشان می دهد تحقق کارکردهای امنیت ساز نظام انتخاباتی بسته به لوازمی است که گزینش نظام انتخاباتی مناسب، نحوه فائق آمدن بر شکاف های قومی، نژادی و مذهبی در جوامع چندپاره، گسترش فرهنگ سیاسی مشارکتی، تخفیف تأثیر سیاست های قدرت های بزرگ و غلبه بر مدارهای توسعه نیافتگی اقتصادی، از جمله آن ها هستند.
۲.

مدل معنایی رفتار انتخاباتی در نظام مردم سالاری دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گفتمان مدلول مردم سالاری دینی دال دموکراسی غربی رأی دادن تکلیف شرعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 242 تعداد دانلود : 336
رأی دادن به عنوان یکی از شناخته شده ترین اشکال مشارکت سیاسی از جایگاه ویژه ای در ادبیات جامعه شناسی سیاسی برخوردار است. این کنش سیاسی به مثابه دال از مدلول های متفاوتی در گفتمان های مختلف برخوردار است. در گفتمان مردم سالاری دینی رأی دادن صرفاً کنش سیاسی نیست، بلکه امر شرعی و دینی است و از این رو، نوعی تکلیف شرعی در نظر گرفته می شود. این در حالی است که رأی دادن در گفتمان دموکراسی غربی امر و وظیفه شهروندی محسوب می شود.در گفتمان دموکراسی غربی همواره از رأی دادن به عنوان کم اهمیت ترین نوع مشارکت سیاسی نام برده می شود، در حالی که در گفتمان مردم سالاری دینی، رأی دادن از جمله واجبات و وظیفه شرعی است.
۳.

نظام حقوقی انتخابات و حق انتخاب در جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انتخابات حق انتخاب کردن حق انتخاب شدن حمایت حقوقی نظام حقوقی انتخابات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 127 تعداد دانلود : 594
نظام حقوقی انتخابات در ایران بر پایه اصل های قانون اساسی، گزاره های قانونی و رویه های انتخاباتی بنیاد گرفته است. این سه خاستگاه، در طول هم جای می گیرند و گزاره های قانونی پیرو قانون اساسی و رویه های انتخاباتی نیز پیرو قانون عادی و قانون اساسی اند. سنجش ثبات و ارزش نظام حقوقی انتخابات در گرو پیوند طولی این سه منبع است، ولی این پیوند با سنجه های حقوقی روشن نمی شود. قانون اساسی مشروعیت مقام ها و منصب ها و نیز اعتبار کارها و امور را در گرو انتخابات می داند. قانون های عادی نیز نظام حقوقی انتخابات ثبات نمی یابد چون انباشتگی قوانین انتخاباتی و دگرگونی های پیاپی آن ها در سال های پس از انقلاب به همراه کاستی هایشان، نظام حقوقی انتخابات را هنوز در گام آزمون و خطا نشانده است. رویه های انتخاباتی و برداشت های برآمده از قانون های عادی نیز به طور طبیعی نمی توان چشم داشت که نظام انتخاباتی ثبات یابد.
۴.

بررسی عوامل اجتماعی مؤثر در رفتار انتخاباتی ایرانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عوامل اجتماعی پایگاه طبقاتی مطالعات رفتار انتخاباتی انتخابات ایران هویت قومی و ناحیه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 397 تعداد دانلود : 69
نوشتار حاضر در پی بررسی مؤلفه های اجتماعی مؤثر بر رفتار انتخاباتی ایرانیان است. در خلال مقاله سعی می شود ضمن مرور نظریه های جامعه شناختی در تحلیل رفتار انتخاباتی، برخی از پژوهش های انجام شده در سایر کشورها نیز مورد بررسی قرار گیرد. سپس با استفاده از برخی داده های موجود، برخی عوامل و مؤلفه های مؤثر در تصمیم گیری انتخاباتی ایرانیان مورد بررسی قرار می گیرد. نوشتار حاضر ضمن تأکید بر بغرنجی و دشواری تحلیل رفتار انتخاباتی ایرانیان، عواملی نظیر پایگاه طبقاتی رأی دهندگان، هویت قومی رأی دهندگان و نامزدها، جنسیت نامزدها و سن رأی دهندگان را در نحوه تصمیم گیری انتخاباتی شهروندان مؤثر می داند. البته به خاطر محدودیت حجم مقاله، از بررسی عواملی نظیر دین، نظام سیاسی و نوع کنش گری برگزارکنندگان انتخابات در این نوشتار صرف نظر شده است. همچنین، با ذکر نمونه هایی از ادوار گذشته انتخابات، بر این نکته نیز تأکید شده که عوامل اجتماعی به صورت تک عاملی عمل نکرده و در ارتباط با یکدیگر معنا می یابند.
۵.

بررسی رفتار رأی دهندگی ایرانیان در انتخابات مجلس شورای اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انتخابات مجلس شورای اسلامی جامعه ایرانی رفتار رأی دهندگی مطالبات منطقه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 770 تعداد دانلود : 457
تحلیل انتخابات عمدتاً معطوف به کنش ها و رفتار سیاسی احزاب و گروه های سیاسی مطرح در جامعه است و به توصیف و تبیین دال مرکزی جناح های سیاسی (مثل جناح اصول گرا و اصلاح طلب) و تلاش هر یک از جناح ها برای غیریت سازی و طرد جناح رقیب پرداخته می شود، اما در این نوشتار با استفاده از روش اسنادی، جنبه جامعه شناختی موضوع مورد مطالعه قرار می گیرد. منظر جامعه شناختی بر این مبنا استوار است که آنچه توانسته افراد را تشویق کند تا در انتخابات شرکت کرده و رأی دهند، شرایط اجتماعی، محیطی، اقتصادی و فرهنگی افراد رأی دهنده است؛ چراکه بین شرایط اجتماعی افراد و گرایش سیاسی آنان، رابطه ای مستقیم وجود دارد. از این رو، نگارنده سعی دارد به رفتار انتخاباتی بدنه جامعه یعنی مردم در نحوه انتخاب و گزینش نمایندگان مجلس شورای اسلامی بپردازد و برای تحلیل این موضوع از سه الگوی جامعه شناسی سیاسی، اقتصاد سیاسی و روان شناسی سیاسی بهره گرفته می شود.
۶.

انتخابات و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انتخابات رفتار انتخاباتی ثبات سیاسی الگوی رقابت چالش های سیاسی و امنیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 639 تعداد دانلود : 292
یدة اصلی نوشته این است که علاوه بر کارکردهای ایجابی و امنیت ساز، چهرة دیگر انتخابات در جمهوری اسلامی پدیدارسازی سطوح مختلفی از بی ثباتی سیاسی و بستری برای وقوع رخدادها، مسائل و چالش های امنیتی و تهدیدات اجتماعی بوده و چنین نقشی متأثر از نوع کنش گری و رفتار سیاسی سه ضلع اصلی انتخابات، یعنی نهادهای حاکمیتیِ اجرایی و نظارتی، الگوی رقابت احزاب و جناح های سیاسی و الگوی رفتار انتخاباتی مردم و گروه های اجتماعی می باشد. این مقاله در چارچوب رویکرد دیوید ساندرز پیامدها و چالش های امنیتی- سیاسی رفتار انتخاباتی مردم و گروه های اجتماعی و نیز تأثیر الگوی رقابت انتخاباتی احزاب و جناح های سیاسی را بر شاخص های بی ثباتی سیاسی (رژیم سیاسی، انسجام سیاسی- اجتماعی) بررسی و ارزیابی می نماید.یافته های پژوهش نشان می دهد در چارچوب الگوی تعامل کنش گران انتخاباتی، چرخه ای از وضعیت امنیتی در الگوهای سه گانه «انتخابات نسبتاً آرام» « انتخابات چالش آفرین» و «بحران انتخاباتی» تکرار شده و به نظر می رسد با توجه به آسیب های نظام انتخابات در ایران، الگوی رفتار انتخاباتی کنش گران به سمت وضعیت چالش آفرینی و بی ثبات کنندگی در جریان است.
۷.

تأثیر انتخابات بر جایگاه بین المللی دولت: با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انتخابات جمهوری اسلامی ایران تغییر سیاست ها گردش نخبگان جایگاه بین المللی دولت نمایش دموکراسی مشروعیت بین المللی تغییر برداشت ها و معانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 379 تعداد دانلود : 166
این مقاله درصدد پاسخ به این سؤال است که انتخابات چگونه موجب بهبود جایگاه و قدرت بین المللی دولت ها می شود. در پاسخ، به چهار متغیر اثرگذار اشاره شده است: صلح دموکراتیک، اهمیت مشروعیت بین المللی، دیپلماسی عمومی و اصل لوح مطهر. انتخابات آزاد در واقع بخشی از تعاملات بین المللی دولت ها را تشکیل می دهد، چراکه علامت ها و معانی خاصی را به دیگر دولت ها منتقل کرده و آن ها را به واکنش مقتضی تحریک می کند. انتخابات هم از طریق نمایش هنجارهای دموکراتیک و هم زمینه سازی برای تغییر سیاست ها می تواند به بازسازی موقعیت بین المللی کشورها کمک کند. این نوع اثرگذاری در تاریخ جمهوری اسلامی ایران چند بار تجربه شده و خصوصاً در انتخابات ریاست جمهوری ملموس بوده است. در شرایطی که مناسبات بین المللی کشور به تشنج و تنش گراییده بود، انتخابات زمینه بهبود مجدد اوضاع را فراهم کرد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۹۸