مطالعات راهبردی

مطالعات راهبردی

مطالعات راهبردی سال بیستم بهار 1396 شماره 1 (پیاپی 75) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

جامعه شناسی سیاسی عربستان: روابط دولت و نیروهای سیاسی- اجتماعی.(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عربستان سعودی نیروهای اجتماعی رانتیریسم شکاف های اجتماعی جریان های مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 479 تعداد دانلود : 101
در این مقاله پس از طرح مباحث تئوریک مربوط به امکان و شکل تحلیل جامعه عربستان سعودی از منظر جامعه شناسی سیاسی، به شکاف های فعال و غیرفعال دینی، مذهبی، سنت و مدرنیسم، طرفداری از حکومت یا مخالفت با آن و شکاف های نسلی و قبائلی در این کشور پرداخته خواهد شد. استدلال اصلی این مقاله بر آن است که به دلیل نبود بسترهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، در صورت فقدان بحرانی مهم و آن هم عمدتاً از خارج عربستان (نظیر تداوم افول قیمت نفت)، شکاف های اجتماعی در این کشور، سطحی و کم رمق مانده و فعال نخواهند شد و لذا شاهد صف آرایی نیروهای اجتماعی و سیاسی به صورت جدی در جامعه عربستان نخواهیم بود.
۲.

تحولات اقتصادی و ثبات سیاسی در عربستان سعودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عربستان سعودی رانتیریسم چشم انداز 2030 اعتیاد نفتی تعادل ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 160 تعداد دانلود : 288
این مقاله در صدد پاسخ به این سؤال است که با توجه به واقعیت ها و روندهای جاری در عربستان سعودی، چه تغییراتی در توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی این کشور قابل انتظار است. فرضیه مقاله این است که وضع موجود در ساختار اقتصادی عربستان حداقل در کوتاه مدت تداوم یافته و وابستگی اقتصادی و سیاسی دولت به رانت نفت قطع نخواهد شد. دولت سعودی از درآمدهای نفتی هم برای رفاه عمومی و هم کسب مشروعیت و ثبات سیاسی خویش بهره می برد. عده ای از مقامات سعودی معتقدند با ادامه وضع موجود، هم رفاه ملی و هم ثبات سیاسی کشور در آینده ای نه چندان دور در معرض خطر قرار خواهد گرفت. بنابراین، لازم است شرایط گذار به یک اقتصاد متنوع و رقابتی را فراهم کرد.
۳.

نظام حقوقی و حقوق بشر در عربستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حقوق زنان حقوق بشردوستانه حقوق بشر نظام حقوقی عربستان اقلیت شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 262 تعداد دانلود : 838
نظام سیاسی و حقوقی عربستان بر پایه سازگاری با شریعت و سنت، حقوق بشر در معنای فردمحور را طرد می کند. در این کشور، فرد در درون جمع و همنوا با گزاره های بنیادین و فراگیر پرداخته شده در بستر سنت و فرهنگ جامعه جای داشته و از این رو، تهدید حقوق بشر برای آینده آن چندان نمود ندارد. همین نگاه برای نظام حقوقی عرفی و شریعت محور عربستان نیز صادق است؛ چون به اندازه کافی با سپهر فرهنگی و اجتماعی شبه جزیره سازگاری دارد و نیازی به قانون گذار و قانون ندارد. با این حال، دگرگونی های سیاسی و منطقه ای در سال های اخیر، حقوق بشر را به عنوان تهدیدی برای عربستان پیش می کشد؛ جایی که حقوق اقلیت شیعه و نیز حقوق زنان و کودکان و دیگران درگیر در جنگ های خاورمیانه به ویژه جنگ یمن مطرح می شود.
۴.

فرهنگ استراتژیک عربستان سعودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: سنت گرایی عربستان سعودی وهابیت قبیله گرایی فرهنگ استراتژیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 128 تعداد دانلود : 19
با اینکه واقعیت های ژئوپلیتیک و ملاحظات امنیتی همواره نقش اساسی در تعیین رفتارهای سیاسی و تصمیمات استراتژیک عربستان داشته اند، اما سیاستمداران سعودی در سال های اخیر رفتارهایی بروز داده اند که بیش از آنکه ناشی از این مبانی باشد، متأثر از هنجارهای فرهنگی و مؤلفه های هویتی شکل دهنده به تصمیمات سیاسی و استراتژیک یا به عبارت دیگر «فرهنگ استراتژیک» آن ها بوده است. با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله تلاش می شود تصویری از فرهنگ استراتژیک عربستان سعودی ارائه شود. پرسش اصلی این است که عوامل، مبانی و عناصر شکل دهنده به فرهنگ استراتژیک عربستان کدامند و چه تأثیری بر رفتار استراتژیک این کشور داشته اند؟ در پاسخ به این پرسش، ابتدا چارچوبی نظری از فرهنگ استراتژیک ارائه می شود و سپس بر اساس آن، به شناسایی عوامل محیطی و عناصر و مؤلفه های سازنده فرهنگ استراتژیک عربستان سعودی پرداخته می شود تا در نهایت تأثیر آنها بر رفتار استراتژیک این کشور مشخص شود.
۵.

سیاست خارجی عربستان سعودی: منابع، اهداف و مسائل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: سیاست خارجی عربستان سعودی رئالیسم نوکلاسیک منابع و اصول سیاست خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 597 تعداد دانلود : 124
در این مقاله ضمن اینکه مؤلفه های منطقه ای و بین المللی به عنوان متغیرهای مستقل یا منابع بیرونی سیاست خارجی عربستان بررسی شده اند، به چهار ویژگی پادشاهی، وهابی، رانتیر و شبه جزیره ای بودن دولت به عنوان متغیرهای میانجی یا منابع داخلی سیاست خارجی این کشور پرداخته شده است. همچنین، پنج محور به عنوان اصول و اهداف کلان سیاست خارجی عربستان مورد تأکید قرار گرفته اند که عبارتند از: برتری جویی پیرامونی، موازنه سازی منطقه ای، مرکزگرایی اسلامی- وهابی، ائتلاف سازی بین المللی و دموکراسی ستیزی. در پایان، مسائل اصلی سیاست خارجی عربستان در سطوح مختلف به عنوان بازتاب منابع و مؤلفه های ثابت و متغیر سیاست خارجی از یک سو، و اصول و اهداف کلان آن از سوی دیگر، بررسی شده اند.
۶.

عربستان سعودی و تلاش برای موازنه سازی مجدد در برابر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران عربستان سعودی غرب آسیا نظم منطقه ای موازنه سازی مجدد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 615 تعداد دانلود : 78
در نتیجه رویدادها و تحولات ژئوپلیتیک منطقه ای و ژئواستراتژیک قدرت های فرامنطقه ای از اوایل قرن بیست ویکم به این سو، موازنه منطقه ای در راستای منافع ایران و به ضرر عربستان سعودی تغییر پیدا کرده است. این وضعیت، در کنار تحولات داخلی عربستان به ویژه به قدرت رسیدن رهبران جدید در این کشور، سعودی ها را به سوی این درک و نگرش از تحولات منطقه سوق داده است که اگر نقش و نفوذ رو به افزایش ایران در چارچوب راهبرد موازنه سازی مجدد، کنترل و مهار نشود، نظم آینده غرب آسیا، ایران محور خواهد بود. به همین دلیل، ریاض در قالب سیاستی تهاجمی، رویکرد موازنه سازی مجدد در برابر ایران را در چارچوب سه راهبرد موازنه سازی سخت، موازنه سازی برون گرا و موازنه سازی درون گرا دنبال می کند.
۷.

(( یادداشت راهبردی))گذار از «دابق» به «رومیه»؛ چرخش گفتمانی داعش از «خلافت» به «جهاد»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مطالعات امنیتی مطالعات بین المللی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 873 تعداد دانلود : 472
داعش پس از از دست دادن شهر نمادین دابق در سوریه در مهر 1395، به سرعت به جای عنوان مجله تبلیغاتی اش یعنی «دابق»، مجله ای با عنوان «رومیه» را منتشر کرد. در واقع، چون داعش مواضع و سرزمین های خود در سوریه و عراق را از دست داده، تلاش می کند خود را در مقیاس جهانی از طریق عنوانی تازه به نام «رومیه» که نام عربی تاریخی برای روم است، مطرح نماید. این مجله عمدتاً تلاش می کند «نمادی جدید برای عناصر اروپایی داعش» باشد و به چند زبان از جمله انگلیسی، عربی، فرانسه، ترکی، آلمانی، پشتو، ترکستانی، اندونزیایی و فارسی منتشر می شود. هدف مجله جدید، احیای تبلیغات رسانه ای و تلاش برای افزایش روحیه اعضای داعش در پی شکست های اخیر در عراق و سوریه است. این مجله توسط مرکز رسانه ای الحیات که عناوین دیگر مانند دابق، دارالاسلام و قسطنطنیه (زبان ترکی) و روزنامه النبع را منتشر می کند، منتشر می شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۹۸