مطالب مرتبط با کلیدواژه

برنامه ریزی شهری


۲۴۱.

یکپارچه سازی مفهوم خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی شهری: طبقه بندی و تحلیل چالش ها و موانع آن با استفاده از روش فرا مطالعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸۸ 137 - 105

کلیدواژه‌ها: خدمات اکوسیستم برنامه ریزی شهری یکپارچه سازی موانع و چالش ها فرامطالعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۱۰۵
خدمات اکوسیستم گستره وسیعی از خدمات مستقیم و یا غیرمسقیم مرتبط با بهزیستی انسان را در برمی گیرد که از طریق فرایندهای بیوفیزیکی حاصل شده اما تولید، توزیع و بازتولید آن تحت تاثیر مدیریت سیستم های اجتماعی و اکولوژیکی شهر است. تمام تلاش این جستار شناسایی و دسته بندی موانع یکپارچه سازی خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی شهری می باشد. روش این مقاله از نوع فرامطالعه است که در چهار بخش تحلیلی فراداده، فرا روش، فرانظریه و فراترکیب، به بررسی ساختاری و محتوایی مطالعات منتخب پرداخته است. جامعه آماری این مطالعه شامل 47 مقاله علمی در بازه زمانی 2022-2010 می باشد. در بخش یافته ها، موانع در قالب 31 مقوله، 9 مقوله ترکیبی و 3 مضمون (ساختاری، اقتصادی و معرفتی) طبقه بندی شدند. فقدان روش های استاندارد، ضعف مشارکت ذینفعان، فقدان آگاهی و دانش اکولوژیکی، شکاف موضوعی، کمبود داده و کمبود منابع مالی از مهم ترین موانع و چالش های یکپارچه سازی به حساب می آیند.
۲۴۲.

ارزیابی خط آسمان در بافت های قدیمی، میانی و جدید کلانشهر تبریز با استفاده از تحلیل های گراف خط آسمان در GIS(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸۸ 211 - 192

کلیدواژه‌ها: خط آسمان مدلسازی سه بعدی گراف خط آسمان برنامه ریزی شهری تبریز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۸۹
خط آسمان می تواند مؤلفه مؤثری در تبیین ویژگی های مکانی و کیفی منظر شهری باشد. نادیده گرفتن این مقوله مهم و همچنین عدم رعایت تناسب میان ارتفاع جداره نسبت به عرض خیابان، منجر به ایجاد سیما و منظر ناهنجار و در بعضی موارد به وجود آمدن محصوریت بیش از حد در خیابان های شهری می گردد. بدیهی است که خیابان ها فقط دارای بعد کالبدی نبوده بلکه نمایانگر حیات و پویایی در جوامع و شهرها می باشند. از این رو خط آسمان میتواند یک مؤلفه مؤثر در ارتقای کیفیت منظر شهری باشد.در این تحقیق از روش کتابخانه ای و پیمایش میدانی بهره گرفته شده است. همچنین از نرم افزار سیتی انجین و آرک سین در جهت مدلسازی سه بعدی، شبیه سازی ارتفاعی و تحلیل های مورد نیاز (خط آسمان، گراف خط آسمان و...)، استفاده گردیده است. محدوده های منتخب در شهر، از بافت جدید با قدمت کمتر از ۲۰ سال، بافت میانی با قدمت حدود ۵۰ سال و بافت قدیمی با قدمت بیش از ۵۰ سال (از هسته اولیه شهر)، انتخاب شده اند. نتایج بدست آمده از تحلیل گراف خط آسمان نشان می دهد الگوی خط آسمان خیابان شریعتی جنوبی (بافت قدیمی) با میانگین عددی 74.06% دید افق وضعیت بهتری نسبت به خیابان های امام خمینی با میانگین 63.5% و تختی با میانگین عددی 55.66% دارد. نتایج حاصل از تحلیل های سه بعدی نشان از وجود رابطه مستقیم بین ارتفاع ساختمان ها، گشودگی فضا و تعادل خط آسمان دارد. هرچه ارتفاع ساختمان ها متناسب تر، فضا گشوده تر و معبر عریض تر باشد، شعاع گراف خط آسمان پهن تری را شاهد هستیم.
۲۴۳.

تدوین چارچوبی برای شناسایی مسائل بغرنج در برنامه ریزی شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری دوره ۱۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ 21 - 41

کلیدواژه‌ها: برنامه ریزی شهری پیچیدگی عدم قطعیت مسئله بغرنج هنجارمندی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۸۵
امروزه، مسائل نوین حوزه شهرسازی به دلیل پیچیدگی، عدم قطعیت و هنجارمندی، بغرنج تلقی می شوند. این در حالی است که علی رغم معرفی مفهوم مسئله بغرنج در معنای عام در طول 5 دهه گذشته، شناسایی مسائل شهری بغرنج و نحوه مواجهه با آن، در میان نظریه پردازان برنامه ریزی شهری همچنان موضوعی در کانون توجه و نیازمند مطالعه است. ازاین رو، هدف از مقاله حاضر، تدوین چارچوبی برای شناسایی مسائل بغرنج در برنامه ریزی شهری است. روش شناسی مطالعه، تحلیل تبارشناسانه است که پدیده ها را در تطور تاریخی خود بررسی کرده و جایگاه انتقادی مناسبی را برای فهم شرایط کنونی آن ها، پدید می آورد. این چنین، مفهوم مسئله شهری بغرنج در پنج مرحله شامل شناسایی، سوابق شکل گیری، کشف گفتمان ها، تحلیل گسست و نقد حال، مورد تحلیل تبارشناسی قرارگرفته است. بر اساس چارچوب پیشنهادی، مسائل شهری بغرنج در دو دسته کلی مشخصه های مسئله محور و مشخصه های راه حل محور، قابل شناسایی هستند که متعاقباً ویژگی هایی را چون نامعینی در تعریف و پیکربندی، منحصربه فردی، ارتباط متقابل و تنگاتنگ، عدم امکان تعریف راه حل قطعی، پایان ناپذیری فرآیند مواجهه و عواقب گسترده و اجتناب ناپذیر مواجهه، در برمی گیرند. درعین حال، نبود حاکمیت و متولی اصلی در مواجهه، فرصت محدود برای مواجهه و تشدید به واسطه مواجهه شوندگان، ظهور مسئله شهری فوق بغرنج را به دنبال دارد. چارچوب ارائه شده برای شناسایی مسائل بغرنج در شهرسازی، زمینه ساز تحلیل دقیق تر و متعاقباً تعریف کارآمدتر چگونگی مواجهه با آن ها برای برنامه ریزان و سیاست گذاران شهری است که به علاوه، نیازمند کاربست و مداقه در پژوهش های مرتبط موضوعی و موردی آتی خواهد بود
۲۴۴.

سیر دگرگونی و تکامل مشارکت شهروندان در برنامه ریزی شهری درگذر زمان بر پایه انگاشت های ارتباطات و مقتدرسازی اجتماع منسجم محلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های مکانی - فضایی سال ۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۹) 43 - 58

کلیدواژه‌ها: مشارکت شهروندی ارتباطات مقتدرسازی اجتماعات منسجم محلی اجتماعات مجازی برنامه ریزی شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۹۳
مشارکت شهروندی فرایند تصمیم گیری های عمومی اثرگذار بر منافع فردی و جمعی است که بخشی از دموکراسی را در چهارچوب رابطه اعطای قدرت بین شهروندان و حکومت قرار می دهد. این فرایند، که در برنامه ریزی شهری و در جوامع توسعه یافته موردتوجه قرارگرفته، نیازمند بستر مناسب ارتباطی است. از طرفی شکل گیری آن به میزان تحقق فرایند مقتدرسازی اجتماعات منسجم محلی وابسته است که طی آن افراد و اجتماعات قدرت تأثیرگذاری بر محیط پیرامون خود را پیدا می کنند و تمرکززدایی در قدرت را به همراه دارد. ازاین رو، این مقاله با هدف مطالعه و تحلیل چگونگی ارتقای مشارکت شهروندی در برنامه ریزی شهری از طریق مقتدرسازی اجتماعات منسجم محلی در بستر ارتباطی فضای مجازی انجام شده است. به منظور دستیابی به اهداف مقاله بازبینی متون مرتبط با چهارچوب های مشارکت شهروندی، مقتدرسازی اجتماع منسجم محلی، ارتباطات با به کارگیری روش تحلیل متون مدون، بر پایه روش های پژوهش تحلیل تفسیری-تاریخی و مقایسه ای زمینه های مشترک سه انگاشت پایه به صورت موازی بر محور زمان ساماندهی شده است. یافته های تحلیل های به کاررفته در این مقاله مبین ارتقای تدریجی مشارکت شهروندی در برنامه ریزی شهری در گذر زمان و در جهت دموکراتیک تر کردن جوامع است. افزون بر این گسترش امکان ارتباطات و افزایش روند تحقق مقتدرسازی اجتماعات محلی در پیشبرد این روند نقش بسزایی داشته است.
۲۴۵.

لزوم برنامه ریزی شهری در ساماندهی امنیتی بافت فرسوده شهری از دیدگاه توسعه پایدار

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۷ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۵ 145 - 162

کلیدواژه‌ها: برنامه ریزی شهری ساماندهی امنیتی بافت فرسوده شهری توسعه پایدار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۶۱
از ویژگی عمده شهرهای بزرگ ایران وجود بافت های فرسوده شهری است که با نگرش بروضعیت و ریسک پذیری بالای این بافت ها و سکونت و معیشت میلیون ها نفر در آنها، لزوم آمادگی برای مقابله با بحران طبیعی از جمله زلزله و نیز انجام اقداماتی برای کاهش تاثیرات بلایای طبیعی را دارد. از این رو اصلاح ساختارشهری در بافت های فرسوده بر مبنای توسعه پایدار و توجه به مسائل مربوط به مدیریت بحران یکی از ضرورتهای نظام مدیریت شهری است. بافت های فرسوده به ویژه در کلانشهرها، تبدیل به یک تهدید و بحران عظیم شده است که نیاز به سرمایه گذاری و حضور موثر بخش خصوصی به منظور بازسازی و نوسازی آن به منظور مقابله با بحران هایی مانند؛ آتش سوزی، زلزله و سایر بلایا، خدمات رسانی در این مناطق را بسیار ضروری می سازد. بر همین اساس هدف اصلی پژوهش حاضر لزوم برنامه ریزی شهری در ساماندهی امنیتی بافت فرسوده شهری از دیدگاه توسعه پایدار در محلات بافت فرسوده منطقه18 شهرداری تهران با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و به صورت پیمایشی می باشد. برای رسیدن به این هدف کلیه ساکنان شهری محدوده مورد مطالعه و کارشناسان مربوطه به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شده اند. از این جامعه تعداد 90 نفر بر اساس روش کوکران به طور تصادفی انتخاب گردیده اند. برای آزمون فرضیات و همچنین اولویت بندی عوامل و گویه هایی که تحت تأثیر ساماندهی بافت فرسوده قرار گرفته اند از آزمونهای آماری نظیر تی استیودنت و رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد اثرات مستقیم و غیر مستقیم مؤلفه های محیطی، اجتماعی و اقتصادی بر توسعه پایدار شهری تاثیر گذار می باشد و در رسیدن به توسعه پایدار در منطقه مورد مطالعه عوامل و نیروهای درونی در ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی موثر هستند.
۲۴۶.

تبیین مدل کیفی مکان بنیاد پیشگیری از جرم با استفاده از روش ISM-DMATEL(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه جزای تطبیقی دوره ۴ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ 1 - 21

کلیدواژه‌ها: مدل مکان بنیاد پیشگیری جرم برنامه ریزی شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۸۲
کالبد و بافت شهرها نقش مهمی بر رفتار انسان در تعامل با سایر انسان ها و محیط پیرامون ایفا می کند. امروزه ﺷﻬﺮﻧﺸیﻨی نوین با افزایش ﮔﺴﺘﺮشکﺎﻟﺒﺪی بی رویه ﺷﻬﺮﻫﺎ، ﺗﺮاکﻢ ﺟﻤﻌیﺖ و درنتیجه آن کﻤﺒﻮد ﻓﻀﺎی شهری، سبب اﻓﺰایﺶ ﭘیﺎﻣﺪﻫﺎی وقوع ﺟﺮم و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎری های اﺟﺘﻤﺎﻋی شده اﺳﺖ. در همین راستا و برای بررسی نقش محیط بر پیشگیری از جرم، پژوهش حاضر این پرسش را طرح کرده که مهم ترین عوامل در پیشگیری از جرم از منظر مکان بنیاد چیست؟ یافته ها نشان داده است که فعالیت های برنامه ریزی شهری و اعمال ساخت و طراحی شهری به ترتیب اثرگذارین مؤلفه و از بالاترین میزان نفوذ و مؤلفه جلوگیری از جرم تأثیرپذیرترین عنصر در میان شاخص ها است. باتوجه به تأثیرگذاری بالا، مهم ترین نقش را در ساختار مؤلفه های تأثیرگذار بر پیشگیری از جرم بازی می کنند. بی توجه بودن در مسأله پیشگیری از جرم به این مؤلفه ها نیاز به بازنگری در اقدامات در حال انجام را طلب می کند. همچنین سخن از ضرورت اتخاذ راهبردهای جدید و نوآورانه برای پیشگیری از جرایم، در مراحل اولیه بر عوامل بنیادی ناامنی در شهرهاست و سیاست های پیشگیرانه از جرم بیشتر از طریق کاهش فرصت های ارتکاب جرم انجام می گیرد؛ این تدابیر از طریق طراحی و برنامه ریزی شهری و به کارگیری بهینه از محیط شهری صورت می پذیرد. روش مقاله حاضر به شیوه مصاحبه باز و نیمه ساختاریافته با خبرگان صورت گرفته است.
۲۴۷.

طرح ریزی نوسازی بافت فرسوده با استفاده از اطلاعات جغرافیایی داوطلبانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش محیط سال ۱۷ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۵ 29 - 44

کلیدواژه‌ها: نوسازی بافت فرسوده VGI Web GIS برنامه ریزی شهری انبوه سپاری ArcGIS Server

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۷۳
بافت فرسوده شهری با تحمیل هزینه های هنگفت به مدیریت شهری نیازمند طرح ریزی مناسب جهت نوسازی می باشند. مدیران شهری نیازمند شناختی دقیق از مناطق شهری برای تدوین طرح های نوسازی می باشند. استفاده از ظرفیت های اطلاعات جغرافیایی داوطلبانه پاسخی مناسب به این نیاز مدیران شهری می باشد. طراحی یک Web GIS که با استفاده از ظرفیت های وب 2 امکان جمع آوری داده ها از ساکنین مناطق دارای بافت فرسوده را تحقق بخشد هدف پژوهش پیش رو می باشد. بدین منظور یک معماری 3 لایه شامل سرور GIS، لایه پایگاه داده و لایه نمایش با استفاده از فناوری های ArcGIS Server، SQL Server، JavaScript، Dojo و غیره طراحی گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که با استفاده از سامانه های VGI می توان در کوتاه ترین زمان ممکن و با کاهش چشمگیر هزینه های جمع آوری داده، حجم بالایی از داده های بافت فرسوده را توسط کاربران که همان شهروندان می باشند انبوه سپاری نمود. همچنین این شیوه می تواند اولویت بندی طرح های نوسازی بافت فرسوده را مشخص می نماید.
۲۴۸.

ارزیابی کاربست اصول روش نظریه زمینه ای در پژوهش های فارسی زبانِ برنامه ریزی و طراحی شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شهری دوره ۱۳ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۲ 17 - 32

کلیدواژه‌ها: روش نظریه زمینه ای برنامه ریزی شهری طراحی شهری مرور نظام مند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۷۸
در سال های اخیر استفاده از روش نظریه زمینه ای در نظام های علمی مرتبط با محیط ساخته شده و به طور خاص طراحی و برنامه ریزی شهری افزایش یافته است. از طرفی، عدم توجه کافی پژوهشگران به مبانی و ملاحظات روش شناختی نظریه زمینه ای و خوانش های آن، گاهی به گونه ای از روش شناسی با خوانش های التقاطی منجر شده که فاقد و ناقض ماهیت روش نظریه زمینه ای و ملاحظات اولیه خوانش موردنظر از آن بوده است. با این وجود، بررسی و ارزیابی کیفیت این گونه پژوهش ها در نظام های علمی مرتبط با محیط ساخته شده و به طور خاص طراحی و برنامه ریزی شهری کمتر انجام شده است. از این رو هدف مطالعه حاضر، ارزیابی نظام مندِ مطالعه های انجام شده با استفاده از روش نظریه زمینه ای در برنامه ریزی و طراحی شهری به منظور شناخت استفاده اصولی از این روش در این عرصه از دانش و ارائه پیشنهاداتی برای کاربردهای آتی است. در این راستا  انتخاب پژوهش های مورد بررسی با جست وجوی نظام مند مقالات منتشر شده در پایگاه های معتبر علمی فارسی زبان با استفاده از روش مرور نظام مند انجام شده است. پس از غربالگری مطالعات موجود بر اساس معیارهای مشخص شده، 44 مطالعه منتشر شده تا سال 1399 انتخاب و بر اساس معیارهای ارزیابی روش نظریه زمینه ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج ارزیابی روش شناختی پژوهش های انجام شده مبتنی بر روش نظریه زمینه ای نشان داد با وجود اقبال فزاینده به استفاده از این روش در مطالعات حوزه برنامه ریزی و طراحی شهری، بسیاری از این پژوهش ها در کاربست کامل و دقیق اصول و مراحل روش نظریه زمینه ای و خوانش های آن ناموفق بوده اند و نتیجه آنها به جای نظریه به عنوان دستاورد مورد انتظار از کاربست این روش به صورت دیاگرام، مدل و چارچوب مفهومی تنزل پیدا کرده است. همچنین نتایج بررسی حاضر نشان داد بهره گیری صرف برخی پژوهش ها از مجموعه ای از تکنیک های روش نظریه زمینه ای مانند کدگذاری و یا نگارش یادداشت های تحلیلی و غفلت از فرایندهای مهمی از قبیل نمونه گیری نظری، مقایسه مستمر و تحلیل عمیق مقوله ها موجب شده تا این مطالعه ها از عرصه توصیف فراتر نرفته و ضمن اکتفا به ارائه تم ها و روایت های تشریحی، کمتر به تولید نظریه به عنوان هدف روش نظریه زمینه ای دست یابند. بر اساس یافته های این مقاله، ارتقای کیفیت پژوهش های مبتنی بر روش نظریه زمینه ای در حوزه برنامه ریزی و طراحی شهری نیازمند شناخت صحیح پژوهشگران از ماهیت، ویژگی ها و اصول نظریه زمینه ای و آگاهی عمیق از خوانش های این روش و تفاوت های آنها به منظور تناسب سنجی و توجیه انتخاب خوانش مناسب بر اساس اهداف و ویژگی های پژوهش است.
۲۴۹.

تحلیل محتوایی مفهوم کشاورزی شهری به عنوان یک کاربری انعطاف پذیر در شهر با استفاده از مرور پیشینه تحقیق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش شهرسازی دوره ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 58 - 70

کلیدواژه‌ها: برنامه ریزی شهری انعطاف پذیری کاربری مختلط شاخص MAXQDA

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۷۰
بیان مسئله: به دلیل رشد بی رویه  شهرها و افزایش توسعه افقی، اراضی مستعد کشاورزی در اطراف شهرها از بین رفته است و از طرفی به دلیل افزایش ساخت و ساز، از فضای سبز شهری خصوصا برای جمعیت در حال رشد کاسته شده است؛ مشکلات زیست محیطی، چالش تامین تغذیه، آلودگی هوا و... همگی از پیامدهای عدم توجه به نقش کشاورزی در برنامه ریزی شهری است.هدف: این پژوهش در نظر دارد که کشاورزی شهری را به عنوان یک کاربری انعطاف پذیر که علاوه بر بحث کشاورزی به عنوان خوراک؛ بتواند کاربردهایی در زمینه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و... برای شهروندان داشته باشد، معرفی کند.روش: در این پژوهش از روش تحلیل محتوا به شیوه کدگذاری استفاده شده و با استفاده از نرم افزار MAXQDA  هر یک از منابع به طور مجزا بررسی و شاخص هایی استخراج شدند.  یافته ها: از جنبه کشاورزی شهری، حوزه های کلان مانند حوزه های محیطی از جنبه اقلیم و انواع کشاورزی در شهر می توانند بیانگر خصوصیات، الزامات و فواید آن ها باشند و یا به لحاظ اقتصادی مبین افزایش فرصت شغلی جدید، بهبود وضعیت درآمد خانوار، تامین مواد غذایی در دسترس و ... هستند؛ از طرفی بحث کاربری انعطاف پذیر مشخصا در برگیرنده برنامه ریزی کاربری اراضی، توزیع کاربری ها، همجواری ها، اصول و قواعد تغییر کاربری ها، کاربری های مختلط و... به عنوان نمودی از انعطاف پذیری کاربری های شهری  قابل بیان هستند.نتیجه گیری: کاربری کشاورزی شهری می تواند انعطاف در بهره برداری و یا اختلاط عملکردی را موجب شود تا جذابیت کافی را برای شهروندان فراهم کند؛ از این رو بهتر است گونه های مختلف کشاورزی در شهر شناخته شود و متناسب با هر محیط شهری و استفاده های حاکم در محیط از زمین شهری، نوع مناسب را از کشاورزی در شهر انتخاب کرد تا محیط سرزنده، منعطف و جذاب برای شهروندان فراهم شود و بهبود کیفیت زندگی شهروندان را به همراه داشته باشد.
۲۵۰.

اهمیت دلبستگی مکانی در مدیریت شهری و نقش فاکتورهای طراحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای سال ۹ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳۰ 87 - 125

کلیدواژه‌ها: برنامه ریزی شهری دلبستگی مکانی شهر طراحی محصول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۴۲
این مطالعه به بررسی تأثیر محصولات شهری در افزایش ارتباط افراد با شهرهای خود و تقویت ارتباطات اجتماعی میان ساکنان آن ها پرداخت. به این منظور، با بررسی دقیق پایگاه های داده علمی امرالد[1]، ابسکو[2] و وب آف ساینس[3] اسناد منتشرشده از سال 2013 تا نوامبر 2022 موردمطالعه قرار گرفت. از مجموع 1532 مقاله ی اولیه، پس از چندین مرحله ارزیابی، 14 مقاله ی کلیدی برای بررسی نهایی انتخاب شدند. یافته ها نشان داد که محصولات شهری نقش قابل توجهی در افزایش حس تعلق شهروندان به شهرهایشان داشته و بر بهبود کیفیت زندگی و میزان رضایتمندی آن ها تأثیر مثبتی گذاشتند. این پژوهش دیدگاه هایی را برای سیاست گذاری های شهری، برنامه ریزی ها و فرآیندهای برندسازی شهری ارائه داد و بر اهمیت در نظر گرفتن نقش طراحان محصول به عنوان بخش مهمی از فرآیند طراحی شهری تأکید داشت، چراکه این گروه از طراحان قادرند به تقویت پیوند شهروند با شهر و ارتقاء همبستگی اجتماعی کمک کنند. اصالت این تحقیق در رویکرد سیستماتیک آن برای درک تأثیر محصولات شهری بر ارتباط با شهر و پیوندهای اجتماعی بود. [1]. Emerald[2]. Ebsco[3]. Web of  Science (wos)
۲۵۱.

نقش تحول آفرین طراحی برای نوآوری اجتماعی در توسعه جوامع محلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای سال ۹ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱ 31 - 67

کلیدواژه‌ها: توسعه اجتماعی توانمندسازی اقتصادی طراحی مشارکتی انسجام اجتماعی نوآوری اجتماعی برنامه ریزی شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۵۴
طراحی برای نوآوری اجتماعی به عنوان رویکردی مؤثر برای مقابله با مسائل پیچیده اجتماعی و ترویج توسعه جامعه پایدار در سراسر جهان ظهور کرده است. این مقاله یافته های حاصل از یک تحلیل جامع از 14 ابتکار طراحی برای نوآوری اجتماعی را تلفیق می کند که از طریق رویکردها و فرآیندهای مشارکتی متنوع، به مسائل پیچیده اجتماعی ازجمله انسجام اجتماعی، توانمندسازی اقتصادی، پایداری محیطی و سلامت و رفاه می پردازند. این مطالعه از روش های پژوهش کیفی، ازجمله تحلیل مضمون و تحلیل مطالعات موردی تطبیقی استفاده می کند. داده ها از مستندات پروژه و مقالات مرتبط با آن ها جمع آوری شده اند و درک جامعی از تأثیرات چندوجهی طراحی برای نوآوری اجتماعی در زمینه های مختلف ارائه می دهند. یافته های کلیدی بر اثربخشی طراحی انسان محور و سازوکارهای مشارکت جامعه در دستیابی به نتایج پایدار تأکید می کنند. پروژه ها، تأثیرات قابل توجهی مانند تقویت پیوندهای اجتماعی، ارتقاء حفاظت محیطی، بهبود نتایج سلامتی و تقویت اقتصاد محلی از طریق فعالیت های کارآفرینی را نشان می دهند. این مقاله با ارائه بینش هایی در مورد ظرفیت تحول آفرین طراحی برای نوآوری اجتماعی در مواجهه با چالش های مختلف اجتماعی، بر اهمیت استراتژی های تطبیقی، مشارکت های اجتماعی و مدل های مقیاس پذیر برای پیشبرد توسعه جامعه پایدار از طریق رویکردهای مبتنی بر طراحی تأکید می کند.
۲۵۲.

کاوش و تحلیل جامع سیتی انجین به عنوان ابزار نوین برنامه ریزی و طراحی شهری هوشمند؛ نمونه موردی: محله نارمک تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 7 - 19

کلیدواژه‌ها: سیتی انجین ابزار هوشمند شهر هوشمند برنامه ریزی شهری طراحی شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۴۸
رشد فزاینده شهرنشینی و پیچیدگی های روزافزون در مدیریت شهری، نیاز به ابزارهای نوین و کارآمد در حوزه برنامه ریزی و طراحی شهری را بیش از پیش آشکار ساخته است. جامعه شهرسازی امروز در عصر اطلاعاتی قرار دارد و نیازمند سیستم های نوینِ فناوری محور است تا بتواند تصمیم گیری بهتر و نتیجه مطلوب تری را در کمترین زمان ممکن رقم بزند. سیتی انجین به عنوان یک سیستم هوشمند مبتنی بر داده در مقیاس شهر، پتانسیل قابل توجهی برای ارتقای برنامه ریزی و طراحی شهری دارد. هدف از این پژوهش کاربردی، معرفی و تحلیل جامع سیتی انجین در زمینه برنامه ریزی و طراحی شهری با نمونه موردی محله نارمک تهران است. برای جمع آوری داده ها از روش های مختلفی از جمله برداشت میدانی و تحلیل داده های فضایی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که سیتی انجین می تواند در زمینه هایی از جمله؛ تجسم سه بعدی داینامیک از فضای شهری (طرح های تفصیلی و جامع، برنامه ریزی نظارتی و کنترل طراحی، کاداستر سه بعدی، برنامه ریزی و طراحی محیطی، برنامه ریزی شهری استراتژیک)، گزارش دهی درلحظه ی کمّی از داده های شهری، ارزیابی و مدیریت محیط شهری، فراهم کردن بستر ارتباطی برای مشارکت عمومی و ترکیب با سایر نرم افزارهای مرتبط با حوزه ی شهری، کاربرد مؤثری داشته باشد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سیتی انجین به عنوان یک ابزار نوین در حوزه برنامه ریزی و طراحی شهری می تواند به ایجاد شهرهای هوشمند و پایدار کمک کند.
۲۵۳.

ارزیابی اثرات ابعاد برنامه ریزی شهری بر ساختمان های پایدار با استفاده از روش پویایی سیستم (مورد مطالعه: شهرستان قائنات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشهای فضا و مکان در شهر سال ۹ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 5 - 29
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۵۰
مسئله استفاده بهینه از انرژی، در عصر حاضر، مسئله ای ویژه و مورد توجه همگان است. در طراحی ساختمان های نوین با نگرش معماری سبز و درکل معماری پایدار به مسائلی، مثل صرفه جویی در مصرف انرژی، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و سازگار با محیط زیست و استفاده از مصالح ساختمانی همگام با محیط، توجه ویژه دارد. طراحی های پایدار و ارگانیک با رعایت اصول اقلیمی و استفاده از عوامل طبیعی می توانند از ضررهای واردشده به طبیعت بکاهند و به معماری پایدار و انسانی دست یابند. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت نقش ابعاد برنامه ریزی شهری بر ساختمان های پایدار در شهرستان قائنات است. روش پژوهش به صورت ترکیبی از روش های کیفی و کمّی است. در بخش کیفی با استفاده از ادبیات و پیشینه پژوهش مرتبط و همچنین از طریق مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با خبرگان، ابعاد مؤثر بر ساختمان های پایدار در شهرستان قائنات شناسایی شده است. برای نمونه گیری، از روش گلوله برفی استفاده کرده ایم. در حجم نمونه از هفده نفر خبره از شرکت های معماری و استادان دانشگاه استفاده کرده ایم. شیوه تحلیل در بخش کمی روش پویایی سیستم و نرم افزار Vensim PLE 7.3.5 است. محدوده زمانی مطالعه طرح بین سال های 1393 تا 1413 است. یافته ها حاکی از آن است که عوامل برنامه ریزی شهری در شهرستان به پنج دسته، شامل حمل ونقل، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و پایداری انرژی و محیط زیست شهری تقسیم بندی شده اند. نتایج نشان داده است که ساختمان های پایدار تأثیرات مستقیمی بر مؤلفه های شهر پایدار دارند. این ساختمان ها به کاهش آلودگی، تولید انرژی پاک و بهبود منظر شهری بسیار مؤثر پایدارند.
۲۵۴.

برنامه ریزی شهری و تنهایی: تحلیل جامع شاخص های مؤثر در ایجاد بحران تنهایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشهای فضا و مکان در شهر سال ۹ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۳۲) 5 - 34

کلیدواژه‌ها: احساس تنهایی تنهایی شهری تنهایی فضایی برنامه ریزی شهری طراحی شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱ تعداد دانلود : ۵۶
پدیده تنهایی به عنوان «همه گیری پنهان قرن بیست ویکم» به چالشی اساسی در جوامع شهری تبدیل شده است. با وجود پیامدهای چندبعدی آن، خلأ مطالعاتی در تحلیل نظام مند نقش برنامه ریزی شهری در تشدید تنهایی وجود دارد. این پژوهش با رویکردی بین رشته ای به تحلیل جامع شاخص های مؤثر در این زمینه پرداخته است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت روش، توصیفی-تحلیلی با رویکرد آمیخته است. جامعه آماری پژوهش را خبرگان حوزه های روان شناسی، جامعه شناسی، علوم اجتماعی، معماری، شهرسازی و روان شناسی اجتماعی تشکیل می دهند. حجم نمونه با استفاده از نرم افزار G*Power تعداد 100 نفر تعیین و پرسش نامه با روش نمونه گیری گلوله برفی میان خبرگان توزیع شد. روایی ابزار به روش قضاوت خبرگان تأیید شد. گردآوری داده ها در بخش ادبیات، پیشینه و شاخص های پژوهش به روش کتابخانه ای و در بخش سنجش و ارزیابی شاخص ها به روش میدانی و با ابزار پرسش نامه انجام شده است. در تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های آماری فریدمن، تی تک نمونه ای و همبستگی در نرم افزار SPSS استفاده شد. احساس تنهایی در شهرهای معاصر از تعامل عوامل کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی شکل می گیرد. این پدیده از سه لایه اصلی تأثیر می پذیرد: کالبدی-فضایی (شامل کیفیت فضاهای عمومی و مسکن)، اجتماعی-فرهنگی (مشارکت شهروندان و فعالیت های جمعی)، و محیطی-اکولوژیک (ارتباط با طبیعت و عناصر طبیعی). مجموع این عوامل در تعامل با یکدیگر به تشدید یا کاهش احساس تنهایی در شهروندان منجر می شوند. برنامه ریزی شهری نیازمند اتخاذ رویکردی یکپارچه و چندسطحی است که به طور همزمان به ابعاد کالبدی، اجتماعی و محیطی توجه داشته و مبتنی بر اصول طبیعت-محور و انسان-محور باشد. این رویکرد باید راهکارهایی چون ایجاد شبکه یکپارچه فضاهای عمومی، تقویت زیرساخت های اجتماعی، یکپارچه سازی عناصر طبیعی در طراحی شهری و حفظ میراث فرهنگی را در خود جای دهد.
۲۵۵.

امکان سنجی تحقق الگوی توسعه TOD در منطقه شهری ساری با رویکرد آینده پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و آینده پژوهی منطقه ای دوره ۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ 43 - 66

کلیدواژه‌ها: برنامه ریزی یکپارچه برنامه ریزی شهری کاربری زمین حمل ونقل عمومی TOD آینده پژوهی منطقه شهری ساری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۴۷
در ایران و شهر موردمطالعه یعنی ساری، بی توجهی به رابطه متقابل حمل ونقل عمومی و توسعه شهری، منجر به توسعه ای نابسامان شده است. هدف اصلی این پژوهش امکان سنجی تحقق الگوی توسعه TOD در ساری با استفاده از رویکرد آینده پژوهی است. این پژوهش از روش کمی برای رسیدن به هدف استفاده کرده است. برای جمع آوری داده ها و اطلاعات در این پژوهش از روش های مطالعات اسنادی، کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه است که میان 50 نفر از متخصصین در زمینه برنامه ریزی شهری و حمل ونقل به روش نمونه گیری خوشه ای، توزیع گردیده است. جهت تحلیل اطلاعات نیز از تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل های آماری و تکنیک سوآت استفاده شده است. ابتدا چهار ایستگاه اتوبوس بلوار کشاورز، بلوار پاسداران، بلوار آزادی، بلوار امام رضا در شهر ساری انتخاب شده اند. بر اساس معیارهای توسعه مبتنی بر حمل ونقل عمومی این چهار ایستگاه موردقیاس گرفته اند و با کمک روش AHP ایستگاه اتوبوس بلوار امام رضا به عنوان بهترین ایستگاه برای توسعه مبتنی بر حمل ونقل عمومی انتخاب شده است. سپس سوات تحلیلی برای آن تدوین و بر اساس رویکرد آینده پژوهی کیفی، نسبت به ارائه سناریوها اقدام گردید. از نقاط مثبت این ایستگاه می توان به تراکم مناسب مسکونی، وجود ایستگاه های اتوبوس متنوع در محدوده 800 متری و پتانسیل افزایش تراکم اشاره کرد. نقاط ضعف این ایستگاه شامل کمبود پارکینگ در اطراف ایستگاه سواری، کمبود کاربری فضای سبز و عدم جداسازی معابر پیاده و سواره اشاره کرد. از مهم ترین راهبردهای آن نیز می توان به هوشمند سازی سیستم حمل ونقل عمومی، توزیع و جانمایی مناسب کاربری ها و ارتقای کیفیت حمل ونقل عمومی اشاره کرد.
۲۵۶.

سنجش تطبیق محتوای دروس برنامه ریزی شهری با نیازهای جامعه حرفه ای مهندسین و مدیران شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت شهری دوره ۲۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۷۶ ۴۰-۲۳

کلیدواژه‌ها: آموزش نظام نامه شهرسازان برنامه ریزی شهری مدیران شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۳۵
آموزش بنیادی ترین فرایند برای حفظ آگاهی و تداوم کیفیت و کمیّت دانش جامعه است و محتوای آموزشی هر رشته کلید دستیابی به آن است. این فرایند با توجه به روند سریع تغییرات در حوزه های دانش شهری و به موازات تغییر در شرایط و مسائل شهری و پیچیده شدن آن ها، انتظارات از آموزش دوره کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری را افزایش داده است. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تطبیق پذیری محتوای آموزشی دوره کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری با محتوای نظام نامه خدمات مهندسین شهرساز در قالب نیازهای حرفه ای مهندسین و مدیران شهری است. روش شناسی این پژوهش توصیفی-تحلیلی و از روش تحلیل محتوای کمی و پیمایشی بهره برده است. روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و پرسش نامه گردآوری شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که مؤلفه های «طرح انطباق کاربری اراضی شهری» و «طرح های آماده سازی اراضی» بیشترین و مؤلفه «طراحی و نظارت گروه های ساختمانی» کمترین توجه را در دروس الزامی و اختیاری داشته اند. نتایج نشان می دهد که محتوای آموزش فعلی دوره کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری ارتباط دوطرفه حرفه و رشته در چارچوب محتوای آموزشی هدفمند و مطابق با واقعیّت ها و نیازهای حرفه ای مهندسین و مدیران شهری را به طور مناسب برقرار نمی کند. این ارتباط کم به واسطه همپوشانی اندک محتوای برخی دروس تحلیلی (الزامی و اختیاری) با درصد فراوانی مؤلفه ها و مقوله های مربوط به نظام نامه خدمات مهندسین شهرساز است که در جهت تطبیق پذیری بیشتر با نیازهای حرفه ای مهندسین و مدیران شهری بازنگری در محتوای آموزشی دوره یا تغییر در نوع و تعداد ساعات دروس سرفصل ضروری است.
۲۵۷.

بازخوانی چالش های ناپایداری در برنامه ریزی شهری کلانشهر تهران از دیدگاه واقعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقش جهان سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ ۱۲۴-۱۰۵

کلیدواژه‌ها: چالش های ناپایداری توسعه پایدار برنامه ریزی شهری نوآوری کلانشهر تهران پایداری جغرافیای انسانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۲۶
اهداف: رشد جمعیت شهرهای بزرگ ایران و عدم توجه به اصول مدیریتی در برنامه ریزی شهری در سال های اخیر مسایل زیادی را برای شهروندان و برنامه ریزان بوجود آورده است که شهرها را به سمت ناپایداری سوق می دهند. تهران به عنوان پایتخت ایران با مشکلات شهری فراوان مواجه است و این عوامل، ادامه حیات این شهر را با چالش های جدی مواجه خواهد ساخت. شناسایی شاخص های پایداری توسط مقاله های بسیاری ارزیابی شده اند ولیکن به شاخص های ناپایداری که به چالش های ناپایداری در برنامه ریزی شهری دامن می زنند کم تر توجه شده است؛ درهمین راستا هدف تحقیق حاضر شناسایی چالش های ناپایداری در برنامه ریزی شهری کلانشهر تهران می باشد. روش ها: این پژوهش با روش بازخوانی شاخص های مرتبط با پایداری شهری به ارزیابی شاخص های ناپایداری در برنامه ریزی شهری از دیدگاه واقعی پرداخته است. یافته ها: یافته ها نشان می دهند عمده شاخص های ناپایدار برنامه ریزی شهری در سه شاخص اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی خلاصه شده اند. در شاخص اقتصادی مولفه های ناپایدار در برنامه ریزی شامل عدم قطعیت در سیاست های اقتصادی، قیمت مسکن، مسکن غیراستاندارد، درآمد، اشتغال، بیکاری، هزینه زندگی و زنان سرپرست خانوار؛ در شاخص محیط زیستی شامل تغیییرات آب وهوایی، جزیره گرمایی، سیل، مدیریت حمل ونقل، امنیت انرژی، آلودگی صوتی وهوا، ترافیک شهری، کیفیت و کمیت آب، کیفیت دفع زباله، زیرساخت سبز شهری، محیط زیست به عنوان مساله تجملی و تغییر رویکرد به محیط زیست با تغییر افراد؛ و در شاخص اجتماعی شامل تعامل اجتماعی، دسترسی به امکانات وخدمات، آسیب های اجتماعی، احساس هویت و تعلق خاطر، روابط همسایگی، تفکیک اجتماعی، مشارکت مردم در امور شهر و امنیت ورفاه می باشند. نتیجه گیری: برای حفظ پایداری برنامه ریزی شهری، اجرای سیستم اطلاعات زمین شهری و اعمال گزینه های توسعه فعال برای کلانشهر تهران توصیه می شوند.
۲۵۸.

فراتحلیلی بر پژوهش های انجام شده با موضوع کیفیت زندگی شهری در سکونتگاه های غیررسمی در ایران به منظور ارائه پرسشنامه استاندارد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش محیط سال ۱۷ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶۷ 163 - 190

کلیدواژه‌ها: کیفیت زندگی شهری سکونتگاه های غیررسمی فراتحلیل برنامه ریزی شهری تحلیل عاملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۳۰
توجه به کیفیت زندگی شهری در سکونتگاه های غیررسمی در ایران می تواند به عنوان رهیافتی اثربخش در تقلیل مشکلات ساکنین این سکونتگاه ها قلمداد شود. هدف این پژوهش، فرا تحلیلی بر پژوهش های انجام شده با موضوع کیفیت زندگی شهری در سکونتگاه های غیررسمی در ایران به منظور ارائه پرسشنامه استاندارد جهت ارزیابی کیفیت زندگی شهری در این سکونتگاه ها است. روش پژوهش، ترکیبی (کمی و کیفی) بوده و اطلاعات لازم از بررسی مطالعات و پرسشنامه های محقق ساخته پیشین جمع آوری شد. برای تحلیل اطلاعات از رویکرد فراتحلیل و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. روش جمع آوری داده ها در پژوهش های مورد مطالعه از طریق پیمایش و پرسشگری بود. یافته های پژوهش نشانگر آن بود که چهار بعد؛ اجتماعی (با 6 عامل = 983/74)، کالبدی (با 8 عامل = 194/74)، اقتصادی (با 4 عامل =227/72) و در نهایت بهداشتی و زیست محیطی (با 2 عامل = 917/69) به عنوان مهم ترین عوامل اندازه گیری و شاخص های کیفیت زندگی شهری استاندارد شده در سکونتگاه های غیررسمی ایران معرفی شدند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که با بهره گیری از نماگرهای کیفیت زندگی شهری در سکونتگاه های غیررسمی در ایران می توان یک ابزار اندازه گیری استاندارد به منظور سنجش شاخص های کیفیت زندگی شهری در سکونتگاه های غیررسمی تدوین نمود.
۲۵۹.

شناسایی واحدهای همگن وا کنش به اقلیم در کلانشهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شهری دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۳ 67 - 80

کلیدواژه‌ها: طبقه بندی اقلیمی برنامه ریزی شهری اقلیم شهری ژئومورفولوژی و ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۱
فضاهای شهری با ویژگی های متفاوت از محیط های طبیعی، نیازمند تجدید نظر در پهنه بندی های اقلیمی سنتی هستند تا شرایط اقلیمی در برنامه ریزی ها و مدیریت شهر، قابل استفاده باشد. شهر تهران با ویژگی های طبیعی و الگوی توسعه شهری متفاوت، پاسخ های متفاوتی در برابر شرایط اقلیمی دارد. واحد های همگن واکنش به اقلیم (HCR) طبقه بندی اقلیم شهری را بر اساس نقشه های تراکم ساختمانی و ژئومورفولوژی طبیعی زمین انجام می دهد. هدف آن تهیه نقشه ای با مجموعه ای از مناطق همگن با فضای شهری است و مزیت آن در ارائه دستورالعمل های اقلیمی برای برنامه ریزی در طرح های جامع شهری است. برای مطالعه از لایه های اطلاعات مکانی کاربری/پوشش اراضی، تراکم ساختمانی، شبکه هیدروگرافی، عناصر جوی، تراکم جمعیتی و توپوگرافی شهری استفاده گردید. نتیجه آن تهیه نقشه اقلیم شهری تهران در 17 واحد اقلیمی و به دنبال آن ارائه هشت دستورالعمل اقلیمی برای برنامه ریزی شهری است. ترکیب مورفولوژی زمین، سطوح ارتفاعی، شیب سطحی، بستر رودخانه ها با مشخصات فیزیکی و کالبدی شهری مهمترین مشخصه مدل HCR استفاده شده در پژوهش است. نتایج به دست آمده گویای واحد اقلیمی همگنی در نوار شمالی تهران در مجاورت کوهستان با مخروط افکنه ها، روددره ها، پوشش گیاهی غنی تر و رخنمون های سنگی است. در حالی که تکه تکه شدن زیستگاه ها، بافت ساختمانی فشرده، دشت رسوبی هموار مشخصه اصلی مناطق مرکزی شهر هستند. نوار میانی تهران با توالی تپه ها و دره ها از پارک جنگلی چیتگر در غرب تا تپه های گیشا، پردیسان، عباس آباد  و لویزان واحد اقلیمی همگن میانی را تشکیل داده که فضاهای تنفسی شهر هستند. گسترش فیزیکی شهر در سمت ارتفاعات و به ویژه در مسیر روددره ها اغلب ظرفیت پویایی، تهویه طبیعی و گردش هوا را کاهش داده و از عوامل افزایش بار گرمای محیطی و شکل گیری جزیره گرمای شهری و تشدید آلودگی هوا در مناطق مرکزی شهر هستند.
۲۶۰.

مسئله مندی غیررسمی بودگی در ایران؛ خشونت ساختاری در تولیدِ فضای پادزیستِ تهیدستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی سال ۱۷ بهار ۱۴۰۴ شماره ۴۶ 4 - 23

کلیدواژه‌ها: غیررسمی بودگی مسئله مندی خشونت ساختاری تولید فضا برنامه ریزی شهری پایداری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۳۹
روند به اصطلاح «توسعهٔ جهانی» در زمانهٔ هم روزگار، همانا تشدید شکاف اجتماعی و ماندگاری فقرگسترده به ویژه در جهانِ جنوب است. این شکاف در افزایش سکونتگاه های فرودستان شهری با جمعیتی بیش از یک میلیارد نفر و قطبی شدن ثروت نزد یک درصد ثروتمندان جهان بازتاب داشته است. در ایران نیز شاهد رشد چشمگیر باشندگانِ سکونتگاه های فرودست و چندین برابر شدن آن ها در پنجاه سال اخیر (حدود ۲۵ میلیون نفر در بافت های فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی شهری) بوده ایم. رویارویی متداول با این مشکل ازسوی حکومت با فرادستی فرهنگی، برساخت اجتماعیِ منجر به سرکوب و حذف بوده است که با انگِ ننگ، انگلی بودن و جرم خیزی آن، زمینه سازی غیرقانونی بودن اسکان غیررسمی را فراهم کرده است؛ این درواقع خشونتی ساختاری است که زیست فضای برآمده از ارادهٔ خودبنیاد تهیدستان را مغشوش می کند. برنامه ریزان شهری با دانشی برخاسته از قدرت، و در سودای جهانی نوواره، با قواعد و طرح های شهرسازی به برون شدگی نیازمندترین شهروندان از فضای رسمی توسعهٔ شهر و خشونت ساختاری یاری می رسانند. ازاین رو، رهیافت مسئله مندی (پرابلماتیک)، بنیاد دانش کنونی را که خود تولید مسئله می کند به چالش می کشد و چاره جوئی ریشه نگرانه (رادیکال) برای پرداختن به علت برانگیزانندهٔ دیگر علت ها و معلول ها را برای برنامه ریزان سفارش می کند. در این نوشتار مسئله مندی غیررسمی بودگی فضائی در سطوح عام و خاص در ایران به بحث گذاشته می شود تا در پرتو این بینش، کنشِ دگرگونه ای برای رهائی هم میهن های تهیدستمان به بار نشیند. جانمایهٔ این بحث، کنارگذاشتن انگارهٔ توسعهٔ متداول در جهانِ شمال برای زدودن گسل های اجتماعی و باور به حق به شهر در جهانِ جنوب است و سپس، روی آوردن به انگارهٔ توسعه ای به گونه ای دیگر که دربرگیرندهٔ همگان و با تعادل اکولوژیک بر زمینهٔ ایران برای پایداری باشد. برای تحقق این برآیند، فرایندِ حکمروائی شایسته کلیدی است که از نتایج آن، رفع انحصارِ تولید فضا توسط فرادستان و پذیرش تولیدِ زیست فضای فرودستان به همراه توانمندسازی اجتماعات آن ها برای فرارویش به پایداری است.