پژوهشهای فضا و مکان در شهر (پژوهش های مکانی - فضایی سابق)

مسئله استفاده بهینه از انرژی، در عصر حاضر، مسئله ای ویژه و مورد توجه همگان است. در طراحی ساختمان های نوین با نگرش معماری سبز و درکل معماری پایدار به مسائلی، مثل صرفه جویی در مصرف انرژی، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و سازگار با محیط زیست و استفاده از مصالح ساختمانی همگام با محیط، توجه ویژه دارد. طراحی های پایدار و ارگانیک با رعایت اصول اقلیمی و استفاده از عوامل طبیعی می توانند از ضررهای واردشده به طبیعت بکاهند و به معماری پایدار و انسانی دست یابند. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت نقش ابعاد برنامه ریزی شهری بر ساختمان های پایدار در شهرستان قائنات است. روش پژوهش به صورت ترکیبی از روش های کیفی و کمّی است. در بخش کیفی با استفاده از ادبیات و پیشینه پژوهش مرتبط و همچنین از طریق مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با خبرگان، ابعاد مؤثر بر ساختمان های پایدار در شهرستان قائنات شناسایی شده است. برای نمونه گیری، از روش گلوله برفی استفاده کرده ایم. در حجم نمونه از هفده نفر خبره از شرکت های معماری و استادان دانشگاه استفاده کرده ایم. شیوه تحلیل در بخش کمی روش پویایی سیستم و نرم افزار Vensim PLE 7.3.5 است. محدوده زمانی مطالعه طرح بین سال های 1393 تا 1413 است. یافته ها حاکی از آن است که عوامل برنامه ریزی شهری در شهرستان به پنج دسته، شامل حمل ونقل، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و پایداری انرژی و محیط زیست شهری تقسیم بندی شده اند. نتایج نشان داده است که ساختمان های پایدار تأثیرات مستقیمی بر مؤلفه های شهر پایدار دارند. این ساختمان ها به کاهش آلودگی، تولید انرژی پاک و بهبود منظر شهری بسیار مؤثر پایدارند.

با توجه به آسیب پذیری بالای بافت های تاریخی در هنگام وقوع زلزله و بررسی تجربه های پیشین، شناسایی عوامل مؤثر بر توانمندسازی بافت های تاریخی در برابر زلزله ازجمله مباحث مهم در فرآیند مدیریت بحران است که تحقق آن براساس مبانی توانمندسازی پیش از وقوع حادثه، از بروز و یا گسترش بحران های ثانویه ممانعت می کند. در بافت های تاریخی با توجه به قدمت ابنیه و نداشتن تدابیر لازم برای استحکام بخشی مناسب، وقوع زلزله باعث تخریب چشمگیر و میزان تلفات شدید انسانی و بی خانمانی وسیع ساکنان آنها خواهد شد. برای حل این مشکل نیاز است تا با تمرکز بیشتر بر این گونه از محدوده ها، به واکاوی این موضوع که نقش بسیار مهمی در آماده سازی جامعه و پیشگیری از فاجعه در ابعاد مختلف و نیز در فرآیند بازتوانی جامعه و بازسازی منطقه ی آسیب دیده دارد، پرداخته شود. روش انجام این پژوهش بر پایه اصول کیفی است. در این پژوهش با تمرکز بر بافت تاریخی کاشان به عنوان یکی از کانون های مهم وقوع زلزله؛ در چند مرحله به صورت گام به گام و به هم پیوسته، به موضوع مورد نظر در بخش های مختلف پرداخته شد. سپس جهت گردآوری معیارها از روش مصاحبه؛ تعیین جامعه هدف و نمونه گیری صحیح از روش تصمیم گیری چندمعیاره و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP و در نهایت آزمون و طرح پرسشنامه خبره جهت مقایسه زوجی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد پیش از وقوع زلزله در بافت های تاریخی می توان با توجه به شرایط حاکم بر این مناطق، با برنامه ریزی صحیح پاسخی مناسب برای شرایط بحرانی پیش بینی کرد. در همین راستا نیاز است تا مبانی و رویکردهای توانمندسازی در برنامه مدیریت بحران در بافت های تاریخی از طریق شناسایی، تحلیل و ارزیابی عوامل مؤثر در حوزه های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی و در نهایت ارائه راهکار مناسب ارائه شود.

باتوجه به نقش توسعه هوشمند مقاصد گردشگری در تضمین پایداری مقاصد و بهبود تجربه های گردشگران و اهمیت تغییر نگاه سیاست گذاران به مسئله توسعه گردشگری و زیرساخت های آن، نیاز به بررسی جایگاه توسعه پایدار گردشگری، همگام با فن آوری های هوشمند بر رشد اقتصادی مقاصد گردشگری اهمیت دارد. ازاین رو، در این مطالعه تلاش شد یک مدل اقتصادسنجی برای بررسی اثر توسعه پایدار گردشگری هوشمند بر رشد اقتصادی طراحی و برای مقاصد منتخب برآورد شود. برای فراهم کردن امکان مقایسه این مقاصد، دو دسته از مقاصد گردشگری در کشورهای شرق و غرب آسیا انتخاب شد. بر اساس نتایج، توسعه پایدار گردشگری هوشمند سبب بهبود رشد اقتصادی در مقاصد مورد مطالعه و افزایش متغیرهای محرک ارتقای ارزش افزوده صنعت گردشگری نیز، باعث افزایش در رشد اقتصادی این مقاصد شد. در این برآورد، اثر افزایش شاخص آلودگی محیط زیست کاهش رشد اقتصادی را نشان داد. همچنین متغیر دامی که به منظور مقایسه دو دسته مقصد گردشگری منتخب، در مدل واردشده بود، معنادار شد که نشان می دهد پیشگامی کشورهای شرق آسیا برای برنامه ریزی در توسعه پایدار گردشگری هوشمند مقاصد گردشگری، بر بهبود مدل و رشد اقتصادی آن ها تأثیرگذار بوده است.

ناامنی، تهدیدات بالقوه و عدم احساس امنیت به نارضایتی و عدم اطمینان خاطر شهروندان، به ویژه گردشگران منجر می شود. بنابراین از طریق بهره گیری از ایزوهای استاندارد بین المللی امنیت و با بومی سازی آن می توان موجبات خدمات رسانی و ایجاد امنیت پایدار را فراهم کرد. هدف این مطالعه، بومی سازی استانداردهای امنیت و مطابقت آن با استانداردهای بین المللی امنیت در بوم گردی است. رویکرد این پژوهش ترکیبی (کیفی- کمی) بوده و از تکنیک های کاوش در اسناد، و مصاحبه (در قالب روش دلفی) برای گردآوری داده ها بهره گرفته شده است. هم چنین برای غربال و انتخاب آیتم های اصلی، از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد «حفظ و تقویت امنیت و ایمنی» واجد بالاترین رتبه است. همچنین در بین متغیرهای مستقل سازه «خطرات بالقوه ایمنی و امنیتی در گردشگری» بیشترین اهمیت را دارد. یکی از یافته های دیگر این مطالعه این است که سازه «احساس امنیت» بیشترین تأثیرگذاری را بر سازه هدف (امنیت) دارد، بعبارت دیگر امنیت زمانی معنا دارد که گردشگر آن را احساس کند. در نهایت در مدل نهایی شبکه عصبی مشخص شد که سه سازه «قوانین درخصوص امنیت و ایمنی»، «خطرات بالقوه ایمنی و امنیتی در گردشگری» و «بوم گردی در محل و موقعیت استاندارد» بر سازه «هدف امنیت» تأثیرگذارند.

پژوهش های انجام شده در آثار تاریخ معماری و شهرسازی ایران در حوزه مطالعات معماری و شهرسازی، با کنکاش در کالبد این آثار بیشتر عجین بوده است. در این میان عوامل اجتماعی، ساختارهای فرهنگی، مذهبی و عرفی و نظر استادکار، معمار و یا حتی شاه و درباریان در قالب مقررات، برخلاف اثر غیرقابل انکار آن، مورد غفلت واقع شده اند. به نظر می رسد معماری ایران در ارتباط با ماندگاری و طولانی بودن عمر مفید بنا اصولی داشته که معماران بر اساس آن عمل می کرده اند. خلق آثار معماری مطلوب و باکیفیت که ظرفیت ماندگاری و سازگاری با زندگی و گذر زمان را داشته باشند، از دیرباز در پهنه ایران اتفاق افتاده است. این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که مقررات مرتبط با معماری در دوران قاجار تا مشروطه بر مانایی و افزایش طول عمر و کیفیت آثار دخیل بوده یا در جهت کاهش آن گام برداشته است؟ این مطالعه در بستر بخشی از تاریخ، از زمان حکمرانی پادشاهان قاجار تا ظهور مشروطیت انجام گرفته است. در این دوران با ظهور نهادهایی، مثل بلدیه و اداره احتسابیه مقررات از نقش پررنگ تری نسبت به گذشته برخوردارند. در این مقاله، از داده هایی که در طی فرآیند پژوهش به صورت نظام مند گردآوری و تحلیل شده، استفاده کرده ایم. بر اساس این روش، ابتدا کدگذاری باز تا مرحله اشباع نظری صورت می پذیرد و پس از آن دسته بندی و تجزیه وتحلیل کدها تا مرحله کدهای گزینشی انجام می شود. هدف از تدوین این نوشتار ابتدا خوانش اسناد متعلق به دوره مذکور و استخراج مقررات موجود در آن زمان و سپس سنجش تأثیر آن در افزایش یا کاهش عمر مفید آثار معماری است. ازاین رو، ابتدا مقررات مرتبط با ساخته های معماری یا فضاهای شهری دوران قاجار تا مشروطه جمع بندی و سپس رابطه این عوامل و عمر مفید ابنیه بررسی می شود. با توجه به ماهیت دوره قاجار و ظهور عواملی که کاهنده طول عمر و کیفیت معماری بوده اند، گونه بندی در دو دسته کلی افزایش و کاهش ماندگاری تفکیک شده است.

مدیریت مقاصد در حل مسائلی که در عصر حاضر گردشگری با آنها روبه رو شده است نقش کلیدی بازی می کند. مقاصد گردشگری با چالش های متنوع و پیچیده ای در زمینه مدیریت و توسعه مواجه هستند که در خلال آنها باید طیفی از نیازها، ادراکات و تصورات گردشگران را پاسخگو باشند. به طور اساسی رقابت پذیری پایدار مقاصد یکی از مسائل بنیادین مقاصد گردشگری است که دستیابی به این هدف مستلزم طراحی چهارچوب های جامع برای ارزیابی و رصد مستمر و درنتیجه ارتقای رقابت پذیری مقاصد است. چهارچوب و مدل پیشنهادی مقاله حاضر مبنایی برای ارزیابی و رتبه بندی کلی شهرهای کشور به صورت مستمر فراهم می آورد. این مدل این امکان را فراهم می آورد ک ه رتبه و عم لکرد شهر، در هریک از معیارها، شاخص ها و زیرشاخص های مدل، با سایر شهرهای کشور و همچنین با عمل ک رد شهر در دوره های زمانی مقایسه شود. خروجی این مدل، مبنای قابل اتکایی برای شناسایی نقاط قوت و ضعف مقصد و خ ودتنظیمی و خودارتقایی سازمان مدیریت مقصد ارائه می دهد. در این پژوهش، عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری ادراک گردشگران در یازده شهر گردشگرپذیر منتخب کشور ساری، کرمان، شیراز، همدان، یزد، مشهد، تبریز، تهران، اردبیل، خرم آباد و کرمانشاه با دارا بودن ویژگی های متنوع و متمایز تاریخی و فرهنگی، طبیعی و سایر پتانسیل ها با استفاده از روش پژوهش کمی، شناسایی و از طریق روش تطبیقی مقایسه شده است. برای سنجش رضایتمندی و ارزیابی ادارکات و تصورات گردشگران درخصوص شهرهای منتخب گردشگران با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس، تعداد 820 گردشگر به عنوان نمونه آماری مورد مطالعه قرار گرفتند. با استفاده از روش تحلیل تاکسونومی اولویت بندی و رتبه بندی شهرها در هریک از پارامترهای کلیدی مشخص شد که تفاوت معناداری بین شهرها درک گردید.