طراحی آموزشی

هدف از این پژوهش، نقش طراحی آموزشی، بر توسعه حرفه ای کارورزان رشته زبان و ادبیات فارسی است. برای رسیدن به مقصود، از رویکرد پژوهش کیفی و روش مطالعه موردی، با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته و متن گزارش کارورزان استفاده شد. نمونه گیری به روش هدفمند بود. مشارکت کنندگان، هشت نفر از دانشجویان دختر ورودی سال های 91 و 92 مرکز آموزش عالی شهید باهنر دانشگاه فرهنگیان بودند. اطلاعات به دست آمده، پس از پیاده سازی، با روش «تحلیل محتوای مضمونی» تحلیل شدند. نتایج نشان داد طراحی های آموزشی از نظر محتوا، در افزایش سطح کیفی محتوایی موضوعات زبانی، ادبی و نگارش، و بالابردن میزان توانایی دانش آموزان در بازشناسی مفاهیم، مؤثر بودند؛ همچنین، از لحاظ مهارت های حرفه ای، با کاربست بهینه شیوه های آموزشی، انتخاب رسانه متناسب، نوآوری در تکالیف و انگیزه بخشی در فرآیند آموزشی مناسب با موضوعات رشته، در طراحی ها، بر افزایش کیفیت اجراهای آموزشی دانشجویان تأثیر گذاشتند؛ اما برای کسب شایستگی در محتوای آموزشی، در زمینه تلفیق محتوا و مهارت های حرفه ای، به دلیل عدم تطابق طرح ها با اجراها، دانشجویان ضعف هایی در طراحی آموزشی دارند. در مجموع، پژوهش نشان می دهد کارورزان رشته زبان و ادبیات فارسی در طراحی آموزشی باید از فرصت های بیش تری برای آمیختن محتوا و مهارت های حرفه ای بهره ببرند؛ زیرا در بخش برنامه ریزی و اجرا، نیازمند کفایت و مهارت های بالاتری برای رسیدن به شایستگی های حرفه ای هستند. 

پژوهش حاضر با هدف تاثیر تعیین اثربخشی روش آموزش مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی بایبی بر خود کنترلی و خود تنظیمی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پایه ششم شهرستان ساری، انجام شد. این پژوهش به روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون و گروه های آزمایش و کنترل انجام شد. جامعه آماری، شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه ششم در ناحیه 1 آموزش و پرورش شهرستان ساری در سال تحصیلی 96 – 1395 به تعداد 855 نفر بود. تعداد 47 نفر از دانش آموزان به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد. برای آزمودنی های گروه آزمایش، آموزش مبتنی بر بر الگوی طراحی آموزشی بایبی ، اجرا شد. ابزار اندازه گیری در پیش آزمون و پس آزمون پرسشنامه های خودکنترلی تاجنی و همکاران (2004) و پرسشنامه های خودتنظیمی پینتریچ و دی گروت (1990) بود. روش تجزیه و تحلیل داده ها استفاده از آزمون تحلیل کواریانس (ANCOVA ) با استفاده از نرم افزار IBM SPSS 23 بود. یافته ها نشان داد که بر الگوی طراحی آموزشی بایبی بر خودکنترلی و خود تنظیمی دانش آموزان تاثیر دارد.

در دنیای امروز مفهوم آموزش تغییر بسیاری یافته و ضرورت تحول در فرایند فعالیت های آموزشی احساس می گردد. بروز فزاینده مسائل زیست محیطی و درک جای خالی آموزش محیط زیست در جامعه باعث شده تا آموزش اثربخش آن در فضاهای آموزشی مورد توجه قرار گیرد. این پژوهش، در پی یافتن الگویی کارآمدتر برای دستیابی دانش آموزان به یادگیری و یادداری مبحث چرخه کربن از بین رویکردهای آموزشی موجود بوده و با توجه به اهمیت تفکر در فرایند آموزش، از دو الگوی توضیحی و پنج مرحله ای بایبی استفاده نموده و اثربخشی آنها بر یادگیری- یادداری مبحث چرخه کربن موجود در کتاب علوم تجربی سال نهم با یکدیگر مقایسه گردیده است. این پژوهش به روش شبه آزمایشی انجام شده است. حجم نمونه ۶۰ نفر از دانش آموزان دختر کلاس نهم یکی از مدارس دولتی آموزش و پرورش ملارد بوده که به دو گروه تقسیم شدند و برای انتخاب آنها از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای استفاده شد. روش گردآوری داده ها یک آزمون محقق ساخته بوده که روایی و پایایی آن تأیید شد. در این پژوهش با استفاده از آزمون کلموگروف اسمیرنوف، نرمال بودن توزیع نمرات سنجیده شد و از آزمون های t گروه های مستقل و وابسته برای بررسی فرضیه های تحقیق استفاده شد. بر اساس نتایج مشخص گردید که هر دو الگوی تدریس باعث افزایش یادگیری و یادداری در فراگیران شده است ولی طراحی آموزشی با الگوی پنج مرحله ای بایبی بر یادداری فراگیران به شکل معناداری مؤثرتر از الگوی توضیحی بوده است.

پژوهش ها نشان می دهد طراحی یادگیری و واکاوی یادگیری در کنار هم باعث هم افزایی در بهبود یادگیری می شوند. هرچند در چگونگی این هم افزایی اختلاف نظر وجود دارد. در این پژوهش کیفی از روش تحلیل محتوا برای تدوین الگوی تلفیقی طراحی یادگیری سازنده گرا و واکاوی یادگیری استفاده شده است. بدین منظور، 14 نفر از متخصصان موضوعی به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. مبنای انتخاب این تعداد از متخصصان، قاعده اشباع نظری بود که به معنای کفایت داده جمع آوری است. اعتبار الگو از طریق نظرسنجی از 20 نفر از متخصصان موضوع انجام گرفت. ابزار جمع آوری داده ها شامل مصاحبه بدون ساختار و پرسشنامه سنجش اعتبار الگو بود. تجزیه و تحلیل داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی انجام شد. نتایج تحلیل داده ها منجر به شناسایی مؤلفه ها و ارائه الگوی تلفیقی طراحی یادگیری و واکاوی یادگیری مبتنی بر نظریه سازنده گرایی شد. طبق یافته های پژوهش پیشنهاد می شود از الگوی مزبور در کاربست واکاوی یادگیری در محیط های یادگیری سازنده گرا استفاده شود.

هدف پژوهش حاضر، طراحی، اعتباریابی و اثربخشی چندرسانه ای آموزشی تربیت جنسی کودکان (با توجه به مبانی دینی و فرهنگی)، بر آگاهی والدین و مربیان بود. پژوهش حاضر با روش شبه آزمایشی، طرح پس آزمون با گروه گواه در سه فاز: طراحی و تولید چندرسانه ای، اعتباریابی و بررسی اثربخشی انجام شده است. جامعه آماری بخش اعتباریابی، 10 نفر از متخصصان حوزه چندرسانه ای و مشاوره بوده که با استفاده از چک لیست محقق ساخته با 26 سوال در سه گویه به داوری در خصوص محتوا و کیفیت طراحی پرداختند. جامعه آماری فاز سوم، والدین و مربیان شهر تهران بود که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس، تعداد 70 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه گمارش شدند. ابزار پژوهش، آزمون دانش تربیت جنسی محقق ساخته بود. نتایج آزمون tتک نمونه ای نشان داد که چندرسانه ای آموزشی تربیت جنسی کودکان، طبق نظر متخصصان از اعتبار لازم برخوردار است (000/0 sig: 319/23 (t:و همچنین آموزش صورت گرفته بر آگاهی والدین و مربیان، از تربیت جنسی، اثربخشی معناداری داشته است (3.602t: ، 0.001sig:). بر اساس یافته ها، روند تولید این چندرسانه ای آموزشی ضمن داشتن دلالت هایی برای طراحی محتواهای سلامت محور می تواند نقش بسزایی در بالا بردن سطح آگاهی والدین و مربیان در خصوص ترببیت جنسی کودکان داشته باشد.

هدف: هدف از پژوهش حاضر، استخراج رهنمود ها و معیارهایی از حوزه تخصصی طراحی آموزشی به منظور طراحی، تولید، به کارگیری و ارزشیابی ابزار و تجهیزات آموزشی بود. روش ها : برای دستیابی به این هدف از روش های نظریه داده بنیاد و تحلیل محتوای قیاسی و استقرایی استفاده شد. شرکت کنندگان تحقیق (منبع اطلاعاتی) در این پژوهش شامل مفاهیم کلیدی دایره المعارف واژه شناسی تکنولوژی و طراحی آموزشی در بخش طراحی آموزشی بود. به منظور استخراج داده ها از این منبع، ابتدا مفاهیم کلیدی استخراج شد و این مفاهیم تبدیل به یک سری گزاره هایی شدند که در فرایند یاددهی و یادگیری مورد استفاده قرار می گیرند. یافته ها: پس از استخراج گزاره ها، در این بخش کد های استخراج شده به صورت منظم و دقیق در طبقه های مرتبط قرار گرفته و از گزراه های مختلف رهنمود های مختلف آموزشی و عملی برای طراحی ابزار و تحهیزات آموزشی استخراج گردید. برای مثال یکی از این معیارها به این صورت بود: ابزار و تجهیزات آموزشی به گونه ای طراحی و تولید شوند که از نظر زیبایی شناسی و محتوایی جذاب باشند و بتوانند چالش هایی را برای برانگیزاندن توجه دانش آموزان ارائه دهند. معیارها و رهنمود های مستخرج م از رشته تکنولوژی آموزشی می تواند مورد استفاده طراحان، تولید کنندگان و ارزیابان ابزارها و تجهیزات آموزشی قرار گیرد. پیشنهادات پژوهشی بر اساس محدودیت ها و یافته های این پژوهش مورد بحث قرار گرفته است.

استادان رشته های علوم انسانی همچون سایر استادان که در دیسیپلین های دیگر تخصص دارند، از صلاحیت های لازم در حوزه طراحی آموزشی برخوردار نیستند. گزارش های ارزیابی درونی از جمله مستنداتی است که بر درستی این مدعا صحه می گذارد. البته اگر به شرایط جذب استادان در نظام آموزشی ایران بنگریم نیز معلوم می شود که برخورداری از شایستگی های حرفه ای (تدریس) اساساً مورد توجه نبوده و لذا آنچه از شواهد تجربی به دست آمده، چنان است که به طور منطقی انتظار می رود. یکی از اقداماتی که برای رویارویی مؤثر با این وضعیت لازم است، تبیین الگوها و راهبرد های مطلوب تدریس برای رشته های علوم انسانی است. این هدفی است که در این پژوهش تعقیب شده است. علوم انسانی از آن حیث مورد تأکید است که از یک سو به دلیل تنوع اهداف یادگیری، نیازمند تنوع بیشتری در راهبرد های تدریس است و از سوی دیگر، آموزش در این رشته ها در مقیاس وسیع تری به راهبرد ها و الگو های تدریس سنتی متکی است. در این پژوهش با رویکردی میان رشته ای و از ابعاد گوناگون، هدف شناسایی الگو ها و راهبرد های مطلوب تدریس علوم انسانی مورد کاوش قرار گرفته است. به دیگر سخن در طراحی پژوهش، مطالعات فرعی متعددی تعریف شده اند که از منظر های گوناگون به این پرسش که الگو ها و راهبرد های مطلوب کدامند، پاسخ داده است. منظر های یادشده عبارت بوده اند از: فلسفی و معرفت شناختی، تحلیل سیلست ها، تحلیل ضرورت های فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحلیل پژوهش های انجام شده و شواهد تحربی و بالاخره تجربه های زیسته استادان منتحب. از نظر روش شناختی برای دستیابی به یک ترکیب همگونی از الگوها و راهبرد ها باید تدابیر لازم اندیشیده می شد. در این راستا، دو تدبیر به کار گرفته شد. یکی برشماری الگو ها و راهبرد های اولیه از منابع تخصصی که به عنوان مرجع مورد استفاده کلیه محققان قرار گرفت. تدبیر دوم به شناسایی چالش های تحقق الگو ها و راهبرد ها در آموزش عالی ایران بازمی گشت که خود به مرجع دوم محققان بدل شد تا یافته های مطالعات فرعی در آینه چالش های بومی مورد بازبینی و ارزیابی قرار گیرند. الگو ها و راهبرد های شناسایی شده در این پژوهش می توانند زمینه مناسبی برای تدارک دوره های آموزشی و توانمند سازی حرفه ای استادان باشد. پیشنهاد ها و سیاست های اجرایی متعدد دیگری نیز از یافته های این پژوهش به دست آمده که در مقاله تشریح شده اند.

پژوهش حاضر به منظور بررسی اثربخشی طراحی محیط های یادگیری سازنده گرا در آموزش دانشگاهی انجام گردید. روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی بوده و از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. نمونه آماری دانشجویان دوره کارشناسی رشته مدیریت و برنامه ریزی آموزشی دانشگاه مازندران بودند که در نیمسال دوم سال تحصیلی 90-89 درس روابط انسانی در سازمان های آموزشی را انتخاب نموده بودند. تعداد این دانشجویان 59 نفر بود که بصورت تصادفی به گروه های آزمایش وکنترل انتساب تصادفی یافتند. جهت اجرای پژوهش، بخش مربوط به مباحث رهبری از درس انتخاب گردید و بر اساس مدل طراحی محیط های یادگیری سازنده گرای دیوید جانسن، طراحی و سپس بر روی دانشجویان گروه آزمایش اجرا گردید. همین مطالب درس برای دانشجویان گروه گواه در محیط یادگیری سنتی به اجرا درآمد. جهت ارزیابی اثربخشی دوره حاضر، سه متغیر وابسته رضایت، نگرش و پیشرفت تحصیلی دانشجویان پس از اجرای مداخله اندازه گیری شد و با دانشجویان گروه گواه مورد مقایسه قرار گرفت. ابزارهای پ ژوهش شامل دو پرسشنامه جهت سنجش رضایت، نگرش و آزمون برای سنجش پیشرفت تحصیلی بود. نتایج نشانگر آن است که طراحی محیط یادگیری سازنده گرا در آموزش های دانشگاهی موجب افزایش رضایت دانشجویان (000/0<p)، نگرش مثبت تر آنها (000/0<p) و کسب نتایج بهتر در پیشرفت تحصیلی (020/0>p) ودر مجموع موجب افزایش اثربخشی کلی آموزش دانشگاهی می شود.

اهمیت علوم انسانی در پیشرفت و ارتقای سطح کیفی جامعه از یک سو و رشد نایافتگی و بی توجهی به این علوم از سوی دیگر موجب آسیب جدی به بعد انسانی و اجتماعی جامعه شده است. این آسیب تا حد زیادی پیامد ناکارآمدی نیروی انسانی متخصص در این حوزه از علوم است. مهم ترین راهکار برای رویارویی چنین وضعیتی اصلاح و بهبود آموزش دانشگاهی است. در این پژوهش به طراحی الگوی آموزش دانشگاهی در حوزه علوم انسانی پرداخته شد. به این منظور از پژوهش کیفی، روش نظریه پردازی داده بنیاد و مصاحبه عمیق استفاده شد. مشارکت کنندگان 22 نفر از خبرگان علمی در زمینه آموزش و یادگیری، طراحان آموزشی و مدیران و برنامه ریزان آموزش عالی بودند. متن مصاحبه ها پس از پیاده سازی با استفاده از کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی تحلیل شد. نتایج تحلیل داده ها قالب مدل پارادایمی عبارت اند از: شرایط زمینه ای (بررسی بنیاد نظری، بافت و یادگیرندگان)، شرایط علی (تغییر رویکرد از آموزش سنتی به آموزش مبتنی بر شایستگی)، شرایط مداخله گر (درونی سازی فرهنگ دانشگاهی برای سهولت در تغییر)، راهبردها (شناسایی شایستگی های سه گانه، طراحی برنامه آموزشی مبتنی بر شایستگی، کاربست برنامه آموزشی، ارزشیابی، بازنگری و اصلاح برنامه آموزشی)، پیامدها (دستیابی به شایستگی شناختی، اجتماعی و عاطفی).در کدگذاری گزینشی نیز «الگوی آموزش دانشگاهی مبتنی بر شایستگی» به عنوان مقوله هسته ای در نظر گرفته شد. در نهایت الگوی طراحی شده با استفاده از تکنیک توافق محور دلفی و پرسشنامه محقق ساخته اعتباریابی شد.

بشر در تلاش است که «ایمنی» را در «سواحل دریا» تأمین کند. بنا بر آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور از قربانیان «غرق شدگی»، این معضل یکی از بحران های بهداشت عمومی محسوب می شود. آگاهی بخشی مفاهیم ایمنی در سنین کم توسط بازی های آموزشی، از شیوه های پیشگیری برای کاهش معضلات محسوب می شود. به همین منظور، بازی آموزشی با استفاده از سیستم پیکتوگرام طراحی شد تا بتوان از آن به عنوان ابزاری پیشگیرانه برای کنترل و کاهش سوانح و غرق شدگی استفاده کرد. از روش ارزیابی DAST-C، برای تأیید فرضیه های موجود روی سی کودک دختر هفت تا یازده سال استفاده شده است. فرضیه ها عبارت است از: ۱. استفاده از بازی آموزشی در یادگیری مفاهیم مربوط به ایمنی سواحل تأثیر دارد؛ ۲. به وسیله بازی آموزشی می توان کودکان را با سرگرمی های دیگری غیر از شنا در دریا آشنا و ترغیب کرد. گروه آزمایش طی هفت هفته در چهار مرحله، با ابزار طراحی شده سنجیده شدند و نتایج با روش تحلیل واریانس یک طرفه با کمک نرم افزار تحلیل داده ها SPSS سنجیده شد. علاوه بر نرمال بودن داده ها، تفاوت معنادار نتایج نشان داده شد؛ به این معنی که استفاده از این بازی در یادگیری مفاهیم مدنظر تأثیر داشت و می توان نگرش جدیدی در کودکان ایجاد کرد.        

با توجه به همه گیری بیماری کویید-19 آموزش غیرحضوری برای مدتی جایگزین آموزش حضوری شد. با این حال دسترسی به آموزش آنلاین برای همه امکان پذیر نبود. در اینجا تلویزیون آموزشی در رفع این نابرابری ها نقش آفرینی کرد. از این رو هدف پژوهش حاضر ارزشیابی برنامه های تلویزیونی شبکه آموزش بوده تا مشخص کند که این برنامه ها از لحاظ طراحی آموزشی در چه وضعیتی قرار دارند. جامعه آماری پژوهش، برنامه های آموزشی شبکه آموزش تلویزیون برای پایه سوم ابتدایی در درس فارسی در نیم سال دوم 1399-1400 می باشد که شامل 16 ساعت است. در این پژوهش جامعه به صورت تمام شمار ارزشیابی شد. ابزار مورد استفاده چک لیست محقق ساخته می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تی تک نمونه ای استفاده شد و برای تعیین رتبه بندی میزان رعایت اصول طراحی آموزشی در برنامه های تلویزیونی شبکه آموزش در درس فارسی از آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج به دست آمده عبارتند از: اصول طراحی آموزشی(مطلوب)، محتوا(مطلوب)، بعد فنی(مطلوب)، طرح تدریس(مطلوب). از بین مولفه های طرح تدریس، مولفه های جلب و حفظ توجه، بیان هدف، ارائه دیداری-شنیداری وتامل / تفکردر وضعیت متوسط و مولفه جمع بندی مطالب ارائه شده در وضعیت نامطلوب قرار داشتند. همچنین نتایج حاصل از رتبه بندی فریدمن نشان داد که بترتیب بعد فنی، بعد محتوا و بعد طرح تدریس در برنامه های تلویزیونی در درس فارسی بیشتر رعایت شده اند. از بعد طرح تدریس، مولفه های جلب و حفظ توجه، بیان هدف، ارائه دیداری-شنیداری، تامل/تفکر و جمع بندی مطالب نیاز به توجه بیشتری داشتند.

این پژوهش به بررسی تاثیر اینفوگرافی آموزشی بر روی سطح یادگیری و سواد دیداری می پردازد. از نظر هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی؛ شامل دو بخش کیفی از نوع توصیفی - تحلیلی و شبه آزمایشی ( پیش آزمون و پس آزمون ) با گروه گواه و بدون گزینش تصادفی استفاده شده است. جامعه این تحقیق عبارتند از دانش آموزان نهم شرستان حمیدیه می باشد. با استفاده از روش گزینش غیر تصادفی و انتخابی 20 نفر به عنوان گروه آزمایش و 20 نفر به عنوان گروه کنترل انتخاب شد. ابزار اندازه گیری در این پژوهش عبارت بود از آزمون محقق ساخته برای سطح یادگیری و همچنین یک پرسشنامه محقق ساخته ای که سواد دیداری را می سنجید. روایی محتوایی آزمون یادگیری توسط متخصصان درس و همچنین روایی محتوایی پرسشنامه سواد دیداری توسط استاد راهنما احراز شد. پایایی پرسشنامه-های تحقیق نیز با استفاده از روش آلفای کرانباخ در آزمون سطح یادگیری برابر با 0.74 و در پرسشنامه سواد دیداری 0.84 محاسبه شد. داده های حاصل با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل گردید. نتایج بررسی مولفه های تحقیق نشان داد که آموزش از طریق اینفوگرافی بر سطح یادگیری(دانش، درک و فهم، تحلیل و کاربرد) و سواد دیداری دانش آموزان موثر است

با ورود به عصر اطلاعات و توسعه فناوری های جدید و ایجاد یادگیری های شبکه ای، نظریه یادگیری ارتباط گرایی به وجود آمد. هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی طراحی آموزشی متناسب با این رویکرد است. برای دست یابی به مقوله های الگوی طراحی آموزشی ارتباط گرایی از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی استفاده شدَ. به این صورت که ابتدا منابع مرتبط با این موضوع مطالعه شدند و سپس مقوله بندی انجام شد و سپس از دل مقوله ها، مقوله های فرعی و اصلی الگوی طراحی آموزشی ارتباط گرایی استخراج شدند. جامعه آماری شامل کلیه مقالات، کتاب ها، مجلات، سایت های اینترنتی در مورد نظریه ارتباط گرایی بودند که به شکل نظری نمونه هایی از آن ها انتخاب شدند. برای مشخص شدن ترتیب و توالی مقوله های الگو و شکل الگوی طراحی آموزشی با ۷ نفر از متخصصین تکنولوژی آموزشی مصاحبه شد. براساس این پژوهش الگوی طراحی آموزشی ارتباط گرایی طراحی شد که به نسبت الگوهای پیشین الگوی مشخص تر و دارای جزئیات بیشتر بوده که هم از نظر مفهومی و هم اجرایی قابل استفاده برای طراحان آموزشی مختلف می باشد.

با پیشرفت تکنولوژی در عصر حاضر روش های آموزش معمول تغییر کرده است. یکی از چالش های آموزشی کمبود محتوا و ابزارهایی است که علم آموزان را به شیوه ای فعالانه درفرآیند آموزش درگیر کند. مشارکت پائین علم آموزان در فعالیت های آموزشی و محدودیت های زمان و مکان، همچنین دشوار بودن درک دانشی که پایه انتزاعی دارد، همگی از چالش های پیش روی آموزش کنونی است. در غالب موارد دانش آموزان در فیزیک شهودی ضعیف هستند و نبود فرصت کافی تعامل با مفاهیم به صورت عملی در دنیای واقعی به این موضوع دامن می زند. یکی از راه حل های موثر در سیستم های فیزیکی با حجم گردش داده و اطلاعات بالا، به کارگیری متاورس است که آینده پر باری را نشان می دهد. ادغام تکنولوژی های به روز مثل واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، واقعیت ترکیبی، هوش مصنوعی و محاسبات ابری به فعالیت های آموزشی در برقراری ارتباط دو سویه کمک شایانی است که بهره وری آموزش را بالا می برد. در مقاله حاضر با مروری بر تکنولوژی های نوین و اشاره به حوزه های آموزشی و برخی اصول مرتبط با روش های آموزش ، بینش بهتری به متعلمان حوزه تعلیم وتربیت برای طراحی آموزشی مبتنی بر فناوری ارائه می گردد.

اینکه بسیاری از اعضای هیئت علمی دانشگاه های کشور، آموزش معلمی ندیده اند ولی معلمی می کنند، همواره یکی از دغدغه های مهم اهالی تعلیم و تربیت کشور بوده است. از سوی دیگر، بسیاری از دوره هایی که به صورت حضوری و یا مجازی برای آموزش معلمی به اساتید کشور برگزار می شوند، فاقد اثربخشی موردانتظار می باشند. از این رو، پژوهش حاضر با هدف ارزشیابی اثربخشی یک دوره الکترونیکی غیرهمزمان بالندگی هیئت علمی یکی از دانشگاه های جامع و تراز اول کشور انجام شده است. این دوره با عنوان «صلاحیت های مدرسی در کلاس مجازی»، به منظور ارتقای شایستگی های اساتید در سه زمینه تدریس، ارزیابی و تولید محتوای الکترونیکی در کلاس مجازی طراحی و اجرا شد. طرح پژوهش حاضر کمی و راهبرد پژوهش، شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون تک گروهی است. شرکت کنندگان این دوره 33 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه بودند که این دوره را طی 5 هفته به پایان رساندند. به منظور گردآوری داده ها از چندین پرسشنامه خوداظهاری استفاده شد که بر اساس مؤلفه های سطح یک و دوی مدل کرک پاتریک طراحی شده بودند. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که واکنش شرکت کنندگان (رضایت، درگیری و ارتباط با شغل) نسبت به دوره «صلاحیت های مدرسی در کلاس مجازی» مثبت بود و این دوره بر دانش و مهارت ادراک شده شرکت کنندگان، تأثیر معناداری داشت. با این حال در بُعد نگرش تنها بر نگرش شرکت کنندگان نسبت به تدریس تاثیر منفی داشت. ضمن اینکه اعتمادبه نفس و تعهد شرکت کنندگان تغییر معناداری نداشتند. این نتایج در ارتباط با هشت ویژگی پداگوژیکی و آندراگوژیکی دوره مورد بحث قرار گرفته اند و درباره اینکه چرا این دوره نتوانسته است بر روی نگرش، اعتماد به نفس و تعهد اساتید تأثیر مورد انتظار را بگذارد نیز بحث شده است. همچنین اثرات و کاربرد این یافته ها در دو زمینه نظری و عملی در مقاله مورد بحث قرار گرفته اند.

تفکر انتقادی روشی برای حل مسائل، مبتنی بر استدلال های اقناعی، منطقی و عقلانی است که شامل بررسی، ارزیابی و انتخاب پاسخ صحیح برای یک کار معین و رد مستدل سایر راه حل های جایگزین است و امروزه بر لزوم توجه نظام آموزشی به ارتقای تفکر انتقادی از طرق مختلف توجه ویژه ای صورت می گیرد. در این راستا با توجه به روند رو به رشد گرایش به بازی های دیجیتالی، اهمیت طراحی بازی های آموزشی به شکل دیجیتالی با رویکرد تقویت تفکر انتقادی بیشتر شده است. بدین منظور در تحقیق حاضر به منظور ارتقای تفکر انتقادی به ارائه ی یک چهارچوب و مدل بر مبنای نظریه سازنده گرایی اجتماعی جهت طراحی بازی آموزشی دیجیتالی انجام شده است. بر اساس مرور پیشینه تحقیقاتی اجزای اصلی مدل موردنظر، شامل نیازسنجی، تعیین هدف، تحلیل یادگیرنده، مؤلفه های تفکر انتقادی، سطوح اجرای تفکر انتقادی، اصول بازی، عناصر بازی، ژانر بازی، حمایت های آموزشی، ارزشیابی از کیفیت بازی، ارزشیابی از یادگیرنده و بازخورد و شامل زیرمجموعه های فرعی به دست آمدند که به منظور اصلاح و تأیید مدل از روش اعتباریابی درونی استفاده شده است. در این مدل از ده نفر از متخصصان بازی های آموزشی برای اعتباریابی دعوت به عمل آمد. این اعتباریابی پس از سه دور با ضربب توافقی 84% مورد تایید متخصصین قرار گرفت. همچنین این مدل با بررسی مبسوط چهارچوب نظری به شکل دسته بندی شده و خلاصه شامل اجزای نیازسنجی، تعیین هدف، تحلیل یادگیرنده، مؤلفه های تفکر انتقادی، سطوح اجرای تفکر انتقادی، اصول بازی، عناصر بازی، ژانر بازی، حمایت های آموزشی، ارزشیابی از کیفیت بازی، ارزشیابی از یادگیرنده و بازخورد شد.

تفکر طراحی در آموزش« نوعی مسئله گشایی یادگیرنده محور و خلاق برای پاسخگویی به مسائل مبهم و پیچیده آموزش و طرح مسائل نوآورانه است.» مزایای بهره گیری از تفکر طراحی در آموزش و یادگیری موجب نیاز به طراحی و اعتباریابی الگوی طراحی آموزش تفکر طراحی برای تکنولوژیست ها و طراحان آموزشی گردیده که در پژوهش های مورد بررسی به این مهم، پرداخته نشده است، ضرورت پاسخگویی به خلاء پژوهشی موجود، هدف پژوهش حاضر می باشد. برای رسیدن به این هدف، از روش پژوهش آمیخته به صورت اکتشافی متوالی استفاده شد. با روش تحلیل محتوای کیفی، متون تخصصی منتخب از مرور نظام مند در بازه زمانی1980 تا 2021 مستخرج از پایگاههای داخلی و خارجی مرتبط، مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفتند. با شناسایی مؤلفه های تفکر طراحی و عوامل مؤثر در طراحی آموزشی منتج از یافته های پژوهش از سویی و با تناسب رویکردسازنده گرایی اجتماعی در آموزش تفکر طراحی از سوی دیگر، الگویِ پیشنهادی طراحی شد. در بخش کمّی پیشنهادی، مورد اعتبارسنجی قرار گرفت. برای اعتبارسنجی درونی، الگوی پیشنهادی برای قضاوت و اعتبارسنجی به متخصصان تکنولوژی آموزشی ارسال شد. یافته ها و تحلیل داده های حاصل از اجرای پرسشنامه نشان داد که الگوی پیشنهادی از اعتبار درونی مناسب برخوردار است و می تواند برای دانشجویان تکنولوژی آموزشی مورد استفاده قرار گیرد.

طی چند د هه گذشته رشد چشمگیر فن اوری اطلاعات و ارتباطات، زندگی انسان را در ابعاد مختلف دگرگون کرده است که یکی از این ابعاد مهم، آموزش و یادگیری است . ظهور و پیشرفت فن اوری اطلاعات و ارتباطات از سویی و پذیرش دیدگاه ساخت نگرایی از سوی دیگر، دو محور اساسی تحولی هستند که یادگیری الکترونیکی را به و جود آورده است .یادگیری الکترونیکی، آموزش سنتی را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داده و دنیایی نو در عرصه یادگیری به وجود آورده است . تغییر الگوهای سنتی آموزش به یادگیری خودجوش و خودمحور، تغییر نقش یادگیرندگان و معلمان، امکان یادگیری مادام العمر، افزایش کیفیت یادگیری، کاهش هزینه های آموزشی و به حداقل رساندن محدودیت های زمانی و مکانی و . .. از ویژگیهای بارز یادگیری الکترونیکی است. با وجود همه محاسنی که یادگیری الکترونیکی دارد، نگرنگرانی هایی را نیز برای متخصصان آموزش و پرورش در پی داشته است که مهم ترین آنها سرعت بی سابقه ، خیره کننده و انقلاب گونه آن است که بدون هیچ دیدگاه مشخص و یا طرح جامعی رو به جلو می رو د؛ بنابراین ، در چنین شرایطی، نداشتن الگو و برنامه مناسب مضرات بیشتری برای نظام آموزشی به همراه خواهد داشت . یکی از راهکارهایی که امروز برای دستیابی بیشتر به مزایای آموزش الکترونیکی و دور شدن از مضرات احتمالی آن ارائه شده است، طراحی مرکز یادگیری در این محیط است. مراکز یادگیری به فعالیت یادگیرندگان جهت داده و دارای قابلیت هایی مانند یادگیری براساس آهنگ خود، به حداقل رساندن احتمال شکست، به حداکثر رساندن احتمال موفقیت و ... است. با توجه به نکات فوق، این مقاله ، به بررسی توصیفی جایگاه مرکز یادگیری در محیط آموزش الکترونیکی و ضرورت ایجاد آن پرداخته است.

هدف از پژوهش حاضر ارزیابی مطلوبیت طراحی آموزشی دوره های الکترونیکی دانشکده مجازی علوم حدیث بود. که در آن عناصر طراحی دوره های الکترونیکی (محتوا، تعامل، بازخورد، طراحی میانجی، درگیری و فعالیت دانشجویان و سنجش و ارزشیابی) مورد ارزیابی قرار گرفت. نوع پژوهش ارزشیابی و از جامعه آماری دانشجویان و آموزشیاران دانشکده مجازی علوم حدیث تعداد 202 دانشجو به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند؛ آموزشیاران دوره (15نفر) سرشماری شدند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته (با پایایی ضریب آلفای کرانباخ 86/0) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد: آموزشیاران بازخورد را مطلوب و دانشجویان نسبتاً مطلوب، هر دو گروه محتوا را مطلوب، تعامل، طراحی میانجی، فعالیت و درگیری دانشجویان و سنجش و ارزشیابی را در سطح نسبتاً مطلوب ارزیابی کرده اند. در کل طراحی آموزشی دوره های الکترونیکی در دانشکده مجازی علوم حدیث در سطح نسبتاً مطلوبی ارزیابی شد.