مطالب مرتبط با کلیدواژه

جمعیت


۸۱.

بررسی اثر گروه های سنی جمعیت بر مصرف انرژی درکشورهای عضو اوپک

نویسنده:
منبع: سیاست گذاری پیشرفت اقتصادی سال پنجم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۱۶) 71-90

کلیدواژه‌ها: مصرف انرژی گروه های سنی جمعیت مدل STIRPAT Panel ARDL

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۳۶۵
بررسی رفتار مصرفی گروه های سنی مختلف از جمعیت یک کشور بر مصرف انرژی، کمتر در پژوهش های داخلی مورد توجه قرار گرفته است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی رفتار سه گروه سنی مصرفی در کشورهای عضو اوپک بر مصرف انرژی سرانه در دوره زمانی 2014-1990 می باشد. این گروه های سنی شامل گروه سنی 20 تا 34 سال، 35 تا 64 سال و 65 تا 79 سال می باشند. برآورد سه الگوی تجربی که با استفاده از روش پانل خودرگرسیونی با وقفه های توزیعی صورت گرفته است، نشان می دهد که افزایش سهم هر سه گروه سنی، منجر به افزایش معنی دار مصرف انرژی می شوند؛ به طوری که با افزایش سن جمعیت در این کشورها و همچنین کاهش سهم نیروی کار فعال، میزان اثرگذاری کمتر خواهد بود. در این میان، بیشترین اثرگذاری مربوط به گروه سنی 20 تا 34 سال و کمترین آن مربوط به گروه 65 تا 79 سال است. همچنین متغیرهای تولیدناخالص داخلی سرانه اثر مثبت و معنی دار بر مصرف انرژی سرانه داشته و اثر سبد قیمت جهانی نفت خام بر مصرف انرژی سرانه گروه کشورهای مورد مطالعه، منفی است. همچنین ضرایب تصحیح خطای سه الگوی تجربی برآورد شده نشان می دهد که میزان انحراف از تعادل بلندمدت برای گروه سنی 20 تا 34 سال به میزان 32/0- و معنی دار بوده و در پایان دوره سوم، هرگونه شوک وارده به مصرف انرژی به تعادل بلندمدت باز می گردد. میزان سرعت تصحیح خطا در گروه سنی دوم، دو دوره بوده و انحراف از تعادل در گروه سوم، در کمتر از یک دوره ناپدید می گردد
۸۲.

بررسی سازماندهی سیاسی فضا در نواحی سکونتگاهی کشور مورد مطالعه: شهرستان کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی منطقه ای سال هشتم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 89 - 102

کلیدواژه‌ها: سازماندهی سیاسی فضا کاشان حوزه نفوذ جمعیت تقسیمات کشوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۳۴۴
سازماندهی سیاسی فضا یکی از مهم ترین و حساس ترین وظایف مسئولین کشورها به شمار می رود. این امر به منظور مدیریت بهینه و پایدار سرزمین و تأمین امنیت و بهبود اوضاع اجتماعی اقتصادی با هدف حفظ و تداوم یکپارچگی در سطوح ملی، محلی و منطقه ای انجام می شود. تقسیمات کشوری یکی از ابزارهای مهم حکومت ها برای سازماندهی سیاسی فضای کشور به شمار می رود. عواملی مانند شاخص های علمی و قانونی، شکل حکومت و نوع رژیم سیاسی، جغرافیای قدرت و حمایت، اقلیت های اکولوژیک، محیط استراتژیک و فضاهای پیرامونی کشور و... در تقسیم فضای سرزمینی مؤثر است. مهم ترین عامل در تقسیمات کشوری، جمعیت و فاصله نقاط جمعیتی از یکدیگر است. از این رو در مقاله حاضر با روش کمی- تحلیلی، به  بررسی حوزه نفوذ شهرها پرداخته شده است و با بررسی عامل جمعیت به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای سنجش در تقسیمات کشوری، به بررسی سازماندهی سیاسی فضای سرزمینی در شهرستان کاشان پرداخته شده است. بررسی مؤلفه های جمعیتی در شهرستان کاشان و دیگر شاخص های اصلی از قبیل اقتصادی، گردشگری، تاریخی نشان می دهند که در صورت تأسیس استان جدید، کاشان نسبت به سایر مراکز جمعیتی از اولویت بالاتری در جهت بهره برداری مناسب از پتانسیل جمعیت منطقه برخوردار است. نقطه جدایی کاشان نسبت به سایر شهرهای پرجمعیت بیشتر است. بیشترین فاصله از مرکز استان را کاشان با فاصله 215 کیلومتر از میان شهرهای بالای جمعیت سیصدهزارنفر دارد. حوزه نفوذ اصفهان 155 کیلومتر است بنابراین فاصله نقطه جدایی 60 کیلومتر است. سایر شهرهای استان اصفهان، نجف آباد و خمینی شهر فاصله ای کمتر از 30 کیلومتر تا اصفهان دارند. در مجموع مقایسه فاصله بر اساس جمعیت نشان می دهد که کاشان بر اساس پتانسیل جمیعتی و دوری از مرکز استان، شرایط مناسب تری برای ادعای جداشدن می تواند داشته باشد و علت اصلی آن هزینه بر بودن رفت و آمدها جهت حل مسائل اداری و مردمی به مرکز استان اصفهان است.
۸۳.

تحلیل عرفانی ابعاد قیام عاشورا با تکیه بر آموزه جمعیت عرفانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال نهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۳ 103 - 128

کلیدواژه‌ها: عاشورا انسان کامل جمعیت امام حسین(ع) عرفان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۰ تعداد دانلود : ۴۰۲
واقعه عاشورا، که ظهور علم و اراده انسان کاملِ مطلق است، به تبعِ جمعیّت انسان کامل، جامع ابعادی بی شمار است. مصیبت و رنج، جهاد و حماسه، و عشق و عرفان را می توان از جمله این ابعاد دانست. هرچند از منظر وحدت، عشق و معرفتْ مقدم بر حماسه و مصیبت است و هریک از این دو شأنی از انسان کاملی می باشند  که جمع جمیع مراتب خلقی و حقی کرده است، اما از منظر سلوکی و سیر از کثرت، که مشخصه اصحاب و یاوران اباعبدالله الحسین(ع) است، راه ورود به جهاد و حماسه مشارکت در مصیبت اباعبدالله(ع) است، چه اینکه این جهاد و حماسه خود گذرگاه وصول به مرتبه وحدتی است که مشخصه آن عشق و معرفت به انسان کامل است. این حماسه حماسه ای سلوکی است متفاوت از حماسه امام(ع) که ظهور اجتماعی اطلاق و جمیعت اوست. همچنین، عاشورا هم تجلی گاه عشق امامی عارف است به خدای خود و هم محل ظهور عشق یارانی سالک است به امام خود.
۸۴.

سنجش جزایر حرارتی در بافت مرزی و میانه کلانشهر شیراز با رویکرد تاب آوری اقلیمی و استفاده از نرم افزار دیتالاگر

نویسنده:
منبع: معماری شناسی سال دوم اردیبهشت ۱۳۹۸ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: تابآوری اقلیمی جزایرحرارتی شهری آلودنی هوا جمعیت شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۴۸۰
شهرها مدام در حال تغییر و تحولاند. تغییراتی که از درون و یا بیرون حادث میشوند؛ براساس این تغییرات که میتواند مربوط به الگوهاای ضااایی، تیکیات، تغییار جمعیتی، بحرانهای اقتصادی، سیاسی وغیره باشد، ممکن است یت شهر توسعه یابد، اضول کند، و یا حتی ممکن است شکل و یا عملکرد آن تغییر یاباد، باه نوناه ای که از هم ضرو پاشد و یا برعکس در برابر این تغییرات مقاومت کنند. شهرهای تابآور به خوبی در برابرمشکلات به وجود آمده مقاومت کرده و به بهترین و موجهتارین شکل موجود به حل آن میپردازند تا اضراد ساکن در شهر و سیستمهای شهری کمترین خسارت را متحمل شوند. از طرف دیگر در ساال هاای اخیار موعاوق اقلایم و تغییرات نامناسب زیستمحیطی آن از جمله مسائلی است که متخصصان و پژوهشگران زیادی را به سمت خود جلب نموده است؛ زیرا حیات انسانها در زماین کااملا وابسته به اقلیم آن است. اما انسان خود موجب ناهمگونی اقلیمی شده و هم اکنون نیز از برخی آثار مخرب آن راه نریزی نادارد. یکای از ایان نااهمگونی هاا تشاکیل جزایرحرارتی شهری است که میتواند آسیب زیادی را برجامعه وارد نماید. دراین پژوهش ساختارنرا پس ازمطالعات اسنادی و کتابخانهای، به منظورسنجش تااب آوری شهری دو نمونه در باضت تاریخی و میانی شیراز با کاربری مسکونی انتخاب نردیده که با مشخص شدن ایساتگاه هاایی باه ضاهاله تقری اا 02 متار از هام در دو باضات منتخب، بصورت همزمان و با استیاده از دستگاه دیتالانر، دمای هوا در زمستان و بعد از غروب آضتاب اندازهنیری شد تا با توجه به متغیرهای جمعیتی، آلودنی هاوا و مورضولوژی باضت، جزایرحرارتی جوی تشخیص داده شود. نتایج حاکی از بالاتر بودن دمای هوا در باضت میانی و درنتیجه وجود جزایر حرارتی در آن است.
۸۵.

رویکردی نوین در برآورد سطح امنیت غذایی در ایران با شاخص GFSI و مطالعه تأثیر شاخص قیمت ها و جمعیت بر آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد کشاورزی و توسعه سال بیست و ششم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱۰۱

کلیدواژه‌ها: امنیت غذایی شاخص GFSI برنامه های توسعه پنج ساله شاخص قیمت مصرف کننده جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۴ تعداد دانلود : ۵۱۱
امنیت غذایی سنگ بنای یک جامعه توسعه یافته و عنصر اصلی سلامت فکری، روانی و جسمی آن جامعه است. از این رو، توجه صحیح و جامع به این موضوع و شناسایی شاخص چندبعدی که تمامی جنبه های امنیت غذایی از سیری شکمی تا سیری سلولی را تحت پوشش قرار دهد، از اهمیت ویژه ای در جهت استقلال اقتصادی و سیاسی – علاوه بر جنبه معیشتی- برای محققیان و سیاست گذاران برخوردار است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر معرفی و محاسبه شاخص نوینی در برآورد سطح امنیت غذایی کشور تحت عنوان شاخص GFSI طی سال های1360 تا 1392بوده است. همچنین وضعیت امنیت غذایی کشور طی برنامه های پنج ساله توسعه به روش توصیفی و تأثیر برخی متغیرهای اقتصادی نظیر شاخص قیمت ها و جمعیت بر امنیت غذایی با به کارگیری مدل ARDL و آزمون کرانه ها بررسی شد. نتایج نشان داد امنیت غذایی کشور در طی زمان از یک روند نوسانی برخوردار بوده به طوری که برنامه های اول و چهارم توسعه در زمینه بهبود وضعیت امنیت غذایی کشور ایفای نقش بهتری داشته اند. همچنین نتایج تخمین ها سطح قیمت ها و جمعیت را عامل منفی و بازدارنده بهبود امنیت غذایی در بلندمدت و کوتاه مدت نشان داد.   طبقه بندی JEL : Q18, C51, C43, H11
۸۶.

مطالعه تطبیقی - تاریخی تأثیر افزایش جمعیت بر وضعیت اقتصادی کشورها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال هفتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: مطالعه تطبیقی تاریخی جمعیت وضعیت اقتصادی تحلیل ثانویه تولید سرانه مصرف انرژی بیکاری نابرابری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۸ تعداد دانلود : ۵۹۲
یکی از گزاره های مشهور در محافل عمومی و علمی کشور این است که افزایش جمعیت موجب فقر مردم و بدتر شدن وضعیت معیشتی آنها خواهد شد، زیرا امکانات و منابع میان تعداد بیشتری از انسان ها تقسیم خواهد شد. در این مقاله، ضمن واکاوی نظریه های موافق و مخالف، به بررسی تطبیقی کشورهای مختلف دنیا از نظر رابطه میزان جمعیت و وضعیت اقتصادی خواهیم پرداخت. این پژوهش از طریق تحلیل ثانویه داده های منتشر شده کشورها صورت می گیرد. درنهایت مبتنی بر این تحلیل تجربی سعی خواهد شد تا صحت وسقم گزاره بالا نشان داده شود.
۸۷.

مطالعه تطبیقی مفهوم دولت در گفتمان های سیاسی مدرن و پست مدرن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۳ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ 207 - 225

کلیدواژه‌ها: پست مدرنیسم جمعیت حاکمیت حکومت دولت سرزمین گفتمان مدرنیته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۵ تعداد دانلود : ۴۰۷
در چند دهه اخیر، در نتیجه دگرگونی های نظری و عملی، مطالعات دولت به استفاده از روش ها و رهیافت های فرااثبات گرا متمایل شده است. از جدیدترین رهیافت های فرااثبات گرا روش تحلیل گفتمانی است. براساس این روش، پدیده های اجتماعی در زمان و مکان، واقعیت یکسانی را از خود بروز نمی دهند، بلکه در گفتمان های گوناگون تفاسیر متفاوتی می یابند. بر این اساس، این پژوهش با درنظر گرفتن فرایندهای مدرنیته و پست مدرنیسم به عنوان گفتمان های سیاسی متفاوت، سعی در مطالعه تطبیقی مفهوم دولت و عناصر تشکیل دهنده آن شامل سرزمین، جمعیت، حکومت و حاکمیت در درون هر یک از این گفتمان ها دارد. یافته های این پژوهش نشان می دهند که، دولت خصلتی گفتمانی دارد. دولت خصوصیتی دائم و غیرقابل تغییر نداشته، در گفتمان های گوناگون به شکل های گوناگون تفسیر می شود. به این ترتیب درنتیجه دگرگونی های نظری و عملی صورت گرفته در گفتمان پست مدرنیسم، دولت در کلیت و در عناصر خود، در مقایسه با گفتمان مدرنیته دچار دگرگونی های بسیاری شده است.
۸۸.

الگوی سامان دهی فضایی سکونتگاه های روستایی بر مبنای نظام جمعیتی و توزیع خدماتی: مطالعه موردی شهرستان اسفراین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روستا و توسعه سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 149 - 171

کلیدواژه‌ها: سامان دهی فضایی سکونتگاه های روستایی جمعیت خدمات اسفراین (شهرستان)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۱۸۸
پژوهش کاربردی حاضر با هدف سامان دهی فضایی سکونتگاه های روستایی شهرستان اسفراین و با بهره گیری از فنون سطح بندی جمعیتی، سطح بندی خدماتی، اسکالوگرام و تحلیل سلسله مراتبی به انجام رسید. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و ابزار جمع آوری اطلاعات مبتنی بر داده های ثانویه (آمارنامه سال 1390) استان خراسان شمالی بود که طی آن، چهل مؤلفه در ابعاد مختلف استخراج و بررسی شدند. تحلیل یافته ها نشان داد که از میان این مؤلفه ها در 157 روستای دارای سکنه شهرستان اسفراین، تنها دسترسی به مؤلفه های دبستان، مسجد، شورای اسلامی، دهیار، خانه بهداشت و دفتر مخابرات قابل قبول بوده و در دسترسی به سایر خدمات، محرومیت شدید حاکم است. در نهایت، برای برقراری تعادل فضایی و خدمات رسانی مطلوب در شهرستان اسفراین (متناسب با نظام جمعیتی، نقش و جایگاه هر روستا)، ضمن پیشنهاد یک نظام سلسله مراتبی، این شهرستان به سه منظومه روستایی، هفت مجموعه و سی حوزه روستایی تقسیم شد.
۸۹.

تحلیلی بر تغییر و تحولات جمعیتی در ایران؛ با تأکید بر فرصت طلایی پنجره جمعیتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۳۹)

کلیدواژه‌ها: جمعیت کاهش جمعیت پنجره جمعیتی وضعیت شناسی جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۰ تعداد دانلود : ۵۴۲
با رصد وضعیت جمعیت در ایران، و فراز و فرودهای آن، فرایند رشد جمعیت با اجرای سیاست تنظیم خانواده، در مقطعی از تاریخ کشور، و در ادامه و رها کردن این سیاست، جامعه اسلامی را با مسئله بحران کاهش شدید باوری و پیری جمعیت مواجه ساخت. این رویکرد کاهش جمعیت، با اعلام رهبر فرزانه انقلاب در سال 1391 تغییر و به گفتمان افزایش جمعیت تبدیل گردید. از آن زمان تاکنون این سیاست آن گونه که باید، از سوی مسئولان نظام مورد توجه قرار نگرفت. علی رغم پیامدهای منفی کاهش باروری و جمعیت و خاکستری شدن آن، به نظر می رسد ایران در یک پیچ بزرگ و فرصت طلایی پنجره جمعیتی قرار دارد؛ فرصتی که بسیاری از کشورهای جهان مترصد آن هستند که اگر به درستی مدیریت شود، بسیاری از تهدیدات پیش روی جمعیت از بین خواهند رفت. این مقاله با روش تحلیلی و اسنادی، به وضعیت شناسی ابعاد تحولات جمعیتی در ایران پرداخته، با واکاوی پیامدهای کاهش چمعیت، به فرصت طلایی پنجره جمعیتی اشاره دارد. یافته های پژوهش حاکی از این است که در پنجره جمعیتی با مدیریت صحیح می توان تهدید کاهش جمعیت را به فرصت تبدیل کرد و به توسعه کیفی سرمایه انسانی، افزایش عرضه نیروی کار، افزایش پس اندازها و سرمایه گذاری های مردم، کاهش فقر و مدیریت نوسانات سنی تولید و مصرف اقدام نمود.
۹۰.

واکاوی جایگاه جمعیت در اسلام و نگاهی به جایگاه آن در نظام اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۰)

کلیدواژه‌ها: جمعیت جمعیت در اسلام ازدواج فرزندآوری تضمین رزق توبیخ فرزندکشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۴۶۳
جمعیت از جمله مؤلفه های اصلى توسعه و پیشرفت هر کشوری است که باید همه سیاست ها، راهبردها و برنامه ریزى ها بر اساس آن صورت گیرد. ازاین رو، شناخت اندازه جمعیت، رشد، ساختار سنى و جنسى و رسیدن به یک جمعیت متناسب امرى اجتناب ناپذیر است. ازاین رو، ارائه تحلیلی از جایگاه جمعیت در اسلام و نظام اسلامی، و اتخاذ رویکرد مناسب در این عرصه در کشور امری ضروری است. این پژوهش با رویکرد نظری و تحلیلی، درصدد واکاوی جایگاه جمعیت در اسلام و نظام اسلامی است. یافته های پژوهش حاکی از این است آیات و یا روایات در مقوله جمعیت را می توان در چند مقوله دسته بندی کرد: توصیه به ازدواج و فرزندآوری، تشویق به ازدواج با زنان ولود، تضمن رزق و روزی افراد، توبیخ فرزندکشی، تشویق به افزایش نسل مسلمانان. ازآنجایی که در منابع دینی به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم بر محبوبیت فرزندآوری و تکثیر نسل تأکید و به آن توصیه شده، اصل اولی و به عنوان یک قاعده کلی در متون دینی، فزونی جمعیت است. ازاین رو، اسلام و همه ادیان آسمانی، پیروان خود را به افزایش جمعیت با ایمان و شایسته در حد توان توصیه می کند.
۹۱.

بررسی ویژگی های جمعیتی موثر بر میزان مشارکت روستاییان در روند توسعه روستایی (مطالعه موردی شهرستان ایجرود)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال چهارم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 19 - 37

کلیدواژه‌ها: مشارکت جمعیت سن شغل سواد ایجرود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۱۵۶
مشارکت مردم در توسعه روستایی بی گمان مستقیم ترین ، کم هزینه ترین و مطلوب ترین راهبرد امروز ادبیات توسعه روستایی است، با این وجود کاربرد آن در برنامه ریزی های روستایی با چالش های مختلفی روبرو است. هدف از تحقیق حاضر شناخت ویژگی های جمعیت افراد مشارکت گرا در مناطق روستایی و میزان اثرگذاری این ویژگی ها بر مشارکت روستاییان می باشد. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی و همبستگی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی و با روش نمونه گیری(کوکران)از سطح460خانوار نمونه ی منطقه جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد که جمعیت با مشارکت رابطه معنی داری(473/0)ندارد. بنابراین اندازه جمعیت در روستاها تا حدود زیادی وابسته به عوامل طبیعی منطقه می باشد و از کارکردهای انسانی همانند میزان خدمات که به روستاهای پر جمعیت از آن برخوردارند، تاثیر کمتری گرفته است. متغیر سن از متغیرهای فردی با میزان116/0بیشترین تاثیر را بر میزان مشارکت مردم دارد. متغیر سواد به صورت غیرمستقیم بر میزان مشارکت تاثیر داشته و ضریب تاثیر سواد 44/0- می باشد . میزان مشارکت(74/1)در منطقه کمتر از حد انتظار است و از متغیرهای جمعیتی سن بصورت مستقیم با ضریب تاثیر116/0، سواد و شغل به طور غیر مستقیم مشارکت را از خود متاثر می سازند. بنابر نتایج بدست آمده تنها راه پیشبرد توسعه مشارکتی فراهم ساختن زمینه های مشارکت از قبیل آموزش توام با تجربه و تسهیل قوانین مشارکتی است.
۹۲.

تحلیلی بر روند تحولات جمعیت شهری استان اصفهان در سه دهه ی 1365 تا 1385(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال چهارم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 237 - 248

کلیدواژه‌ها: جمعیت تحولات جمعیت شهرنشینی مهاجرت استان اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۶ تعداد دانلود : ۸۰۹
شهرها و روند شهرنشینی در ایران در دهه های اخیر تحولات عظیمی راپشت سر گذاسته است. به گونه ای که طی سه دهه ی اخیر تعداد و جمعیت شهر ها وتوسعه ی فضایی آنها ابعاد بی سابقه ای یافته. استان اصفهان نیز به عنوان یکی از بزرگترین استان های کشور از این تحولات دور نمانده است، استان مذکور به دلیل موقعیت ویژه ی جغرافیایی در فلات مرکزی، استقرار در پهنه ای پایکوهی و گسترش در امتداد زاینده رود از دیرباز از جاذبه های طبیعی به منظور استقرار اولیه ی جمعیت برخوردار بوده است. پژوهش حاضر در پی بررسی روند تحولات جمعیتی استان اصفهان طی سه دهه ی1365، 1375و1385 است. روش تحقیق اسنادی، تحلیلی و توصفی است که از نرم افزارهایEXCEL ٍ، SPSS، GIS به منظور ارائه نتایج و دستیابی به اهداف تحقیق استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که روندتحولات جمعیت شهری در اصفهان به تنهایی ناشی از افزایش طبیعی آن نیست بلکه عوامل اقتصادی، سیاسی واجتماعی بر رشد شتابان جمعیت و تحولات آن در طی سه دهه ی مذبور تأثیرگذار بوده است. پراکنش مکانی نا متعادل و نامتناسب خدمات، تاسیسات و صنایع نه تنها باعث نوسانات شدید جمعیتی در سطح استان گردیده است بلکه ناهماهنگی و نابرابری های ناحیه ای راسبب شده است. چالشی جدی که باید با دیدی اصولی و نظام وار در راستای ساماندهی و مدیریت خردمندانه ی آن گام برداشت.
۹۳.

تحلیل توزیع فضایی جمعیت استان زنجان طی سال های 90-1365 و پیش بینی جمعیت تا سال 1404(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۲۸) 28 - 44

کلیدواژه‌ها: جمعیت پیش بینی جمعیت افق 1404 استان زنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷ تعداد دانلود : ۴۲۷
جمعیت یکی از عناصر بنیادی در برنامه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می شود. براین اساس آگاهی از چند و چون جمعیت و شناخت ساختار، ابعاد و گستردگی فضایی آن از ابزارهای مهم تصمیم گیری و برنامه ریزی به شمار می رود. در واقع ساختار توزیع فضایی جمعیت راهنمایی برای پروژه های اقتصادی بلندمدت به حساب می آید. جمعیت را از دو بعد می توان بررسی کرد: پراکندگی و توزیع جمعیت در واحد سطح و بررسی استقرار جمعیت در سکونتگاههای شهری و روستایی. درک توزیع و پویایی جمعیت در فضا، در برنامه ریزی برای منطقه جغرافیایی کاربرد بسیاری می تواند داشته باشد. لذا با توجه به اهمیتی که تحولات جمعیتی در برنامه ریزی های  دارد این پژوهش به تبیین ساختار فضایی توزیع جمعیت در سطح استان زنجان می پردازد و الگوی این توزیع فضایی جمعیت  استان را به دست می آورد. هدف اصلی  پی بردن به وضعیت تعادل و توازن در توزیع فضایی جمعیت استان زنجان  است.  روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و  نحوه گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای– اسنادی است. مدل های تجزیه و تحلیل جمعیت از جمله محاسبه نرخ رشد، تراکم، میزان شهرنشینی و پیش بینی جمعیت استفاده شده است. نتیجه حاصل از تجزیه و تحلیل وضع موجود توزیع فضایی جمعیت نشان می دهد که عدم اجرای درست برنامه های بلند مدت استان اسناد فرادست موجب ایجاد چند قطب رشد و به حاشیه رفتن برخی مناطق است و به عبارتی دیگر موجب ایجاد تمرکز جمعیت و فعالیت نامتوازن در سطح استان گردیده است.
۹۴.

شاخص های جمعیت شناختی و ضرورت های برنامه سازی

نویسنده:
منبع: رادیو تلویزیون سال ششم بهار ۱۳۸۹ شماره ۱۱ 124 - 146

کلیدواژه‌ها: جمعیت برنامه سازی شبکه رادیویی و تلویزیونی سن مهاجرت خانواده جمعیت شهری جمعیت روستایی سوادآموزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۲۳۴
مدیریت استراتژیک یکی از مهمترین شاخه های مدیریت است که در طی دو دهه اخیر توسعه روز افزون یافته است. از آنجا که تفکر استراتژیک را «اقدام در زمان حال در پرتو بصیرت روشن نسبت به آینده» تعریف کرده اند؛ بصیرت روشن نسبت به آینده، به معنای آگاهی از محیط آینده، و آگاهی از عملکرد سازمان در آینده است. از این رو برنامه ریزی محتوایی برنامه های رسانه باید برگرفته از شاخصهای مختلف محیطی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... باشد تا علاوه بر رضایت مندی مخاطبان، هر یک از گروههای سنی نیز از برنامه های رسانه بطور مطلوب بهره مند شوند. در این مقاله با تأکید بر شاخصهای جمعیتی به عنوان یکی از مهمترین ساز و کارهای برنامه سازی، توجه دست اندرکاران رسانه را به این مهم جلب می نماید تا از طریق آن نقشه راه و افق محتوایی برنامه ها در صدا و سیما روشن تر ترسیم گردد. 
۹۵.

برآورد شکاف مصرف آب خانگی در استان های برخوردار منتخب: رویکرد پانل فضایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های رشد و توسعه پایدار سال بیستم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 1-28

کلیدواژه‌ها: تقاضای آب داده های ترکیبی جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۳۱۵
از موضوعات مهمی که کشور در سال های آتی با آن مواجه بوده، بهینه سازی مصرف آب در کشور است. در این پژوهش، میزان شکاف آب مصرفی استان های منتخب از مقدار مطلوب مصرف، به کمک مدل دوربین فضایی (SDM) در چارچوب داده های تابلویی فضایی برای 18 استان در بازه زمانی سال 1382 تا سال 1394 تخمین زده شده ، و ویژگی بارز این مدل در مقایسه با سایر مدل های فضایی (از جمله SEM و SAR ) ، وارد کردن همزمان وقفه فضایی متغیرهای وابسته و متغیر توضیحی در مدل است. باید اشاره کرد که انتخاب این مدل در پژوهش، به کمک آزمون های والد صورت گرفته است. نتایج، نشان می دهد که جمعیت و درآمد به طور معناداری بر میزان مصرف آب خانگی، اثر مستقیم و قیمت آب به طور معناداری، اثر منفی دارد. از آنجایی که قیمت با مصرف آب، رابطه عکس دارد، می توان از قیمت، به عنوان ابزاری برای کنترل مصرف استفاده کرد و بخصوص در استان های پرمصرف، می توان از سیاست قیمت گذاری برای کنترل سطح مصرف آب استفاده کرد.
۹۶.

نقش اعتبارات کشاورزی در ماندگاری جمعیت روستایی: مطالعه موردی سکونتگاه های روستایی ناحیه کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روستا و توسعه سال بیست و سوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ 1 - 25

کلیدواژه‌ها: اعتبارات جمعیت کشاورزی سکونتگاه های روستایی کاشان (ناحیه)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۲۳۰
در مباحث توسعه روستایی، انتظار می رود که اقدامات دولت در اعطای اعتبارات کشاورزی به تثبیت جمعیت روستایی بینجامد. در پژوهش کاربردی و کمّی حاضر، نقش اعتبارات کشاورزی در ماندگاری جمعیت روستایی در سکونتگاه های روستایی ناحیه کاشان بررسی شد. روش شناسی پژوهش استقرایی و روش تحقیق به گونه توصیفی- تحلیلی با رویکردی تطبیقی بود. جامعه آماری شامل روستاهای ناحیه کاشان و حجم نمونه دربرگیرنده 574 نفر بود. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و روش های آماری توصیفی و استنباطی صورت گرفت. نتایج مطالعه نشان داد که تفاوت میانگین ها بین دو گروه برخوردار و نابرخوردار از اعتبارات در چهار متغیر بهبود کشاورزی، افزایش رضایت مندی، بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش فرصت های اشتغال روستاییان به لحاظ آماری معنی دار است، اما رابطه این دو نوع متغیر مستقل (اعتبارات و متغیرهای چهارگانه) با متغیر وابسته مهاجرت معنی دار نیست. بدین ترتیب، می توان نتیجه گرفت که ارتباطی ضعیف میان نگهداشت جمعیت و اعطای اعتبارات کشاورزی در سکونتگاه های روستایی ناحیه کاشان حاکم است.
۹۷.

اشتغال زنان و روند باروری و رشد جمعیت در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۰ 72-94

کلیدواژه‌ها: زنان اشتغال درآمد آموزش باروری جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۴ تعداد دانلود : ۳۵۲
سیاست گذاری مناسب در زمینه رفتار باروری و رشد جمعیت ایجاب می کند که نقش زنان به خصوص اشتغال آنها به خوبی شناسایی شود. بدین منظور، در این مقاله از نظریه تقاضا به عنوان مبنای اصلی تحلیل نظری مسأله استفاده می شود که مبهم و دو پهلو بودن اثر اشتغال زنان را نمایان می سازد. از این رو، این فرضیه که اشتغال زنان در ایران تأثیر منفی بر باروری و رشد جمعیت دارد، به بوته آزمون گذارده می شود. آزمون فرضیه به روش تحلیل رگرسیونی و مبتنی بر داده های استنادی به دست آمده از بانک جهانی برای سالهای 1393-1339 انجام می شود. نتایج حکایت از این دارد که مشارکت زنان (در فاصله سنی 15 تا 24 ساله و 15 تا 65 ساله) در نیروی کار اثر منفی بر باروری دارد اما عامل کاهنده رشد جمعیت نیست. این یافته دلالت بر این دارد که هر چند اشتغال زنان از باروری آنها کم می کند اما از سوی دیگر احتمالاً با کاهش نرخ مرگ و میر مانع از اُفت رشد جمعیت می شود. این در حالی است که سهم زنان در مشاغل دستمزدی غیر کشاورزی بر هر دوی باروری و رشد جمعیت اثر مثبت را نشان می دهد. از این رو، فعالیت زنان در مشاغل غیر کشاورزی که با کسب مزد همراه است، مانعی برای بزرگتر شدن بعد خانوار و تأمین نیازهای جمعیتی کشور نخواهد بود.
۹۸.

بررسی تحولات جمعیتی ایران با استفاده از رویکرد پویایی سیستم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۴ 7-41

کلیدواژه‌ها: جمعیت ایران تفکر سیستمی پویایی سیستم باروری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۴۹۰
ایران در سه دهه گذشته تحولات جمعیتی چشم گیری را تجربه کرده است. نرخ باروری از 7 فرزند در سال های دهه 1360، به 1.8 فرزند در سال 1390 و بر اساس داده های سرشماری 1395، به 2 فرزند رسید؛ به طوری که تحولات باروری ایران به سریع ترین کاهش باروری در جهان تعبیر شده است. در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از رویکرد پویایی سیستم، با دیدی چندبعدی و غیرخطی، فرایندهای جمعیتی در ارتباط با زیرسیستم های اقتصادی-اجتماعی با هدف شناخت عمیق تر پیچیدگی های جمعیتی و فهم علل تحولات رخ داده، بررسی شود. شبیه سازی مدل از سال 1361 آغاز و تا سال 1425 ادامه می یابد. زیرسیستم جمعیت از 4 گروه سنی تشکیل شده است و متغیرهای باروری و امید زندگی به صورت درون زا در مدل استفاده شدند. ضریب تعیین مدل برای متغیرهای کلیدی بیش از 80 درصد به دست آمد. یافته های پژوهش نشان می دهد در دو سناریوی شرایط رضایت بخش و ایده آل، باروری تا سال 1425 هرگز کمتر از 1.75 فرزند نخواهد بود. بنابر نتایج شبیه سازی سناریوهای مختلف، آثار اغلب سیاست های اعمالی بعد از چند سال به طور کامل نمایان می شود. همچنین با گذشت زمان از آثار سیاست ها کاسته خواهد شد، درنتیجه برای تاثیرگذاری بیشتر باید بسته های سیاستی به روز شوند.
۹۹.

مطالعه زمینه های جمعیت شناختی بیداری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ 137 - 152

کلیدواژه‌ها: جمعیت بیداری اسلامی کشورهای عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۸۵
این مقاله، بخشی از پژوهشی است که به مطالعه ویژگی های جمعیت شناختی بیداری اسلامی پرداخته است. این مطالعه توصیفی با این سؤال آغاز شد که آیا بین ویژگی های جمعیت شناختی کشورهایی که بیداری اسلامی را تجربه می کنند شباهت یا تفاوتی وجود دارد؟ در پاسخ به این سؤال از روش مطالعه تطبیقی و با استفاده از راهبرد مورد محور به مقایسه کشورها و تحلیل شباهت ها و تفاوت های جمعیتی آنها پرداخته شد. در این مطالعه کشورها در قالب سه دسته مورد مقایسه قرار گرفتند. دسته اول شامل کشورهای مصر، تونس، لیبی و یمن؛ دسته دوم، شامل کشورهای بحرین و سوریه و دسته سوم، شامل کشورهای عربستان، عمان، الجزایر و مراکش می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که شباهت زیادی بین ویژگی های جمعیت شناختی کشورهایی که بیداری اسلامی را تجربه کرده اند وجود دارد. با مقایسه این ویژگی ها در می یابیم که الگوی مشابهی در ویژگی های جمعیت شناختی این کشورها وجود دارد که می تواند زمینه بروز مخاصمات را فراهم نماید. اما این بدان معنی نیست که هر جا این همگرایی جمعیتی مشاهده شود بروز مخاصمات حتمی است. بلکه باید توجه داشت که این ویژگی های جمعیت شناختی بالقوه عاملی برای ناآرامی هاست که باید با عوامل دیگری ترکیب شوند.
۱۰۰.

پیش بینی مصرف انرژی با تأکید بر ویژگی های جمعیتی: مقایسه چشم انداز مصرف انرژی ایران با سایر کشورهای عضو اکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۳) 181 - 202

کلیدواژه‌ها: مصرف انرژی جمعیت شاخص های اقتصادی شبکه عصبی مصنوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۳۰۰
پیش بینی میزان مصرف انرژی موضوع مهمی در مدیریت مصرف و پاسخگویی به نیازهای انرژی است. هدف این مقاله پیش بینی روندهای آتی مصرف انرژی در ایران طی سال های 2013 تا 2030 میلادی و مقایسه آنها با کشورهای عضو اکو است. برای این منظور از داده های شبکه آماری اکو و بخش جمعیت سازمان ملل و روش شبکه عصبی مصنوعی استفاده شده، که در مدل سازی آن از شاخص های جمعیتی (جمعیت کل و نسبت جمعیت شهرنشین) و اقتصادی (تولید ناخالص داخلی سرانه) بهره گرفته است. برای بررسی تأثیر جمعیت بر روند مصرف انرژی، پیش بینی ها بر مبنای سه سناریوی جمعیتی جایگزین صورت گرفته است. پیش بینی های حاصل نشان می دهد که تا سال 2030، سطح مصرف انرژی در ایران به شکل قابل توجه ای افزایش خواهد یافت. البته در هر یک از سناریوها، الگوی رشد مصرف انرژی متفاوتی تجربه خواهد شد. اگرچه مصرف انرژی در سایر کشورهای اکو، به ویژه پاکستان و ترکیه، نیز افزایش خواهد یافت، ولی رشد مصرف آنها به مراتب کمتر از ایران خواهد بود.