افق 1404

با توجه به سند چشم انداز(افق 1404) دولت در زمینه کارآفرینی و پیشرفت صنایع، با شعار خصوصی سازی (اصل 44)، که در سال 1382 از سوی مقام معظم رهبری با عنوان برنامه 5 ساله چهارم توسعه کشور ابلاغ گردید که توسط نهاد های ذیریط مصوب و اجرا شد. لذا در این پژوهش سعی شده است مصوبات مربوط به این برنامه، در زمینه حمایت های مالی، ایجاد شهرکهای صنعتی، ایجاد بستر برای گسترش فن آوری اطلاعات، سیاستهای حمایتی درزمینه بازاریابی و نمایشگاهی، مکانیزاسیون اداری و توانمندسازی نیروی انسانی و ایجاد خوشه های صادراتی از نظر مدیران صنایع کوچک بررسی شود. از این رو به کمک 15 نفر از خبرگان در سازمانهای اجرایی، اساتید دانشگاهی و 35 نفر از مدیران صنایع، سوالات شاخصهای حمایتی جمع آوری و بازنگرشد و پس از تایید روایی و پایایی تحقیق، با مراجعه مستقیم به 180 شرکت، و انجام 144 مصاحبه قابل اتکا با مدیران صنایع انجام گرفت. پس از آزمون نرمال بودن شاخصها، فرضیه های پژوهش با آزمون تی استیودنت، تست شدند. نتایج نشان داد؛ حمایت مالی دولت از صنایع از نظر مدیران SME موفق و بقیه سیاستهای حمایتی مذکور موفق نبوده است. ارزیابی شکافهای بین وضعیت موجود و ایده آل نشان داد فقط سیاستهای حمایت مالی تا حدی به وضعیت ایده آل نزدیک بوده است. از این روی سعی شد پیشنهادات لازم با استفاده از رویکرد تحلیل محتوی برای اثر بخشی برنامه های، میان مدت آتی پیشنهاد گردد.

ژئوپلیتیک به مطالعه و بررسی علمی قدرت و روابط آن در فضای جغرافیایی- سیاسی و در مقیاس فراملی می پردازد. در این رابطه خاورمیانه و مخصوصاً فضای ژئوپلیتیک غرب آسیا کانون تحولات و رویدادهایی بوده که توجه قدرت های جهانی و منطقه ای را به خود جلب کرده است؛ به گونه ای که این رویدادها بر معادلات بین المللی تأثیر بسزایی دارد. خاورمیانه همانند آزمایشگاهی ژئوپلیتیکی است که درک و فهم معادلات و قواعد ژئوپلیتیکی آن می تواند در ارائه مسیری برای ایجاد صلح و ثبات کمک شایانی نماید. مجموعه عظیمی از تهدیدها، منازعات، تنش ها، جنگ و بی ثباتی امروزه در خاورمیانه به عنوان بی ثبات ترین منطقه جهان و یا کمربند شکننده وجود دارد که هدف اصلی این مقاله مطالعه ای علمی و براساس دیدگاه علم ژئوپلیتیک بر این جریانات در این منطقه از جهان است تا از این طریق بتواند شناختی مناسب از فرمول ها و سیاست های موجود در این فضای ژئوپلیتیکی کسب نماید.  هدف اصلی این نوشتار با روش پژوهش توصیفی –تحلیلی شناسایی تهدیدات و مخاطرات منطقه ای و مقابله با آن و نیز کمک به تقویت بنیان و ثبات ژئوپلیتیکی ایران و راههای  دستیابی به آن است که این به بررسی کلیه موارد فوق پرداخته است.

هدف این پژوهش، بررسی وضع موجود نوآوری در سازمان های واسطة شهر مشهد و پیش بینی سمت و سوی نوآوری در افق 1404 است که در این راستا بر اساس نمونه گیری سادة تصادفی، 100 نفر با استفاده از فرمول مورگان انتخاب و پرسشنامه ها با سه عامل کلیدی و 44 عامل مؤثر در 4 سازمان شهری شرکت شهرک های صنعتی، دانشگاه فردوسی، سازمان راه و شهرسازی و شهرداری مشهد پر شد؛ سپس 9 نفر از متخصصان این سازمان ها با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده و مصاحبة نیمه ساختاریافته ای به منظورِ تحلیل نتایج پرسشنامه با آن ها انجام پذیرفت. این پژوهش ازنظرِ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و ازنظرِ ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی است. به دلیل نرمال نبودن و طیفی بودن داده ها همچنین تفاوت معنی دار گویه ها و رتبه بندی مطلوب ترین عوامل مؤثر در وضع موجود نوآوری و عدم قطعیت و ابهام بالای آن ها در افق 1404 از آزمون فریدمن استفاده شد و این رتبه بندی در اختیار متخصصان شهری قرار گرفت. بر اساس تحلیل مصاحبه های متخصصان شهری، مدیران شهری تمایل چندانی به نوآوری در پروژه های شهری ندارند. حتی اگر در مراحل اولیة پژوهش در طرح ها نوآوری در نظر گرفته شود، در مرحلة اجرا با مشکلات فراوانی روبه رو می شوند. همچنین نبود تعامل افقی (بین سازمانی) و عمودی (سازمان و مردم) در سازمان ها و وجود قوانین دست و پاگیر و موازی کاری های فراوان، باعث شده عوامل مؤثر نوآوری شهری با عدم قطعیت بالایی همراه بوده و رسیدن به شهر نوآور در افق 1404 تقریباً بعید باشد؛ در نتیجه دستیابی به شهر نوآور به تغییرات بنیادی در عوامل کلیدی و مؤثر نیاز است که این امر اهتمام همه جانبه ای از طریق مدیران، هم در بُعد محلی و هم در بُعد ملی را می طلبد. در نهایت نیز پیشنهادهایی درجهتِ دستیابی به شهر نوآور توسط متخصصان شهری ارائه شده است.

جمعیت یکی از عناصر بنیادی در برنامه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می شود. براین اساس آگاهی از چند و چون جمعیت و شناخت ساختار، ابعاد و گستردگی فضایی آن از ابزارهای مهم تصمیم گیری و برنامه ریزی به شمار می رود. در واقع ساختار توزیع فضایی جمعیت راهنمایی برای پروژه های اقتصادی بلندمدت به حساب می آید. جمعیت را از دو بعد می توان بررسی کرد: پراکندگی و توزیع جمعیت در واحد سطح و بررسی استقرار جمعیت در سکونتگاههای شهری و روستایی. درک توزیع و پویایی جمعیت در فضا، در برنامه ریزی برای منطقه جغرافیایی کاربرد بسیاری می تواند داشته باشد. لذا با توجه به اهمیتی که تحولات جمعیتی در برنامه ریزی های  دارد این پژوهش به تبیین ساختار فضایی توزیع جمعیت در سطح استان زنجان می پردازد و الگوی این توزیع فضایی جمعیت  استان را به دست می آورد. هدف اصلی  پی بردن به وضعیت تعادل و توازن در توزیع فضایی جمعیت استان زنجان  است.  روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و  نحوه گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای– اسنادی است. مدل های تجزیه و تحلیل جمعیت از جمله محاسبه نرخ رشد، تراکم، میزان شهرنشینی و پیش بینی جمعیت استفاده شده است. نتیجه حاصل از تجزیه و تحلیل وضع موجود توزیع فضایی جمعیت نشان می دهد که عدم اجرای درست برنامه های بلند مدت استان اسناد فرادست موجب ایجاد چند قطب رشد و به حاشیه رفتن برخی مناطق است و به عبارتی دیگر موجب ایجاد تمرکز جمعیت و فعالیت نامتوازن در سطح استان گردیده است.

روش این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی از نظر شیوه اجرای کمی -کیفی بود. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کیفی: مصاحبه و در بخش کمی : پرسش نامه بوده است. جامعه آماری در بخش کمی شامل کلیّه معلمان و در بخش کیفی شامل تمام مدیران مدارس مقطع متوسطه اول شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 1399-1398 بود که تعداد معلمان 425 نفر و مدیران با تعداد 31 نفر بودند. در بخش کمی با مراجعه به فرمول کوکران از بین معلمان مدارس تعداد 202 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بود. همچنین در بخش کیفی، تعداد 22 نفر از مدیران بر اساس روش نمونه گیری اشباع نظری به عنوان نمونه انتخاب شدند. تحلیل داده های پژوهش در بخش کمی بر اساس نرم افزار آماری SPSS و در بخش کیفی بر اساس نرم افزار  3dmax انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد، مؤلفه های توسعه توانایی های مدیریتی در افق 1404 مبتنی بر رویکرد آینده نگاری  شامل 4 بعد کلی: مؤلفه های شایستگی اولیه، مؤلفه های شایستگی کلان، مؤلفه های وضعیت موجود در توسعه توانایی مدیریتی و مؤلفه های تجهیز مدیران به شایستگی های جدید بود. همچنین نتایج نشان داد، اولویت بندی این عوامل به ترتیب: 1- مؤلفه های شایستگی کلان در توسعه توانایی مدیریتی 2- مؤلفه های وضعیت موجود در توسعه توانایی مدیریتی 3-مؤلفه های تجهیز مدیران به شایستگی های جدید و 4- مؤلفه های شایستگی اولیّه در توسعه توانایی مدیران بود. در نهایت الگویی برای توسعه توانایی های مدیریتی مدیران مدارس بر اساس رویکرد آینده نگاری ترسیم شد.

امروزه در عصرتحولات دیجیتال، فناور ی های مالی(فین تک ها) به بخش جدایی ناپذیری از صنعت بانکداری تبدیل شده اند. این فناوری ها آینده صنعت بانکداری را با چالش مواجهه نموده اند. هدف این پژوهش، شناسایی سناریوهای پیش روی صنعت بانکداری و استارت آپ های فین تک در ایران، در افق 1404 است. پژوهش برحسب نوع هدف، کاربردی بوده و از بعد روش شناسی، به دلیل استفاده از روش های آینده نگاری از نوع متوالی- اکتشافی است. جامعه مورد مطالعه شامل 17 نفر از هم بنیان گذاران استارت های فین تک و مدیران و خبره های بانکداری و فین تک است. با توجه به هدف تحقیق، از نمونه گیری هدفمند برای انتخاب نمونه ها استفاده شد و انجام مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. درگام نخست با استفاده از تحلیل مصاحبه ها و مرور پیشینه، تعداد 38 پیشران م ؤثر بر آینده صنعت بانکداری و فین تک شناسایی شدند. از میان پیشران های مذکور تعداد 4 عدم قطعیت های کلیدی، با استفاده از ترکیب نتایج دو روش تحلیل ساختاری و دلفی آنی شناسایی شدند. با توجه به ترسیم دو حالت ممکن برای هر کدام از آنها در آینده، 16 سناریو احتمالی به دست آمدند. در این میان، بعضی از سناریوها به دلیل تشابه با سایر سناریوها و بعضی دیگر به دلیل ناسازگاری پیش فرض های دو یا چند عدم قطعیت کلیدی با همدیگر، حذف شدند. بر اساس تحلیل ریخت شناسی از بین 16 سناریوی ممکن 5 سناریو باقی ماندند و سایر سناریوها حذف شدند. بدین ترتیب پنج سناریوی؛ بهشت فین تک ها در نظام بانکی،کوچ فین تک ها، فین تک های مصلوب، فین تک های مقاومتی و فین تک های رونده شناسایی شدندکه براساس نظر خبرگان، سناریوی بهشت فین تک ها در نظام بانکی، به عنوان سناریوی مطلوب در افق 1404 معرفی شد.

وجود منابع غنی معدنی در جغرافیای کشور را می توان یکی از علل اصلی مزیت ایران در تولید فولاد و محصولات فولادی دانست. رفع مشکلات تولید و ارتقای جایگاه بین المللی کشور افزون بر اینکه زمینه ساز تسریع روند توسعه است، موجب کاهش آسیب پذیری اقتصادی، دوری از اقتصاد تک محصولی و همچنین، تقویت قدرت رقابت پذیری این صنعت می شود. با توجه به اهمیت این صنعت در اسناد بالادستی و هدف گذاری صورت گرفته در رسیدن به تولید 55 میلیون تن فولاد در سال، به نظر می رسد این صنعت در دستیابی به اهداف تعیین شده با چالش کمبود مواد اولیه تولید ازجمله سنگ آهن، مواد نسوز و الکترود گرافیتی مواجه باشد. پیشنهاد می شود با اقداماتی مانند توسعه معادن کوچک مقیاس، توسعه و تعمیق فعالیت های اکتشافی، کاهش مصرف آهن اسفنجی در فرایند تولید فولاد، سرمایه گذاری و خرید معادن سنگ آهن در دیگر کشورهای آهن خیز و... از ایجاد چالش در صنعت فولاد جلوگیری شود.

جمهوری اسلامی ایران به دلیل برخورداری از موقعیت ژئوپلیتیک خاص در منطقه غرب آسیا و اتخاذ سیاست استکبارستیزی و مقابله با قدرت های سلطه جو، همواره در نوک پیکان سیاست های تهاجمی این کشورها قرار داشته است. دراین راستا قدرت های رقیب تلاش کرده اند تا به نوعی مزیت های برتری ساز، ایران را تضعیف کنند. در این پژوهش نویسنده با استفاده از نظریه بحران ژئوپلیتیک، به این سؤال پرداخته است که: تحولات ژئوپلیتیکی در محیط امنیتی ایران چه تأثیری بر جایگاه کشور در منطقه و فرامنطقه در افق 1404 دارد؟ با بررسی عوامل هشت گانه ژئوپلیتیکی تنش زا (عوامل سیاسی، ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک، ژئوکالچر، هیدروپلیتیک، زیست محیطی، فضای مجازی و سرزمین)، 21 حوزه ژئوپلیتیکی در محیط امنیتی ایران شناسایی و نشان داده شده که قدرت های رقیب به دنبال آن هستند تا با اجرای سیاست هایی همچون دامن زدن به خصومت ایران و اعراب در منطقه، تغییر خطوط انتقال انرژی از مسیر ایران، حذف یا کاهش اهمیت ایران در تأمین انرژی جهان، تضعیف فرهنگ و جبهه مقاومت، بروز و ظهور مناقشه های مرزی و سرزمینی، دامن زدن به مسائل زیست محیطی و اجرای جنگ شناختی؛ قدرت ایران را در استفاده از مزیت های ژئوپلیتیکی اش کاهش دهند.

برنامه ریزی برای توسعه گردشگری، به عوامل و شرایط گوناگونی وابسته است که به شرط به کارگیری نظام مند و ساختاری آنها، می توان به این مهم دست یافت. این موضوع نشان از اهمیت آینده پژوهی و ضرورت تدوین چشم اندازهای آینده در فرایند توسعه گردشگری و در این میان پیشران های اجتماعی دارد. بدین منظور در پژوهش حاضر سعی بر آن است که پیشران های اجتماعی کلیدی مؤثر بر توسعه گردشگری در افق 1404 شناسایی و تحلیل شوند. در نوشتار پیش رو ابتدا با تکنیک دلفی، 17 عامل اولیه استخراج شده، سپس با استفاده از روش دلفی مدیران، ماتریس اثرات متقاطع مؤلفه ها تشکیل شد. در مرحله بعد، تحلیل ماتریس با نرم افزار میک مک انجام شد. نتایج حاصل از پراکندگی متغیرها در محور تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل در نرم افزار میک مک، بیانگر پایداری سیستم در توسعه گردشگری است و بر همین اساس، یافته های پژوهش نشان داد که از بین پیشران های شناسایی شده پیشران های سیاست های فرهنگی و اجتماعی حاکمیت مبنی بر حجاب اجباری گردشگران خارجی و برخی محدودیت در آزادی های اجتماعی همچون ممنوعیت مصرف مشروبات الکی ، تقویت دانش ساکنین مناطق دارای جاذبه گردشگری نسبت به پتانسیل های گردشگری منطقه، توسعه بازی های بومی محلی، تصویر ذهنی مقصد گردشگری، تقویت نهادهای محلی در جهت سرمایه گذاری در گردشگری، آگاهی بخشی جامعه محلی در مورد نحوه برخورد با گردشگران، افزایش فرهنگ گردشگرپذیری، پیوستگی میان اجزای زنجیره گردشگری، امکانات و تسهیلات اقامتی، ترتیب اثر دادن نظرات بومیان در جلسات هم اندیشی مردم و مسئولین در رسانه ها به عنوان پیشران های کلیدی شناسایی شدند.