ایجرود

کشور ایران به لحاظ قرارگیری در کمربند خشکسالی، بشدت در معرض خسارات و آسیب های وارده از مخاطره طبیعی خزنده خشکسالی قرار دارد؛ به طوری که عمده تأثیرگذاری در بخش کشاورزی است. به همین جهت بعد از وقوع بحران خشکسالی، واکنش های مختلفی از سوی کشاورزان مشاهده می شود. میزان آسیب های وارده به لحاظ اقتصادی، محیطی و اجتماعی و میزان مقاومت کشاورزان در برابر این حادثه به طرق گوناگون نمایان می شود. شناخت میزان تاب آوری جمعیت و گروه های انسانی درگیر به عنوان اقدامی ابزاری در راستای پیشگیری از زایش فاجعه ای مبتنی بر زیستن در نواحی پرخطر مطرح است. گاه ناتوانی در مدیریت این پدیده به بیابان زایی و رهایی اراضی کشاورزی از سوی کشاورزان می انجامد که خود بیانگر پایین بودن سطح تاب آوری و انعطاف پذیری در برابر این بحران است. وقوع خشکسالی های اخیر در ایران و شدت خسارات وارده از ادامه آسیب پذیری کشاورزان حکایت دارد. مطالعه حاضر به دنبال اولویت بندی عوامل مؤثر در تاب آوری کشاورزان در برابر این مخاطره خزنده است. این مطالعه با استفاده از روش مطالعه کتابخانه ای- پیمایشی و از داده های حاصل از تکمیل پرسشنامه در سطح جامعه آماری 388 نفره کشاورزان منطقه ایجرود صورت گرفته است. یافته های تحقیق از طریق آزمون T حاکی از پایین بودن سطح میانگین عوامل مؤثر در افزایش تاب آوری کشاورزان منطقه است. این امر به ویژه در رابطه عوامل بعد سیاست ها و حمایت های دولتی قابل توجه است. به طوری که تنها میانگین عددی 5 متغیر بالاتر از مطلوبیت عدی آزمون و 15 متغیر دیگر از وضعیت مناسبی در افزایش تاب آوری کشاورزان برخوردار نیست. همچنین نتایج مدل وایکور نشان داد که بیشتر عامل تأثیرگذار در تاب آوری آن ها در برابر مخاطره خشکسالی، توسعه بیمه محصولات کشاورزی بوده، در رتبه دوم ایجاد سیستم پایش و پیش آگاهی خشکسالی و ارزیابی خسارت قرار داشته و متغیر توجه به دانش بومی و میزان بهره گیری از آن نیز در رتبه سوم قرار دارد.

عوامل مختلفی تصمیم افراد به مهاجرت معکوس از شهر به روستا را تحت تأثیر قرار می دهند. مطالعه حاضر به دنبال بررسی انگیزه های مهاجرت از شهر به روستا در روستاهای شهرستان ایجرود و پیامدهای این قبیل مهاجرت ها است. تحقیق کاربردی حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی- همبستگی و جمع آوری داده ها با استفاده از پرسشنامه انجام گرفت. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات اعضای هیئت علمی مرتبط تأیید شد. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق از پیش آزمون و محاسبه ضریب کرونباخ آلفا (79/0 تا 81/0) استفاده شد. جامعه آماری تحقیق را مهاجران بازگشتی به روستا تشکیل داده که 125 نفر از آن ها بر اساس رابطه کوکران و از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی انگیزه های مهاجرت معکوس به روستا در چهار عامل شامل بهبود وضعیت رفاهی و بهداشتی در روستاها، جاذبه های طبیعی روستا و تأمین محیط آرام، بهبود چشم انداز سودآوری کشاورزی در آینده و بهبود ظرفیت اشتغال زایی منطقه خلاصه شده که این عوامل در مجموع 80/60 درصد از واریانس کل انگیزه های مهاجرت را تبیین نمودند. پیامدهای مهاجرت معکوس نیز در سه عامل توسعه شاخص های عمرانی و سلامتی، افزایش نرخ مشارکت و سرمایه گذاری و آرامش روانی خلاصه شده که این عوامل مجموعاً 33/65 درصد از واریانس پیامدهای مهاجرت را تبیین نمودند.

مشارکت مردم در توسعه روستایی بی گمان مستقیم ترین ، کم هزینه ترین و مطلوب ترین راهبرد امروز ادبیات توسعه روستایی است، با این وجود کاربرد آن در برنامه ریزی های روستایی با چالش های مختلفی روبرو است. هدف از تحقیق حاضر شناخت ویژگی های جمعیت افراد مشارکت گرا در مناطق روستایی و میزان اثرگذاری این ویژگی ها بر مشارکت روستاییان می باشد. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی و همبستگی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی و با روش نمونه گیری(کوکران)از سطح460خانوار نمونه ی منطقه جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد که جمعیت با مشارکت رابطه معنی داری(473/0)ندارد. بنابراین اندازه جمعیت در روستاها تا حدود زیادی وابسته به عوامل طبیعی منطقه می باشد و از کارکردهای انسانی همانند میزان خدمات که به روستاهای پر جمعیت از آن برخوردارند، تاثیر کمتری گرفته است. متغیر سن از متغیرهای فردی با میزان116/0بیشترین تاثیر را بر میزان مشارکت مردم دارد. متغیر سواد به صورت غیرمستقیم بر میزان مشارکت تاثیر داشته و ضریب تاثیر سواد 44/0- می باشد . میزان مشارکت(74/1)در منطقه کمتر از حد انتظار است و از متغیرهای جمعیتی سن بصورت مستقیم با ضریب تاثیر116/0، سواد و شغل به طور غیر مستقیم مشارکت را از خود متاثر می سازند. بنابر نتایج بدست آمده تنها راه پیشبرد توسعه مشارکتی فراهم ساختن زمینه های مشارکت از قبیل آموزش توام با تجربه و تسهیل قوانین مشارکتی است.

شهرستان ایجرود واقع در استان زنجان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی ، دارای ویژگی هایی است که شناخت کم و کیف محوطه های باستانی آن در دوره اشکانی، می تواند ما را در درک بهتر تحولات فرهنگی این دوره، در غرب و تا حدی شمال غرب کشور یاری دهد. این پژوهش در قالب یک بررسی میدانی و به منظور روشن نمودن وضعیت، تغییرات و تطورات فرهنگی منطقه در دوره اشکانی انجام پذیرفت؛ در این راستا بررسی حوزه جغرافیایی دهستان گلابر و بخش شمال غربی رودخانه ایجرود در دهستان ایجرود پایین، طی دو فصل انجام شد. نتیجه این بررسی ها، شناسایی جمعاً ۱۰۰ محوطه باستانی (۶۸ محوطه در دهستان گلابر و ۳۲ محوطه در بخش شمال غربی دهستان ایجرود پایین) بود که از این بین، ۳۵ محوطه دارای آثار اشکانی است. مطالعه گونه شناسی سفال اشکانی منطقه و نیز درک و دریافت کلی الگوی استقراری محدوده بررسی در این دوره، از نتایج مهم این پژوهش است که بر اساس آن ها مشخص گردید در دوره مذکور استقرارها نسبت به دوره قبل (هخامنشی) از نظر تعداد، افزایش چشمگیری داشته و حتی استقرارهای دوره بعد (ساسانی) به اندازه دوره اشکانی نیست؛ این نشانگر تغییرات جمعیتی یا تغییر الگوی پراکنش استقرارها نسبت به دوره قبل است. همچنین، مشخص شد که بیشتر استقرارهای منطقه، روستاهای کوچک و تعداد کمی روستاهای بزرگ هستند و شواهدی از مراکز شهری شناسایی نشد. به نظر می رسد، فرهنگ مادی منطقه در دوره اشکانی، ضمن دارا بودن برخی ویژگی های بومی-محلی که آن را از سایر مناطق غرب و شمال غرب کشور تا حدی متمایز می کند، نهایتاً بخشی از گستره فرهنگی غرب و شمال غرب کشور است.