مطالب مرتبط با کلیدواژه

جمعیت


۲۱.

کتابخانه های عمومی و نیازهای جمعیتی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق) سال پانزدهم تابستان ۱۳۸۸ شماره ۵۷

کلیدواژه‌ها: جمعیت کتابخانه ی عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳۴ تعداد دانلود : ۶۸۰
کتابخانه های عمومی وظیفه ی خدمات دهی به همه ی افراد جامعه را بر عهده دارند. به این لحاظ، تعداد جمعیت مهم ترین پارامتر برای ایجاد کتابخانه های عمومی است و منابع آنها نیز باید بر حسب ترکیب و ساختار جمعیتی فرآهم آوری شود. در این مقاله، با نگاهی به آمارهای جمعیتی ایران، ابتدا دسترسی جمعیت به کتابخانه های عمومی در دو حوزه ی شهری و روستایی بررسی می شود. سپس، نقش مؤلفه های جمعیتی مانند سن، جنس، سواد، مذهب، نوع فعالیت در تعیین نوع نیاز به منابع و خدمات کتابخانه های عمومی بررسی می گردد.
۲۲.

تعیین تناسب بهینة استفاده از انواع شیوه های حمل و نقل با هدف کاهش جای پای اکولوژیک در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: محیط شناسی (محیط زیست) دوره سی و ششم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۵۴)

کلیدواژه‌ها: جمعیت حمل ونقل سرانة مصرف جای پای اکولوژیکی کیفیت محیط زیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۵ تعداد دانلود : ۸۵۷
ناکارامدی سیستم حمل و نقل در کلان شهرها از جمله تهران، علاوه بر ایجاد مسائل خاص ترافیکی، مسائل محیط زیستی مهمی همچون افزایش مصرف سوخت و در نتیجه از بین رفتن مقادیر زیادی از منابع تجدید ناپذیر طبیعی را بوجود میآورد. افزایش میزان مصرف سوخت در تهران به طور عمده ناشی از عدم وجود سیستم حمل و نقل منسجم و کارآمد است که این مسئله خود از مهم ترین علت های کاهش منابع محیط زیستی کشور است. هدف اصلی این تحقیق تعیین نحوة استفاده بهینه و مطلوب از انواع وسایل سیستم حمل و نقل درون شهری برای کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش تخریب و غارت محیط زیست است. برای نیل به این هدف مقدار مصرف سوخت انواع وسیله نقلیه به ازای هر مسافر و سپس مقدار زمین معادل که تأمینکننده میزان سوخت برای هر فرد است، با استفاده از روش جای پای اکولوژیکی محاسبه شد. نتایج بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد که مترو با کسب 003/0 مترمربع زمین به ازای هر مسافر کمترین مقدار مصرف را، که معادل مقدار مصرف 1400 مسافر خودروی شخصی که بیشترین مقدار مصرف را دارا است به خود اختصاص داده است. به بیانی دیگر، بهترین توزیع مسافر آن است که به ازای هر یک مسافر مترو، 071/0 مسافر خوردور شخصی وجود داشته باشد. با در نظر گرفتن این تناسب و پیش بینی جمعیت در سال 1405 بهترین سناریو جهت به حداقل رساندن مصرف سوخت و کاهش منابع محیط زیستی برای انواع وسایل حمل و نقل مشخص شده است.
۲۳.

تأثیر مهاجرت افغان ها بر شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر کاشان

نویسنده:
منبع: پژوهش و برنامه ریزی شهری زمستان ۱۳۸۹ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: فقر جمعیت افغان ها مهاجرت کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴۹ تعداد دانلود : ۲۱۹۸
مهاجرت به مثابه ادامه منطقی توزیع و ترکیب نهایی و جا به جایی جمعیت در مکان جغرافیایی، مهمترین شکل تحرک مکانی جمعیت است. پدیده مهاجرت مردم افغانستان به کشورهای همسایه، به ویژه ایران، نیز یکی از اشکال مهاجرت است. سالیان درازی است که مهاجران افغانی در جای جای کشور سکونت دارند. هیچ استانی نیست که ساکنان آن با این مهاجران برخورد نداشته باشند و میان آنها مراوداتی صورت نگیرد. این روابط در بعضی جنبه ها چنان عمیق بوده که حتی در صورت بازگشت مهاجران به کشورشان، بازهم تا سالیان دراز اثراتی که از خود به جای گذاشته اند، از بین نخواهد رفت. درحال حاضر نزدیک به 3 میلیون افغانی در ایران حضور دارند. جامعه آماری مورد بحث 20 هزار نفر مهاجر افغان ساکن در شهر کاشان است که به صورت نمونه از حدود 350 نفر افغانی پرسشنامه تکمیل گردید. داده ها با بهره گیری از آمارهای توصیفی به کمک نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان می دهد که مهاجرت افغان ها به شهر کاشان پیامدهای زیادی را در پی داشته است. یکی از این پیامدها تاثیرات اقتصادی مهاجران افغانی بر کاشان است. حضور مهاجران افغانی به علت بهره وری بالاتر و هزینه کمتر نسبت به نیروی بومی موجب کاهش فرصت های شغلی و افزایش نرخ بیکاری در شهر کاشان شده است. همچنین خرید زمین و مسکن به وسیله مهاجران افغانی موجب کمبود مسکن و افزایش نرخ اجاره در سطح شهر می شود. از دیگر پیامدهای حضور مهاجران افغانی تاثیرات اجتماعی آنها بر شهر کاشان است. این پیامدها شامل افزایش جمعیت شهر کاشان، افزایش فقر و شکاف طبقاتی، افزایش نرخ بی سوادی و همچنین بحران هویت جمعی به علت ازدواج مهاجران با بانوان ایرانی است که دارای تبعات و پیامدهای منفی و خطرناکی است
۲۴.

بررسی تأثیر جمعیت بر رشد اقتصادی در چار چوب الگوی رشد بهینه در اقتصاد ایران (1386 -1350) کاربردی از الگوریتم ژنتیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اقتصادی دوره ۴۶ بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۹۴)

کلیدواژه‌ها: رشد اقتصادی جمعیت الگوریتم ژنتیک بهینه یابی پویا نظریهی رشد بهینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰۸ تعداد دانلود : ۱۲۵۷
در این مقاله، تأثیر جمعیت بر رشد اقتصادی ایران در چارچوب الگوی رشد بهینه مورد بررسی قرار گرفته است. الگوی رشد بهینه، یک نوع برنامه ریزی پویا و غیرخطی تلقی میشود. برای حل این الگوها از روش های کلاسیک استفاده میشود، اما در این مطالعه برای اولین بار از الگوریتم ژنتیک استفاده شده است. براساس یافته های این پژوهش، به نظر میرسد رشد جمعیت در سال های (1386-1350)، سهم عمده ای از رشد سرمایهی سرانه و محصول سرانه را در اقتصاد ایران توضیح میدهد، به طوریکه رشد جمعیت دو و نیم درصدی در سال های گذشته، سطح مصرف سرانه، سرمایهی سرانه، درآمد سرانه و پس انداز سرانه را به ترتیب 46%، 14%، 14% و 8% افزایش داده است. هم چنین بر مبنای نتایج حاصل از الگو، نرخ رشد جمعیت صفر برای سال های آینده در اقتصاد ایران توصیه نمیشود و بهتر است جمعیت در آینده، همانند گذشته با یک نرخ رشد مثبت به افزایش خود ادامه دهد. بر اساس نتایج به-دست آمده چنین پیش بینی میشود که درصورت افزایش یک درصدی نرخ رشد جمعیت، مصرف سرانه، سرمایهی سرانه، درآمد سرانه و پس انداز سرانه به ترتیب رشدی معادل4.33%، 18%، 8.2% و 9.7% داشته باشند. طبقه بندی C61; C88; O47
۲۵.

روند تحولات جمعیت و آینده نگری آن در شهر خرم آباد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۸۰ شماره ۱۵۷

کلیدواژه‌ها: جمعیت شهرنشینی استان لرستان نرخ رشد جمعیت شهر خرم آباد تحولات جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۶۷ تعداد دانلود : ۹۰۷
شهرها وروند شهرنشینی در ایران ازدهه های اخیر تحولات عظیمی را پشت سر گذاشته است بگونه ایکه طی دهه های اخیر تعداد و جمعیت شهرها وتوسعه فضایی آنها ابعاد بی سابقه ای یافته است . شهر خرم آباد به عنوان مرکزاستان لرستان از این تحولات دور نمانده و با توجه به موقعیت ارتباطی آن در مسیر تهران – خوزستان و مهاجرتهای روستایی وعشایری دردهه های اخیر افزایش جمعیت بالایی داشته است. در مقاله حاضر علاوه بر مطالعه جمعیت ونرخ رشد آن علل و عوامل اصلی افزایش جمعیت در خرم آباد و آینده نگری آن و زمان مضاعف شدن جمعیت برای سالهای 1385 و 1400 محاسبه شده است .
۲۸.

تحلیل نقش جمعیت کلان¬شهر تهران در قدرت ملی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک بهار ۱۳۹۱ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: تهران ایران جمعیت کلان شهر قدرت ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳۲ تعداد دانلود : ۱۱۹۵
قدرت ملی به عنوان مفهومی ژئوپلیتیکی، ویژگی و صفت جمعی افراد یک ملت را منعکس می¬نماید و هم زمان به عنوان یک صفت فردی در رابطه با یک کشور و یک دولت تجلی پیدا میکند. بنابراین مجموعه انسان هایی که تشکیل ملتی را داده که در شکل یک کشور سازمان سیاسی پیدا کرده¬اند دارای قدرتی می¬باشند که از بر¬آیند قوای ترکیب شده آنها به دست میآید و می توان آن را قدرت ملی آن کشور دانست. مردم یکی از عناصر مهم وجودی هر حکومت می¬باشند. موضوع جمعیت یکی از مباحث جامعه¬شناسی، جغرافیای¬جمعیت و جغرافیای-انسانی محسوب می¬گردد، ولی اثر بخشی سیاسی آن در جغرافیای سیاسی مورد بررسی قرار می¬گیرد. جمعیت و ویژگی¬های آن به عنوان یک عامل مؤثر در توسعه و قدرت ملی کشور محسوب می¬گردد. برخی عوامل و متغیرها مانند تعداد جمعیت ممکن است در یک کشور دارای کارکرد مثبت بوده و در کشور دیگر کارکرد منفی داشته باشد اما جمعیت کلان¬شهرتهران با توجه به روند تغییراتی که از گذشته تا به امروز داشته است از لحاظ کمی و کیفی وضعیت مشخصی نداشته و بدون برنامه¬ریزی به صورت لکه¬ای در پهنه جغرافیایی کشور دیده می¬شود که در سطح ملی کشور را با چالش¬های اساسی مواجه کرده است. این پژوهش مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش جمعیت کلان¬شهر تهران در قدرت ملی کشور پرداخته است و یافته¬های حاصل از آن نشان می¬دهد کلان¬شهر تهران با وضعیت جمعیتی حال حاضر در قدرت ملی دارای کارکرد منفی می¬باشد.
۲۹.

بررسی فشار جمعیت انسانی بر محیط زیست مطالعه موردی حوضه مسیله کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی محیطی سال بیست و سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۴۶)

کلیدواژه‌ها: جمعیت کاشان بیابان زایی تخریب کیفیت اراضی روش اصلاح شده فائو و یونپ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱۹ تعداد دانلود : ۵۸۸
یکی از عوامل اصلی تخریب سرزمین یا بیابان زایی، فشارهای انسانی و نوع رابطه ٔ طلبکارانه و یکسویه آدمی با زیست بوم است؛ رابطه ای که بدون لحاظ خواهش های بوم شناختی منطقه، صرفاً بر بنیاد رفع نیازهای اجتماعی و مصلحت های اقتصادی کوتاه مدت جوامع انسانی قوام و دوام یافته است. چنین است که در پژوهش حاضر کوشیده ایم تا به عامل جمعیت انسانی و فشار آن بر محیط بپردازیم. فشار جمعیت بر محیط زیست، یکی از مؤلفه های کاهنده ٔ کارایی سرزمین و تشدیدکننده بیابان زایی است که کیفیت و کمیت آن در زیر حوضه ٔ مسیله کاشان مورد مداقه قرار گرفته است. این حوضه در شرق حوضه آبخیز دریاچه نمک واقع شده است. مراکز جمعیتی در جناح جنوبی، غربی و شمال غربی حوضه مستقر است و مابقی حوضه به دلیل حاکمیت شرایط اقلیمی خشک و بیابانی خالی از سکنه است. این توزیع جمعیتی طی سالیان اخیر تغییرات و نوساناتی را به دنبال داشته و باعث تراکم بیش از حد و توان محیطی بعضی نقاط، بخصوص شهر ها شده است. به منظور بررسی روند تغییرات، آمار جوامع انسانی حدفاصل دو مقطع ۱۳۳۵ و ۱۳۸۵ این حوضه، یعنی دیرینه ترین و جدید ترین آمار موجود به فاصله ۵۰ سال مورد فراکافت (آنالیز) قرار گرفتند. گسترش مساحت مناطق با «بیابان زایی شدید» و کاهش مناطق تحت اثر «بیابان زایی ناچیز» در شمار مهم ترین نتایج حاصل از این مطالعه است. افزون بر آن، بررسی نسبت جمعیت بالقوه به بالفعل، گویای این واقعیت است که ادامه روند تغییرات جمعیت انسانی، می تواند گستره ٔ مناطق با بیابان زایی بسیار شدید را افزایش دهد. از این رو، بازمهندسی دوباره مدیریت این حوضه در راستای توسعه پایدار - بخصوص مدیریت آب به عنوان حیاتی ترین پیراسنجه، چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی - بایستی در صدر برنامه ها قرار گیرد.
۳۰.

تحولات باروری، تنظیم خانواده و سیاست های جمعیتی در ایران

نویسنده:
منبع: دانشگاه اسلامی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۴۸
تعداد بازدید : ۶۱۶۷ تعداد دانلود : ۲۴۲۳
هدف: بررسی و ارزیابی تحولات باروری و سیاست های جمعیتی و تنظیم خانواده. روش: اسنادی و تحلیل سیاست های جمعیتی در سه دهه اخیر. یافته ها: جمهوری اسلامی ایران در سه دهه اخیر، تحولات چشمگیر جمعیت شناختی را تجربه کرده که بر ساختار سنی و جنسی جمعیت در آینده تاثیر قابل توجهی خواهد گذاشت. با عنایت به اینکه برنامه ریزی های توسعه اقتصادی ـ اجتماعی در کشور، تحت تاثیر تحولات گذشته، وضعیت موجود و تغییرات آینده جمعیتی قرار دارد. از این رو، هر گونه برنامه ریزی جامع اجتماعی- اقتصادی، مستلزم مطالعات عمیق تحولات جمعیتی در کشور است. بدون شک، تحولات جمعیت می تواند منشا چالش های فراوانی برای دولت و کشور قلمداد شود؛ ولی در عین حال، با برنامه ریزی صحیح و به موقع می توان از ساختار و ویژگی های موجود جمعیت برای بهبود وضعیت آینده کشور استفاده کرد. نتیجه گیری: با توجه به برخی از پیامدهای تحولات باروری در ایران، راهکارها یی برای سیاستگذاری جمعیتی از جمله: احیای شورای عالی جمعیت، تدوین سیاست های جدید جمعیتی بر اساس نیازهای واقعی جمعیت و توسعه در کشور و ... پیشنهاد شده است.
۳۱.

تغییرات جمعیتی و بایسته های واحد درسی جمعیت و تنظیم خانواده

نویسنده:
منبع: دانشگاه اسلامی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۴۸
تعداد بازدید : ۱۶۳۵ تعداد دانلود : ۱۲۴۷
هدف: بررسی تغییرات جمعیتی در ایران و ارزیابی بخش جمعیت کتاب درسی واحد «جمعیت و تنظیم خانواده». روش: کتابخانه ای و فراتحلیل سیاست های جمعیتی در ایران. یافته ها: در چند دهه اخیر، برنامه های متفاوتی برای تحقق سیاست های جمعیتی از سوی برنامه ریزان کشور اجرا شده که تحولات جمعیتی را در پی داشته است. آموزش واحد درسی «جمعیت و تنظیم خانواده» از جمله برنامه های کنترل جمعیت است که پس از تصویب قانون تنظیم خانواده در مراکز آموزش عالی کشور ارائه شد. یکی از تبعات اجرای سیاست های جمعیتی و آموزش تنظیم خانواده،کاهش نامتعادل رشد جمعیت، افزایش پدیده سالمندی و رشد منفی جمعیت در دهه های آتی است. نتیجه گیری: ارائه خدمات تنظیم خانواده به صورت محلی و منطقه ای و اضافه کردن پیامدهای پیر- سنیِ جمعیت در واحد درسی جمعیت و تنظیم خانواده، از نتایج به دست آمده این نوشتار است.
۳۲.

گزارش کارشناسی واحد درسی «جمعیت و تنظیم خانواده»: با تاکید بر تنظیم خانواده

نویسنده:
منبع: دانشگاه اسلامی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۴۸
تعداد بازدید : ۱۷۲۴ تعداد دانلود : ۸۷۱
هدف: بررسی روند تصویب واحد درسی «جمعیت و تنظیم خانواده» و نقد کتابهای موجود. روش: توصیفی و کتابخانه ای. یافته ها: هدف کلی از واحد درسی تنظیم خانواده، ایجاد توازن بین امکانات و تعداد فرزندان و ایجاد هماهنگی بین جمعیت و تولید در سطح جامعه است؛ اما با توجه به مدارک موجود، معلوم می شود که واحد درسی«جمعیت و تنظیم خانواده» با اینکه چند سالی است در راستای کنترل جمعیت در دانشگاه های کشور تدریس می شود، اما تدریس آن با مشکلاتی مواجه بوده است. نتیجه گیری: باید مطالب مربوط به تنظیم خانواده در زمان ازدواج و در مراکز مشاوره به دختران و پسران به صورت تفصیلی آموزش داده شود. همچنین پیشنهاد می شود درس «دانش خانواده» با محوریت معیارهای انتخاب همسر، ازدواج آسان و... در دانشگاه ها تدریس شود.
۳۳.

.کالبد شناسی شهری قزوین در دوران صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: جمعیت قزوین اوضاع اجتماعی پایتخت گسترش شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۷ تعداد دانلود : ۶۴۸
شهر قزوین پس از تشکیل دولت صفوی اهمیت ویژه و منحصر به فردی یافت و به سرعت مراحل رشد و ترقی خود را در زمان شاه طهماسب اول طی کرد. این شهر در وهله نخست مرکز تجمع گروه ها و اقوام مختلفی شد که پس از پایتخت شدن راهی این شهر شدند. همچنین مرکزیت سیاسی این شهر اهمیت مذهبی و تجاری قابل توجهی بدان بخشید. در این دوران ساخت بناها و مساجد جلوة جدیدی به فضای این شهر بخشید، اما دیری نپایید که باانتقال پایتخت به اصفهان همین شهر پر جمعیت و پر جنب و جوش بر اثر نا بسامانی و درهم ریختگی سیاسی و اجتماعی رونق گذشتة خود را از دست داد. بررسی چگونگی گسترش شهری و صورت بندی های اجتماعی این شهر با توجه به تنوع قومی ـ مذهبی در این دوران سزاوار پژوهشی جدید است. در این مختصر مسئله جابه جایی اقوام و گروه های مذهبی و کارگزاران دیوانی و پیامدهای آن در کالبد شهری به منزلة محور بحث مورد بررسی قرار گرفت.
۳۴.

تأثیر حملات و حکومت مغولان در جمعیت خراسان (616 - 736 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۳)

کلیدواژه‌ها: جمعیت خراسان مهاجرت نخبگان ایلخانان قتل عام حملات مغول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶۲ تعداد دانلود : ۴۷۹۰
خراسان، از مناطق مرزی و مسیرهای ارتباطی مهم و درعین حال از کانون های بااهمیت سیاسی و تمدنی ایران، شاهد تحولات تاریخی بسیاری بوده است. از دوره های مهم در این تحولات، دوران حملة مغول به ایران و عصر حکومت ایلخانان بود. از پیامدهای مهم هجوم و سلطة مغولان در این بخش از ایران، تغییرات گستردة جمعیتی است که آثار آن تا عصر حاضر نیز کمابیش باقی مانده است. علاوه بر کشته شدن ده ها هزار نفر از مردم خراسان طی حملات مغول، عدة زیادی از آنان نیز به دلایل و اشکال گوناگون راهی مناطق دیگر ایران و سایر سرزمین ها شدند. علاوه بر مهاجرت های اجباری به عللی چون گریز از کشتار و ویران گری مغولان، عده ای نیز بر اثر ضرورت های سیاسی ـ نظامی، علمی ـ فرهنگی، و یا به علل شخصی خراسان را ترک کردند. از دیگر سو، گروه ها و افراد جدیدی هم چون گروه های ترک ـ مغول وارد این منطقه شدند. در منابع و تحقیقات به دست آمده با دیدگاهی فاجعه انگار به مواردی چون کشتارها در جریان نخستین حملات مغول اشاره شده، اما دربارة ابعاد، اَشکال، و جزئیات آن ها توضیح چندانی عرضه نشده است. هم چنین به جنبة دیگر موضوع یعنی بازگشت گروه هایی از گریختگان و نیز ورود گروه های تازه وارد کم تر توجه شده است. بدین ترتیب، مسئلة اساسی این مقاله عرضة تصویری دقیق و همه جانبه از تغییرات جمعیتی خراسان اعم از کاهش و مهاجرت اهالی و ورود گروه های دیگر به خراسان در دورة مورد بحث است.
۳۵.

اوضاع اجتماعی و اقتصادی دامغان در دورة قاجار (از آغاز تا سال 1310 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۴)

کلیدواژه‌ها: اقتصاد جمعیت قاجار دامغان محلات راه ها فضاهای کالبدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲۳ تعداد دانلود : ۷۳۶
تاریخ اجتماعی ایران آن چنان که بایسته است بررسی نشده است. علت عمدة این امر کمبود منابع تاریخی و غالباً بی توجهی مورخان به احوال رعایا بوده است، ولی از دوران قاجار منابع بسیار و متنوعی باقی مانده است که بسیاری از آن ها، همچون خاطره نویسی ها، به سبب ماهیتشان به احوال عامه توجه کرده اند. هدف این پژوهش بررسی علل پس رفت اقتصادی شهر دامغان و تأثیر آن در اوضاع اجتماعی این شهر در اوایل و اواسط دوران قاجار (از آغاز تا حدود 1310 ق) از منظر مطالعات تاریخ اجتماعی و تاریخ محلی است. شهر کهن دامغان در مسیر راه های بازرگانی و زیارتی قرار داشت و اهالی آن از مهم ترین گروه های تأمین کنندة نیروهای نظامی قاجارها بودند. با وجود این عوامل و پیوستگی و نزدیکی دامغان به مسقط الرأس قاجارها و همچنین رونق کشاورزی و اقتصادی انتظار می رفت که این شهر در این دوران توسعة بسیار یافته باشد، ولی بررسی ها از کاهش جمعیت و رکود اقتصادی آن در این دوران حکایت دارند. این پژوهش بر آن است به شناسایی علل و عوامل مؤثر در روند توسعة اقتصادی و اجتماعی دامغان در اوایل و اواسط دوران قاجار بپردازد.
۳۶.

مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالشی فراروی توسعه پایدار روستایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات جغرافیایی سال بیست و هفتم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۰۴

کلیدواژه‌ها: بخش کشاورزی جمعیت توسعه پایدار شهرنشینی مهاجرت روستایی سالخوردگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰۰ تعداد دانلود : ۱۲۲۷
نوشتار حاضر که با روش اسنادی و بر پایه تحلیل ثانویه داده های حاصل از سرشماری های عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران انجام گرفته، برآن است تا تحلیل مهاجرت های روستایی وتأثیرات این عامل بر سالخوردگی جمعیت روستایی و همچنین، سالخوردگی شاغلان بخش کشاورزی در ایران و پیامدها ی آن را بررسی کند. یافته ها نشان داده است که مهاجرت از روستا به شهر، از مهمترین دلایل سالخوردگی جمعیت روستایی در ایران است. افزون بر این، طی مدت زمان سال های 1345 تا 1385، شاغلان بخش کشاورزی حدود 7/5 سال مسن تر شده اند، در حالی که کل شاغلان تنها 2/2 سال مسن تر شده اند.نتایج این بررسی، یکی از مهمترین چالش های توسعه روستایی از دیدگاه توسعه پایدار در ایران را مهاجرت نیروی انسانی از نواحی روستایی می داند که موجب تضعیف اقتصاد و فرهنگ روستایی و پیرتر شدن شاغلان کشاورزی شده و موجب شده است که فضاهای روستایی وضعیت ناپایداری را نشان دهند.
۳۷.

تأملی در سیاست کنترل جمعیت؛ آثار و پیامدهای آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال سوم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: تنظیم خانواده جمعیت کنترل جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷۳ تعداد دانلود : ۱۸۹۲
همواره بحث از جمعیت، و بررسی آثار و پیامدهای آن از جمله مباحث مهم و جذاب بوده است. در مقاطعی از تاریخ کشور ما، سیاست دولت مردان بر فزونی جمعیت و در مقاطعی دیگر بر کنترل و کاهش آن بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بحث کنترل جمعیت به یک سیاست راهبردی تبدیل شد. نتیجة آن سیاست، امروز به بار نشسته و جامعة ایران را با معضل گسل و گسست نسلی، و پیری مفرط جمعیت مواجه ساخته است. از این رو، امروز تأکید مسئولان امر بر فزونی جمعیت و دست شستن از سیاست کنترل جمعیت می باشد. به نظر می رسد، این موضوع و اتخاذ سیاست پیشگیرانه، نیازمند توجه به زیرساخت های نهادی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، ساختاری، زمینه ای، و امکانات، ظرفیت ها، محدودیت ها و مؤلفه های فرهنگی، دینی و اجتماعی است. به یک باره نمی توان فزونی جمعیت را امری ناپسند و کنترل آن را امری مطلوب تلقی کرد و یا به عکس. این مقال، با رویکرد تحلیلی و بررسی اسنادی به واکاوی سیاست کنترل جمعیت و آثار و پیامدهای آن می پردازد.
۳۸.

تأثیرات تغییرات جمعیت؛ مقیاس اقتصاد و فناوری بر فرایند رشد اقتصادی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال چهارم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: رشد اقتصادی فناوری جمعیت مقیاس اقتصاد اثر اندازه بازار تغییرات فنی مهارت محور

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جمعیت شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی اقتصادی
تعداد بازدید : ۱۵۷۷ تعداد دانلود : ۱۰۳۰
از جمله متغیرهای بسیار مؤثر برای توضیح تفاوت نرخ رشد اقتصادی در میان کشورهای مختلف، سطح و میزان تغییرات جمعیت هر اقتصاد است. اهمیت مبحث در نظریه ها و مدل های رشد اقتصادی، بدین سبب است که در همة فعالیت هایی که در قلمرو علم اقتصاد قرار می گیرد، انسان در جایگاه عنصر اصلی و پایه ای مطرح است؛ زیرا همة فعالیت های اقتصادی، اعم از تولید کالاها، مصرف، سرمایه گذاری، کشف ایده های جدید و تربیت انسان جدید برای انجام این فعالیت ها و... الزاماً به حضور و وجود انسان نیاز دارد. پژوهش پیش رو، در پی تحلیل این موضوع است که در اقتصادهای جدید که بیش از پیش متکی به دانش و انباشت آن و پیشرفت فناوری شده اند، نتایج مثبت و مزیت های ناشی از وجود جمعیت بزرگ تر در یک کشور، چگونه می تواند نمایان شود. افزون بر این، برای شکوفا شدن این نتایج، ایجاد چه زمینه هایی لازم است. همچنین در این پژوهش، نخست با تبیین یک مدل، اثر جمعیت بزرگ تر بر توانایی یک اقتصاد را برای کشف ایده ها و تولیدات جدید نشان می دهیم و در مدل دوم، مزیت یک اقتصاد با مقیاس بزرگ تر را برای گسترش نوآوری ها در گسترة اقتصاد تصویر می کنیم. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که هر اقتصادی برای توانایی در کشف ایده های جدید در بلندمدت، ضرورتاً احتیاج به جمعیت بزرگ تر دارد. افزون بر این، وجود مقیاس بزرگ تر یک اقتصاد و بازار بزرگ تر نیروی کار، سبب می شود که نوآوری در شیوه های تولید، سریع تر در گسترة اقتصاد انتشار یابد و با این روش نرخ رشد اقتصادی، با شتاب بیشتری در زمان رشد یابد.
۳۹.

اثر پدیدة سالمندی بر رشد اقتصادی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال چهارم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: رشد اقتصادی جمعیت ساختار سنی حداقل مربعات معمولی(OLS)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی کاربردی و برنامه ریزی اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جمعیت شناسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی اقتصادی
تعداد بازدید : ۱۷۶۶ تعداد دانلود : ۸۹۸
رشد اقتصادی مهم ترین پارامتر برای تعیین پیشرفت و میزان توسعه یافتگی هرکشور است. در همة مدل های رشد اقتصادی نیروی انسانی به مثابة یک پارامتر مهم بیان شده است؛ از این رو، متغیرهای جمعیتی نقشی مهم در رشد اقتصادی کشورها دارند. در کشور ایران طی چند دهة اخیر، متغیر های جمعیتی دستخوش نوسانات شدیدی شده است، بیش زایی دهة شصت، کاهش چشمگیر نرخ باروری دهة هفتاد و ادامه و تشدید آن در دهة هشتاد سبب تغییر ساختار سنی کشور شده است. در این پژوهش می کوشیم اثر این تغییرات را بر رشد اقتصادی بررسی کنیم. برای بررسی این موضوع، تولید ملی تابعی از سرمایه و نیروی کار در نظر گرفته شده است و بر مبنای تابع تولید کاب ـ داگلاس و روش حداقل مربعات معمولی (OLS) مدل برآورد می شود. نتایج نشان دهندة اثر مثبت سرمایه و نیروی کار فعال و اثر منفی نیروی کار بازنشسته بر رشد اقتصادی است، اگر رشد سالمندی یک درصد افزایش یابد، با توجه به ثبات دیگر شرایط، به طور متوسط رشد اقتصادی 1./ درصد کاهش می یابد.
۴۰.

بررسی ضرورت ایجاد شهرهای جدید در نظام شهری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی زمستان ۱۳۹۰ شماره ۳۸

کلیدواژه‌ها: ایران جمعیت شهرهای جدید نظام شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵۵ تعداد دانلود : ۱۰۴۸
شهرهای جدید در کشورهای مختلف برحسب ضرورت ها و کارکردهای آنها احداث می شوند و این سیاست می تواند از کشوری به کشور دیگر و حتی از منطقه ای در یک کشور به منطقه دیگر در همان کشور تفاوت داشته و ضرورت یا عدم ضرورت آن متناسب با شرایط اقتصادی اجتماعی بخصوص ویژگی های فرهنگی مردم مشخص می شود. امروز هدف از ایجاد شهرهای جدید تحقق ایده سکونت گاه های ایده­آل یا مدینه فاضله نیست بلکه تمرکززدایی از مراکز شهری بزرگ، هدف و آرمان اصلی آن است. با این وجود در ایران نگاه به موضوع شهرهای جدید نگاه متفاوتی نسبت به سایر کشورهاست و کارایی و عملکرد آن نیز در ایران با اهداف واقعی ایجاد شهر­های جدید در جهان متفاوت است. به عبارت دیگر به نظر می رسد در ایران احداث شهرهای جدید با توجه به ضرورت ها و نیازهای ملی و منطقه ای از یک طرف و آمادگی های فرهنگی، اجتماعی از طرف دیگر احداث نشده است، در حالی که در بسیاری از کشورهای پیشرو در امر شهرسازی و برنامه­ریزی شهری چنین زمینه هایی هم در سطح ملی و هم در سطح منطقه ای لحاظ شده و احداث شهرها با ویژگی های اجتماعی و فرهنگی کلانشهرها تطبیق داده شده است. این مقاله به ارزیابی تحولات جمعیت کشور در دهه های اخیر و بررسی نظام شهری کشور می پردازد و ضمن تحلیل فعالیت های شهرهای جدید در سال های اخیر نهایتاً ضرورت ایجاد شهرهای جدید در ایران را مورد بحث قرار می دهد و تناسب این سیاست را با سیاست های جایگزین بخصوص سیاست تقویت شهرهای میانی مورد بحث قرار می دهد.