برنامه درسی

پژوهش حاضر، به بررسی روش های تدریس در آموزش علوم تجربی دوره ابتدایی بین دو کشور ایران و انگلستان و مقایسه تطبیقی آن ها پرداخته است. این پژوهش یک مطالعه کیفی است که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. داده های حاصل در پژوهش به صورت کیفی تجزیه و تحلیل شده اند. برای گردآوری داده ها، از اسناد و مدارک کتابخانه ای، مجلات، گزارش های تحقیقی، اسناد و مدارک برنامه درسی کشورهای موردمطالعه، جستجو در شبکه جهانی اینترنت و سایت های معتبر بخصوص سایت های وزارت آموزش وپرورش کشورهای مورد مطالعه (ایران و انگلستان) استفاده شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، در کشور انگلستان از روش ها و الگوهای نوین تدریس به ویژه روش های اکتشافی و مشارکتی به صورت فعال همراه با فعالیت های عملی و آزمایشگاهی در تدریس علوم تجربی استفاده می شود. همچنین برخورداری از امکانات و تجهیزات مناسب آموزشی و بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات از نکات برجسته موفقیت در روش های تدریس آموزش علوم در کشور انگلستان است. اما در کشور ایران در بسیاری از مدارس همچنان از روش های سنتی در تدریس آموزش علوم استفاده می شود و کمبود امکانات و تجهیزات مناسب آموزشی و آزمایشگاهی در اکثر مدارس به چشم می خورد. همچنین این پژوهش در پایان با ارائه پیشنهادهای راهبردی و عملی جهت بهبود کیفیت آموزشی روش های تدریس آموزش علوم در ایران همراه است. 

هدف از این مقاله، تحلیل برنامه درسی کارورزی رشته زبان و ادبیات فارسی با درنظر گرفتن مهارت نومعلمان در طراحی های آموزشی نگارش است. برای رسیدن به مقصود، از روش پژوهش کیفی با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته و متن گزارش های کارورزان استفاده شد. نمونه گیری به صورت هدفمند بود. شرکت کنندگان، 8 نفر از نومعلمان دختر (دانشجویان ورودی سال 91 و 92 مرکز آموزش عالی شهید باهنر دانشگاه فرهنگیان تهران) بودند. ابتدا متن مصاحبه ها، پیاده و داده ها استخراج شد؛ از گزارش کارورزان نیز داده ها خارج گردید. سپس مجموعه اطلاعات، با روش تحلیل محتوای مضمونی بررسی شدند. یافته های گردآوری شده از منابع اطلاع رسان، به گونه ای در نظر گرفته شد که در سطح محتوا و سطح مهارت های حرفه ای و در ترکیب این دو سطح، قابل تفکیک باشند. نتایج این پژوهش نشان داد دانشجویان زبان و ادبیات فارسی، در دوره کارورزی توجه و علاقه اندکی به طراحی موضوع نگارش داشتند. همچنین آنها در طول دوره کارورزی، در طراحی های آموزشی مبحث نگارش، کاملاً به شایستگی های لازم نرسیدند. دلایل مختلفی برای آن می توان ذکر کرد. در برنامه درسی رشته: کاربردی نبودن برخی واحدهای درسی، ناهماهنگی فرآیند درسی با دروس آموزشی مدارس و نامناسب بودن شیوه و راهبرد آموزشی دروس. در برنامه درسی کارورزی: نارسایی فعالیت های آموزشی، نپرداختن به دانش ها و روش های متناسب با تدریس این موضوع درسی و در طراحی آموزشی مباحث نگارشی: ضعف در سازماندهی مراحل طراحی، عدم تسلط دانشجو برتلفیق دانش محتوایی و مهارت تدریس، کم توجهی دانشجویان به طراحی و اختصاص زمانی کوتاه برای شناخت مسایل حوزه نگارش می باشد.

هدف پژوهش، بررسی نقش معلمان در آزادسازی برنامه درسی و ضرورت توجه به اهمیت آنان برای نقش آفرینی بیش تر در تصمیم گیری های برنامه درسی در دوره ابتدایی بوده است. رویکرد پژوهش از نوع کیفی و به روش تحلیل محتوای عرفی بود. جامعه پژوهش، کلیه سرگروه های معلمان مدارس دوره ابتدایی استان آذربایجان غربی در سال تحصیلی 98-97 بوده است که به صورت نمونه گیری هدفمند از نوع شاخص انتخاب شدند و حجم نمونه ها تا زمان اشباع داده ها ادامه یافت. در این راستا، مصاحبه های نیمه سازمان یافته ای با 14نفر از سرگروه های آموزش ابتدایی صورت گرفت. جهت اطمینان و اعتباربخشی به دقت و صحت داده ها از تکنیک کنترل اعضا و تکنیک کسب اطلاعات دقیق موازی استفاده شد. مراحل تجزیه و تحلیل داده ها عبارتند از: درک و فهم متن و نوشتن اولیه، ایجاد و طبقه بندی کد های اولیه بر اساس شباهت ها و تفاوت ها، سازماندهی کدها به صورت خوشه های معنادار. یافته های این تحقیق، پنج مضمون اصلی گفتمان سازی، ارگانیک سازی دانش، پژوهش گری، خود رهبری مشارکتی و همیاران مهارتی و سیزده مضمون محوری و هفتاد و شش مضمون پایه را در بر می گیرد. در واقع، این معلمان هستند که با نقش پذیری های مختلف می توانند کیفیت اصلاحات برنامه درسی را بهبود ببخشند و تعادل یکنواختی، بین تفکر و عمل خود به وجود آورند.

پژوهش حاضر به منظور ارزیابی کارایی درونی برنامه درسی دوره کارشناسی پیوسته رشته آموزش ریاضی دانشگاه فرهنگیان صورت گرفت. با استفاده از روش سرشماری تعداد 55 دانشجوی رشته ریاضی و 7 نفر از اساتید مدرس در این رشته به عنوان نمونه آماری مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود که روایی(به روش تحلیل گویه) و پایایی(با ضریب آلفای82/0) آن به تایید رسید. داده ها با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. طبق یافته های بدست آمده؛ کارایی درونی برنامه درسی رشته آموزش ریاضی از دیدگاه دانشجویان و اساتید این رشته قابل قبول؛ اما از سطح کفایت مطلوب پایین تر بود. بعلاوه، از منظر دانشجویان، عناصر «زمان»، «فعالیت های یادگیری» و «اهداف» به ترتیب بهترین وضعیت را نسبت به سایر عناصر برنامه درسی آموزش ریاضی دارا می باشند. در حالی که از دیدگاه استادان، عناصر «نقش استاد»، «مکان» و «فعالیت های یادگیری» به ترتیب وضعیت بهتری نسبت به سایر عناصر برنامه درسی آموزش ریاضی دارا هستند. در هر حال به نظر می رسد بازاندیشی و بازنگری در برنامه درسی دوره کارشناسی آموزش ریاضی به منظور ارتقای کیفی کارایی درونی اهمیت و ضرورت دارد.

تجربیات سایر کشورها در زمینه نوع رشته و اهداف متصور شده برای آن، می تواند وسعتی از تفکرات راهبردی در برنامه های آموزشی به منظور کاربردی سازی علوم را کشف و تحلیل کند. هدف پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی رشته های علوم ورزشی در دانشگاه های ایران و جهان از منظر تنوع رشته ای در راستای کاربردی سازی این رشته بود. روش تحقیق کیفی و در این راستا از الگوی بردی استفاده شد. نمونه آماری، برنامه آموزشی رشته-های علوم ورزشی دانشگاه های برتر در علوم ورزشی بود. در انتخاب دانشگاه های مطرح علوم ورزشی از رتبه بندی شانگهای (2018) استفاده شد. مطالعه 100 دانشگاه مختلف در زمینه ورزش نشان داد بیش از 84 رشته مختلف از علوم ورزشی در مقطع کارشناسی آموزش داده می شود، در حالی که در ایران 16 رشته از علوم ورزشی آموزش داده می شود. نوع مدارک (کارشناسی علوم، کارشناسی هنر و ...)، تنوع رشته و نوع موسسه (گروه، دانشکده، مدرسه، دانشگاه) در دوره کارشناسی در دانشگاه های ایران و جهان متفاوت است. تنوع رشته ای در راستای ایجاد رویکردهای میان رشته ای باید مورد توجه قرار گیرد و پیشنهاد می شود گستره ای از رشته های علوم ورزشی متناسب با نیازهای جامعه و فرهنگ ایرانی اسلامی به منظور توسعه رویکردهای چند رشته ای و میان رشته ای ایجاد شود. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که توسعه رشته های علوم ورزشی می-تواند به عنوان ابزاری برای کاربردی تر کردن علوم ورزشی در جامعه باشد.

معلمان یکی از رکن های اصلی نظام آموزشی هستند که بدون خواست آن ها هیچ تحول آموزشی به موفقیت واقعی نخواهد رسید. حرفه معلمی یک خدمت معنوی است که با رشد یک فرهنگ انسانی قرین گشته و در مسیر بیداری آگاهی انسان ها گام برمی دارد. با توجه به اثر تعیین کننده ی آموزش و پرورش بر اعتلای فرهنگ ، نقش آن در توسعه ی فرهنگ و ایجاد جامعه ی توسعه یافته ، روشن است. رشد و تعالی فرهنگ اسلامی یکی از مهم ترین مسائل آموزشی و تربیتی می باشد. دستیابی به این هدف بزرگ در نهاد آموزش و پرورش، نیازمند نقشه ای است که در ادبیات علوم تربیتی، به آن برنامه درسی می گویند. این طرح و نقشه، زمانی می تواند آن نهاد را به اهداف مطلوب خود برساند که بر مبانی، اصول و شیوه های دینی و ارزشی فرهنگ حاکم بر آن کشور استوار باشد. هدف این مقاله ی مروری که به کمک مطالعه ی کتابخانه ای و بررسی کتب و مقالات مرتبط تدوین شده است، تبیین نقش معلم و برنامه درسی در رشد و تعالی فرهنگ اسلامی بوده و در آن دو نقش معلم و برنامه درسی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج اصلى پژوهش نشان داد فرایند تعلیم و تربیت و محتوای برنامه های درسی بر اساس تقویت فرهنگ اسلامی ، موجب برقراری رابطه انسانی معلمان با دانش آموزان و حفظ و تامین عزت نفس و احساس خود ارزشمندی آنان می شود . این امر استمرار فرهنگ اسلامی را در وجود دانش آموزان درونی می سازد و رفتارهای آن ها مطابق با هنجارهای جامعه بروز و ظهور می یابد.

آموزش صبر در مدارس می تواند به ایجاد تعادل روانی و بهزیستی روان شناختی جامعه کمک کند. هدف این پژوهش طراحی و تدوین برنامه درسی صبر برای دوره ابتدایی است. این پژوهش با روش سنتزپژوهی انجام شده است و داده های بدست آمده در سه سطح باز، محوری و منتخب کدگذاری شدند تا در نهایت الگوی نهایی بدست آمد. براساس نتایج بدست آمده برنامه درسی صبر (مضمون فراگیر) دارای ابعاد اهداف، مفاهیم، ویژگی های معلم، روش و ارزشیابی به عنوان مضامین سازماندهی است و هر کدام از این مضامین نیز دارای سطوح و مضامین پایه هستند.

آموزش سواد رسانه ای به عنوان یک روش توانمندسازی کودکان در برابر رسانه های متکثر ، از ضروریات عصر تغییرات و دگرگونی های مداوم است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین چیستی، چرایی و چگونگی آموزش سواد رسانه ای در دوره ی ابتدایی است. پژوهش حاضر به روش مرور سیستماتیک انجام شدکه بر اساس مراحل شناسایی، غربالگری، شایستگی و شامل شدن 20 مورد از منابع جستجو شده، انتخاب شدند . یافته های پژوهش علاوه بر تبیین مولفه های آموزش سواد رسانه ای(تفکر مراقبتی، انتقادی و خلاقانه)، بر ویژگی های روانشناختی دانش آموزان دوره ی ابتدایی از یک سو و مخاطب خاص رسانه ای بودن کودکان از سوی دیگر در جهت ضرورت آموزش سواد رسانه ای تاکید دارد. همچنین مطالعه و تحلیل مدل های آموزش سواد رسانه ای نشان می دهد که آموزش سواد رسانه ای در دوره ی ابتدایی باید بر مبنای تعقل و پژوهشگری صورت گیرد و لازمه ی آن قرار گرفتن کودک در فضای اجتماع پژوهشی مبتنی بر گفت وگو است که در آن صورت محتوای چالش انگیز با قابلیت پژوهش و متناسب با تجربه ی زیسته کودکان و ارزیابی خودآگاهانه از عناصر برنامه درسی این حوزه خواهد بود.

بازی یکی از مؤلفه ها و شاخص ها مهم در نظام تعلیم و تربیت دوره کودکی است که در دنیای آموزش به علت تعاریف مبهم آن به خصوص وقتی درزمینه کلاسی قرار می گیرد، به یک عمل و مفهوم مبهم تبدیل می شود. هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه های بازی آزاد در فرایند یاددهی-یادگیری کودکان بود. روش پژوهش کیفی از نوع سنتز پژوهی بود. جامعه پژوهش شامل کلیه منابع علمی در زمینه بازی آزاد در بازده زمانی 1950- 2019 بود. روش نمونه گیری هدفمند بود که در آن منابعی که شاخص های لازم را داشتند طی مراحلی انتخاب شدند و درنهایت تا رسیدن به اشباع نظری 59 مقاله شناسایی و بررسی شد. مقالات بر اساس روش سنتز پژوهش سندلوسکی و باروس (2007) مورد سنتز قرار گرفت که یافته ها نشان داد بر مبنای تحلیل و تفسیر یافته ها می توان دوازده مؤلفه را برای بازی آزاد بیان کرد: انتخاب اختیاری، کودک فعال، انعطاف پذیری قوانین، بدون هدفی مشخص، نامعلوم بودن، فرایند محوری، امنیت، انگیختگی درونی، خیال پردازانه، درگیری همه جانبه، لذت بخش ،روش اجرا .

هدف از این تحقیق، مطالعه نظام مند خصوصیات یک محیط یادگیری است که در فرایند یاددهی- یادگیری در برنامه درسی و اجرای عملی آن، از تمام جوانب مورد توجه قرار می گیرد. این محیط متاثر از فرهنگ، سنت، تکنولوژی و غنا در طراحی و ساخت است. رویکرد این پژوهش از نوع کمی می باشد. در الگوی طراحی شده، مؤلفه های محیط یادگیری که با استفاده از تحلیل محتوا، در 7 بعد شناسایی شدند، عبارتند از: یادگیرنده، معلم، فرایند یاددهی- یادگیری، رویکردهای برنامه درسی، محتوای آموزش، فیزیک محیط یادگیری، و ارزشیابی. این الگو توسط پرسشنامه محقق ساخته، اعتباریابی گردید. در بخش اول به ارزیابی مدل بیرونی پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول، با ارائه نتایج روایی همگرایی و روایی واگرایی پرداخته شده است و پس از برقرار بودن شرط روایی، مدل معادلات ساختاری با استفاده از مدل اندازه گیری مرتبه دوم ارائه شده است. برای روایی همگرا، میانگین واریانس استخراج شده (AVE) و پایایی (CR) محاسبه شد و برای ارزیابی مدل طراحی شده، از نرم افزار لیزرل استفاده گردید که براین اساس از شاخص های X2 به درجه آزادی، شاخص برازندگی(GFI)، شاخص تعدیل برازندگی(AGFI)، شاخص نرم شده برازندگی(NFI)، شاخص نرم نشده برازندگی(NNFI)، شاخص برازندگی فزاینده(IFI)، شاخص برازندگی تطبیقی(CFI) و شاخص بسیار مهم ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب(RMSEA) استفاده گردید.

پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگوی مطلوب برنامه درسی آموزش موسیقی در دوره متوسطه دوم و هنرستان های موسیقی انجام گرفت. روش پژوهش از نوع آمیخته (کیفی و کمی) اکتشافی متوالی بود. شرکت کنندگان در پژوهش شامل متخصصان تعلیم و تربیت و موسیقی در کشور و معلمان آموزش موسیقی در هنرستان های موسیقی بودند. انتخاب نمونه ها به صورت هدفمند انجام شد. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه  و در بخش کمی پرسشنامه بود. روایی ابزار در بخش کیفی از نوع روایی درونی و در بخش کمی از نوع روایی  محتوایی بود. برای افزایش پایایی بخش کیفی، مصاحبه ها با یک برنامه قبلی انجام می گرفت. و در بخش کمی نیز با استفاده از ضریب توافقی معادل86/0 به دست آمد. برای تحلیل داده ها از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی و از روش دلفی استفاده شد. نتایج بخش کیفی ویژگی های الگوی مطلوب برنامه درسی آموزش موسیقی را در عناصر ده گانه اکر و نتایج بخش کمی نیز اعتبار بالای الگوی مذکور را نشان داد.  

هدف از تحقیق حاضر شناسایی ابعاد و مؤلفه های آموزش شیمی برای توسعه پایدار و بررسی میزان توجه به مؤلفه های تعیین شده در برنامه درسی شیمی دوره متوسطه است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت از نوع پژوهش های ترکیبی، از نظر میزان کنترل متغیرها از نوع غیر آزمایشی، از نظر هدف در زمره پژوهش های کاربردی و از جهت روش سندکاوی، تطبیقی و آنتروپی شانون می باشد. جامعه آماری در این تحقیق عبارت بودند از: کتاب های شیمی درسی دوره متوسطه، برنامه های درسی، اسناد مربوط به آموزش شیمی برای پایداری و اسناد جهانی یونسکو. روش نمونه گیری هدفمند و کشورهای انگلستان، کانادا و فنلاند برای مقایسه با ایران انتخاب شدند. یافته های تحقیق بیانگر شناسایی ۳ بعد، ۱۷ مؤلفه و ۸۱ شاخص در آموزش شیمی برای توسعه پایدار بودند. علاوه بر این نتایج تحقیق نشان داد که در کتاب های درسی ایران در پایه یازدهم و دوازدهم به مؤلفه های بعد محیط زیستی توجه کمتری و به مؤلفه های اقتصادی و اجتماعی توجه بیشتری شده است. و در پایه دهم به مؤلفه های شیمی در جامعه توجه کمتری شده است. نتایج نشان می دهد، که وضعیت موجود برنامه های درسی شیمی متوسطه ایران از جهت میزان توجه به آموزش مهارت ها برای آموزش توسعه پایدار در مقایسه با سایر کشورها کافی نیست.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی راهبردهای آموزشی تربیت زیبایی شناسی در دانشگاه فرهنگیان و تحلیل برنامه درسی تربیت زیبایی شناسی آن بود.این پژوهش برخوردار از راهبرد کیفی است. برای پاسخ به سؤال اول از روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس نظر آیزنر از روش «خبرگی آموزشی و انتقاد تربیتی» استفاده شد. جامعه آماری و نمونه در این بخش، برنامه درسی رشته های کارشناسی در دانشگاه فرهنگیان بود. برای پاسخگویی به سؤال دوم با استفاده از روش نظریه بنیادی و روش نمونه گیری هدفمند، با 13 نفر از صاحب نظران حوزه علوم تربیتی، هنر و زیبایی شناسی مصاحبه نیمه ساختاریافته تا رسیدن به اشباع نظری انجام شد. داده های گرد آوری شده با روش استراوس و کوربین در سه مرحله، (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای اعتباربخشی از روش دلفی استفاده شد.یافته ها بیانگر آن است که واحدهای درسی مرتبط باتربیت زیبایی شناسی نیاز به بازنگری در تعداد و محتوا دارد. در این میان افزایش واحدهای تربیت زیبایی شناسی رشته آموزش کودکان استثنایی و گنجاندن آن واحدها در برنامه درسی رشته های مختلف مهارت آموزان ماده 28 در اولویت رسیدگی قرار دارد. براساس یافته های برآمده از تحلیل داده ها، راهبردهای آموزشی تربیت زیبایی شناسی عبارت اند از: زیبایی شناسی کالبدی، مهارتهای خُرد زیبایی شناسی، روش های مبتنی بر زیبایی شناسی، تدریس زیبایی شناسانه، راهبردهای زیبایی شناسانه دانشجو محور، روشهای زیبایی شناسانه مبتنی بر فناوری، تجربه های زیبایی شناسانه، سواد زیبایی شناسی استاد، راهبردهای زیبایی شناسی عمومی، همچنین مقوله هسته ای «راهبردهای زیبایی شناسانه» و مهم ترین مؤلفه راهبردهای آموزشی «تلفیق و تنوع» است.

تربیت اخلاقی متربّیان از مهم ترین بخش های هر نظام آموزشی است.  هدف پژوهش حاضر، تبیین عناصر برنامه درسی تربیت اخلاقی با توجه به سیره تربیتی امام رضا(ع) است. رویکرد پژوهش حاضر کیفی و روش آن سنتزپژوهی است. جامعه پژوهش کلیه مقالاتی هستند(30 مقاله) که از سال 1387 تا 1399 درباره سیره تربیتی امام رضا(ع) ارائه شده اند. نمونه پژوهش 19 مقاله است که این تعداد بر اساس پایش موضوعی، اشباع نظری داده ها و به صورت هدفمند انتخاب شده اند. داده های پژوهش از تحلیل کیفی اسناد مورد مطالعه، گردآوری شده اند. با تجزیه و تحلیل داده ها، ویژگی عناصر برنامه درسی با توجه به نظریه میلر در 6 بُعد، 25 عامل و 48 مؤلفه سازمان یافت. براساس یافته ها اهداف برنامه درسی تربیت اخلاقی باید کثرت گرا، انعطاف پذیر، غایت گرا و دموکراتیک باشد، روش های تربیت اخلاقی ایجابی، اصلاحی، روش های فعال، روش های مستقیم و روش های غیرمستقیم است. یادگیرنده، خودانگیخته، تعامل گرا، مستقل و مسئولیت پذیر است و معلم دارای مهارت های حرفه ای، مهارت های ارتباطی، آراسته به فضایل اخلاقی و آراستگی ظاهری است؛ ارزیابی فرایند تربیت اخلاقی فرایندی مستمر، جامع بوده و در آن به خودسنجی و اصل اعتدال توجه می شود و محیط یادگیری، دارای جوی اخلاقی و دینی است.

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی برنامه درسی آموزش شهروندی به دانش آموزان انجام شده است. برای این منظور از روش های کمی و کیفی در قالب یک طرح آمیخته بهره برده شده است. مرحله اول پژوهش به روش کیفی از نوع نظریه مبنایی صورت گرفته است. در این مرحله 28 متخصصین حوزه های تعلیم و تربیت، برنامه ریزی درسی و علوم اجتماعی به روش زنجیره ای انتخاب شده و مورد مصاحبه قرار گرفتند. در مرحله دوم که با روش پیمایشی می باشد، به منظور بررسی اعتبار الگوی طراحی شده از نظرات متخصصین و معلمان با سابقه بهره برده شده است. یافته های به دست آمده نشان می دهد که سرفصلهای آموزش شهروندی شامل ارزشهای انسانی و اخلاقی، آموزش مهارتهای زندگی جمعی (نظم و مسئولیت پذیری)، بازسازی فرهنگی، آموزش سیاسی، مشارکت مدنی، تاکید بر عدالت اجتماعی و آموزش چندفرهنگی است. در روشهای آموزش و همچنین ارزشیابی نیز، بر تشکیل گروههای غیررسمی و نظارت بر فعالیت گروهها، یادگیری در عمل و روشهای تدریس شاگرد محور و مشارکتی تاکید شده است. بررسی ضرایب توافق در خصوص همه سرفصلهای آموزشی و روشهای آموزش بالاتر از 0.6 می باشد که حاکی از اعتبار نتایج به دست آمده است.

مقدمه: غیر اثربخش بودن آموزش ها یا برنامه های درسی نامطلوب، زمینه پرورش افراد با صلاحیت های پایین را فراهم می آورد. در این میان ارتقاء و کیفیت بخشی به برنامه های درسی موجود بسیار حائز اهمیت است. هدف پژوهش واکاوی ابعاد برنامه درسی زاید دوره متوسطه دوم آموزش فنی حرفه ای شاخه کاردانش بود. روش ها : تحقیق حاضر از نظر ماهیت پژوهش کیفی و از حیث نوع مطالعه تحلیل محتوا بود. برای دست یابی به اجماع نظر متخصصان از مصاحبه نیمه ساختارمند به روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد که اشباع نظری در مصاحبه 11 محرز گردید. سپس با استفاده از تحلیل محتوای کیفی استقرایی داده های حاصل از مصاحبه ها کدگذاری شد و در نهایت با نرم افزار کیفی مکس کیودا 12 مدل و ابعاد برنامه درسی زاید استخراج گردید. نتایج: مدل به دست آمده شامل ابعاد و مؤلفه های محتوا (محتوای دانشی، مهارتی و نگرشی)، ویژگی های ساختاری (حرفه ای گرایی، حمایت گرایی، تمرکز، رسمیت، سیاست گرایی و پیچیدگی)، فضای آموزشی (امکانات آموزشی، وسایل کمک آموزشی، منابع مالی، شبکه ارتباطی و محیط آموزشی)، ویژگی های فراگیران (توانایی انگیزشی، توانایی ذهنی، توانایی شناختی، توانایی فنی و توانایی نیل به هدف)، ویژگی های یاددهندگان (خلاقیت، توانایی علمی، توانایی انگیزشی و ویژگی شخصیتی) و فرایندهای آموزشی (نیازسنجی نامطلوب، طراحی، اجرا و ارزشیابی) هستند. نتیجه گیری: یافته های پژوهش حاکی از آن است که ابعاد و مؤلفه های گوناگونی در پیدایش و شکل گیری برنامه درسی زاید وجود دارد. این نوع از برنامه درسی به طور نسبی در همه دوره ها و مقاطع تحصیلی از آموزش متوسطه شاخه کاردانش گرفته تا آموزش عالی حتی دوره های علوم پزشکی نیز می تواند وجود داشته باشد.

هدف: هدف اصلی تحقیق حاضر، طراحی الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت دینی در دوره پیش دبستانی بوده است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است که به روش کیفی و با استفاده از سنتزپژوهی انجام گرفته است. جامعه ی آماری را کلیه پژوهش های داخل کشور مرتبط با موضوع در فاصله زمانی 1379 تا 1399 و 1999 تا 2019 تشکیل می دهد که از بین آنها 49 پژوهش (38 مورد داخلی و 11 مورد خارجی) به عنوان نمونه به شیوه ی هدفمند انتخاب و با استفاده از الگوی شش مرحله ای روبرتس مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: یافته مهم تحقیق، ارائه الگوی پیشنهادی برنامه درسی تربیت دینی برای دوره پیش دبستانی است که متشکل از عناصر دهگانه مبتنی بر رویکرد اَکِر می باشد. نتیجه گیری : در تربیت دینی کودکان پیش دبستانی، باید با رویکردی کل نگری، همه ابعاد وجودی نوآموز مورد توجه قرار گیرد. هدف غایی، شکوفایی فطرت کودک و زندگی پاک است، که از طریق اهداف میانی و رفتاری نوآموز دست یافتنی می باشد. محتوای آموزشی باید مبتنی بر آموزه های دینی و اهداف آموزشی بوده و از طریق فعالیت های تدریس- یادگیری متناسب با علایق و نیازهای رشدی کودکان توسط مربی دارای صلاحیت های اخلاقی- اعتقادی و حرفه ای در اختیار متربی قرار گیرد. نقش مربی عمدتاً باید الگویی و هدایت گری باشد و شکوفایی فطرت دینی را در کودکان تسریع کند. مواد آموزشی باید متنوع و به صورت بسته آموزشی انتخاب شود. فضای آموزشی باید دارای امکانات بازی، شاد و با نشاط، محرک حس کنجکاوی کودکان باشد. ارزشیابی باید فرایندی و با استفاده از ابزارهای متنوع مانند مشاهده رفتار، پوشه کار و نظر اولیاء صورت گیرد.

هدف: تعیین وضعیت برنامه درسی جدید رشته علم اطلاعات و دانش شناسی از منظر رویکرد تدوین، میزان تغییر محتوا، همخوانی بین عنوان رشته و محتوای برنامه درسی، و برجستگی ها و کاستی های آن. روش شناسی: از روش های تحلیل محتوا  و تحلیل اسنادی استفاده شد. محتوای برنامه درسی جدید کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی (مصوب 28 بهمن 1393) و برنامه های درسی قبلی تحلیل شد. همچنین 71 مقاله مربوط به موضوع آموزش و برنامه های درسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی با روش نمونه گیری هدفمند تجزیه وتحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد محور اصلی برنامه درسی کارشناسی رشته، علم کتابخانه است که عمده دروس آن شامل 6 رکن است: 1) منبع شناسی، 2) مجموعه سازی، 3) سازماندهی، 4) خدمات رسانی، 5) طراحی و معماری، و 6) مدیریت. خروجی این برنامه یک متخصص علم اطلاعات یا دانش نیست، بلکه کتابداری است آشنا با فناوری های کاری. این برنامه، به دلیل تنوع و پراکندگی دروس، کل جنبه های اساسی هسته برنامه یعنی کتابخانه را نیز در بر نمی گیرد. با توجه به طیف گسترده موضوع کتابخانه که یک سر آن به کتابخانه سنتی و سر دیگر به کتابخانه هوشمند ختم می شود، لازم است در تدوین دروس تخصصی مانند مجموعه سازی و تولید محتوا، سازماندهی، طراحی، مدیریت، بازاریابی و خدمات رسانی، این طیف در تدوین سرفصل ها لحاظ شود. در کنار برجستگی های برنامه درسی جدید، خطاها، ضعف ها و کاستی های چشمگیری نیز به ویژه از نظر محتوا در آن مشاهده می شود. از نظر رویکرد، شواهد نشان می دهد که برنامه درسی جدید میل به سمت یک رویکرد ترکیبی یعنی رویکرد فناورانه-بازارپسندانه- عمل گرایانه با محوریت علم کتابخانه دارد. درباره میزان تغییر برنامه درسی به نسبت برنامه های قبلی، 80 واحد دوره کارشناسی دانشگاه تهران قبل از انقلاب در 45 واحد برنامه درسی مصوب 1393 تجمیع شده است. درباره تغییرات برنامه درسی جدید به نسبت برنامه درسی سال 1375، 27 درس برنامه جدید، قالب دروس برنامه سال 1375 را با خود دارند. یعنی 80 واحد دروس تخصصی برنامه درسی 1375 در 57 واحد درسی برنامه 1393 تجمیع شده است. همچنین نتایج نشان داد بین عنوان رشته (علم اطلاعات و دانش شناسی) و محتوای برنامه درسی تناقض آشکاری وجود دارد. اضافه بر این، لازم است سازوکارهای برای تضمین کیفیت برنامه های درسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در کشور ایجاد شود. پیشنهاد می شود، با توجه به سازوکارهای موجود در انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، اعتبار برنامه های درسی توسط این انجمن سنجیده شود. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه، ضرورت بازسازی برنامه درسی جدید را به روشنی نشان می دهد. در مجموع، اکوسیستم اطلاعاتی در حال دگرگونی است. از یک طرف محیط سنتی کتابخانه و نظام های برآمده از آن مانند فهرست نویسی و رده بندی با چالش های جدی مواجه اند؛ از سوی دیگر، وب، کتابخانه جدید است و وب شناس حرفه جدید این قلمرو. ما در حال گذار از کتابخانه سنتی به کتابخانه جدید هستیم. طبیعی است که این محیط جدید و این گستردگی فعالیت ها و خدمات، دانش و مهارت های جدید را می طلبد که خود به خود بازنگری سرفصل های رشته را اجتناب ناپذیر می کند.

تجربیات سایر کشورها در زمینه نوع رشته و اهداف متصور شده برای آن، می تواند وسعتی از تفکرات راهبردی در برنامه های آموزشی به منظور کاربردی سازی علوم را کشف و تحلیل کند. هدف پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی رشته های علوم ورزشی در دانشگاه های ایران و جهان از منظر تنوع رشته ای در راستای کاربردی سازی این رشته بود. روش تحقیق کیفی و در این راستا از الگوی بردی استفاده شد. نمونه آماری، برنامه آموزشی رشته-های علوم ورزشی دانشگاه های برتر در علوم ورزشی بود. در انتخاب دانشگاه های مطرح علوم ورزشی از رتبه بندی شانگهای (2018) استفاده شد. مطالعه 100 دانشگاه مختلف در زمینه ورزش نشان داد بیش از 84 رشته مختلف از علوم ورزشی در مقطع کارشناسی آموزش داده می شود، در حالی که در ایران 16 رشته از علوم ورزشی آموزش داده می شود. نوع مدارک (کارشناسی علوم، کارشناسی هنر و ...)، تنوع رشته و نوع موسسه (گروه، دانشکده، مدرسه، دانشگاه) در دوره کارشناسی در دانشگاه های ایران و جهان متفاوت است. تنوع رشته ای در راستای ایجاد رویکردهای میان رشته ای باید مورد توجه قرار گیرد و پیشنهاد می شود گستره ای از رشته های علوم ورزشی متناسب با نیازهای جامعه و فرهنگ ایرانی اسلامی به منظور توسعه رویکردهای چند رشته ای و میان رشته ای ایجاد شود. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که توسعه رشته های علوم ورزشی می-تواند به عنوان ابزاری برای کاربردی تر کردن علوم ورزشی در جامعه باشد.

بیان مسئله: با توجه به اهمیت و لزوم توسعه صنایع دستی به عنوان یک مؤلفه فرهنگی- اقتصادی، نیاز است در تمامی ابعاد مؤثر بر آن مطالعاتی صورت گیرد و راهکاری در این خصوص تبین شود. آموزش عالی این رشته در مقطع کارشناسی از سال 1362 اقدام به جذب دانشجو کرده و تاکنون از یک برنامه درسی ثابت و با رویکردی یکسان تبعیت کرده است. از آنجایی که شایستگی ها و لزوم توجه به آنها به عنوان یک امر توسعه دهنده در برنامه های درسی ضروری است؛ باید در هر رشته ای به طور پیاپی و با توجه به شرایط موجود مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. بر این اساس پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سؤال است که شایستگی های حرفه ای صنایع دستی مقطع کارشناسی ایران که در برنامه درسی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته اند، کدامند؟ این مطالعه می تواند مقدمه و راهکاری بر لزوم توجه و بازنگری برنامه درسی این رشته محسوب شود. هدف پژوهش: شناسایی وجوه مغفول شایستگی های حرفه ای در برنامه درسی دوره کارشناسی صنایع دستی ایران، هدف اصلی این مطالعه است. روش پژوهش: تحقیق پیش رو از نوع کیفی و با روش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی صورت گرفته است. استفاده از رویکرد تطبیقی در این پژوهش نیز، با هدفِ بررسی شایستگی های حرفه ای صنایع دستی در آموزش عالی کشورهای ایران، ترکیه، مالزی، هند و انگلیس در سه بٌعد دانش، مهارت و نگرش انجام شده است. نتیجه گیری: نتایج حاصله نشان می دهد که در راستای ارتقای رشته صنایع دستی در ایران علاوه بر تأکید برنامه درسی بر مهارت های فنی و دانش فرهنگی و تاریخی-که خود از اهمیت بسیاری برخوردارند- لازم است سایر شایستگی های ضروری، با رویکردهای کارآفرینی، اقتصادی و اجتماعی نیز مورد توجه جدی قرار گیرند.