پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

هدف از این تحقیق ارزشیابی تارنما‌های مجله‌های الکترونیکی پیوسته کودک و نوجوان در ایران است. این تحقیق می‌کوشد تا با بررسی نقاط قوت و ضعف این تارنما‌ها، به وضعیت موجود در این زمینه پی برده و با مقایسه آنها، الگویی را برای استفاده بهینه و طراحی کاربردی‌تر به کاربران ارائه دهد. روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله، روش سندی (کتابخانه‌ای) و روش ارزیابانه با بهره‌گیری از آمارهای توصیفی و استنباطی است. ابزار گردآوری داده‌ها، فرم سنجش است که براساس پنج مؤلفه (فاکتور) محتوا، ساختار (از لحاظ طراحی بصری)، ساختار (از لحاظ فنی)، حق‌مؤلف و شاخص‌های کارکردی تنظیم شده است که هر کدام به شصت و دو شاخص و نیز زیرشاخص تقسیم می‌شوند. تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها نیز با استفاده از نرم‌فزار « SPSS» انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که چهارده تارنمای موجود مجله‌های کودک و نوجوان کارآیی لازم را ندارد، چون در وضعیت نامناسب یا کاملا ًنامناسب قرار دارند. در پایان، یافته‌ها حاکی از آن است که طراحان تارنما‌های مجله‌های کودک و نوجوان، توجه لازم به اصول طراحی براساس پنج مؤلفه فوق نداشته‌اند.

هدف از این پژوهش، ارزیابی کیفیت تارنما‌های کتابخانه‌های دانشگاه‌های دولتی ایران است تا ضمن کسب اطلاعات لازم از کم و کیف آنها، تارنما‌های مفید و کارآمد شناسائی، معرفی و رتبه‌بندی شوند. ابزار مورد استفاده در این بررسی، ابزار ارزیابی کیفیت تارنما‌ها (WQET) است که هنجاریابی شده و روایی و پایایی آن (آلفای کرونباخ برابر با 95/.) نیز به‌دست آمده است. جامعه مورد بررسی در این پژوهش شامل 41 تارنمای فعال، مربوط به کتابخانه‌های دانشگاه‌های دولتی کشور، بوده که در دو بازه مشخص زمانی (بهمن 85 و اردیبهشت 86)، با استفاده از ابزار ارزیابی کیفیت تارنما‌ها مورد بررسی و ارزیابی کیفی قرار گرفتند و گردآوری داده‌ها از طریق مشاهده مستقیم آنها صورت گرفته است. در مجموع با توجه به پرسش‌های پژوهش، نتایج به‌دست آمده حاکی از آن است که ویژگی‌های مخاطبان و هدف تارنما، بارگذاری و پایداربودن ساختار در بین تارنماهای مورد مطالعه در سطح خوبی قرار گرفتند. ویژگی‌های میزان سهولت جستجو، گرافیک، وجود سابقه و پیشینه علمی نویسنده یا تنالگان و هدف مشخص برای محدوده اطلاعاتی، در سطح متوسط و روزآمدبودن مطالب و پیوندهای درونی در سطح پایینی قرار گرفتند. نتیجه رتبه‌بندی تارنما‌ها نیز نشان داد که تارنمای‌ کتابخانه‌های دانشگاه‌های «علم و صنعت ایران» و «مازندران» با 82 امتیاز از مجموع 82 امتیاز، به‌اشتراک حائز رتبه نخست شدند و تارنمای‌ کتابخانه‌های دانشگاه‌های «تهران»، «امام صادق (ع)»، «گیلان» و «تربیت‌ مدرس» به ترتیب رتبه‌های دوم تا پنجم را به خود اختصاص دادند و در درجه‌بندی کیفیت عالی شناخته شدند. از این پژوهش و ابزار به‌کار رفته در آن می‌توان برای ارزیابی انواع تارنماهای کتابخانه‌ای دیگر نیز استفاده کرد. هم‌چنین پیشنهاد می‌گردد طراحان و مدیران تارنماها از یافته‌های این پژوهش در جهت ارتقای سطح کیفیت تارنمای کتابخانه‌های دانشگاهی کشور استفاده کنند.

این پژوهش با هدف ‌بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با گرایش جوانان به کتاب‌خوانی (مطالعه غیردرسی) صورت گرفت. روش تحقیق این پژوهش پیمایشی و جامعه آماری آن‌ جوانان 14 تا 29 ساله شهر شیراز می‌باشد. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه همراه با مصاحبه بوده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها در دو سطح توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار «SPSS» صورت گرفته است. آزمون فرضیه‌ها نشان می‌دهد که گرایش جوانان به مطالعه با سن، طبقه اجتماعی، سطح تحصیلات فرد و والدین آنها، قومیت، میزان درآمد خانوار، دسترسی به کتاب و کتابخانه و عضویت در انجمن یا تشکلی خاص رابطه معناداری دارد. مهم‌ترین مشکلات جوانان برای مطالعه بـه ترتیب کمبود مراکز فرهنگی و کتابخانه‌ها، کمبود کتاب‌های مناسب جوانان، مسائل مالی و گرانی، نداشتن علاقه و انگیزه برای مطالعه می‌باشد.

پدیدة انفجار اطلاعات در دهه های میانی قرن بیستم، باعث توسعة پایگاه های اطلاعاتی پیوسته و محمل های اطلاعاتی الکترونیکی مختلف شد و به تدریج بر محـیط فیـزیکی کتابخانه ها نیز تأثیرگذارد و نقش های کتابداران را متحول کرد. کتابداران مرجع نیز از این تحولات درامان نماندند. پژوهش حاضر در نظر دارد نیاز یا عدم نیاز به کتابدار مرجع در محیط های رقومی را بر اساس نظرات صاحب‌نظران علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران مورد بررسی قرار دهد و تعیین کند، در صورت نیاز به کتابدار مرجع در محیط رقومی وی باید از چه ویژگی هایی برخوردار باشد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی است و با رویکرد تحلیلی انجام گرفته است. گردآوری داده ها به‌وسیلة سیاهة وارسی ساخته محققان صورت گرفته است. جامعة پژوهش، متخصصان علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران می باشد که در مجموع 57 نفر به سیاهة وارسی پاسخ داده‌اند. نتایج پژوهش نشان داد که رابطة معناداری بین به‌کارگیری فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و نیاز به کتابدار مرجع وجود دارد و متخصصان علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران معتقدند ورود فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، به‌خصوص اینترنت و وب جهانگستر، نه تنها نیاز به کتابدار مرجع را را کاهش نداده، بلکه سبب شده که این کتابداران حتی نسبت به گذشته جایگاه مهم‌تر و بهتری به دست آورند. نتایج هم‌چنین نشان داد با وجود اینکه کشور ایران معاهدة حق‌مؤلف را نپذیرفته است، ولی کتابداران مرجع به‌طور کامل حقوق مادی و معنوی مؤلف را رعایت می‌کنند و استفاده از نفوذ‌گر ها و قفل‌شکن های نرم افزاری را مناسب نمی دانند. این کتابداران آموزش دیده‌‌اند تا در مصاحبة سنتی علایق شخصی خود را مطرح نکنند، پس این ویژگی در نظرخواهی از متخصصین نیز انتخاب نگردیده که نشان‌دهندة این است که کتابداران در چنین محیط جدیدی هم به منشور اخلاقی حرفة خود پایبند هستند.

مصورسازی اطلاعات روشی رایانه‌ای برای نمایش «داده» است، که عبارت است از پردازش اطلاعات تبدیل شده به قالب دیداری که کاربر را قادر می‌سازد تا اطلاعات را مشاهده، مرور، دریافت و درک نماید. مصورسازی اطلاعات، یک حوزه پژوهشی نوین می‌باشد که بر استفاده از فنون مصورسازی جهت کمک به افراد، برای درک و تحلیل داده‌ها تمرکز یافته است. مبانی مصورسازی شامل طراحی رابط‌کاربر، گرافیک رایانه‌ای، تعامل میان انسان و رایانه، نظریه‌های شناختی و طراحی هنری می‌شود. بر اساس طبقه‌بندی اشنایدرمن، مصورسازی اطلاعات شامل: داده‌های یک‌بعدی، دوبعدی، سه‌بعدی، چندبعدی، زمانی، سلسله‌مراتبی و شبکه‌ای است.

با پیشرفت روزافزون اینترنت و افزایش تعداد منابع قابل دسترس از طریق این رسانه، مسأله ارزیابی منابع و اطلاعات موجود در این شبکه جهانگستر به موضوعی قابل‌تأمل و بحث‌برانگیز تبدیل شده است. ازآنجایی که اینترنت فضایی غیرقابل کنترل است و هرگونه اطلاعات معتبر و غیرمعتبر همزمان در این فضا موجودند، بنابراین لازم است که استفاده‌کنندگان از شبکه جهانی اینترنت، در خود مهارت‌های ارزیابی منابع و تفکر انتقادی را به منظور تشخیص منابع با کیفیت و مناسب، ایجاد نمایند. در این مقاله تلاش شده تا با مطالعه و بررسی سیاهه‌های وارسی متعدد موجود، معیارهایی جهت ارزیابی تارنماهای وب تهیه شده و توضیحاتی در مورد چگونگی ارزیابی آنها از طریق این معیارها ارائه گردد

این مقاله برداشتی کلی درباره پیشرفت‌های اخیر در کاربرد اصطلاحنامه‌ها در سازماندهی اطلاعات و بازیابی آنها از شبکه جهانی وب را ارائه می‌کند. نویسنده در این مقاله تعدادی از طرح‌های اخیر اصطلاحنامه در دست اجرا برای آسان ساختن ِتوصیف، یافتن منابع و دسترسی به دامنه وسیعی از منابع اطلاعاتی موجود در اینترنت را شرح می‌دهد. انواع اصطلاحنامه‌های موجود در وب، اصطلاحنامه‌های ترکیب‌شده همراه با پایگاه‌های اطلاعاتیِ نظام‌های بازیابی اطلاعات، و نظام‌های چند‌اصطلاحنامه‌ای برای جستجوی بین‌پایگاهی مورد بحث قرار می‌گیرند. در انتها به تلاش‌های جمعی و فعالیت‌های انجام شده برای استاندارد‌سازی اصطلاحنامه و کاربردهای جدید آن به‌طور مختصر اشاره می‌شود.