پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

در طول چند دهة پیش، درک سودمندی و سهولت استفاده، مهم‌ترین عوامل در پذیرش فناوری‌های جدید در حوزة سیستم‌های اطلاعاتی بوده است. با این حال، این دو عامل به تنهایی نمی‌توانند رفتار کاربران را در محیط‌های نوظهور مانند بانکداری اینترنتی توصیف کنند. از دیدگاه پذیرش فناوری در سطح پذیرش فردی، این مقاله با دخالت دادن ویژگی‌های محیط بانکداری اینترنتی، «مدل پذیرش فناوری‌» را توسعه داده است. در این پژوهش با بررسی مهم‌ترین مدل‌های ارائه‌شده در حوزة پذیرش فردی فناوری، دو سازة «برداشت ذهنی از توانایی شخصی» و «اعتماد» به مدل پذیرش فناوری افزوده شده‌‌اند. روش این پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات آن، پرسشنامه بوده است. جامعة آماری این مطالعه را 310 نفر از مشتریان بانک تشکیل داده‌‌اند.

این پژوهش بر آن بود تا چگونگی رفتار اطلاع‌جویی در جامعه مورد پژوهش (158 نفر) را بررسی کند و نقش عوامل شخصیتی را در رفتار اطلاع‌جویی آنان بیازماید. ابزار این پژوهش شامل دو پرسشنامه بود. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی است و از تحلیل همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده گردید. نتایج حاکی از آن است که بین برونگرایی دانشجویان و قضاوت ربط، خلق اندیشه‌های نوین، زمان به عنوان عامل انگیزش، و تلاش برای جستجوی اطلاعات رابطه‌ای مثبت و معنادار وجود دارد. بین گشودگی به تجربه و نیز وظیفه‌شناسی، با زمان اختصاص داده‌شده به جستجوی اطلاعات نیز رابطه‌ای مثبت و معنادار مشاهده شد. با توجه به نتایج، می‌توان به‌طور کلی استنباط کرد که بین ابعاد شخصیت با ابعاد رفتار اطلاع‌جویی دانشجویان کارشناسی ارشد رابطه معناداری وجود دارد.

این پژوهش از نوع کاربردی و غیرآزمایشی است و از پرسشنامه برای گرد‌آوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نبود یا کمبود تجهیزات و امکانات طراحی‌شده برای سازگاری با فناوری‌های جدید، عدم دسترسی دانشجویان به رایانه و خط ارتباطی مناسب، و مشکلات خاص بسترهای مخابراتی ایران از مهم‌ترین موانع زیرساختی، و عدم امکان برگزاری جلسات آزمایشگاهی از طریق یادگیری الکترونیکی، نبود آموزش برای دانشجویان در زمینة فناوری آموزشی و نبود یا کمبود مشوق‌ها برای تحصیل از طریق الکترونیکی مهم‌ترین موانع اجرایی ـ آموزشی در توسعة فراگیری الکترونیکی هستند. هم‌چنین یافته‌ها نشان می‌دهد که ناکافی بودن اعضای هیئت علمی متخصص در زمینة فناوری‌های آموزشی نوین در حال ظهور، عدم آشنایی برنامه‌ریزان و مسئولان اداری با کاربردهای یادگیری  الکترونیکی و نبود تعهد در اعضای هیئت علمی برای صرف وقت در امر یادگیری با استفاده از فناوری‌ها بااهمیت‌ترین موانع انسانی، و کمبود سرمایه‌گذاری و اعتبارات مورد نیاز، هزینة بالای تجهیزات فناوری آموزشی و هزینة زیاد به روز نمودن مطالب مورد نیاز از مهم‌ترین موانع اعتباری در امر توسعة یادگیری الکترونیکی هستند.

در این پژوهش ابتدا به بررسی و مطالعة تاریخچه و تعاریف مختلف اصطلاح اطلاع‌سنجی پرداخته شده و سپس وضعیت جاری این اصطلاح، در پایگاه اطلاعاتی «آی‌اس‌آی» مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد تا پایان سال 2007 میلادی، 215 مدرک در این پایگاه در زمینة اطلاع‌سنجی موجود می‌باشد. از این تعداد 107 مدرک (71/49 درصد) توسط 10 نفر از مؤلفان تولید شده است. «ال. اگی» با تولید 27 مدرک در رتبة نخست تولید علم در حوزة اطلاع‌سنجی قرار دارد. آمریکا با تولید 42 مدرک در رتبة نخست کشورهای تولیدکنندة علم در این حوزه قرار دارد و کشور بلژیک با 40 مدرک در رتبة دوم جای دارد. دانشگاه «Universitaire Instelling Antwerpen» با تولید 18 مدرک در رتبة نخست دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های تولیدکنندة علم در این حوزه قرار دارد. زبان 207 مدرک (96 درصد) از تولیدات علمی در این حوزه به زبان انگلیسی می‌باشد و تنها زبان 8 مدرک (4 درصد) به زبان آلمانی است. هم‌چنین اوج تولیدات علمی در این حوزه، در سال 2005 می‌باشد که 27 مدرک در این زمینه تولید شده است. مجلة «Scientometrics» با چاپ 63 مدرک در جایگاه نخست قرار دارد. همچنین بیش‌ترین پژوهش‌ها در حوزة اطلاع‌سنجی، توسط متخصصان علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی صورت گرفته است و متخصصان علوم رایانه از نظر تولید علم در این حوزه، در رتبة دوم قرار دارند.

"آموزش ضمن خدمت از ابزارهای مهم روزآمدسازی توانمندی حرفه‌ای کتابداران و نیروی انسانی متخصص شاغل در نهادهای پژوهشی و آموزشی است. مرکز اطلاعات و مدارک‌ علمی‌ کشاورزی در طول سال‌های 1379 تا 1383، چهل دورة آموزشی ضمن‌خدمت را برنامه‌ریزی و اجرا کرد. در این پژوهش به بررسی نظرات مدرسین و یادگیرندگان، در مورد این دوره‌ها پرداخته شده است. از جمله نتایج حاصل از این پژوهش رضایت 79 درصد مدرسین از مدیریت زمان در دوره‌ها، نارضایتی 36 درصد مدرسین از وضعیت نور، صدا، گرمایش و سرمایش کلاس‌ها، رضایت 80 درصد یادگیرندگان از نحوة فراخوانی در دوره‌ها، نارضایتی 38 درصد یادگیرندگان از خدمات فوق برنامه و رضایت 85 درصد یادگیرندگان از میزان تسلط و آمادگی مدرسین در امر تدریس در طول دوره‌ها می‌باشد. از جمله پیشنهادها می‌توان به ارائة سرفصل‌های تخصصی‌تر با زمان‌بندی کوتاه‌تر، هماهنگی با گروه‌های تخصصی مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی در طراحی و اجرای دوره‌های تخصصی و هماهنگی، ارتباط با مدرسین در زمان‌بندی و اجرای دوره‌ها، ارائة دوره‌های تکمیلی برای دوره‌های برگزارشده و برگزاری دوره‌های آموزشی در استان‌هایی که دارای امکانات لازم هستند، اشاره کرد."

"بهره‌وری در مراکز اطلاع‌رسانی نتیجة استفادة بهینه و مؤثر از منابع اطلاعاتی و بهبود کیفیت ارائة خدمات و ارتقای رضایت کاربران، دلپذیری در محیط کار، و افزایش انگیزه و علاقة کارکنان به کار بهتر می‌باشد که در نهایت، رشد و توسعة مراکز اطلاع‌رسانی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، این مراکز نیز از آشنایی با شیوه‌های اندازه‌گیری بهره‌‌وری بی‌نیاز نخواهند بود. بهره‌وری یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد یک نظام است. در دهه‌های اخیر به اندازه‌گیری و بهبود بهره‌وری نیروی انسانی، خلاقیت و نوآوری و تجزیه و تحلیل‌های کارشناسی اهمیتی ویژه داده شده است و تفکر و تلاش برای شناسایی مشکلات و مسائل و راه‌ها و طرح‌های جدید به منظور استفادة مفیدتر و بهتر از منابع، به بهره‌وری تعریف شده است. بهره‌وری، به زبان ساده عبارت است از رابطة بین ستاده‌های یک نظام و نهاده‌های فراهم‌شده برای تولید ستاده‌ها. رابطة علّی بین بسیاری از متغیرها و عوامل مؤثر بر بهره‌وری، بسیار پیچیده است. در یک مرکز اطلاع‌رسانی با توجه به حجم بالای نهاده‌ها، تلاش در جهت افزایش کارآیی و بهره‌وری ضروری به نظر می‌رسد."

"بهره‌وری در مراکز اطلاع‌رسانی نتیجة استفادة بهینه و مؤثر از منابع اطلاعاتی و بهبود کیفیت ارائة خدمات و ارتقای رضایت کاربران، دلپذیری در محیط کار، و افزایش انگیزه و علاقة کارکنان به کار بهتر می‌باشد که در نهایت، رشد و توسعة مراکز اطلاع‌رسانی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، این مراکز نیز از آشنایی با شیوه‌های اندازه‌گیری بهره‌‌وری بی‌نیاز نخواهند بود. بهره‌وری یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد یک نظام است. در دهه‌های اخیر به اندازه‌گیری و بهبود بهره‌وری نیروی انسانی، خلاقیت و نوآوری و تجزیه و تحلیل‌های کارشناسی اهمیتی ویژه داده شده است و تفکر و تلاش برای شناسایی مشکلات و مسائل و راه‌ها و طرح‌های جدید به منظور استفادة مفیدتر و بهتر از منابع، به بهره‌وری تعریف شده است. بهره‌وری، به زبان ساده عبارت است از رابطة بین ستاده‌های یک نظام و نهاده‌های فراهم‌شده برای تولید ستاده‌ها. رابطة علّی بین بسیاری از متغیرها و عوامل مؤثر بر بهره‌وری، بسیار پیچیده است. در یک مرکز اطلاع‌رسانی با توجه به حجم بالای نهاده‌ها، تلاش در جهت افزایش کارآیی و بهره‌وری ضروری به نظر می‌رسد."