پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

امروزه اطلاعات منتشر شده در مجلات پایه شکل گیری بسیاری از تحقیقات می باشد. ولی افزایش سریع حجم مدارک و توسعه رشته های علمی موجب پیدایش مشکلاتی در دستیابی به اطلاعات منتشر شده است. برای محققانی که در زمینه های گوناگون علمی دست اندرکار پژوهش هستند مطالعه کلیه مدارکی که در زمینه تخصصی آنها منتشر شده است امکان پذیر نیست و یکی از طرق راهیابی سریع به محتوای مدارک علمی و خصوصاً مقالات “عنوان” است. عنوان هر اثر جلوه ای از هویت آن اثر است و به تعبیری نخستین جلوه ای از متن است که خواننده با آن روبرو می شود.

نقش غیرقابل انکار پایگاههای اطلاعاتی در اطلاع رسانی موضوعی نیست که بتوان از آن چشم پوشی نمود بدین جهت و با توجه به تدارک وسیعی که در زمینه ایجاد پایگاههای اطلاعاتی در حوزه اطلاع رسانی صورت گرفته و می گیرد, مطالعه در زمین ساختار, منابع اطلاعات, سازماندهی, ذخیره و بازسازی اطلاعات در این پایگاهها از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله به مطالعه پیرامون ساختار, ذخیره و بازیابی اطلاعات در پایگاههای اطلاعاتی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران پرداخته و همپوشانی بین آنها را بطور اجمال مورد بررسی قرار می دهد.

Z39.50 نام یک استاندارد ملی و توافق نامه ای برای بازیابی اطلاعات از سیستم های مختلف کامپیوتری است. این توافق نامه امکانات لازم را برای جستجو و بازیابی اطلاعات در اختیار مشتری (کاربر سیستم کامپیوتری مبدا) قرار میدهد. در این روند جستجو و بازیابی, دانستن زبان مورد استفاده خدمتگزار (کامپیوتر مقصد) الزامی نیست. این مطالعه کاربرد بالقوه توافق نامه شبکه کتابخانه ای ANSI/NISO Z39.50 را به عنوان یک محیط مشتری خدمتگزار برای ایستگاه کاری محقق بررسی میکند. همانطور که خواهیم دید Z39.50 کاملاً مناسب احتیاجات اطلاعاتی این محیط است و ابزار اساسی را برای یک محیط انعطاف پذیر که در دو انتهای این ارتباط مستقل از فروشنده است ارائه می کند.

در این مقاله ثابت می شود که میتوان با ترکیب مطالب تعدادی منبع ماشین خوان (machine-readable)بانک واژگان ساخت. همچنین درباره اطلاعاتی بحث می شودکه در واژه هست و در بازیابی اطلاعات (information retrieval) و دیگر حوزه های پردازش زبان نظیر رابطه های بانک اطلاعات (database interfaces) و نظامهای خود کاربرگه آرائی به کار میرود. ساختار بانک واژگان که در نظام مدیریت بانک اطلاعات رابطه ای اراکل (Oracle Relational Database) (Management System) طرح جدولهای موجود در بانک مذکور نیز توصیف خواهد شد. دستیابی به بانک علاوه بر فهرست الفبائی سنتی از راه ریشه به مشتق و برعکس و از راه روابط واژگانی ومعنائی کلمه ها نیز میسّر است به طوری که بانک هم به صورت تزار روس و هم به شکل فرهنگ لغت به کار می رود. بانک مورد نظر دارای فهرستی بی انتها (open-ended) و تعریف دار (Self-defining) است. ویژگی واژه های هر جدول در خود بانک نیز مشخص شده است. این بانک را میتوان به راحتی و بایک رابط (SQL) که افزایش واژه های جدید به جدولها را آسان میکند گسترش داد.

حجم روزافزون انتشارات, هزینه سنگین تهیه اطلاعات و نگهداری آن, کمبود بودجه, کمبود نیروی انسانی و چندین عامل دیگر بخصوص در چند دهه اخیر کتابخانه ها و مراکز اسناد را بیش از پیش به پذیرش این واقعیت سوق داده است که خرید و نگهداری تمامی اطلاعات مورد نیاز جامعه استفاده کننده اش امکان پذیر نیست و از این رو به سمت سیاست “دسترسی” به منابع اطلاعاتی گرایش پیدا کرده اند. در این مقاله نویسنده سعی کرده است ضمن معرفی ابزارهای دسترسی به اسناد و مدارک, الگویی مناسب برای خدمات تحویل مدارک را نیز ارایه کند.

در سال 1974 میلادی زمانی که شبه قاره هند به دو کشور هند و پاکستان تقسیم شد, سهم ناچیزی از مؤسسات تحقیقاتی از جمله دانشگاهها نصیب پاکستان گردید ولی دولت وقت که دریافته بود در هرکشور نوپا ایجاد زیربنایی محکم برای بنای استوار و وسیع تحقیقات, کلیدی است که درهای بسته را به روی صنعتی شدن, تولید وتوسعه اجتماعی – اقتصادی می گشاید, نیاز شدید به تأسیس مؤسسات, سازمانها و شوراهای تحقیقاتی را از همان ابتدا احساس نمود.