در این پژوهش اطلاعات کمّی و توصیفی از امکانات ارائة خدمات اطلاع رسانی در کتابخانه‌های دانشگاه تهران از جمله دستیابی به اطلاعات منابع، و انواع برگه‌دان‌ها، فهرست‌های چاپی، پایانه‌های رایانه‌ای، چگونگی دستیابی به منابع، ساعات کار کتابخانه‌ها، چگونگی عضویت، وضعیت امانت از نظر تعداد عنوان‌ها و طول مدت امانت، انواع امانت و چگونگی مبادلة منابع و اطلاعات آن، گردآوری شده است. یافته‌های پژوهش به جدولهایی تبدیل و با توجه به نظرات صاحبنظران کتابداری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در نهایت نتایج و پیشنهادهایی ارائه شده است.
همه ما در یک «محیط اطلاعاتی» زندگی می‌کنیم. از بُعد جغرافیایی این محیط شامل محیط اطلاعاتی جامعه عرب می‌باشد. مطالعه نشان می‌دهد که هیچ نظام مشخص و مدون اطلاعاتی در این محیط دیده نمی‌شود؛ از اطلاعات تولید شده، میزان آن، کیفیت و شکل آن ، اطلاعات کامل و صحیحی در دست نیست؛ پژوهشگران حوزه‌های مختلف شناسائی نشده‌اند؛ موضوعات اساسی که باید برروی آنها پژوهش صورت پذیرد اولویت‌بندی نشده و زیرساخت‌های لازم برای تبادل اطلاعات فراهم نشده‌اند. سیاست‌های کلان ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در ارتباط با نظام‌های اطلاع‌رسانی طراحی و طرح‌ریزی نشده‌اند و شبکة مناسبی برای ثبت و ضبط و تبادل اطلاعات به وجود نیامده است. در این مطالعه سعی شده است شمای کلی این محیط تحت مقولات فناوری، نیروی‌انسانی آموزش‌دیده و متخصص، زیرساخت‌های ارتباطی، مسایل مربوط به فرهنگ و توسعة فرهنگی، عوامل درون محیطی و برون محیطی، مسایل مربوط به بومی‌کردن و درونی‌کردن شبکه‌ها، ارتباط دانشگاه با جامعه، آموزش و نظام‌های اطلاع‌رسانی ترسیم شود.
همه ما در یک «محیط اطلاعاتی» زندگی می‌کنیم. از بُعد جغرافیایی این محیط شامل محیط اطلاعاتی جامعه عرب می‌باشد. مطالعه نشان می‌دهد که هیچ نظام مشخص و مدون اطلاعاتی در این محیط دیده نمی‌شود؛ از اطلاعات تولید شده، میزان آن، کیفیت و شکل آن ، اطلاعات کامل و صحیحی در دست نیست؛ پژوهشگران حوزه‌های مختلف شناسائی نشده‌اند؛ موضوعات اساسی که باید برروی آنها پژوهش صورت پذیرد اولویت‌بندی نشده و زیرساخت‌های لازم برای تبادل اطلاعات فراهم نشده‌اند. سیاست‌های کلان ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در ارتباط با نظام‌های اطلاع‌رسانی طراحی و طرح‌ریزی نشده‌اند و شبکة مناسبی برای ثبت و ضبط و تبادل اطلاعات به وجود نیامده است. در این مطالعه سعی شده است شمای کلی این محیط تحت مقولات فناوری، نیروی‌انسانی آموزش‌دیده و متخصص، زیرساخت‌های ارتباطی، مسایل مربوط به فرهنگ و توسعة فرهنگی، عوامل درون محیطی و برون محیطی، مسایل مربوط به بومی‌کردن و درونی‌کردن شبکه‌ها، ارتباط دانشگاه با جامعه، آموزش و نظام‌های اطلاع‌رسانی ترسیم شود.
کارآمد شدن دانشجویان در هر زمینه، چیزی فراتر از آموخته‌های نظری کلاس درس را می‌طلبد و نتایج مثبتی که از همپاشدن علم با عمل حاصل می‌شود بر هیچ‌کس پوشیده نیست. رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. برنامة کار عملی که برای دانشجویان این رشته در نظر گرفته شده همانند بسیاری از دیگر رشته‌ها با عنوان کارآموزی و کارورزی بیان می‌شود. با بررسی‌های انجام شده توسط نویسندگان، به نظر می‌رسد که برای انجام یک کارورزی صحیح و موثر عواملی همچون مدیریت، برنامه‌ریزی صحیح، نوع کار ارائه شده به کارورز، میزان اعتبار دورة کارورزی، و حمایت‌های جانبی از کارورز دخیل هستند.این نوشته در پی آن است که توجه صاحبنظران این رشته را در خصوص استفادة بهینه از استعداد بالای نیروی دانشجویی به خود جلب کند.
در فهرست‌های پیوسته، تجسس بر اساس کلیدواژه‌های موضوعی، درصد قابل توجهی از جستجوها را به خود اختصاص می‌دهد و در مطالعات مختلف در این ارتباط بویژه در آمریکا، این درصد به میزان بیش از 50% ذکر شده است. به لحاظ اهمیت تجسس موضوعی در نظام فهرست پیوسته برای جستجوکنندگان، تلاش‌های زیادی توسط پژوهشگران و طراحان نظام فهرست پیوسته برای افزایش کارآیی نظام، و سهولت تجسس‌های موضوعی صورت پذیرفته و در حال انجام است. در این مقاله بعد از ارائة توصیفی کوتاه از تجسس موضوعی، به دانش لازم برای تجسس موضوعی پرداخته شده است. ادامة این مقاله نیز به مسائل کاربران در هنگام تجسس موضوعی، بهینه‌سازی ساختار فهرست پیوسته، و استاندارد بازیابی اطلاعات یعنی استاندارد «زِد 50/39» اختصاص دارد.
این پژوهش با هدف سنجش میزان حضور ایرانیان در «نمایه‌نامة استنادی علوم» در سال‌های 1993 تا 1997 اجرا شده است و تلاش گردیده در آن، تصویری عینی از فعالیتهای علمی در سطح ایران و جهان ارائه شود. برای این منظور تولید اطلاعات علمی ایرانیان در قالب مقالات و در زمینه علوم پایه از «نمایه‌نامة استنادی علوم» استخراج شده و وضعیت ایران با جهان مقایسه شده است.نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد یکد هم درصد از تولید مقالات علوم پایة جهان به ایران اختصاص دارد. بیش از نیمی از فعالیتهای علمی ایرانیان (8/52 درصد) در زمینة تولید مقالات علوم پایه بوده است که از بین رشته‌های مختلف علوم پایه، رشت ة شیمی با داشتن 23/55 درصد از کل تولید مقالات علوم پایه، بیش‌ترین تعداد مقالات علوم پایه را به خود اختصاص می‌دهد. بعد از آن به ترتیب 91/25 درصد مقالات در زمینة فیزیک، 29/12 درصد در زمینة ریاضی، 99/4 درصد در زمینة زیست‌شناسی و 58/1 درصد زمین‌شناسی می‌باشند. به تفکیک رشته‌های علوم پایه سهم ایران در جهان، 14/0 درصد در شیمی، 087/0 درصد در فیزیک، 17/0 درصد در ریاضی، 02/0 درصد در زیست‌شناسی و 063/0 درصد در زمین‌شناسی می‌باشد.
ایجاد امکان دسترسی مستقیم به خدمات کتابخانه‌ها و بهره‌مندی از خدمات آنها به عنوان روش پیشنهادی برای تکمیل روش «امانت بین کتابخانه‌ها»، حدود پنج سال پیش از سوی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران پیشنهاد و در قالب «طرح تعمیم خدمات کتابخانه‌های تخصصی به افراد غیر عضو» طی سال‌های77ـ1374 به صورت آزمایشی به مرحله اجرا درآمد. بر اساس این طرح، افراد زیر پوشش می‌توانستند با ارائة کارت عضویت در طرح، به کتابخانه‌ها مراجعه و از کلیه خدمات آنها در محل استفاده کنند و در صورت نیاز با ارائه کارتی به نام کارت امانت، کتاب مورد نیاز خود را برای مدتی به امانت گیرند. این طرح با زیر پوشش قرار دادن 190 کتابخانة وابسته به 64 دانشگاه و مؤسسة پژوهشی زیر پوشش وزارت فرهنگ و آموزش عالی، که در مجموع دارای212/391/5 جلد کتاب بودند، تمهیداتی را برای دسترسی مستقیم حدود 772/36 دانشجوی تحصیلات تکمیلی و 565/15 عضو هیئت علمی رسمی و رسمی آزمایشی زیر پوشش به این منابع را فراهم آورد که در مجموع، در طول اجرا ی آزمایشی، 020/19 جلد کتاب در سطح 148 کتابخانه، 54 دانشگاه و موسسة پژوهشی موجود در 31 شهر کشور توسط179/7 دانشجوی تحصیلات تکمیلی و 520 عضو هیئت علمی مورد استفاده قرار گرفتند. این مقاله، به بررسی عملکرد این طرح در طول اجرای آن با توجه به میزان ارتباط دانشگاه‌ها و موسسه‌های پژوهشی زیر پوشش طرح از نظر تبادل کتاب با یکدیگر با در نظر گرفتن پراکندگی آنها در سطح شهرهای کشور، گرایش موضوعی و زبان کتاب‌های مبادله شده،تراکم میزان مبادلات در ماه‌ها، فصل‌ها و سال‌های مختلف و میزان خسارت‌های وارد شده در حین اجرای طرح می‌پردازد. برای سهولت توصیف و تحلیل داده‌های موجود در گزارش، از جدول و نمودار نیز استفاده شده است.
اطلاع‌رسانی اساساً بین رشته‌ای است و همة پدیده‌هایی را که در انتقال اطلاعات دخالت دارند، از تولیدکننده تا مصرف‌کننده، شامل می‌شود. برنامة درسی باید به تمام اجزای این چرخة انتقال اطلاعاتی بپردازد، زیرا که تمام آنها با یکدیگر تعامل دارند و آگاهی از این تعاملات در طراحی و مدیریت کارآمد خدمات اطلاعاتی اهمیت دارد....
این مقاله برخی از جنبه‌های مربوط به بافتار تاریخی و اجتماعی و علوم اطلاع‌رسانی و مؤسسات اطلاع‌رسانی بررسی می‌کند. نقطة آغاز این بحث، سخنرانی فیلسوف اسپانیایی «خوزه اورتگا وای گاست» در سال 1934 دربارة تاریخ کتابداری است. «اورتگا» از سویی به تحلیل کوتاهی از نیاز اجتماعی به کتاب و وظایف کتابداران از دیدگاه تاریخی می‌پردازد. او کتابخانه‌ها را با روشی کلاسیک در بستر تاریخ تمدن، و با پارادایم دهة 30 که در آن، کتابخانه یک نهاد اجتماعی به شمار می‌آمد بررسی می‌کند. از سوی دیگر، وی به پدیده‌های تازه در دنیای دگرگون شوندة دانش توجه دارد. مقاله از این نقطة آغاز، با توجه به مفاهیم متغیر ساختاری، کانون‌ها و محتوای این رشته، ] امکان و [ چگونگی تأثیر دگرگونی‌های تاریخی بر علوم اطلاع‌رسانی (و طلیعه‌دار آن، یعنی علوم کتابداری و سندداری) را در دهة کنونی بررسی می‌کند. پارادایم‌ها و چارچوب‌های بررسی شده عبارت‌اند از: پارادایم پیش از جنگ که کتابخانه را نهادی اجتماعی به شمار می‌آورد؛ پارادایم فیزیکی؛ دیدگاه شناختی؛ و نگرش‌های گوناگون دهة 90 میلادی که نشان‌دهندة گرایش جدید به نوعی یکپارچگی در بُعد اجتماعی می‌باشد که مبنای آن، از جمله بر جامعه‌شناسی علم، هرمنوتیک، و نشانه‌شناسی استوار است.
کتابداران مرجع بیش از پیش به این نتیجه می‌رسند که خدمت مرجع ـ در نقش اصلی آن، یعنی مساعدت به جویندگان اطلاعات در هنگام ضرورت ـ دچار مشکل شده است. تشخیص روندی که موجب این بی‌ثباتی می‌شود بتدریج با سهولت بیش‌تری ممکن می‌شود: 1. همگام با افزایش استفاده از اینترنت در جامعه، کتابخانه‌ها با کاهش استفاده از خدمات میز مرجع مواجه می‌شوند. 2. بسیاری از استفاده‌کنندگان می‌گویند که هر چه می‌خواهند در اینترنت می‌یابند، و در نتیجه نیازی به کتابدار ندارند. 3. کتابداران مرجع قادر نیستند خود را با منابع جدیدی که هر روزه در اینترنت ظاهر می‌شوند هماهنگ کنند. 4. خدمات تجاری به نحوی پیگیر در جذب جویندگان اطلاعات در محل مورد نیاز آنها کوشش می‌کند و خدمات اطلاع‌رسانی رضایتبخشی را به آنان ارائه می‌دهد. ....
