درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۹٬۲۶۱ تا ۹٬۲۸۰ مورد از کل ۷۶٬۷۷۵ مورد.
۹۲۶۱.

مبانی فقهی مشروعیت اجمالی مقوله تشریفات و لزوم تنظیم و مدیریتِ اجرای آن در پرتو بایسته علوّ و سیادت اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی تا اجتهاد سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰ 51 - 76

کلیدواژه‌ها: تشریفات روابط بین الملل علو و سیادت اسلامی فقه امامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۱۵۰
مبانی فقهی مشروعیت آداب و رسومی که در سطح بین الملل، برای روابط بین دولت ها در نحوه برگزاری مراسم رسمی بین رؤسای کشورها، نمایندگان سیاسی و اعضای هیأت های دیپلماتیک و همچنین در کنفرانس ها، همایش ها و مجامع بین المللی و غیر بین المللی که میزبان، خارجی ها (اعم از دیپلمات، بازرگان، جهانگرد و کارشناس) هستند و در قالب تشریفات، اعم از مکاتبات، سفرها، نشست ها، ملاقات ها و مذاکرات اِعمال می گردد، در فقه امامیه، مدون و یکپارچه و صریح، چندان هویدا نیست و گاهی یادگیری این آداب و رسوم در روند ارتباطات و عمل به آن، فاقد مستند فقهی دانسته می شود! برای آنکه تندروی و کندروی ای، که باعث وهن مذهب جعفری شود، صورت نگیرد، این تحقیق عهده دار پاسخ این پرسش است که جواز مقوله تشریفات در عرصه تعاملات بین المللی مستند به چیست؟ و معیار تشخیص عدم جواز آن کدام است؟ تحلیل برآمده از درک (حکم) عقل و سیره عقلا و برخی ادله نقلی حاکی از مشروعیت اجمالی مقوله تشریفات در عرصه ارتباطات بین المللی است. البته این به معنای چشم پوشی و یا نادیده انگاشتن رسوم و سنت های ملی- مذهبی دولت اسلامی نیست و مشروعیت مقوله تشریفات در پرتوی بایسته علو و سیادت اسلامی، در سه محور، تحلیل و تبیین می شود. طبیعتاً هرگونه بی توجهی و اهمال به آن در اجرای تشریفات، موجب خروج از مشروعیت فقهی خواهد شد. این تحقیق با هدف شناخت مبانی جواز مقوله تشریفات و ترسیم بایسته علو و سیادت اسلامی به عنوان بایسته ای فوقانی در تنظیم و مدیریت تشریفات انجام شده ، و نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره های فقهی، با گرد آوری داده های کتابخانه ای میسر است که نتیجه آن، تبیین مبانی جواز مقوله تشریفات در پرتو عنایت به بایسته علو و سیادت اسلامی، در سه محور است.
۹۲۶۲.

تناسب درونی در آیات سوره مائده با تأکید بر ضمانت اجرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸) 139 - 164

کلیدواژه‌ها: تناسب آیات ارتباط صدر و ذیل ضمانت اجرایی حکم سوره مائده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۱۵۷
تناسب آیات با یکدیگر، از مباحث ارزشمند علوم قرآن است. این تناسب و ارتباط در واژگان قرآنی، در درون یک آیه یا آیات هر سوره نمایان است. بدون شناخت صحیحی از آیه، برداشت از قرآن، آن گونه که شایسته است، تحقق نخواهد یافت. بنابراین، با توجه به علم، حکمت و هدف داری خدا، متن قرآن، دارای همگرایی موضوعی و محتوایی در جهت هدف هدایتی و تربیتی است و عناصر محتوایی قرآن، همانند اجزای یک ساختمان، به هم پیوسته و ناظر به یکدیگرند؛ بنابراین، گوناگونی مباحث یک آیه، هرگز به معنی گسستگی مطالب نیست؛ بلکه باید دانست که هرگاه مطالب، این گونه گوناگون هستند، حتماً پای ارتباطی در میان بوده و مناسبتی باعث شده که چنین حالتی پدید آید. این تناسب، می تواند بگونه ای باشد که ذیل آیه، بیانگر علت حکم، و یا فایده حکم و یا ضمانت اجرایی و یا تبیین اجمال پیشین و یا پاسخ به سؤال در تقدیر باشد. این نگارش، در پی یافتن این رابطه ها است؛ تا با استفاده از دستاوردهای علمی، به فهم و تفسیر آیات قرآن کمک کند. در این نوشتار، به تناسب میان جملات و ارتباط صدر و ذیل آیه پرداخته، و آیاتی را که تناسب میان جملات و صدر و ذیل آن ها ضمانت اجرایی حکم است، بررسی شده است؛ و برای این منظور، سوره ی مائده انتخاب شده است.جمع آوری مطالب در این نگارش، کتابخانه ای بوده و روش پردازش به آن ها توصیفی تحلیلی می باشد.
۹۲۶۳.

راوی الحدیث لا یُغنی عن الفقیه باعتراف أهل الحدیث (موافقه الأخباریین فی لزوم الاجتهاد و التقلید)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اصولی سال هشتم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 21 - 44

کلیدواژه‌ها: الروایه الدرایه الملکه القدر الفهم الفقیه روای الحدیث الأخباریون الأصولیون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۶۰
قد یظهر من المحقق الأردبیلی و محکیّ الأخباریین أنَّ تعبیر الأخبار ب (رواه حدیثنا) یَدُل على أنَّ من کان راویاً یصحّ الرجوع الیه و إن لم یکن مجتهدا. فلم نرتض ذلک لشواهد علی خلافه، لکن استعنّا فی ذکرهنّ بکلمات الأخباریین و شُرّاح الکافی و غیره، لیتبین أنَّ اعتبار ملکه الفقاهه و صحّهَ الاجتهاد و التقلید لا ینفرد به الأُصولیون، بل هو اعتراف المُعظَم و أن إنکار الأخباریین لیس فی الحقیقه ناظراً إلی أصل ذلک، بل إلی کیفیه اجتهاد الأُصولیین الشامل لحجیه الاستصحاب و البراءه و ظواهر القرآن و نحوها.
۹۲۶۴.

واکاوی دلالت های واژگانی داستان ابلیس در داستان های متشابه قرآن کریم با رویکرد بافتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 77 - 92

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم دلالت واژه بافت زبانی ابلیس محور جانشینی محور همنشینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۲۱۱
بررسی دلالت واژگان در پرتو نظریه موسوم به بافت متن در علم معناشناسی اهمیت ویژه ای دارد؛ زیرا بررسی لایه های معنایی واژگان، تلاشی در خوانش متن در چارچوب بافت متنی قلمداد می شود و شناخت و آگاهی از دلالت بافت در زبان، در درک چرایی انتخاب واژگان گوناگون سهیم است و مخاطب از نحوه چیدمان و تفاوت در موقعیت های واژگان با تکیه بر دو محور جانشینی و همنشینی به معنا دست می یابد. در پژوهش حاضر کوشیده شده است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر دو محور جانشینی و همنشینی، آیات متشابه داستان وسوسه ابلیس و رانده شدن او از بهشت بررسی ساختاری شوند. برخی از نتایج پژوهش نشان دادند در محور جانشینی، واژگان «وسوس، ازلّ»، «اخرج، اهبط و اذهب» و «اقعدنّ و ازینّ» به مقتضای بافت متنی و فضای حاکم بر داستان، گزینش شده اند و همین امر در انسجام و تکمیل زنجیره معنایی بین واژگان جانشین مؤثر بوده است تا از این طریق به منظور القای مفهوم و معنای مدنظر متکلم، واژگان جانشین در خدمت بافت متن قرار گیرند و بار معنایی جدیدی با توجه به سیاق و آیات پیسین و پسین به فضای داستان بخشند و به نوعی به توسیع معنایی متن منجر شوند.
۹۲۶۵.

واکاوی تصویرسازی ملاصدرا از اخلاق برپایه رویکرد سنجش گرایانه فلسفی در پرتو آراء اندیشمندان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 11 - 23

کلیدواژه‌ها: ملاصدرا اخلاق تحلیل مفهومی مقایسه تطبیقی مبانی فلسفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶ تعداد دانلود : ۱۴۸
ملاصدرا تعریفی از اخلاق ارائه کرده است که براساس طبقه بندی این جستار، تعریف به صفات درونی و ملکه انگاری اخلاق است، اما ملکه نزد وی که بنابر حرکت جوهری قائل به صورت باطنی متمایز در هر مرتبه است، متمایز از ملکه ی پارادایم مشائی است. این مقاله با گذار از تحلیل تعریف وی، در پرتو گفتگوی اثربخش میان صدرا و اندیشمندان، مقایسه تطبیقی و تحلیل مبانی فلسفی او، به بازسازی و به-روزرسازی تلقی صدرا از اخلاق پرداخته است. همچنین بازنمایی انگاره صدرایی براساس عوامل و مبادی رفتار اخلاقی که در سایر علوم اهمیت دارد، از وجوه نوآورانه این جستار است: اخلاق، نوعی بروز و ظهور مرتبه وجودی فرد است، در پاسخ به مواجهات او با موقعیت ها، مسائل، تعارض ها و یا آن چه متضمن یک نیت، تصمیم گیری یا انجام فعلی اختیاری است، در بستری از آنچه در استدلال خویش یا جامعه، خوب و بد شناخته می شود که فرد در ارائه این پاسخ از تمامی ظرفیت های درونی و درونی شده وجودی خود (شناخت و ابزارهای معرفت، نیروهای سرشتی، انگیزش و عاطفه، نیروهای بدنی و ...) و البته با اولویت مبادی فکری، بهره می جوید و این پاسخ به اشکال مختلفی چون رفتار بیرونی و یا نوعی گفتگوی با خود (تفکر، تصمیم و استدلال اخلاقی، نیِّات) و دیگران (با انواع زبان) نمود می یابد.
۹۲۶۶.

کاوشی نو در ادله فقهی افضای صغیره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۴ 231 - 252

کلیدواژه‌ها: افضا صغیره حرمت ابدی نفقه دیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۱۹۰
افضای دختر نابالغ احکام و پیامدهای مختلفی دارد و از زوایای متعدّدی قابل بررسی و کاوش است. اهمیت موضوع و اختلاف فقیهان درباره ی برخی از احکام آن، ضرورت واکاوی مجدّد ادله ی ثبوت آثار و پیامدهای افضا را بیش ازپیش می نمایاند. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده و با بهره گیری از منابع اسنادی و کتابخانه ای به کاوش در ابعاد این موضوع پرداخته، درصدد طرح ادله ای برای بازنگری در این موضوع فقهی است. به نظر می رسد در صورت مناقشه در ادله ی مثبت آثار فقهی افضا و اثبات زوال اتصاف به این عنوان، وجوب شرعی امتثال برخی آثار شرعی آن نیز قابل طرح و رد باشد، به ویژه که در این عصر، علم پزشکی و جراحی پیشرفت کرده است این سؤال پیش می آید که اگر عیب افضا به وسیله عمل جراحی یا با وسایل دیگر از میان برود، آیا آثار فقهی مترتب بر افضا نیز ساقط می گردد یا نه؟ ادله ی مورد استناد حرمت ابدی و وجوب نفقه ی افضاشده، حتی در صورت بینونت و ازدواج با مرد دیگر، بر پایه اساس محکمی تکیه ندارد. نتیجه ی به دست آمده درباره ی تأثیر علاج افضا در اسقاط آثار فقهی افضا، مثبت است؛ زیرا علت ایجاد آثار، وجود عیب افضا بوده است و هنگامی که با مداوا و عمل جراحی، آن عیب از بین برود، این امر به معنای زوال علت آثار نیز است و به تبع آن، معلول که حرمت ابدی است، از بین می رود.
۹۲۶۷.

شیوه روش شناسی تحلیلی لغویان

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال چهارم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۴ 86-103

کلیدواژه‌ها: مبنای ادبی مکتب ادبی منهج پژوهشی هدفمند ادبا فقه اللغه رابطه لغت با قرآن و حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۲۲۷
یکی از دانش هایی که در فهم بهتر متون قرآن و سنّت کمک می کند دانش « فقه اللغه» است. اندیشمندان فقه اللغه روش هایی برای ارائه اطلاعات از لغات عرب داشته اند. شناخت روش های آنها، مرحله ای در تکمیل مطالعات این دانش است. شیوه شناخت روش های دانشیان فقه اللغه مسئله این تحقیق بوده که مقاله حاضر در صدد پاسخ به آن است. این نگاشته ضمن روشن ساختن مسیر پژوهش، امکان مقایسه بین ویژگی های لغویان را فراهم کرده و روش شناسی را آسان، یکدست و هدفمند می کند. شیوه شناخت از سه محور «اطلاعات هویتی»، «اطلاعات علمی» و «ویژگی های علمی لغوی» به دست می آید که هرکدام دارای سه مرحله است: «مراجعه به خودنوشت های لغوی»، «مراجعه به آثار تاریخی و شبه تاریخی» و «مهندسی معکوس از آثار لغوی». شناخت، مدل سازی و ارزیابی روش افراد توانمند در فهم متن ضمن ایجاد زمینه مراجعه آگاهانه به آثار ایشان، توان مقایسه آن با روش های رقیب و تعیین روش برتر را فراهم و در نهایت روش فقیه و محدّث در کشف مراد جدی متکلم (استظهار) را تکامل می بخشد. متن حاضر، تقریر بخشی از مباحث حجت الاسلام و المسلمین محمّدمهدی احسانی فر در کلاس فقه اللغه است که پس از تدوین و افزودن برخی مطالب، منتشر می شود.
۹۲۶۸.

نگرشی انتقادی به قاعده «حذف المتعلّق یفید العموم»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اصولی سال هشتم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 87 - 112

کلیدواژه‌ها: حذف متعلق عموم اطلاق تناسب حکم و موضوع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۱۷۰
یکی از قواعدی که فقها از زمان شکل گیری علم فقه در فرایند استنباط از آن بهره جسته اند قاعده «حذف المتعلّق یفید العموم» است. با اینکه فقهای متقدم در مباحث اصولی خود این قاعده را معتبر نمی دانند، در مباحث فقهی در ابواب متعددی به آن تمسک جسته اند. در ادوار متأخر نیز فقها در تمسک به این قاعده اختلاف نظر پیدا کرده اند. ایشان برای اثبات حجیت این قاعده به ادله ای همچون فهم عرفی، اطلاق، دلالت اقتضا و ترجیح اقرب المجازات استناد کرده اند. با توجه به اینکه این قاعده، در علم فقه کاربرد گسترده ای دارد و تا کنون پژوهشی مستقل در آن صورت نگرفته است، ارائه تحقیق جامعی در این زمینه لازم می نماید. در این نوشتار که با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای انجام گرفته، پس از بررسی ادله حجیّت قاعده، این نتیجه حاصل شد که ادله مذکور برای اثبات اعتبار آن کفایت نمی کند و نمی توان به صرف حذف شدن یک متعلق، اراده عموم را نتیجه گرفت، بلکه در هر مورد باید با توجه به قراین موجود، گستره شمول معنای مراد متکلم را مشخص کرد و در صورت نبود قرینه ای معتبر باید حکم به اجمال کلام کرد.
۹۲۶۹.

نقش کنش های گفتاری و راهبردهای کلام در تبیین آیات داستان موسی(ع) (مطالعه موردی سوره شعراء)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 59 - 78

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم موسی (ع) کارگفت اثر باگفته راهبرد کلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۴۷
از عوامل موثر در فهم کارگفت های قرآنی، مقتضای حال متکلّم و مخاطب و قصد مخاطبه است. نظریه «کارگفت» از «سرل» در دانش کاربرد شناسی با عناوینی چون: اغراض ثانویه و اغراض ادبی در علم معانی مطابقت دارد. سرل اثرات این کار گفت را به «اثرات در گفته» و «اثرات با گفته» تقسیم کرده است. «اثرات با گفته» نتیجه جانبی برآمده از مجموع کارگفت هاست. کارگفت های غیر مستقیم به اطلاعات پس زمینه ای مشترک میان متکلم و مخاطب نیاز دارد که از جنس زبان و غیر زبان است و مخاطب با تکیه بر عقلانیت حاکم بر ارتباط کلامی خود، مخاطبه و مفاهیم نهفته درون آن را استنباط می کند. استفاده متکلم از بیان غیرمستقیم با مفهوم ادب گفتاری، جایگاه مهمی دارد. پژوهش حاضر بر اساس بافت موقعیتی آیات با روش توصیفی_تحلیلی به برخی کارگفت های مستقیم و غیرمستقیم می پردازد. برخی از کنش ها عبارتند از کنش توصیفی، عاطفی و اعلامی که در مخاطبه های فرعون، موسی و ساحران با راهبردهای کلام وجود دارد. برای نمونه زمانی که فرعون قصد دارد در یک مخاطبه عمومی، دعوت الهی موسی را تخریب نماید، از ساحران یاری جسته و با راهبرد ایجابی، کنش ترغیبی را جهت توانمندی سحر آنها به کار می برد و منتظر اثرات با گفته مورد انتظار خویش است؛ ولی به یک باره پس از انجام معجزه موسی، ساحران کنش عاطفی خویش را به سوی خدای یگانه ابراز می کنند و کنش های تهدیدی او را با راهبرد صراحت کلام و اعلام ایمان به خدای واحد پاسخ می دهند و هیچ اثر «با گفته ای» مطابق انتظار فرعون نشان نمی دهند.
۹۲۷۰.

بررسی دیدگاه «اکتناه ناپذیری ذات حق» در عرفان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: انوار معرفت (حکمت عرفانی) سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۱) 49-64

کلیدواژه‌ها: ذات حق اکتناه ناپذیری معرفت حق معرفت اجمالی معرفت تفصیلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸ تعداد دانلود : ۱۵۰
با نگرش فلسفی و کلامی، امکانِ معرفت صفات و فعل حق، بالتفصیل و معرفت ذات حق، بالاجمال مورد اتفاق است؛ ولی در معرفت شناسی عرفانی، معرفت حق از طریق تجلیات امکان پذیر و ذات حق، صرفاً متعلق شناخت خود حق قرار می گیرد و ذات او معلوم احدی حتی برای کمّلین از اولیا نیز نخواهد بود؛ چراکه ذات بما هو ذات در عرفان، برخلاف «ذات در فلسفه و کلام» به معنای حقیقتی است که ظهور و تجلی ندارد و ورای تجلیات حقی و خلقی است که «اهل الله»، از آن با تعابیری چون «غیب الغیوب»، «کنز مخفى» و «مقام لااسم و لارسم» یاد می کنند. این پژوهش به روش تحلیلی توصیفی ضمن تبیین مفهومی ذات، اکتناه ذات و بیان ویژگی های این دو تعبیر کلیدی در عرفان، به لوازم دیدگاه اکتناه ناپذیری ذات حق پرداخته است و در پایان دو چالش «امکان ناپذیری معرفت حق» و نیز «امکان معرفت اجمالی ذات» را بررسی می کند.
۹۲۷۱.

بررسی و نقد راه حل های غزالی در مسئله شرور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 185-202

کلیدواژه‌ها: شرور غزالی نظام احسن حسن و قبح فاعلیت الهی جبران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۰ تعداد دانلود : ۱۱۵
یکی از مهم ترین مسائل در فلسفه دین و کلام جدید مسئله «شر» است که توجه جدی متفکران در همه ادیان و نحله ها را به خود جلب کرده است. این مسئله در کلام اسلامی صورت دیگری پیدا می کند و با عنوان «مسئله شرور» طرح می شود. تا جهان ماده باقی است، جدال با شر هم ادامه دارد و باور دینی نسبت به صفات عدالت، حکمت و رحمانیت خداوند در معرض هجوم غیرمتدینان واقع می شود، بدین روی مقاله حاضر می کوشد تا تقریر و تحلیلی از پاسخ های غزالی، عالم مسلمان اشعری که تلاش زیادی برای حل مسئله شرور نموده است، ارائه دهد. این نوشتار به شیوه «کتابخانه ای»، آثار این متکلم را بررسی کرد و ضمن تلاش برای فهم و ارائه پاسخ های وی، به توصیف و تحلیل رویکردها و مبانی آنها پرداخته است. شش پاسخ از میان آثار غزالی استخراج شد که از میان آنها، برتری خیرات نسبت به شرور، نظام احسن، شرور به مثابه عامل رشد و نظریه «جبران» قابل قبول تر به نظر می رسند.
۹۲۷۲.

فمینیسم و تأثیر آن بر تفاسیر آیات اختلافی بین زن و مرد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ 161 - 184

کلیدواژه‌ها: قرآن زن تفسیر جنسیت حقوق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۴۱
تأثیر جنسیت در فهم متون یکی از مباحثی است که در دهه های اخیر در حوزه فهم متون دینی مطرح شده است. با ورود دانش های فمینیستی، این نظریه حتی تا خوانش زنانه متون دینی و اسلامی پیش رفته است. هدف این پژوهش ترسیم جایگاه و شخصیت اجتماعی زن در بر تفاسیر آیات اختلافی بین زن و مرد در قرآن کریم است، موضوعی که موجب اتهامات ناروایی علی الخصوص در جوامع غربی به دین مبین اسلام شده است تا با تبیین و جمع عرفی میان روایاتِ به ظاهر معارض مربوط به زن و تشخیص احادیث صحیح از سقیم به رفع شبهات اقدام کند. در این پژوهش سعی گردیده است با روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای مفاهیم تفاسیر با رویکرد عقلی- اجتهادی، از قرن سوم هجری تا قرن پانزدهم ذیل این آیات اختلافی و از دیدگاه مفسران فمینیسم، میزان اثرگذاری این جریان فکری در آثار تفسیری مفسران در تفاسیر آیات اختلافی بین زن و مرد، مورد مطالعه قرار گیرد.
۹۲۷۳.

زیبایی های معنایی جناس زاید در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 423 - 440

کلیدواژه‌ها: بلاغت اعجاز ادبی اعجاز موسیقایی بدیع لفظی رابطه معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۱۳۵
بدون ش ک، یکی از زیباترین آرایه های لفظی، آرایه ج ناس است که نقش مؤثری در تقویت موسیقی درونی کلام دارد. از دیگر سو، یکی از بارزترین جنبه های اعجاز قرآن کریم نیز اعجاز موسیقایی آن است، به گونه ای که از همان ابتدای نزول، تمامی شنوندگان را غرق در اعجاب می کرده است. اما آنچه در موسیقی لفظی قرآن، بیش از هر موضوعی جالب توجه است؛ ارتباط تنگاتنگ لفظ و معنا با یکدیگر است. هرچند این ارتباط دل انگیز، در همه موارد به آسانی قابل کشف و شناسایی نیست. در این پژوهش که به صورت تحقیقی-تحلیلی انجام گرفته، نمونه هایی از انواع جناس زاید در قرآن معرفی شده و به تبیین مواردی از تناسبات زیبای لفظ و معنا در این شاخه از جناس، پرداخته شده است؛ مواردی که ثابت می کند لفظ و معنا در کلام خداوند، به موازات هم و در خدمت یکدیگرند و زیبایی معنایی آرایه های لفظی در قرآن، اگر بیش تر از زیبایی لفظی آن ها نباشد، کم تر از آن نیست.
۹۲۷۴.

خوانش معمای بی نیازی از دعا در بحران کرونا با رویکرد قرآنی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۱۹ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۳۷ 53 - 74

کلیدواژه‌ها: استجابت دعا ویروس کرونا بی نیازی انسان مفهوم استجابت راهکارهای قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۸۶
دعا نوعی عبادت است که در جهان بینی توحیدی، همواره تسکین دهنده آلام روحی و جسمی انسان به شمار می رود. دعا می تواند به عنوان یکی از راهکارهای مقابله با بیماری کرونا مطرح باشد؛ اما در حال حاضر، با به حاشیه رفتن مسائل و مفاهیم دینی و پررنگ شدن راهکارهای پزشکی، این شبهه مطرح است که اگر با رعایت مسائل بهداشتی، به سلامتی جسمی می رسیم، پس چه نیازی به دعا و توصیه های معنوی وجود دارد؟ پژوهش حاضر به روش عقلی و نقلی، با ابزار کتابخانه ای و پردازش اطلاعات به صورت توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ گویی به این چالش است. از دستاوردهای این تحقیق آنکه پنج دسته از آیات قرآن در مقام پاسخ گویی به این شبهه هستند. دسته اول: آیات دال بر رابطه علی و معلولی بین پدیده ها، که بر طبق آن، شرایط دعا به عنوان جزء العلّه و موانع استجابت دعا با عنوان نبود مانع در تحقق معلول تاثیرگذار هستند. دسته دوم: آیات دال بر تبیین مفهوم استجابت دعا است؛ با این توضیح که استجابتِ دعا، به معنای جواب دادن خدا به ما، قطعی است؛ اما این پاسخ، به معنای تحقق آنچه می خواهیم نیست. دسته سوم: آیات دال بر حکمت است؛ زیراکه بندگان خدا، که دلشان به نور ایمان و عمل صالح نورانی شده، حتی اگر علت عدم استجابت را ندانند، لب به ناشکری نمی گشایند؛ چرا که می دانند یکی از صفات خداوند متعال، حکیم است. دسته چهارم: آیات دال بر سنت آزمایش است تا انسان جایگاه واقعی خود را دریابد. دسته پنجم: آیات دال بر فقر ذاتی انسان است که بر اساس آنها، ادعای بی نیازی از خداوند متعال، مخالف با نص صریح این آیات است.
۹۲۷۵.

ناسازگاری های شجره نامه عیسی

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵) 79 - 109

کلیدواژه‌ها: عیسی نسب نامه یوسف داوود مریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۱۰۳
شجره نامه عیسی مسیح برای مسیحیان از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا عهد عتیق، مسیحای موعود را از نسل داوود دانسته است؛ از این رو برای مسیحیان، بسیار اهمیت دارد که نسل وی را به داوود برسانند. دو انجیل متی و لوقا به تفصیل شجره نامه عیسی مسیح را نقل کرده اند؛ ولی بین این دو نقل، تفاوت های زیادی وجود دارد و این اختلاف ها به یکی از چالش های بزرگ کتاب مقدس تبدیل گردیده است. مدافعان مسیحی، بسیار کوشیدند تا بین این دو شجره نامه، آشتی برقرار کنند. در این مقاله می خواهیم توجیه های مسیحیان را بازبینی و بررسی کنیم که آیا امکان آشتی دادنِ بین این دو شجره نامه، وجود دارد یا خیر؟ 
۹۲۷۶.

فرایند قانونی شدن عهد عتیق در یهودیت و مسیحیت

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۶) 83 - 108

کلیدواژه‌ها: تورات قانونی عهد عتیق یهودیت مسیحیت کتاب مقدس عبری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۴۲
در طول دوران عهد عتیق یعنی از زمان حضرت موسی تا زمان حضرت عیسی8، در جامعه یهودی کتاب های پرشماری نوشته شده بود. این کتاب ها گاه مشتمل بر گزارش های تاریخی بود، گاهی در بردارنده تعالیم ایمانی و احکام شریعت و در برخی موارد نیز مشتمل بر پیشگویی بود. مشکلی که بعدها گریبان گیر جامعه یهودی و در دوران عهد جدید، گریبان گیر مسیحیان گردید، مسأله انتخاب کتاب های معتبر بود. رهبران یهودی و بعدها رهبران مسیحی می بایست برای تعیین کتاب های مقدس دست به کار می شدند تا جامعه را از سردرگمی در مورد گزارش ها و تعالیم متفاوت این کتاب ها رها سازند. البته این مشکل خود زمینه ساز مشکل دیگری گردید؛ زیرا در انتخاب این کتاب ها، اختلاف نظر فراوانی به وجود آمد. نوشتار حاضر به بررسی این موضوع که تحت عنوان فرایند قانونی شدن عهد عتیق مطرح می شود، می پردازد. در این نوشتار ابتدا به بررسی مراحل تاریخی و فرایند قانونی شدن عهد عتیق در میان یهودیان می پردازیم و سپس مسأله قانونی شدن این مجموعه، در جامعه مسیحی را بررسی می کنیم.
۹۲۷۷.

خوانشی بر سیره ی رضوی در الگوی خانواده ی تراز اسلامی براساس مدل تحلیل محتوای کیفی -استقرایی

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 117 - 130

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) سبک زندگی خانواده تراز اسلامی تحلیل محتوای کیفی استقرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۱۶
خانواده، نهاد مقدسی است که بر سلامت روحی و روانی افراد، فرهنگ و عقاید جامعه و انتقال و گسترش تمدن اسلامی، تأثیر شگرف دارد. امروز تلاش نظام های سلطه جوی جهانی در راستای تقدس زدایی از خانواده معطوف شده و مکاتبی چون لیبرالیسم در تعارض با بنیان های خانواده، فردگرایی و مسئولیت گریزی را رواج می دهند. گسترش این موضوع به اندازه ای است که نمود آن در جامعه اسلامی به وضوح دیده می شود. در این پژوهش تلاش شده است با تحلیل محتوای کیفی استقرایی روایات معصومین: و به ویژه امام رضا7 و نگاهی راهبردی و کلی نگر به نهاد خانواده، معضلات آن برطرف شود. به طور کلی روایات استخراج شده در موضوع خانواده ی تراز اسلامی را می توان به سه بخش دیدگاه های نظری امام رضا7 درباره خانواده، راهکارهای عملی تحکیم خانواده و وظایف اعضای خانواده تقسیم کرد. لازم به ذکر است که استفاده از راهکارهای معصومین: برای تغییر در نگرش ها و سیاستگذاری ها، گام بزرگی در جهت رشد و تکامل جامعه و ارائه الگوی مطلوب خانواده تراز اسلامی است.
۹۲۷۸.

شاخصه های رخداد زبانی قرآن در دوگانه «گفتار/نوشتار» با تأکید بر احادیث اهل بیت(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 133 - 157

کلیدواژه‌ها: گفتار نوشتار زبان قرآن رخداد زبانی سبک بیانی زبان شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۲۸۱
گفتاری یا نوشتاری بودن زبان قرآن از موضوعات نوپدید در قرآن پژوهی معاصر است که پذیرش هر دیدگاهی در این باب، نوع رویکرد به کلام الهی و فهم آن را متفاوت می سازد. با وجود نگارش آثاری چند پیرامون این موضوع، بسیاری از نگاشته ها به تمایز میان دوگانه «گفتار/نوشتار» با دوگانه «گفتاری/نوشتاری» توجه نکرده و لذا دچار خلط بین مفهوم «نوشتار» و «نوشتاری» از یک طرف و مفهوم «گفتار» و «گفتاری» از طرف دیگر شده اند. جستار حاضر در روشی توصیفی-تحلیلی با تبیین تفاوت میان دوگانه های مذکور و تفکیک حوزه پژوهش هر کدام، قرآن را به مثابه رخداد زبانی لحاظ کرده و مبتنی بر روایات به بررسی شاخصه های آن در دوگانه «گفتار/نوشتار» پرداخته است. بررسی انجام گرفته نشان می دهد قرآن کریم تلفیقی از شاخصه های گفتار (همچون حضوری بودنِ رابطه زبانی، وابستگی زیاد به واحدهای زبرزنجیری) و شاخصه های نوشتار (مانند تعیّن پیشانزولی متن، یکسویه بودن ارتباط زبانی) را دارا می باشد.
۹۲۷۹.

جستاری در شعار «کُلُّ یَوْمٍ عاشُورا وَکُلُّ أَرْضٍ کَرْبَلا « سیر تاریخی شکل گیری، معناشناسی و صحت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 257-274

کلیدواژه‌ها: نقدالحدیث شعار عاشورا روایات عاشورایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۲ تعداد دانلود : ۲۸۲
«شعارهای عاشورایی» پیام هایی رسا و آگاهی بخش، برگرفته از فرهنگ غنی عاشوراست که عمدتاً ریشه در بیانات امام حسینR دارد؛ این شعارها به طور کلی به چهار دسته تقسیم می شود: 1. انتساب آن ها به امام حسین قطعی است؛ 2. «نقل به معنا» شده است و نقل لفظ آن ها در مصادر اصیل وجود ندارد؛ 3. «مضمون» آن ها در روایات قطعی الصدور ملاحظه می شود؛ 4. ساختگی است و به واسطه اطلاق، عمومیت و افاده مفهومی غلط، نمی توان پذیرفت که از ناحیه امام صادر شده باشد. در این میان، برای شعار «کُلُّ ی َوْمٍ ع اشُوراء وَ کُلُّ أَرْضٍ کَرْبَلا ء» به عنوان روایت معصوم، سندی وجود ندارد ولی با توجه به منابع روایی، این شعار، جزء دسته سوم شعارهای عاشورایی قرار می گیرد. بر اساس روایاتی مانند: «لَا یَوْمَ کَیَوْمِکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ» و «لَا یَوْمَ کَیَوْمِ الْحُسَیْنِ» که ظاهراً در تضاد با شعار مذکور است، می توان گفت این شعار، نشانگر اوج ظلم بر ضد عالی ترین تجسم بشریت و اوج رویارویی با ستمی است که در کربلا نمود داشته؛ نیز مضمون روایت «فَلَکُمْ فیَّ اسوَهٌ»، شعار مذکور را تأیید می کند.
۹۲۸۰.

تبارشناسی روایات قصار حضرت علی (ع)در تحف العقول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 333-358

کلیدواژه‌ها: تحف العقول تبارشناسی روایات منابع تحف العقول انتساب احادیث روایات قصار حضرت علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۱ تعداد دانلود : ۲۷۱
کتاب تحف العقول عن آل الرسول2 اثر حسن بن شعبه حرانی از منابع اخلاقی شیعه است. به دلیل ارسال سند، بررسی رجالی روایات این کتاب ممکن نیست؛ اما می توان متن این روایات را در منابع شیعه و اهل سنت پی جویی کرد. بر این اساس، مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی با پی جویی تاریخی روایی روایات قصار حضرت علیR در منابع مختلف فریقین، سبک روایی مؤلف را بررسی کرده و روایات کتاب تحف العقول را در منابع روایی متقدم شناسایی کرده است. همچنین منابعی را که حرانی در روایات قصار حضرت علیR استفاده کرده، واکاویده است و روایاتی را که در منابع پیشین وجود ندارند، شناسایی کرده است. دستاوردهای این مقاله حاکی از آن است که از مجموع 158 روایت، ۲۰ روایت در منابع متقدم موجود نیست و صدور ۷ روایت از سوی امام معصومR اثبات نمی شود. همچنین غالب روایات برای اولین بار در منابع قرن پنجم و ششم آمده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان