درخت حوزه‌های تخصصی

یکی از مهمترین و اساسی ترین مسائل حوزه معارفی و اعتقادی، مسئله مهدویت و تحقق پیدا نمودن حکومت دینی در پهنه گیتی است. از آنجاکه تحقق این وعده الهی جز از راه قیام و مبارزه با ظالمان، مشرکان و بی دینان امکان پذیر نیست، شناخت ویژگی های قیام و رهبر قیام، مهم است. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی صفات قیام امام زمان(عج) را از خطبه غدیر استخراج و تحلیل نموده است. نتایج نشان داد که صفات و ویژگی های بسیار برجسته و ممتازی برای قیام امام زمان(عج) در این خطبه بیان شده است. ازجمله آن صفات می توان به اصل قیام و ماهیت قیام، هدف قیام، برحق بودن قیام، چگونگی آغاز قیام (سیر قیام – هدایتگری و اقدام نظامی) پیروزی قطعی قیام، تشکیل حکومت عدل جهانی و اجرای واقعی اصل شایسته سالاری اشاره نمود. مجموع این صفات نشان دهنده آن است که آیند ه ای بس روشن برای بشریت ترسیم شده است؛ به گونه ای که جامعه مطلوب از زمان ظهور آغاز می گردد.

از شرائط قطعی اعتبار حدیث نزد اهل سنت، عدالت راوی است، یکی از اموری که بر عدالت راوی خدشه وارد می نماید نصب و عناد با اهل بیت(ع) و در رأس آنها علی(ع) است؛ در میان اهل سنت، «صحیحین» از بالاترین اعتبار برخوردارند و روایاتشان، بدون نیاز به بررسی، پذیرفته می شود. سؤال این است که آیا این شرط از عدالت راوی – که موجب اطمینان از صحت روایت است - در این دو کتاب رعایت شده است؟ انصاف و تحقیق و حتی اعتراف برخی دانشمندان اهل سنت، حاکی از عدم وجود این شرط در راویان صحیحین است. از جمله اینکه آنها، به برخی از نواصب اعتماد کرده و در صحیحین از آنها نقل حدیث نموده اند که این امر می تواند پایه های اعتماد مطلق به آنها را سست نماید. پژوهش حاضر که بر روش توصیفی – تحلیلی استوار است به بررسی این امر مبادرت نموده و با تکیه بر منابع اهل سنت، به معرفی تعدادی از راویان ناصبی در روایات صحیحین پرداخته است.

حرفه ای شدن رشته های ورزشی موضوع مهمی است که امروزه با نتایج نیک و پیامدهای ناگوار، اندیشمندان عرصه ورزش را به خود واداشته است. از برایندهای نابهنجار این رویداد، فروکاستن ارزش های اخلاقی است. یکی از راه های برون رفت از این وضعیت و نهادینه سازی اخلاق در ورزش، تدوین نظام نامه ای برای رعایت ارزش های اخلاقی در باشگاه های ورزشی به عنوان مهم ترین نهاد ورزشی است. این نظام نامه مجموعه ای از رهنمودهای اخلاقی است که با ترسیم الگویی از رفتار صحیح حرفه ای، راهبردی نظام مند برای درونی سازی ارزش ها و هنجارهای اخلاقی ارائه می کند و متولیان ورزش را در تصمیم گیری و گسترش استانداردهای حرفه ای یاری می دهد. این پژوهش با رویکرد نظام سازانه، با شیوه توصیفی تحلیلی، فرایند تدوین و ترویج نظام نامه مطلوب را در 7 گام ترسیم می کند: 1. ایجاد حساسیت اخلاقی؛ 2. تشکیل کمیته تخصصی اخلاق؛ 3. تدوین اصول و خط مشی؛ 4. دیدگاه سنجی؛ 5. تلاش های ترویجی (آموزشی، پرورشی و حقوقی)؛ 6. بازخوردگیری؛ 7. بازنگری و اصلاح نظام نامه .

بینامتنیت رویکردی نوین در عرصه نقد ادبی است که در قرن بیستم ژولیا کریستوا ناقد بلغاری - فرانسوی این نظریه را مطرح کرد. بینامتنیت دارای انواع مختلفی از جمله؛ دینی، تاریخی، اسطوره ای، قرآنی و... است و در زبان عربی به نام "التناص" شناخته شده و در آثار نویسندگان و شاعران بسیاری به اشکال مختلف نمود یافته است. از جمله شاعران مشهور عراقی قرن سیزدهم هجری، شیخ حسین ابن الحاج محمد آل نجف شاعر شیعه و مدیحه گوی اهل بیت نبوّت (علیهم السلام) است که با هنرمندی تمام از آیات قرآنی برای رساندن مفهوم و غرض خویش به خواننده بهره برده است. در این پژوهش سعی شده تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی چگونگی بازتاب جلوه های بینامتنیت قرآنی در شعر این شاعر شیعه و چگونگی تأثیرپذیریِ او از آیات زیبای قرآنی بپردازیم. نتایج نشان داده که شاعر به انواع رابطه بینامتنی کامل متنی، کامل تعدیلی، الهامی و مفهومی، تلمیحی با فراخوانی شخصیت های قرآنی، جزئی و واژگانی نظر داشته است و بینامتنیت جزئی و واژگانی بسامد بیشتری داشته و شاعر به واسطه این انواع بینامتنیت قرآنی به مواردی چون؛ ذکر فضایل پیامبران الهی، نام بردن از بت های عصر جاهلیت، عدم امانت داری انسان به خدا، تهدید کردن حاکمان ظالم، مفهوم مودّت و دوستی اهل بیت و نیز غافلان راه حقیقت اشاره کرده است که زیباییِ لفظی و معنوی اشعارش را دو چندان کرده است.

إنَّ النهضه الحسینیّه وحرکه عاشوراء الحسینیّه، هی من أهمّ القضایا التاریخیّه التی کانت دائمًا محور اهتمام العلماء والباحثین المسلمین فی تاریخ العالم بأکمله، ولا سیّما تاریخ الإسلام، وقد جری حولها الکثیر من النقاش، وکُتب فیها العدید من الکتب والرسائل والمقالات، کما یجری فی هذا العصر بالذات العدید من التحلیلات والخطب فیما یتعلّق بهذا الأمر، ولکن موضوع نهضه عاشوراء هو من العظمه والأهمّیّه بمکانٍ لا تزال بحاجه للتحلیل والتحقیق فی العدید من جوانب هذه الحرکه الخالده. یری علماء الشیعه أنّ قول الإمام المعصوم وفعله وسیرته حجّه؛ إذ هو یقوم على الأسس والتعالیم الإلهیّه والقرآنیّه؛ فإنَّ القرآن الکریم کدستور الحیاه الفردیّه والاجتماعیّه للمسلمین، قد شرح بوضوح مسار حیاتهم، وبناء على ذلک لا شکّ أنَّ الحسین بن علی’ قد استند فی حرکته إلى تعالیم القرآن الکریم؛ نظرًا لمکانه هذا الکتاب السماویّ فی حیاه المسلمین، وقد بدأت انتفاضته الکبرى فی ضوء تعالیم کتاب الوحی. فإذا ما قمنا بتحلیلٍ شامل لحرکه عاشوراء الحسینیّه، وفحصنا تصریحات ذلک الإمام الهمام ووصایاه منذ أوّل یوم من خروجه وحتّى لحظه شهادته، لرأینا بوضوح آثار التعالیم القرآنیّه فیها، وأدرکنا حقیقه أنّ حرکه عاشوراء هی فی الحقیقه مرآه صافیه تعکس تعالیم القرآن العظیم، وفیما یلی نشیر بإیجاز إلى بعض الأُسس القرآنیّه لحرکه عاشوراء، والتی یمکن أن تکون قدوه لأتباع القرآن وأهل البیت^ وجمیع الأحرار فی کلّ مکانٍ وزمانٍ. الأوّل: حفظ دین الإسلام وإحیاؤه کان من أهمّ أُسس حرکه عاشوراء وأعظمها حفظ الدین الإسلامیّ وإحیاؤه، وقد خاض الإمام الحسین× میدان القتال بناءً على أمر الله الذی قال: {وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلهِ} [1] للقضاء على فتنه الأشرار وأعداء الدین، ولأجل إحیاء دین الإسلام وحفظه، وإنّ المبدأ الأساس لهذه الحرکه حسب الآیه الکریمه، هو الدفاع عن مصالح دین الله واعتلاء کلمه الله العلیا، وقد قال سبحانه: {قَاتِلُوا الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَلَا بِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَلَا یُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللهُ وَرَسُولُهُ وَلَا یَدِینُونَ دِینَ الْحَقِّ...}.

  «ضرورت» به عنوان یکی از عوامل رافع مسئولیت بین المللی دولت، تضمین کننده منافع اساسی دولت ها در شرایط خاص و استثنایی است. مطالعه تطبیقی ضرورت در دو نظام حقوق بین الملل و اسلام، نشان از برخی وجوه افتراق در کنار اشتراکات فراوان دارد. کاربرد این اصل در مخاصمات مسلحانه با عنوان «ضرورت نظامی» جهت نقض مصونیت غیر نظامیانِ سپر واقع شده (تترّس)، امری چالش برانگیز است؛ چرا که سپر انسانی در حقوق بین الملل و اسلام ممنوع بوده و جرم انگاری شده است. بنابراین سؤال ما این است که «اصل ضرورت، چه ماهیت و آثاری در حقوق بین الملل و فقه امامیه دارد و نحوه رفتار طرفین مخاصمه در قبال افراد و اموال غیر نظامیِ سپر واقع شده چگونه باید باشد؟» این مقاله با روش تحقیق کیفی و با استفاده از روش های تفسیر حقوقی از آیات و روایات و استفاده از نظرات فقهای اسلام و مطالعه تاریخی سیره نبی اکرم N در جنگ ها صورت گرفته است. با بررسی اسناد و منابع فقهی به این نتیجه رسیدیم که اصل ضرورت در هر دو نظام حقوقی، ماهیتی استثنایی دارد و صرفاً در مواردی که «منفعت اساسی» دولت در خطر باشد، مجاز دانسته شده است. بنابراین با وجود ممنوعیت هر گونه آسیب به سپر انسانی، در صورت اقتضای ضرورت و به شرط رعایت اقدامات احتیاطی، امکان حمله به اهداف نظامی همچنان وجود دارد.

براساس روایات، موافقت با قرآن موجب اعتباربخشی به حدیث فاقد سند معتبر می شود. در این صورت این سؤال مطرح می شود که چنین حدیثی تا چه میزان معتبر خواهد بود: همه محتوا همراه با جزئیات آن، یا فقط مقداری از محتوا و جزئیاتی که موافقت آن با قرآن احراز شود؟ استفاده از تفسیر «المیزان» به خاطر به کارگیری گسترده عرضه احادیث به قرآن، می تواند نقش مهمی در روشن کردن این مسئله داشته باشد. «روشن شدن اعتبار بسیاری از جزئیات روایات فاقد سند»، «افزایش دقت در به کارگیری این روایات در تفسیر قرآن»، «بدیع بودن نظرات تفسیر المیزان در این زمینه» و نکاتی مانند آن ایجاب می کند ابعاد این مسئله با دقت بررسی شود. بررسی «تحلیلی انتقادی» چند حدیث در «المیزان» نشان می دهد: با وجود موافقت محتوای کلی این احادیث با قرآن، همه جزئیات آنها مورد تأیید قرآن نیست و فقط میزانی از محتوا معتبر است که موافقت آن با قرآن ثابت شود. با ضمیمه کردن قاعده «حُکم الأمثال فیما یجوز و فیما لایجوز واحد» به این بررسی، می توان این نتیجه را به تمام احادیث فاقد سند موافق با قرآن تعمیم داد.

مسئله پژوهش حاضرتبار شناسی ادیان الهی از دیدگاه علامه طباطبایی است که آیا می توان ادیانی مانند: هندوییسم، بودیسم و برهمنیسم و...را، با توجه به وجود برخی مفاهیم توحیدی، ادیان الهی نامید یا از گردونه ادیان الهی خارجند؟ مسئله نجات پیروان این مکاتب را چگونه باید بررسی کرد؟ موضوع این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده و یافته های تحقیق نشان می دهد از نظر علامه طباطبایی، با توجه به تعریف و ابعاد دین و شالوده و بنیاد آن، ادیانی مانند هندوییسم، بودیسم و برهمنیسم و جینیزم از زمره ادیان الهی خارجند، زیرا به تعدد خدایان، انکار نبوت و تناسخ اعتقاد دارند. بدون باور به خدا و توحید، و با عدم اعتقاد به پیام آوران الهی و معاد، ادیان فوق، ادیانی زمینی محسوب می شوند. و ادیان و مذاهب غیرالهی در صورت تقصیر منتهی به حقانیت و نجات نمی شوند.

دو واژه "توبه" و "إنابه" از واژگان کلیدی در نظام دینی و به تبع آن گفتمان معصومان' می باشد که با توجه به نقش برجسته ی آن در ندامت از گناه و رجوع به مسیر الهی از ارزش والایی جهت تعمق در مفهوم شناسی و کاربست صحیح آن در نظام هستی برخوردار است. بررسی معنی شناختی این دو واژه به ظاهر هم معنی بنابر روابط همنشینی، به کاربست هر واژه در موقعیت خاص و ظرافت های معنایی نهفته در هر یک اشاره دارد که نقش جایگزینی واژگانی این جفت واژه را از بین خواهد برد. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پس از مفهوم شناسی لغوی این دو واژه به ارتباط معنایی واژگان "توبه" و "إنابه" با واژگان هم نشین در متن صحیفه سجادیه اشاره داشته و در این میان با تحلیل موردی برخی روابط همنشینی، به میدان معنایی هر واژه و ظرافت های ممیِّزانه آن بپردازد؛ رهیافتهای حاصل آنکه واژه توبه در متن مذکور، در پی روابط همنشینی با واژگانی مانند "نَدَم"، "دعاء"، "معصیه"، "عفو" و "ضمایر عائد إلی الله"، مفاهیمی ویژه مانند "ندامت"، "فراخوانی خداوند و عبادت"، "ترک معصیت"، "حبط گناهان و فرجام خوش" و در نتیجه "سیر إلی الله" را مطرح می سازد و واژه "إنابه" نیز در پی همنشینی با "واژگانی همچون "معصیه"، "طاعه" و ضمایر ارجاعی به "الله"، ظرافت های معنایی خاصی همچون "تداوم ترک ارادی معصیت"، "بندگی خالصانه" و در نتیجه "سیر إلی الله" را تجلی داده است. با توجه به این خوانش، لوازم اولیه در این دو واژه از تفاوت برخوردار بوده چنانچه ندامت لازمه توبه و ترک معصیت لازمه انابه بوده و همین امر افزون بر معانی مشترک، ظرافت های معنایی ممیزانه ای را فراهم می آورد؛ مهم آنکه برآورد معنا بر اساس این سازوکار زبانی، مدلی روشمند به شمار آمده که از جایگزینی غیرنظام مند واژگان می کاهد و از عدم ترادف کامل واژگان سخن می گوید و فهم صحیح از واژگان و مراد اصلی خالق اثر را فراهم می آورد.

سیّد بن طاووس در ساحتِ دینی، بیشتر به عالمی که در جمع آوریِ ادعیه نقش داشته است، شناخته می شود و آموزه های معرفتیِ بسیار ارزنده او که در کتابهایش مورد اشاره قرار گرفته، مغفول مانده است. مباحثی که وی در زمینه معرفت فطری خداوند، آیتیّتِ نفس در معرفه الله و دعوت به واقع گرایی به جای ذهن گرایی مطرح کرده است، در کنارِ آسیب شناسیِ روشها و رویکردهای متکلّمان و فلاسفه که در قالبِ نقدهای وی بر مناقشات و مخاصماتِ غیر ضروریِ متکلّمان و رویکردِ شبهه محور آنان در مباحث معرفتی قابل ملاحظه است، برخی از دیدگاههایِ سیّدبن طاووس را در موضوعات معرفت شناختی آشکار می سازد.

چنانچه خاستگاه و زمینه های پیدایش و شکل گیرى شبهه در افراد جامعه تبیین گردد و از بین برود، شبهه افکنان در راهبردهای خود برای اضمحلال هویت و اعتقادات اصیل جامعه موفق نخواهند شد. بنابراین تبیین خاستگاه شبهه، شبهه پذیری و شبهه افکنی به جامعه کمک مى کند، تا از تکوین ابتدایی و شکل گیرى شبهه، رشد و انتشار آن، جلوگیرى کند. در صورت نشر شبهه نیز به جامعه کمک می کند تا گام اول مواجهه با آن را به درستی بردارد. پژوهش حاضر با هدف شناخت خاستگاه شبهه، شبهه پذیری و شبهه افکنی بمثابه مبنای معرفتی لازم در مواجهه با شبهه و رفع آن انجام گرفته است. بدین جهت در مقام اثبات، به بازتقریر خاستگاه آنها در فرهنگ اصیل اسلام پرداخته است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. با توجه به ماهیت پژوهش و نوع نگرش به موضوع، برای استنباط و تحلیل، جمع آوری دادهها و اطلاعات به روش اسنادی صورت پذیرفته است. یافتهها بیانگر این است که شبهات، ریشه در ملکات نفسانی انسان دارند؛ اگر چه عوامل بیرونی متعددی در تکوین و پذیرش شبهه نقش دارد لکن آنچه شبهه پذیری را ممکن می سازد خاستگاه درونی شبهه در انسان است. بنابراین برای مواجهه با شبهات سه مؤلفة اساسی مورد نیاز است: 1. تحلیل علل وجودی شبهه پذیری 2. تحلیل علل ثبوتی ایجاد شبهه و شبهه افکنی؛ 3. تبیین عناصر شبهه پرداز و اهداف آنان برای پشتیبانی خرد مخاطبان در جهت عدم پذیرش شبهه.

إنَّ العصرَ الراهن یُواجه العدید من وسائل الإعلام والفضاء السیبرانیّ المجازیّ بتنوُّعه وقدراته المختلفه، وقد شاع التواصل فی القریه العالمیّه الیوم وتبادل الأفکار، بجانب تقدیم الثقافات والدعایات الزائفه والمتحیّزه بشأن الأحزاب والجماعات والأفراد، ولا سیّما «الدین». وکما کانت الثقافه والنصوص الدینیّه الأصیله والمعتقدات الإلهیّه معرَّضه دائمًا للطمس والتضلیل، کذلک أصبحت هی فی الفضاء الإلکترونیّ معرَّضَه للتحریف والدعایه المناهضه للدین. وفی هذا السیاق تقوم المجموعات المتصوّفه الناشئه، وظاهره التکفیر المتمثّله بداعش، والعدید من الشبکات والجماعات شبه الدینیّه بعرض الدِّین علی العالم، وخاصّه مجتمع الشباب، من خلال التمسک بالقشور والظواهر الدینیّه وتأویلها، وفی هذا الصدد فإنَّ الهجمات والتحریفات التی یوجه هؤلاء نحو الدین الإسلامیّ جدیر بالتأمل والاعتبار. ففی مثل هذه الحاله یجب أن یکون الفضاء الإلکترونیّ قادرًا على إظهار الوجه الحقیقیّ للدین المبین من خلال إطلاق الشبکات والجماعات والعلاقات الصحیحه لتعزیز الثقافه الإسلامیّه وتقدیم التفاسیر والمصادر القرآنیّه الصحیحه من جهه، ومحاربه ضدّ الدعایه المعادیه للدین من جهه أخری. والیوم یقدّم الفضاء السیبرانیّ المجازیّ فرصًا وتهدیدات للبشریّه، ومع أنَّ تهدیداتها قد أثارت قلقًا فی نفوس المسلمین، إلّا أنّه لا یزال هناک الکثیر من الفرص فی هذا الفضاء ویمکن الاستفاده منها، کما أکّد القائد الأعلی للثوره الإسلامیه آیه الله العظمی الخامنئی (دام ظله الشریف) على الاستفاده من الفرص المتاحه فی هذه الساحه ضمن تصریحاته قائلًا: «إنَّ المساحه الافتراضیّه الیوم أکبر بأضعاف من المساحه الحقیقیّه لحیاتنا، بل هناک من یتنفّس فی الفضاء الإلکترونیّ على الإطلاق، وتقضی فیه حیاته کلّها، کما یتعامل الشباب أیضًا مع هذا الفضاء، من خلال أشیاء وأمور مختلفه، فضلًا عن استخدام البرامج العلمیّه، والإنترنت، والشبکات الاجتماعیه... فقد قام مجموعه من الناس بالعمل، وفکروا ]ملیًّا[ وأوجدوا طریقه ما یسمّی بالفضاء الافتراضیّ أو علی قولهم الفضاء «السیبرانی»، فهیّا، استخدِموه، لکن استخدِموه بشکل صحیح».[1] وقد أدَّى نشوء وتطور الفضاء السَّیبرانیّ المجازیّ فی عصر المعلومات والاتصالات، إلى وضع متطلبات جدیده أمام المؤسسات والهیاکل والمنظمات الرئیسه فی کلّ المجتمعات، وذلک فی مختلف مجالات الحیاه البشریّه. وقد فتح الفضاء السَّیبرانیّ المجازیّ صفحهً جدیدهً فی العلاقات الاجتماعیّه، ورغم أنّه حدیث العهد نسبیًّا لکنّه تمکن من الدخول بشکلٍ جیّدٍ فی حیاه الناس لدرجه أنّ العدید من الناس من مختلف الأعمار والمجموعات الاجتماعیّه یجتمعون معًا حول مائدته ویتواصلون بعضهم مع بعض عبر المسافات البعیده جغرافیًّا. والیوم تجد الأسره المسلمه فی سلّتها الثقافیّه شبکات فضائیّه، والفضاء السیبرانیّ المجازیّ، ووسائل الإعلام الحدیثه، والتی استهدفت کلّ منها بدورها جزءًا من عملیّه التأثیر فی الأسره. وقد تخصَّصت بعض الشبکات والمجموعات الفضائیّه والقنوات الافتراضیّه فی الترکیز على موضوع الأسره، وأمّا الرساله المشترکه لبرامج هذه الشبکات، فهی: الترویج للتفکک والتفسخ الأسریّ فی مقابل التماسک والتلاحم الأسریّ، وتطبیع الخیانه الزوجیّه، وتطبیع العلاقه الجنسیّه قبل الزواج بین الشباب، وتعزیز ثقافه التعایش بدلًا من الزواج، کما أثارت عواقب تعرّض الجمهور المسلم لبرامج شبکات الأقمار الصناعیه العدید من المخاوف لمجتمع الخبراء. وإنَّ الدین - باعتباره أحد أقدم وأعرق مؤسسات الحیاه البشریّه - لیس استثناءً من هذا الوضع، فتجب إعاده النظر فیه وإعاده إنشائه شکلًا وأسلوبًا فی التفاعل مع الجمهور المتدیّن والمجتمع الدینی، وفقًا لظروف العالم المستجدّه. فیمکن الدعوه والترویج للدین والمذهب والمجتمع الدینی من خلال استخدام الفضاء الإلکترونیّ، وبالتالی تمهید طرق للتوعیه الدینیّه وتمییز الغثّ من السَّمین. ومن خلال استخدام إمکانات هذا الفضاء، یصبح الخطابات أقلّ هِرَمیهً وصَلابهً فی مواجهه جمهور المخاطبین، مما یساعد أعضاء المجتمع الدینیّ والباحث عن الحقیقه على تقلیل مخاوفهم وتحفظاتهم فی البحث عن أسئلتهم وشکوکهم وتردداتهم حول الدین، وبالتالی فی الحصول على إجابات مقنعه. ومع ذلک، فإنَّ استخدام هذه المزایا وتجنب المخاطر یتطلب تدابیر واحتیاطات أولیه، فمن المبادئ المهمّه هی توفیر التدریبات اللازمه من قبل المؤسسات الداعِمه والمساعِده مثل الأسره والمراکز الإعلامیّه والتعلیمیّه لتحسین المهارات الإعلامیّه والوعی بوسائل الإعلام لدى الجماهیر، ولا سیما الشباب والمراهقین، وتقلیل الأخطاء فی مواجهه محتوى القنوات والمخاطر فی الاختیار العشوائیّ للشبکات الاجتماعیّه. ومن العوامل المهمّه التی تزید من التوجه نحو هذا الفضاء هو تقییم الحاجات ودراسه جمهور القرّاء، بحیث تزید من نسبه الاهتمام بأذواق الجمهور وخاصه الشباب فی إنتاج المحتوى ومواد الشبکات الافتراضیّه والصفحات الإلکترونیّه، کما ترفع من مدی تأثیرها وفقًا لأهداف صُنّاع القرار الدینی. ومما له التأثیر فی جذب المزید من الجماهیر ونشر التعالیم الدینیه، اتّخاذ نهجٍ إبداعیٍّ مع البصیره والرؤیه المستقبلیّه وتقدیم محتوى محدَّث وجذاب، بعیدًا عن الأسالیب العدوانیّه والتحکمیّه. هذه من ناحیه، ومن ناحیه أخرى، فإنّ الإجراءات القسریّه والهجومیّه تُعرقِلُ الفعّالیّهَ الإیجابیّه للفضاء السیبرانیّ فی مجال الدین، وتَحدُّ من إمکانیاته المفیده. وفی الختام، فإنّه من الضروریّ التحرُّک فی الفضاء الإلکترونیّ والحضور الفاعل والنشط فیه واستخدامه للأغراض الدینیّه، وهی خطوهٌ ذکیهٌ ومصممهٌ؛ وفقًا لضروریات الدین والمجتمع الدینی والجماهیر من ذوی الاهتمامات والمیول المختلفه التی مستعده ]بالقوه[ لإظهار ردود فعل سلبیّه وغیر عقلانیّه ومنطقیّه، وأمّا تعدُّد التعالیم والدعوات الدینیّه، بشرط مراعاه ما سبق، فیؤدّی إلى تعزیز الاستقرار لصالح الدین فی المواجهه بین الدین والعالم الافتراضیّ. وقد تناولنا فی هذا العدد من مجله «المصطفى» باللغه العربیّه، جوانب مختلفه من التفاعل بین الدین والفضاء السیبرانیّ والمجازیّ، عسى أن نتمکّن من استکمال هذا المبحث فی عدد آخر من المجله فی المستقبل.       [1]. المرشد الأعلى للثوره الإسلامیه فی إیران، لقاء مع المعلمین والمربین، 2/5/2016.

شاخ آفریقا عنوان منطقه ای در شرق قاره آفریقا است که در مجاورت فضاهای دریایی خلیج عدن، تنگه باب المندب و دریای سرخ قرار دارد و به صورت زبانه ای به داخل خلیج عدن پیش آمده است. این منطقه از دیرباز ارزش و اهمیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک داشته است و به دلیل داشتن این ارزش ها، بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای همواره در تلاش برای حضور و فعالیت در آن بوده اند. در چند سال گذشته، ایران با وجود کاهش یا قطع روابط با کشورهای شاخ آفریقا و به تبع کاهش فعالیت ها، همواره یکی از کشورهای حاضر در این منطقه به ویژه در فضاهای دریایی آن بوده است. از این رو ضرورت دارد دلایل مسئله از منظر ژئوپلیتیک بررسی و تحلیل شود. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد استنباطی و تحلیل محتوا و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای به تبیین ژئوپلیتیکی دلایل حضور ایران در شاخ آفریقا و فضاهای آبی و ساحلی این منطقه می پردازیم. این پرسش مطرح است که در چارچوب مفاهیم ژئوپلیتیک، مهم ترین ضرورت ها برای حضور و فعالیت ایران در شاخ آفریقا کدامند؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که مهم ترین دلایل ژئوپلیتیکی برای حضور و فعالیت ایران را می توان تأمین امنیت تردد دریایی، حضور بازیگران رقیب و خنثی سازی برخی اقدامات خصمانه، ظرفیت های ژئواکونومیک شاخ آفریقا، و موضوع حوزه نفوذ و قلمروسازی دانست.  

با تألیف مصباح المتهجد (بین سالهای ۴۴۱/ ۴۴۴ تا ۴۴۷ق) دوره جدیدی در ادبیات دعایی امامیه آغاز می شود. ویژگیهای کتاب مصباح المتهجد یعنی جامعیت، تبویب نوآورانه و اتقان آن، و نیز اعتبار و اهمیت شخصیت شیخ طوسی (۴۶۰ق) سبب شد از جنبه های مختلف توجه علما و دانشمندان امامیه به این کتاب جلب شود و قبول عام یابد. بدین ترتیب کتاب یا به عبارت دیگر قرائتی معیار از میراث دعایی پراکنده شیعه عرضه شد.مصباح المتهجد مهمترین و معتبرین دعانامه شیعی است و همه کتابهای نوشته شده در ادبیات دعای امامیه پس از آن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم وامدار آن هستند. در این مقاله نخست تأثیر تألیف مصباح المتهجد در حوزه ادبیات دعا بررسی شده است. سپس درباره زمینه ها و انگیزه تألیف، نام دقیق کتاب، هویت مهدی الیه، تاریخ تألیف و تحریرهای مصباح المتهجد به تفصیل بحث شده است. آن گاه با بررسی نسخه ها و نگارشهای پیرامونی و ترجمه های کهن، سیر گسترش و تداول این کتاب تا قرن نهم هجری گزارش شده است. شواهدی نیز از تأثیر این کتاب بر مجامیع دعایی سایر مذاهب مانند شافعیان و زیدیه ارائه شده است.همچنین به ضرورت بررسی تاریخ تألیف مصباح المتهجد، بحثی درباره تاریخ تألیف آثار دیگر شیخ طوسی مطرح شده است.

تبیین آرای فلسفی آیهالله جوادی آملی در مسائل معناشناختی می تواند مقدمه ای برای دفاع عقلانی از اخلاق جاودان و واقع گرای اسلام در هرعصری باشد. در این مقاله نظریه ایشان در خصوص معنای «الزامات اخلاقی» و جایگاه این نظریه در میان نظریه های معناشناسی فرااخلاق مورد بررسی قرار می گیرد. در این نظریه، «باید های اخلاقی» اعتباری، انشایی و تعریف پذیر می باشند و معنای آنها «ضرورت بالغیر» است. در این تعریف، نه از مفاهیم اخلاقی دیگر استفاده می شود، و نه از مفاهیم تجربی، از این رو، این نظریه «تعریف گرا» و «طبیعت گرایی عام» به حساب می آید، نه «طبیعت گرایی خاص». این نظریه مانند نظریه -های الهیاتی مفهوم «باید اخلاقی» را بر اساس امر و نهی الهی تعریف نمی کند، تا جزو نظریه های «فراطبیعت-گرایی الهیاتی» باشد. اما در این نظریه چون از مفاهیم معقولات ثانی فلسفی-ضرورت بالغیر- برای تعریف «باید اخلاقی» استفاده می شود، از دسته نظریه های «فراطبیعت گرایی فلسفی» می باشد. از نگاه معرفت شناسانه نیز، در نظریه آیهالله جوادی آملی گزاره های حاوی «بایدهای اخلاقی» گزاره هایی انشایی هستند نه اخباری، بنابراین، شناختی از واقعیت اخلاقی در خارج به ما نمی دهند، و «غیرتوصیفی» می باشند، ولی چون مبتنی بر مصالح و مفاسد واقعی، اعتبار شده اند، اعتباری محض نیستند، از این رو، نظریه ای «واقع گرا» است.

پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی فعالیت های پرورشی سازمان آموزش وپرورش شهر قم در دوره متوسطه اول بر اساس عناصر نه گانه کلاین و ارائه راهکاری برای بهبود آن در سال تحصیلی 1400-1399 انجام شد. روش پژوهش، توصیفی-پیمایشی و به لحاظ هدف کاربردی می باشد. جامعه پژوهش شامل مدیران، مربیان پرورشی و دانش آموزان دوره اول متوسطه شهر قم که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی ساده و برحسب جدول مورگان به ترتیب 140، 130 و 413 نفر به عنوان نمونه موردمطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه محقق ساخته بود. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه به وسیله نظرات صاحب نظران حوزه مربوطه و پایایی نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 97/0 محاسبه شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی از قبیل آزمون t تک نمونه ای، تحلیل واریانس کروسکال- والیس و آزمون U مان ویتنی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد: 1) از دیدگاه مدیران عمده ترین آسیب های موجود در فعالیت های پرورشی با توجه به عناصر نه گانه برنامه درسی معطوف به مؤلفه های «اهداف، مواد آموزشی، محتوا، فعالیت های یادگیری، زمان اختصاص یافته» می باشد. 2) از دیدگاه مربیان عمده ترین آسیب ها، معطوف به مؤلفه های «زمان یادگیری، گروه بندی دانش آموزان» می باشد، و 3) از دیدگاه دانش آموزان عمده ترین آسیب ها، معطوف به مؤلفه های اهداف، مواد آموزشی، محتوا، فعالیت های یادگیری، راهبردهای اجرا و زمان می باشد.

بررسی جریان های انحرافی مهدویت از جمله پرسمان های اندیشه خیز در عرصه مطالعاتی مهدویت است. با وجود رویکرد فراگیر به مسئله انحرافات مهدویت کاوش ها پیرامون زمینه های گرایش به این جریانات اندک است. بررسی های این مقاله مقدمه ای است برای پاسخ به این پرسش که زمینه های معرفتی پذیرش ادعای مدعیان دروغین مهدویت در ایران معاصر چیست؟ شناخت این زمینه ها و تلاش برای رفع خلأهای موجود بسترساز از جمله ضرورت های پرداختن به این مقوله است. همچنین می توان از پیامدهای منفی بی شماراعتقادی مانند فرقه گرایی، هدردادن ظرفیت های جامعه شیعی و تخریب اندیشه نجات گرایانه مهدویت جلوگیری نمود. نوشتار پیش رو با روش توصیفی و تحلیلی با استنادبه منابع مکتوب منتشر شده و غیرمکتوب نظیر فایل های صوتی، تصویری و پرونده های قضایی در صدد بازنمود زمینه های معرفتی است. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده ها نشان می دهد «استناد به منابع ضعیف»، «سطحی نگری»، «اخباری گری افراطی»، «تطبیق گرایی» و «خرافه گرایی» در ایجاد بسترهای جذب به مدعیان تأثیرگذار است.

برای درک جایگاه و منزلت زن در اسلام، باید به بررسی آن در اندیشه بزرگان دین پرداخت.این مقاله، به دنبال پاسخ به این سؤال است که زن در سیره امیرالمؤمنین (ع)، چه جایگاهی دارد.یکی از منابعی که از دیرباز در مباحث انتقادی درباره جایگاه و منزلت زن در نگرش دینی مورد استفاده قرار گرفته، کلام امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه است. برخی، با تمسک به ظاهر کلام حضرت در خطبه های 79 و 80 در خصوص نقص عقل، نقص ایمان و نقص سرمایه، و همچنین منع مشورت با زنان،کمال پذیری زن و وجود ارزش های والای انسانی او را انکار کرده و او را موجودی بی ارزش می دانند. عده ای دیگر، با تأکید بر منزلت و کرامت والای زن، کلام حضرت را منافی با منزلت و جایگاه حقیقی اش پنداشته اند.تحلیل جایگاه زن در نهج البلاغه و سیره حضرت، ثابت می کند که ایشان با وجود سنت جاهلیت، به شخصیت و مقام زن احترام بسیار گذاشته و او را مظهر جمال و عطوفت الهی معرفی کرده اند. در کلامی دیگر، زن را امانت الهی دانستهکه ارزشمند و قابل احترام است و باید آنچنان که شایسته امانت گذاری است، از او محافظت و نگهداری شود.