درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۶۲۱ تا ۱٬۶۴۰ مورد از کل ۷۳٬۸۶۱ مورد.
۱۶۲۱.

بررسی تطبیقی سماع موتی از دیدگاه محمدشفیع عثمانی و آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷ 191 - 217

کلید واژه ها: سماع موتی شهدا کفار محمد شفیع عثمانی جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۳۳
در آیات قرآن سماع موتی، به معانی مختلفی به کار رفته است. در برخی از آیات منظور از سماع موتی شنیدن سخن زندگان توسط مردگان است؛ مانند آیاتی که به سخن گفتن حضرت صالح ع با قوم خود پس از هلاکتشان و خطاب قرار گرفتن کشته شدگان جنگ بدر و احد توسط پیغمبر(ص) دلالت دارند. در بعضی از آیات سماع موتی از ایمان نیاوردن کافران و عدم پذیرش سخن حق از سوی آنان حکایت می کند. سلفیان با استناد به برخی آیات قرآن، مانند «وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِی الْقُبُورِ» (فاطر / ۲۲)؛ «لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى» (نمل/۸۰)؛ «إِنْ تَدْعُوهُمْ لا یَسْمَعُوا دُعاءَکُمْ» (فاطر/۱۴) و ...، منکر قدرت شنیداری مردگان شده اند. این دیدگاه پیامدهایی مانند انکار جایگاه توسل به پیامبران و اولیاء، زیارت قبور مسلمانان و شفاعت در پی دارد. ازاین رو ضروری است که آیات مختلف در این زمینه موردبررسی قرار گیرند. همه مفسران قرآن بر اساس ظاهر آیات قرآن، در مورد شهدا این اصل را می پذیرند و اختلاف در مورد سایر اموات می باشد که آیا سایر مردگان هم قدرت شنیداری دارند یا خیر؟ این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی تطبیقی دیدگاه محمدشفیع عثمانی و آیت الله جوادی آملی در مسئله سماع موتی پرداخته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که اختلاف چندانی در مسئله سماع موتی بین این دو مفسر با اینکه از دو مکتب فکری متفاوت هستند، وجود ندارد؛ زیرا هر دو مفسر با استناد به آیات، سخنان پیامبر اسلام(ص) و سخنان حضرت صالح(ع) در این مسئله، شنیدن مردگان را تأیید می کنند. علاوه بر این علامه جوادی آملی معتقد هستند شهدا از درجه زندگی برزخی بالاتری برخوردار هستند
۱۶۲۲.

نکته، حاشیه، یادداشت

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ آذر و دی ۱۴۰۲ شماره ۵ (پیاپی ۲۰۳) 371 - 387
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۳۴
در این شماره، این نوشتارها آمده است: «چه» و «چو»/ جویا جهانبخش «شیخ» صاحب تاج العروس کیست؟ روشنداشت و درست گردانی لغزشی در لغت نامه دهخدا/ جویا جهانبخش فرصت شماری شب یلدا: قلم اندازی در آستانه «شب یلدا»ی 1402 ه .ش فردوس خاتون/ علی رحیمی واریانی
۱۶۲۳.

فهرست مقاله های فارسی درباره دائرهالمعارف و دائرهالمعارف نویسی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ بهمن و اسفند ۱۴۰۲ شماره ۶ (پیاپی ۲۰۴) 389 - 539
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۳۵
گردآوردن و نظم بخشیدن به گفتارها و جستارها درباره دائرهالمعارف، از آغاز ورود این گونه به ایران تا به امروز، نه تنها دسترسی به آنها را برای اطلاع جویان آسان می کند، بلکه علایق و سلایق موضوعی یا کاستی های تحقیقی را نیز می نمایاند و از این رو شاید پاشیدن بذر چون وچرایی شود در عرصه دائرهالمعارف نویسی ایران. گردآوری مقاله های فارسی با موضوع دائرهالمعارف و دائرهالمعارف نویسی پیشینه قابل توجهی ندارد. به جز اهتمامی ددر جای خود ارزشمند که غالباً گزیده ای از مقاله های روزنامه ها و نیز مصاحبه ها را تا سال 1377 دربر می گیرد (مقاله های 258 و 259 همین فهرست)، کار دیگری در این باره سراغ نداریم. مقاله نامه حاضر با این هدف تدوین شده است تا شروعی باشد برای پرکردن این کاستی. این فهرست مقاله هایی را دربر می گیرد که به زبان فارسی در نشریات ایران (به جز روزنامه ها) و همچنین در مجموعه مقاله ها از ابتدا تا پایان 1401 چاپ شده است.
۱۶۲۴.

اعتقاد به تقدیر الهی و نسبت آن با جهاد، توکل، صبر و رضا

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 1 - 16

کلید واژه ها: تقدیر الهی جهاد توکل صبر رضا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۳۵
یکی از باورهای اساسی در دین اسلام،اعتقاد به مشیّت و تقدیر الهی است.بر اساس این باور ،خداوند دارای قدرت مطلق است و همه امور عالم به دست اوست و هیچ امری در این عالم حتی افتادن برگی از درخت جز به اذن وی رخ نمی دهد و قدر و اندازه همه امور در لوح ازلی مقدر شده و بر همین اساس در دنیا اتفاق می افتند. با این وصف، برای یک فرد مومن این پرسش اساسی مطرح می شود که در این صورت سعی و کوشش انسان چه جایگاهی پیدا می کند؟ و اگر همه چیز طبق تقدیر الهی در این عالم رخ می دهد پس ثواب و عقاب چه معنایی می تواند داشته باشد و معنای مسئولیت انسان چیست؟ نوع پاسخ به این پرسش اساسی تعیین کننده سبک زندگی دینی انسان در این عالم است. در تاریخ فرهنگ اسلامی پاسخ های متفاوتی به این پرسش داده شده است.در مقاله حاضر ابتدا با تکیه بر روایت ابن عربی، اعتقاد به تقدیر الهی مورد تبیین قرار گرفته و سپس با نگاهی کلی به برخی پاسخ ها به سوالات فوق ، بر مبنای آیات قرآنی ارتباط میان تقدیر الهی ، جهاد ، توکل ، صبر و رضا بررسی شده است و این نتیجه حاصل شده است که بر اساس اعتقاد به تقدیر الهی، نتیجه امور از ازل رقم خورده و چون ما از تقدیر الهی آگاهی نداریم لذا باید جهاد کنیم اما باید توکل کرده و نتیجه را به خداوند واگذار کنیم و در مسیر حرکت خود صبر کنیم و هر نتیجه ای که اعم از شکست و پیروزی حاصل شود رضا به تقدیر الهی داشته باشیم.مقاله حاضر به روش تحلیلی به بررسی این موضوع خواهد پرداخت
۱۶۲۵.

شرایط کنترلی و شناختیِ مسئولیت اخلاقی از دیدگاه حکمت متعالیه ملاصدرا و دیدگاه های «خودِ حقیقی» و «شایستگی های هنجاری»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۷۷) 175 - 204

کلید واژه ها: مسئولیت اخلاقی شرایط کنترلی شرایط شناختی حکمت متعالیه ملاصدرا دیدگاه «خودِ حقیقی» دیدگاه «شایستگی های هنجاری»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۳۷
این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به همراه مقایسه اجمالی به تبیین شرایط روان شناختی مسئولیت اخلاقی می پردازد و دیدگاه ملاصدرا را در این خصوص تحلیل و شباهت های آن را با دیدگاه های برخی از سازگارگرایان معاصر بیان می کند. شرایط مسئولیت اخلاقی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: 1. شرایط شناختی و 2. شرایط کنترلی که دسته دوم شامل: 1. قدرت و توانایی و 2. اراده و اختیار می شود. ملاصدرا در تأکید بر شرایط شناختی و کنترلیِ مسئول دانستن فاعل، هم از اصول حکمی و عقلی استفاده می کند، هم از متون دینی یعنی قرآن و حدیث بهره می برد. ملاصدرا با بیان شرط بلوغ عقلی و سلامت برای فاعل مسئول، بر ویژگی های هنجاری لازم در مسئولیت تأکید نموده است و نظریه او به دیدگاه هایِ «خود حقیقی» فرانکفورت و «شایستگی های هنجاری» مانند فیشر و ولف شباهت دارد. هم چنین بر اساس مبانی حکمت متعالیه باید از مراتب برخورداری از شایستگی های هنجاری سخن گفت که بر اساس آن مسئولیت نیز امری ذومراتب،  گستره و شدت و ضعف آن در میان انسان ها متفاوت خواهد بود. بدین سان مسئولیت انسان ها یکسان نیست و هر انسانی بر اساس مرتبه وجودی و توانایی ها و قابلیت ها مسئولیت اخلاقی دارد. ملاصدرا با تفکیک میان اعمال قلبی و درونی، انسان را در مورد خواطر و شوق حاصل از آن مسئول نمی داند، اما در مورد عزم، همت، قصد و نیت شایسته سرزنش و ستایش و کیفر و پاداش می بیند. بدین سان از دیدگاه وی قلمرو مسئولیت آدمی افزون بر بسیاری از اعمال بیرونی، برخی از اعمال درونی را هم شامل می شود..
۱۶۲۶.

ارائه الگوی ذکر درمانی مبتنی برآیات قرآن کریم و روایات به منظور ترویج فرهنگ عبادت و پیشگیری از اضطراب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۴ پاییز ۱۴۰۲شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 8 - 31

کلید واژه ها: قرآن ذکر اضطراب فرهنگ عبادت سنتزپژوهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۴۵
محوری ترین عامل آرامش روان، ذکر خداوند بلندمرتبه است. خداوند در سوره احزاب می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکرُوا اللّهَ ذِکراً کثِیراً وَ سَبِّحُوهُ بُکرَهً وَ أَصِیلاً» (احزاب:41 42). پیام این دو آیه آن است که عبادت و نیایش سبب آرامش روحی و اطمینان و سلامت روانى است و آدمی را از اضطراب و دلهره مصون نگه می دارد. در آیه دیگری آمده است: «أَلا بِذِکرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد:28)؛ این آیه نیز در سه جبهه طبیعت و اجتماع و نفس به انسان نیرو مى دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اذکار پرکاربرد، مراحل و مراتب ذکر و تأثیر ذکر بر فرهنگ عبادت انجام گرفته است. مطالعه حاضر از نوع کیفی است و به روش هفت مرحله ای سنتزپژوهی ساندلوسکی و با استفاده از روش های کدگذاری باز و محوری انجام شده است. واحد تحلیل، قرآن و کتب معتبر مذهبیِ مشتمل بر اذکار است. نویسنده برای فراهم آوردن اطلاعات موردنیاز، از کاربرگی که خود طراحی کرده استفاده نموده و برای اطمینان از نحوه کدگذاری ها از دو نفر ارزیاب جهت کدگذاری مجدد بهره برده است. نتایج حاصل از بررسی و تحلیل مطالعات، شناسایی کد مفاهیم مرتبط با الگوی ذکردرمانی را به همراه داشته است. بیشترین اذکار، صلوات، استغفار، لا اله الا الله و آیه الکرسی است. مرحله قلبی ذکر، مستلزم فراهم سازی مراحل و مراتب آن و استفاده از اذکار پرکاربرد و تأثیرگذار است. مراتب ذکر، علاوه بر کاهش اضطراب، سبب ارتقای فرهنگ عبادت و ارتباط معنوی می شود؛ بدین جهت الگوی ذکردرمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
۱۶۲۷.

تحلیل قرآنی راهکارهای مقابله با عملیات روانی دشمن در مکتب دفاعی امام خامنه ای

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳ 6 - 41

کلید واژه ها: تحلیل قرآنی امام خامنه ای مکتب دفاعی عملیات روانی جنگ روانی مقابله با دشمن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۳۸
عملیات روانی از دیرباز مورد استفاده دشمنان قرار گرفته است؛ اما با توجه به پیشرفت و گسترش علوم روانشناسی و علوم اجتماعی و همچنین هزینه بر بودن جنگ های فیزیکی و نظامی، بهره گیری از عملیات روانی در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... اهمیت بیشتری پیدا کرده است و مقابله با آن جزو راهبردهای دفاعی کشورها و نهادهای مسئول شده است. در دکترین دفاعی امام خامنه ای، شناخت دشمن از یک سو و مترصد بودن دشمن جهت ضربه زدن به نظام اسلامی از سوی دیگر و نیز آشنایی و تبیین راهکارهای دفاع و مقابله با هجمه های دشمن، جزو اصول اساسی است. امام خامنه ای به عنوان فرمانده کل قوا و ولی امر مسلمین جهان ضمن تبیین جنگ نرم و انواع عملیات روانی دشمنان اسلام و مسلمین، راهکارهای مقابله با آن را نیز مطرح و بیان کرده است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و مراجعه به بیانات امام خامنه ای و گزاره های قرآنی، راهکارهای مقابله با عملیات روانی دشمن را مورد تجزیه وتحلیل قرار داده است. بر اساس یافته ها، اتکال به قدرت لایزال الهی، بازگشت به هویت دینی، امیدآفرینی میان جامعه، بصیرت افزایی، عدم انفعال در مقابل دشمن، بهره گیری از نیروهای توانمند، جهاد تبیین، خودباوری، ایجاد همبستگی بین افراد جامعه، بهره گیری از ظرفیت و توانمندی های داخلی و شناخت نقاط قوت و ضعف از جمله راهکارهای قرآن بنیان مقابله با عملیات روانی دشمنان در مکتب دفاعی امام خامنه ای است.
۱۶۲۸.

تحلیل فرایند مدیریت تحول سازمانی از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳ 118 - 146

کلید واژه ها: تغییر و تحول تحول سازمانی فرایند تحول سازمانی تحول سازمانی در قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۳۹
در شرایط متحول و متغیر سازمان های امروزی، یکی از راهکارها، برای بهتر مدیریت کردن تحول در سازمان ها، مدیریت تحول از منظر قرآن کریم می باشد. در این تحقیق، فرایند مدیریت تحول سازمانی از منظر قرآن کریم، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. مسئله ی اصلی در این تحقیق، این بود که فرایند مدیریت تحول از منظر قرآن کریم، کدام است؟ این تحقیق با هدف توسعه دانش مدیریت و کاربرد این فرایند در سازمان های اسلامی، انجام شد. برای رسیدن به این مسئله، فرایند پنج مرحله ای مدیریت تحول سازمانی، به عنوان الگوی مفهومی تحقیق، انتخاب شد. در این پژوهش، با استفاده از روش تحقیق توصیفی و به کارگیری استراتژی تحلیل محتوا، آیات قرآنی مرتبط با شاخص های مدیریت تحول سازمانی، انتخاب و دسته بندی و کدگذاری گردید. ابزار گردآوری داده ها، کتابخانه ای است که داده های مرتبط با مدیریت تحول را از آیات قرآن کریم، گردآوری نموده است. و در نهایت، فرایند مدیریت تحول از منظر قرآن کریم، در قالب مؤلفه های؛ انگیزش تغییر، ایجاد چشم انداز، جذب حمایت های سیاسی، برنامه ریزی برای تغییر و حفظ میزان شتاب مشخص و مورد تحلیل و تبیین قرار گرفت.
۱۶۲۹.

بررسی مقتضای حال مخاطب در خطاب های قرآنی حضرت موسی(ع) به بنی اسرائیل با تکیه بر انسان شناسی صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 45 - 62

کلید واژه ها: انسان شناسی صدرایی خطاب های قرآنی حضرت موسی با بنی اسرائیل ساختار انسان مقتضای مخاطب مخاطب شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۵۷
مبحث «مقتضای حال» همواره به عنوان یکی از مباحث بنیادین علم بلاغت مطرح بوده است. این موضوع، چهار مؤلفه اصلی دارد که شامل: «مقتضای متکلم»، «مقتضای مخاطب»، «مقتضای کلام» و «مقتضای موقعیت های کلام» می شود. تمرکز این پژوهش بر بخش «مقتضای مخاطب» خواهد بود. مقتضای مخاطب به معنای رعایت تناسب کلام با دریافت کننده آن است. بی تردید شناخت مخاطب، مقدمه رعایت این تناسب است. بر این اساس هر قدر معیارهای مخاطب شناسی دقیق تر و کامل تر باشند، رعایت مقتضای مخاطب صحیح تر انجام می شود. مخاطب شناسی در کتب بلاغی، محدود به علم و توجه مخاطب است. تقسیم مخاطب به خالی الذهن، مردد و منکر مؤید این مطلب است، اما ویژگی های مخاطب در علم و توجه خلاصه نمی شود، بلکه عناصر دیگری در ساختار ادراکی و رفتاری انسان وجود دارد که هر کدام متکلم را به انتخاب شیوه ای خاص در سخن گفتن سوق می دهد. از آنجایی که این پژوهش، قرآنی است، معرفت نفسی ضروری نمود که با انسان شناسی وحیانی سازگار باشد. به همین منظور انسان شناسی صدرایی که تا حد زیادی برگرفته از قرآن و احادیث است، برای این امر انتخاب شد. بدین ترتیب ابتدا انسان شناسی صدرایی تبیین و مؤلفه های ساختار وجودی انسان در دو ساحت ادراکی و رفتاری ذکر شد، سپس بر اساس منطوق و مفهوم هر مؤلفه، ارتباط آن مؤلفه از ساختار انسان با ساختار زبانی متناسب با آن بیان گردید و در بخش نهایی، آیات مورد نظر بر اساس این ساختار متناظر تحلیل شدند. نقطه تمرکز بحث، نمود مخاطب شناسی زبانی در خطاب های قرآنی حضرت موسی(ع) بر اساس انسان شناسی در نظام فلسفی صدرایی است.
۱۶۳۰.

مؤلفه های توحید اجتماعی از دیدگاه مفسّران فریقین و روایات و نسبت سنجی آن با واژه «عبادت»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۲شماره ۵۴ 1 - 37

کلید واژه ها: توحید اجتماعی مؤلفه عبادت اطاعت مفسران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۵۲
توحید اجتماعی که اصطلاحی نوپدید و از جمله مباحث کلام اجتماعی است، براساس تحقیقات قرآنی انجام شده و با الهام از جمله کلیدی لااله الاالله و بسیاری از آیات توحیدی، دارای دو مؤلفه اصلی نفی عبودیت غیر خدا و اثبات وحدانیت و ربویبت الهی است که مطابق آیات قرآن هر کدام دارای مؤلفه های فرعی هم هستند. نظر به اینکه ابعاد و هویت اجتماعی توحید در انظار نوع متفکران مسلمان به روشنی تبیین نشده، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که مؤلفه های توحید اجتماعی چه بازتابی در آراء مفسران داشته و با توجه به دلالت آیات و روایات، عبودیت که معنای پایه ای توحید اجتماعی است در فرهنگ قرآنی به چه معناست؟ این تحقیق که با اتکاء بر ظواهر آیات دال بر مباحث توحیدی و رویکرد تحلیلی سامان یافته، نشان می دهد باوجود دلالت صریح آیات توحیدمحور بر دو مولفه توحید اجتماعی، غالب مفسران همانند نوع متکلمان و فلاسفه، کمتر به بعد نفیی توحید پرداخته اند و تنها برخی از ایشان به دوسویه بودن حقیقت توحید در قرآن توجه داشته و با تمسک به روایات تفسیری، «عبادت» را «اطاعت» معنا کرده و بر نفی اطاعت مطلق از غیر خداوند که همان بعد اجتماعی توحید است، تاکید داشته اند. شاهد صدق این برداشت، شواهد روایی در ترادف اطاعت و عبادت است. خوانش اجتماعی از توحید، عبادت را از انحصار در معنای متبادر فقهی و مناسکی آن خارج ساخته و با معادل گرفتن آن با مفهوم اطاعت و توسعه معنایی عبادت و معبود نفی هرگونه اطاعت استقلالی و کورکورانه، سلطه نظامی، سیاسی، قانونی، فرهنگی و اقتصادی را نتیجه می دهد.
۱۶۳۱.

نقد مبانی فلسفی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو بر اساس مبانی فلسفی علامه طباطبائی (ره)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال ۱۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 86 - 116

کلید واژه ها: سرمایه فرهنگی پیر بوردیو علامه طباطبایی ره مبانی فلسفی متافیزیک اعتباریات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۵۶
مقاله حاضر به بررسی و نقد مبانی فلسفی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو بر اساس مبانی فلسفی علامه طباطبایی ره می پردازد؛ ازاین رو کشف مبانی دیدگاه ها و ارتباط میان آنها در دستور کار این پژوهش است؛ بنابراین در یک مطالعه اسنادی پس از مرور و تفکیک رویکردهای مفهومی در گسترش نظریه سرمایه فرهنگی، و ابعاد آن در آثار بوردیو، به تبیین مفاهیم بنیادین در راستای تبیین اصطلاح سرمایه فرهنگی، و در نهایت به نقدآن از نگاه مبانی فلسفی علامه طباطبایی، پرداخته می شود. مرور پژوهش های انجام شده در غرب نشان داده که مفهوم سرمایه فرهنگی در هر دوره ای، با توجه به شرایط زمانی و مکانی هر جامعه، بازنگری گردیده، درحالی که در پژوهش های داخلی، مفهوم سرمایه فرهنگی در قالبی مشابه با تقسیم بندی بوردیویی به طور یکسان بدون بازنگری و بی توجه به بنیادهای فرهنگی بومی مورداستفاده قرارگرفته است. درواقع، سرمایه فرهنگی دارا بودن سرمایه انسانی-الهی است؛ مسئله ای که در ادبیات بوردیو وجود نداشته، بلکه نگاهی انتقادی بدان شده است. با عنایت به زیرساخت های فلسفی الهی علامه طباطبایی (ازجمله نظریه اعتباریات)، بازخوانی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو، چهره نوین و بومی به خود گرفته، با پیراستن آن از برخی زیرساخت های فلسفی، بوردیو می تواند در ثبات اندیشه ورزی در عرصه فرهنگ جلوه بدیعی از خود نشان دهد.
۱۶۳۲.

بررسی ارتباط مفهومی آیه «آت ذا القربی حقه» با فدک از دیدگاه فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 230 - 257

کلید واژه ها: آیه ذی القربی اقربای پیامبر (ص) حقوق اهل بیت (ع) فدک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۳۴
آیات (اسرا/ 26 و روم/38) با خطاب «آت/ فآت ذا القربی حقه» پیامبر(ص) را به اعطای حق نزدیکان مکلف می نماید. اغلب مفسران شیعه و گروهی از اهل سنت، با توجه به شأن نزول و قرائن متعدد، مخاطب خاص و نخستین آیه را پیامبر(ص) مقصود از اقربا را اهل بیت بویژه حضرت زهرا (س) ذکرکرده اند. گروهی از مفسران سنی، با ایراد بر روایات شأن نزول، مخاطب و حکم آیه را عموم مسلمین، مقصود از اقربا را نزدیکان عموم انسان ها برشمرده؛ بعضاً پیامبر(ص) را از شمول حکم آیه خارج می دانند. اغلب مفسران شیعه مقصود از حق را خصوص حقوق مالی و گروهی آن را اعم از مادی و معنوی می دانند؛ با این حال هردو، فدک را از مصادیق بارز حق برشمرده اند. بیشتر اهل سنت مقصود از حق را حقوق عموم مؤمنان دانسته، ارتباط این آیات با مسأله فدک و دلالت آن را بر اعطای فدک منکرند. پژوهش حاضر ضمن ارائه طرحی نو، با ارزیابی دیدگاه های تفسیری فریقین ضمن استفاده از روش نقلی- وحیانی و شیوه داده پردازی تحلیلی – انتقادی و داده سازی کتابخانه ای، به کشف مفهوم آیه مذکور و اثبات ارتباط آن با مسئله فدک می پردازد. نتیجه آنکه به رغم انکار برخی از مفسران سنی، صحت روایات شأن نزول و وفور آنها در منابع فریقین، هر دو وجه عام یا خاص بودن مخاطب و حکم آیه، نیز مقصود از حق و اقربا نزد هردو فریق نشان دهنده پیوند و ارتباطی انکار ناپذیر میان مفاهیم آیه و فدک به عنوان مصداق حق ذی القربی بوده و انکار آن ناشی از تعصبات مذهبی است
۱۶۳۳.

تحلیل مسأله ی شر در دیدگاه اخوان الصفاء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره ۲۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۸۸ 47 - 62

کلید واژه ها: شر اخوان الصفاء اخلاق قصد اولی قصد ثانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۴۱
مسئله شر از دیرباز ذهن آدمی را به خود مشغول کرده و نحله ها و مکاتب مختلف فکری سعی در پاسخ به این معضل الهیاتی داشته اند. یکی از پاسخ هایی که به مسئله شر داده شده، پاسخی است که اخوان الصفاء به این مسئله داده اند. مسئله اصلی این مقاله نیز تبیین و تحلیل دیدگاه اخوان الصفاء در مسئله شر است. روش گردآوری داده ها کتابخانه ای و روش تحلیل داده ها توصیفی تحلیلی است. اهمیت پرداختن به این موضوع نیز از آن روست که تا به حال نظر این مدرسه فکری دربارهٔ مسئله شر بررسی نشده است. نتیجه اجمالی که مقاله به آن دست یافته این است که اخوان الصفاء در پرداختن به اصل مسئله شر افلاطونی فلوطینی هستند و خود نیز عناصری را به آن اضافه کرده اند، اما ابهام هایی نیز در نظر آنها وجود دارد، به خصوص تفسیر آنها از قصد اولی و قصد ثانی و تأثیر کواکب بر سعد یا نحس بودن طالع انسان و اثبات نکردن ملازمه میان شر و کفر یا اخلاق مذموم و خوبی و ایمان یا اخلاق محمود. از این رو هرچند در نظر آنها نقاط قوتی همچون پرداختن به مسئله شر دربارهٔ حیوانات دیده می شود، اما نظریه آنها با ابهاماتی روبه روست که می تواند پذیرفتن پاسخ آنها دربارهٔ مسئله شر را با تردید روبه رو کند.
۱۶۳۴.

تحلیل دوران های مختلف بین اجزای علت تامه نهادهای فقهی و حقوقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اصولی سال ۱۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 95 - 128

کلید واژه ها: سبب شرط مانع مقتضی دوران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹ تعداد دانلود : ۴۶
نهادهای فقهی و حقوقی معلول علل خاص خود می باشند که علت تامه این نهادها مشتمل بر سه جزء است: سبب، شرط و عدم مانع. از انضمام اسباب و شرایط و ارتفاع موانعف اطمینان به حدوث نهاد ایجاد می شود. برای تشخیص اجزاء علت تامه نهاد، رجوع به ادله مشرّع آن نهاد کارایی لازم و کافی را جهت شناسایی سبب و شرط و مانع را دارد. اما گاه تردید در تشخیص اجزاء علت نهاد رخ می دهد و تمییز سه رکنِ سبب، شرط و مانع را با دشواری مواجه می سازد و دوران بین اجزاء علت حدوث نهاد رخ می دهد. از آن جا که نقش و اثر هر یک از اجزای علت تامه در حدوث نهاد متفاوت است، باید این دوران را به نحوی مدیریت کرد که بتوان تشخیص و تمییز اجزاء علت را مستند به مبانی و ادله فقهی و اصولی نمود. در مقاله پیش رو اقسام دوران های فی مابین اجزای علت تامه نهادهای فقهی و حقوقی و روش مدیریت آنها و شیوه تمییز آن ها از یکدیگر بر مبنای ادله فقهی و حقوقی و ضوابط اصولی و مواد قانونی مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت، روش مناسبی برای این تشخیص و تمییز معرفی می گردد.
۱۶۳۵.

چگونگی حضور مردم در حکومت علوی و مهدوی با نگاهی بر شاخصه تربیت نفوس(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال ۱۷ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۶۹ 7 - 26

کلید واژه ها: مردم جمهوریت حکومت اسلامی مهدویت امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۴۵
امام معصوم شئونی دارد که اگر مجال ظهور یابد، در سیره امام دیده می شود. تشکیل حکومت از شئون سیاسی امام است که از جهات مختلف قابل بررسی است؛ همچون لزوم تشکیل حکومت توسط معصوم، مبانی حکومتی اسلامی در آیات، روایات و سیره معصومین (ع). مردم نیز در فراهم آوردن شرایط برای ایجاد و استمرار آن می توانند نقش بسزایی داشته باشند. نوشتار حاضر به کیفیت حضور مردم در حکومت علوی و مهدوی می پردازد و به دنبال پاسخ به این سوال است که مردم در حکومت حضرت علی (ع) و حضرت مهدی، چگونه نقش آفرینی می کنند؟ یافته های پژوهش نشان از آن دارد که حاکم اسلامی در تمام شئون حاکمیتی اثرگذار است. در کنار او، مردم نیز در این مهم دخیل اند و مبانی اسلامی به حضور مردم در عرصه حکومتی مشروعیت می بخشد که در آیات، روایات، سیره معصوم و دلیل عقلی می توان به اثبات آن رسید. همچنین امت، در دو سطح عمومی و خواص، حضور پررنگی دارند و در ایجاد، نظارت، استمرار و مصونیت بخشی به حکومت نقش آفرینی می کنند. از این جهت که انسان برای رسیدن به تکامل خلق شده است. بخشی از مسیر تکامل از فعالیت اجتماعی حاصل می شود. انبیا و ائمه (ع) نیز مردم را آماده می کردند تا به مرتبه ای برسند که مسئولیت های مختلف اجتماعی را به دوش بگیرند. در هر دورانی که مردم این استعداد را بیشتر در خود فراهم کنند، نقش موثرتری خواهند داشت. با توجه به اینکه حکومت امام زمان (عج) جهانی و عدل محور است، مردم را به نقطه اوج تکامل در امور اجتماعی می رساند.
۱۶۳۶.

بررسی نظام مند سخنان عیسی در موعظه سر کوه Q و اثربخشی آن بر رساله یعقوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 49 - 66

کلید واژه ها: موعظه سر کوه Q انقلاب و دگرگونی ایده های آرمانشهرانه رساله یعقوب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۷۳
پژوهش حاضر تلاش دارد سخنان عیسی در موعظه سر کوه Q و اثربخشی آن بر رساله یعقوب را بررسی کند. نگارنده گان با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی به این نتیجه دست یافته اند که با نظر به موعظه سر کوه Q و رساله یعقوب این تئوری مطرح می شود که عیسی به مثابه یک مصلح اجتماعی که طریق تحول اجتماعی را در اصلاحات فردی، تغییر ارزش های فرهنگی و وارونه ساختن هویت ها می داند، دست به انقلاب فرهنگی در جامعه می زند و یعقوب  نیز به عنوان پیرو و ادامه دهنده اصلاحات عیسی، دارای چنین دغدغه ای است؛ ضمن آنکه هر دو هویت به لحاظ اجتماعی، از یک وجه، نماینده تفکر واقع گرایی قلمداد می شوند؛ به این دلیل که قدرت نمایی در برابر امپراطوری قدرتمند روم را همان طور که زیلوت ها با شکست مواجه شدند، بی فایده می دانستند و از وجه دیگر، نماینده تفکر ایده آلیستی قلمداد می شوند؛ زیرا با ارائه قواعدی فرااخلاقی به دنبال ساخت جامعه ای آرمانی هستند.
۱۶۳۷.

بازتاب و کارکرد های پدیده عموم بلوا در مسائل اصول فقه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال ۵۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۱۳۴ 87 - 102

کلید واژه ها: عام البلوی اصول فقه ابتلای همگانی حجیت ادله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۷۲
احکام شرعی ازنظر مورد ابتلا بودن، در یک درجه قرار ندارند؛ بعضی محل ابتلای همگان یا اکثر متشرعان و برخی دیگر محل ابتلای افرادی خاص است و یا حتی اگر اغلب را مبتلا سازد، محدود به مدت زمان خاصی است. پدیدهٔ عموم بلوا در بسیاری از مسائل مرتبط با علم اصول فقه بازتاب داشته است. اهمیت و حساسیت مسائل عام البلوی و نیاز شدید به آن ها سبب سخت گیری و دقت نظر فزون تر در به کارگیری ادلهٔ احکام شده است. در این نوشتار، ابتلای عمومی و میزان دخالت آن در عرصه های گوناگون اصول فقه به روش توصیفی تحلیلی تبیین شده است. عام البلوی بودن در ملاک حجیت ادله ای چون سنت و اخبار منعکس شده است؛ به طوری که اکثر محققان معتقدند که روایات عام البلوی بایستی علم آور باشد یا دست کم از شهرت و شیوعی بیش از سایر روایات برخوردار باشد. از سوی دیگر، عام البلوی بودن در تثبیت موضوع سیره و اجرای اصل برائت اثرگذار است و به ضمیمهٔ نرسیدن ردع شارع، دلیل بر احراز عدم ردع محسوب می شود و درنتیجه حجیت سیرهٔ عقلا را در پی دارد.
۱۶۳۸.

بررسی تاثیر آموزش اخلاقی با رویکرد اسلامی بر سازگاری زناشویی

نویسنده:
منبع: پژوهش های تعلیم و تربیت اسلامی سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۵ 21 - 37

کلید واژه ها: رویکرد اسلامی سازگاری زناشویی آموزش اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۶۰
سازگاری زناشویی یک فرایند تکاملی در رابطه بین زوجین است که به حالتی از تطابق در حوزه های مختلف زوجین که ممکن است در آنها تعارض وجود داشته باشد، اطلاق می شود. هدف این پژوهش بررسی تاثیر آموزش اخلاقی با رویکرد اسلامی بر سازگاری زناشویی بود. روش پژوهش شبه آزمایشی از نوع نیمه تجربی با استفاده از پیش آزمون- پس آزمون بوده است. جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان متاهل دانشگاه پیام نور اصفهان در سال 1397 بود. 30 نفر از دانشجویان متاهل دانشگاه پیام نور اصفهان با روش نمونه گیری تصادفی به عنوان شرکت کننده انتخاب شدند و به تصادفی در دو گروه آزمایش (15زوج) و گروه کنترل (15زوج) جایگزین شدند. برای گروه آزمایش 10 جلسه آموزش اخلاقی با رویکرد اسلامی برگزار شد. ابزار پژوهش مقیاس زناشویی اسپینر( 1976) بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل کواریانس چند متغیره انجام شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که بین دو گروه از نظر سازگاری زناشویی و ابعاد آن (رضایت دو نفری، همبستگی دو نفری، توافق دو نفری و ابراز محبت) تفاوت معنی داری وجود دارد. بر این اساس، آموزه های اخلاقی مبتنی بر رویکرد اسلامی می تواند در بهبود روابط بین فردی و زناشویی موثرواقع شود. در کل یافته ها لزوم گنجاندن برنامه آموزش های اخلاق محور به زوجین را متذکر می سازد.
۱۶۳۹.

تبیین معنای «استعجال در ظهور» براساس آیات و روایات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال ۱۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۶۸ 105 - 124

کلید واژه ها: مهدویت ظهور استعجال بلوغ فکری امام زمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۱۰۳
مسئله مهدویت یکی از پر اهمیت ترین مسائل اسلامی است که به فراخور اهمیت آن اهل بیت؟عهم؟ توصیه ها و بایدها و نبایدهای فراوانی را به اصحاب خود و همچنین شیعیان عصر غیبت گوشزد کرده اند. یکی از مهم ترینِ این امور مسئله«استعجال در ظهور» است که طبق فرمایش امامان باعث هلاکت شخص عجول می شود. در این پژوهش با روش توصیفی _ تحلیلی ضمن واکاوی معنای واژه عجله و استعجال و اثبات این که این واژه فی نفسه بار معنایی منفی نداشته بلکه به فراخور متعلَّق خود معنای پسندیده یا ناپسند می پذیرد، به بررسی روایات نکوهش استعجال در ظهور پرداخته و مراد ایشان از استعجال نکوهیده را استعجال در امر ظهور«قبل از رسیدن به بلوغ و رشد کافی» دانسته و استعجال در زمینه سازی ظهور و رساندن این امر به بلوغ مورد نظر خدای تعالی را امری نیکو و پسندیده که مورد خواست اهل بیت؟عهم؟ نیز می باشد معرفی می نماید.
۱۶۴۰.

ابونعیم احمد بن عبداللّه اصفهانی و تاریخ نگاری اسلامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ مرداد و شهریور ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۲۰۱) 7 - 27

کلید واژه ها: ابونعیم اصفهانی تاریخ اصبهان حلیه الاولیاء دلائل النبوه اصفهان مکتب حدیثی صحابه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۳۵
مکتب حدیثی که عمدتا در بغداد شکل گرفت، در بسیاری از شهرهای ایران ریشه دواند. بخش مهمی در خراسان بود که منجر به تولید برخی از کتب ششگانه اهل سنت شد. در نیشابور و اصفهان و ری هم مکتب حدیثی بروز و ظهور خاص خود را داشت. حدیث، همزمان، منبع فقه، تفسیر، اخلاق و به طور کلی دین شناسی و نیز تاریخ اسلام بود. هر محدثی، می توانست در چند زمینه از علوم دینی فعال باشد. مکتب حدیثی اصفهان، بزرگانی داشت که آثار فراوانی از آنها برجای مانده است. خاندان ابن منده یکی از آنهاست. ابونعیم، یکی از چهره های اصلی مکتب حدیثی این شهر است که البته در مخالفت با بسیاری از همشهرهای اهل حدیثش، شافعی و اشعری مذهب بود. او همزمان صوفی نیز بود. میراث او در حوزه رجال و تاریخ بسیار با ارزش است. هم سیره نبوی با عنوان دلائل النبوه دارد، هم معرفه الصحابه در شرح حال اصحاب، هم تاریخ محلی با عنوان تاریخ اصبهان، و هم حلیه الاولیاء در شرح حال بزرگان و رجال دنیای اسلام. میراث تاریخی او به معنای وسیع کلمه، بسیار با ارزش است، هرچند آمیخته به تصوف و به رنگ آن است. او منابع زیادی را برای ما حفظ کرده است. این مقاله گزارش اجمالی زندگی او و میراث تاریخی وی است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان