درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۱۲۱ تا ۳٬۱۴۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۳۱۲۱.

علل بروز بیماری های همه گیر و چگونگی مواجهه با آن در عصر ممالیک (حک. 932-648)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ ۷۰-۴۹

کلیدواژه‌ها: بیماری های واگیردار تاریخ پزشکی اسلامی تاریخ مصر ممالیک همه گیری بیماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۳۴۸
شیوع بیماری های واگیردار، از مشکلات اساسی ممالیک بحری و برجی بود. این بیماری ها بر وضع اجتماعی و اقتصادی مصر در دوره ممالیک تأثیرات مخربی داشت. ممالیک بحری و برجی در برخورد با بیماری های همه گیر، عملکرد ویژه ای داشتند. بحری ها در مقایسه با برجی ها عمل گراتر بودند و به ساخت بیمارستان، رسیدگی به حال بیماران و پزشکان اقدام کردند؛ اما ممالیک برجی بیماری های همه گیر را با نگاه دینی تفسیر می کردند و مبارزه با فساد و سختگیری بر اقلیت های دینی را، راهکار مقابله با این بیماری ها می دانستند. این مقاله با شیوه توصیفی- تحلیلی، به دنبال پاسخ به این پرسش است که علل بروز بیماری های همه گیر در عصر ممالیک چه بود و هر کدام از دولت های ممالیک بحری و برجی با این بیماری ها به چه صورتی مواجهه کرده اند؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد که شرایط مناسب اقتصادی و سیاسی ممالیک بحری و عملکرد موفق آنان موجب مهار بیماری وکاهش اثرات مخرّب بیماری های همه گیر شد اما وضع نامطلوب سیاسی و اقتصادی ممالیک برجی و اقدامات نامناسب در مواجهه با بیماری های همه گیر، باعث تضعیف بیش از پیش حکومت ممالیک برجی شده بود.
۳۱۲۲.

بازشناسی انواع نقشه ماهی درهم در قالی فراهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۵ 1-37

کلیدواژه‌ها: فراهان قالی طرح و نقشه ماهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۰ تعداد دانلود : ۴۱۲
نقشه ی ماهی درهم، یکی از دیرینه ترین طرح های قالی ایران است که در اکثر مکاتب و کانون های قالی بافی ایران از گذشته، بافته و عرضه شده است. فراهان یکی از این کانون ها است که از اواسط دوران قاجار توسط تجار تبریزی با قالی های محلی و سپس کلاسیک خود همچون قالی ساروق به جهان معرفی شد. طرح و نقشه ی ماهی درهم و در اصطلاح محلی هراتی، یکی از مهم ترین و برجسته ترین نقشه های منطقه ی فراهان است که در گذشته، در انواع فرم ها و ساختارهای متنوع و گونه گون بافته و عرضه می شد. در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن معرفی نمونه هایی از نقشه ی ماهی درهم از مناطق مختلف ایران و جهان، انواع فرم های ماهی درهم در قالی فراهان مورد تحلیل و توصیف قرارگیرد. وجود یازده فرم در نقشه ی ماهی فراهان، از مهم ترین یافته های این تحقیق است که عبارت است از: ماهی زنبوری، فندقی، آدابی، حیدرزاده، سگ ماهی، مرغ و ماهی، ماهی مشایخی، ماهی لچک و ترنج، ماهی ترنج در ترنج، ماهی سرتاسری (یک سَره) و ماهی کف ساده. این تحقیق از نوع بنیادین و روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. شیوه ی گردآوری داده ها کتابخانه ای و بیشتر میدانی است.
۳۱۲۳.

مدل تحلیلی سیاست خاورمیانه ای ایران در دوران آشوب

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳ 134-154

کلیدواژه‌ها: ایران خاورمیانه آشوب امنیتی سیاست خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷ تعداد دانلود : ۲۱۱
سال های 2011 میلادی به بعد را می توان سال هایی پیچیده و در عین حال مهمی برای سیاست خارجی ایران در منطقه خاورمیانه تلقی کرد؛ دورانی که نظم جهانی دچار دگردیسی های عمده ای شده و منطقه خاورمیانه به مثابه یک زیرسیستم از وضعیت و فرایندهای جهانی تحت عنوان «آشوب» تاثیر پذیرفته است. از این رو، خاورمیانه که برای سال ها دچار بحران و بی نظمی مدام بود، به سمت یک اشوب و بی ثباتی امنیتی حرکت کرد. مولفه ها و نشانه های آشوب امنیتی در خاورمیانه را می توان بحران های مزمن، چرخه های بحران امنیتی، تداخل بحران، ابهام امنیتی، گسترش افراط گرایی و تروریسم و ظهور دولت های شکننده دانست. در این قالب، الگوی رفتار منطقه ای ایران برای حفظ و پیگیری منافع ملی و نیز رویارویی با بحران ها و تضادهای منطقه ای از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. این پژوهش به این سوال اصلی پاسخ خواهد داد که سیاست خارجی ایران در دوران آشوب امنیتی خاورمیانه واجد چه ویژگی ها، مولفه ها و راهبردهایی است؟ فرضیه اصلی نیز عبارت از این است که در وضعیت آشوب و در شرایطی که تهدید و ابهام امنیتی افزایش یافته، جمهوری اسلامی ایران از طریق ساز وکارهای راهبردی، ارتباطی-دیپلماتیک و دولت قوی به مدیریت چنین روندی می پردازد. این پژوهش تلاش می کند که با روش توصیفی-تحلیلی، نخست مولفه های آشوب امنیتی را بررسی کرده و سپس راهبردهای سیاست خارجی و ابزارهای سیاسی-امنیتی ایران در دوران اشوب امنیتی خاورمیانه را تبیین کند. 
۳۱۲۴.

مطالعه تطبیقی-تحلیلی بقعه عبدالمؤمن حبیب آباد، جلوه گاهی از نقاشی دیواری عهد صفوی و قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 189-208

کلیدواژه‌ها: ایلخانی صفوی قاجار بقعه عبدالمؤمن نقاشی دیواری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۶ تعداد دانلود : ۵۶۷
بنای امام زاده شاهزاده عبدالمؤمن در حبیب آباد، واقع در 18 کیلومتری شمال شرقی اصفهان قرار گرفته است. این بنا از مقابر ناشناخته ای است که به واسطه دوره زمانی ساخت، ویژگی های معماری و هنرهای تزئینی، از شایستگی توجه و تحقیق برخوردار است. در این بین آرایه های تزئینی بنا به ویژه تزئینات نقاشی دیواری باتوجه به مواردی همچون دوره زمانی، وجود کتیبه ساخت، چگونگی مضامین به کار رفته و شیوه ترسیم و خالقان هنری، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برهمین اساس در این مقاله ضمن گاهنگاری و مطالعه نقشه و ساختار شکلی بنا، تزئینات وابسته به بنا معرفی و تا حد امکان تحلیل محتوایی و تطبیقی شده است. جهت نیل بدین مقصود، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی برپایه رویکرد تطبیقی و برداشت میدانی نگارنده از بنا صورت گرفته است. چنان چه نتایج این پژوهش نشان می دهد، ساختمان امام زاده احتمالاً در دوره ایلخانی ایجاد شده و در دوره شاه عباس دوم صفوی و ناصرالدین شاه قاجار تعمیرات، ساختمان سازی ها و تزئیناتی در آن، صورت گرفته است. عمده فعالیت صورت گرفته در دوره های صفوی و قاجار، ایجاد تزئیناتی همچون نقاشی دیواری، مقرنس کاری و کاربندی بوده که در میان آن، نقوش دیواری اهمیت و نمود بیشتری داشته است. این نقوش به شیوه های رنگ وروغن و آبرنگ ایجاد شده و از انواع گره های هندسی، نقوش قهوه خانه ای، گل و مرغ، گل و بوته و منظره سازی فرنگی تشکیل شده اند. مضامین نقوش و کتیبه های بنا در ارتباط مستقیم با اندیشه تشیّع و مفهوم نمادین تعالی روح متوفی بوده است.
۳۱۲۵.

نوگرایی در تونس: از شکل گیری نگاه انتقادی به مدرنیته تا ظهور ملی گرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۵ ۱۷۷-۲۰۸

کلیدواژه‌ها: تونس مدرنیته نگاه انتقادی به مدرنیته نوگرایان سنت گرایان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۸ تعداد دانلود : ۸۰۸
تونس از جمله کشورهای مغرب عربی، همچون سایر سرزمین های جهان اسلام در نخستین دهه های قرن نوزدهم میلادی با مدرنیته آشنا شد. نخستین گام های نوگرایی در تونس با نوسازی های «احمد بای» (1837-1855م) و جانشیناش آغاز شد و تا شروع استعمار فرانسه (1881م) ادامه داشت. در این دوره بیشتر نوسازی ها وجه مادی داشت و الگوگرفته از کشورهای اروپایی به خصوص فرانسه بود. ورود استعمار فرانسه (1881-1956م) و رشد جریان اصلاح طلبی دینی در منطقه و نفوذ آن به تونس نقش بسیاری در تغییر دیدگاه مسلمانان منطقه نسبت به غرب و مدرنیته داشت. متفکران نوگرای دوره استعمار، با مسئله مدرنیته و غرب که زادگاه آن بود، با نوعی رویکرد انتقادی برخورد کردند. دغدغه اصلی گفتمان مذکور این بود که چگونه می توان به جهان اسلام قدرت بخشید؟ راه رسیدن به رشد و ترقی و اصلاحات اساسی چیست؟ بر همین اساس، محور اصلی تفکر آنان تأکید بر اصالت عقل و علم، عصری سازی نهادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در چارچوب فرهنگ عربی- اسلامی بود. از نظر آنان راه رسیدن به اصلاحات واقعی تقویت موقعیت جهان اسلام در برابر تمدن غرب و تمییز قائل شدن میان غرب استعمارگر و دستاوردهای تکنولوژیکی آن بود. پیروان این گفتمان در راه رسیدن به هدف خود با تولید نظام معنایی چون تحول نظام آموزشی، سیاسی، بیان مشکلات موجود در جامعه، انواع نابرابری های اجتماعی و اقتصادی، خطر استبداد داخلی و استعمار خارجی و بیان دال هایی چون عدالت و حقوق فردی و اجتماعی، آینده ای روشن و آرمانی برای مردم ترسیم و با برجسته کردن گفتمان خود با ابزارهای گوناگون، زمینه هژمونیک کردن خود و به حاشیه راندن گفتمان رقیب یعنی سنت گرایان را فراهم کردند. البته در اواسط قرن بیستم و با ظهور گفتمان ملی گرایان که اغلب از تحصیل کردگان در فرانسه بودند، اسلام گرایان از ارائه راهکارهای ایدئولوژیک و متناسب با نیازهای جدید جامعه تونس باز ماندند. از آنجا که آنها برای تربیت و ایجاد نیروی انسانی کارآمد به منظور برآوردن زیرساخت های یک دولت مدرن و توسعه یافته در عرصه های اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و تربیتی طرح مناسبی نداشتند، مغلوب گفتمان ملی گرایان شدند. در جستار حاضر تلاش شده است تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی زمینه ها و عوامل مؤثر در پیدایش گفتمان انتقادی درباره مدرنیته، ماهیت و ویژگی های آن و برخی از مهم ترین تحولات نوین در حوزه های سیاسی و اجتماعی بیان شود.
۳۱۲۶.

سیره نگاری جابر بن عبدالله انصاری؛ شفاهی یا مکتوب؟(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 67 - 108

کلیدواژه‌ها: جابر بن عبدالله انصاری سیره نگاری روایات شفاهی روایات مکتوب صحابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۳ تعداد دانلود : ۴۷۵
جابر بن عبدالله انصاری، صحابی برجسته پیامبر(ص)در حوزه فقه، تفسیر، حدیث و تاریخ بسیار تلاش می کرد. او که از پیش گامان نقل حوادث عصر نبوی بود، گزارش هایی درباره این عصر دارد که مورخان و محدثان کهن شیعه و اهل سنت آنها را ثبت کرده اند. شفاهی یا مکتوب بودن روایات او در حوزه تاریخ و سیره نبوی، پرسشی است که پاسخ به آن از ابعاد مختلفی دارای اهمیت است. نخست، آگاهی از جایگاه جابر در ثبت و مکتوب کردن سیره در طبقه صحابه و دیگری بر فرض اثبات غیرشفاهی بودن آن، پاسخی به منکران سنت مکتوب حدیث در سده نخست هجری است و مهم تر از آن، یافتن روشی برای بازسازی منابع مکتوب و مفقود آن دوره است. این مقاله با تکیه بر منابع رجالی، طبقات نگاری و تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی بر اساس اسناد تاریخی و قواعد تشخیص روایات شفاهی از مکتوب، این موضوع را بررسی می کند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که آنچه از جابر در باره سیره نبوی گزارش شده است، برخاسته از مدونات مکتوب بوده است و شاگردان او، نسخه های تازه ای از نوشته های او را ثبت و به نسل بعدی منتقل کرده اند
۳۱۲۷.

مذاکره سیاسی در بازخوانی سیره پیامبر اکرم(ص)؛ اصول و اهداف (مطالعه موردی: صلح حدیبیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 7 - 32

کلیدواژه‌ها: مذاکره سیاسی صلح حدیبیه سیره پیامبر اکرم (ص) روایات فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۵ تعداد دانلود : ۶۷۷
مذاکره سیاسی، ابزاری کارآمد از طریق گفت و گو برای حل مسالمت آمیز اختلافات است و نقشی اساسی در دستیابی به اهداف، مصالح و منافع حکومت ها یا دو جریان متخاصم دارد. با این وجود، اختلاف نظرهایی در خصوص مذاکره و حدود آن به دلیل تفاوت برداشت های جریان های فکری سیاسی از متون و منابع دینی از جمله سیره پیامبر(ص) وجود داشته است. یکی از مهم ترین نمونه ها در سیره پیامبر اکرم (ص)، مذاکراتی است که به صلح حدیبیه انجامید. در این پژوهش با توجه به منابع معتبر تاریخی و روایی در ارتباط با سیره پیامبر(ص) و از طریق روش تحلیل محتوا، مهم ترین اصول ایشان در مذاکرات، به صورت دستورالعمل های سه گانه پنداری، رفتاری و گفتاری بررسی می شود و در ادامه، مهم ترین اهداف این مذاکرات در قالب: تأمین منافع طرفین با جلوگیری از منازعه، فراهم آوردن زمینه برای تحقق آرمان های الهی و به رسمیت شناخته شدن حکومت اسلامی، شناسایی و تبیین شده است.
۳۱۲۸.

سامانیان و نیم قرن حاکمیت بر قزوین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 117 - 133

کلیدواژه‌ها: قزوین ری علویان طبرستان دیلمیان سامانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۴۵۳
از نخستین اعزام سپاهیان سامانی به سوی قزوین و ولایات مرکزی در سال 287  تا آخرین کوشش برای بازپس گیری قزوین در سال 335 نیم قرن طول کشید. سلطه بر قزوین به سه سبب صورت گرفت: بهانه مقابله با تعرض قوای علویان؛ حمایت خلیفه عباسی در سرکوب مخالفان سیاسی، مذهبی و توان جنگی امیر اسماعیل سامانی. بر اثر ضعف داخلی، تسلط بر قزوین تنها با تقویت حاکمان دیلمی دست نشانده ممکن بود. سرداران دیلمی در آغاز موجب تثبیت سامانیان در غرب خراسان و رضایت عباسیان شدند، ولی با گذشت اندک زمانی، همچون مدعیان بر سامانیان و در جامه مؤسسان دولتهای زیاریان و بویهیان سر برآوردند. تقارن میان قدرت یابی دیلمیان و تضعیف سامانیان، سبب ناکامی در استیلا بر قزوین و دیگر نواحی مرکزی ایران بود و دولت سامانیان تا پایان حیات در 395 دیگر بر قزوین دست نیافت. رفتار امیران سامانی با مردم قزوین در تاریخ ایران، نمونه ای از مردمسالاری بوده است. در مقاله حاضر به این سؤال پاسخ داده می شود که تسلط پنجاه ساله سامانیان بر قزوین چه تاثیری بر اوضاع این ناحیه داشت؟
۳۱۲۹.

چالش های اجرای اصلاحات ارضی در فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس (1341-1350ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال سی ام تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۸) 6 - 35

کلیدواژه‌ها: اصلاحات ارضی استان بوشهر استان هرمزگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۵۹۳
هدف: گزارش  ابعاد و روند اجرای اصلاحات ارضی و مشکلات آن در فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس. روش/ رویکرد پژوهش: برای گرد آوری داده ها منابع آرشیوی و کتابخانه ای بررسی شده است. یافته ها و نتیجه گیری: اصلاحات ارضی در این منطقه تحت تأثیر حوادث فارس و برنامه سرکوب مالکان و خوانین منطقه در آرامش و بدون مخالفت پیش رفت. اکثر مالکان بدون مخالفت و داوطلبانه اسناد مالکیت خود را به سازمان اصلاحات ارضی تحویل دادند گرچه برخی کوشیدند با رشوه دادن به مأموران اصلاحات ارضی منافعی برای خود حفظ کنند. نبود سازمان مستقل اصلاحات ارضی در مرکز  و بخش ها  و کمبود امکانات مالی و نیروی انسانی آموزش دیده پیشبرد اصلاحات را دشوار کرد.
۳۱۳۰.

نقش دین بودایی در دوره ایلخانی با تأکید بر آرای علاء الدوله سمنانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 245-266

کلیدواژه‌ها: ایلخانان تاریخ ایران دوره اسلامی علاءالدوله سمنانی بودایی بخشیان تصوف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۲ تعداد دانلود : ۵۰۶
با ورود ایلخانیان به ایران این کشور به یکی از مراکز گسترش افکار وجریانه بودایی تبدیل گشت. این مذهب با تصوف نیز برخورد کرده و تأثیر و تاثراتی بر جای نهاد. در این مقاله سعی شده است ضمن واکاوی نقش بودیسم در دوره ایلخانی به ویژه در دوران ارغون شاه، به تعاملات بین بودیسم و تصوف با تأکید بر شخصیت علاءالدوله سمنانی پرداخته شود. سمنانی که بحران های روحی، وی را از خدمت در دستگاه مغول به عزلت و عبادت و خانقاه تصوف کشانید، در مدت همکاری با ارغون، با بخشیان و کاهنان بودایی حشر و نشر داشت و گر چه منتقد افکار ایشان بود، خواسته یا ناخواسته زیر تاثیر آراء آنان قرار داشت. سوال اصلی این است که تصوف علاءالدوله سمنانی چه تاثیراتی احتمالی از بودیسم تنتره ای، پذیرفته است؟ حاصل پژوهش نشان می دهد تاثیرات سمنانی از بودیسم در آثار وی بازتاب منفی داشته است مانند مخالفت وی با اصل تناسخ و نقد وی بر وحدت وجود ابن عربی که می تواند پیامد مواجه با افکار بودائیان باشد، اما در بحث لطایف سبعه نیز گر چه اصل آن را از منابع کبرویه اخذ کرده، اما ممکن است در برخی جزئیات زیر تاثیر آموزه چاکره های هفتگانه در یوگای کوندالینی باشد.
۳۱۳۱.

بازخوانی و نقد دیدگاه های کلبرگ و مدرسی طباطبایی درباره پیدایش تشیع دوازده امامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۸) 103-124

کلیدواژه‌ها: امامیه اثناعشریه مهدویت پیدایش تشیع اثناعشری نقد دیدگاه سید حسین مدرسی طباطبایی نقد دیدگاه اتان کلبرگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۴ تعداد دانلود : ۶۲۹
در این نوشتار، در بازخوانی و نقد دیدگاه های کلبرگ و مدرسی درباره پیدایش تشیع دوازده امامی، بر پایه روشِ تاریخی کلامی و با هدفِ مقایسه دیدگاه ها و بیان کاستی ها و اشتباهات کمترشناخته شده این دو، موارد زیر دانسته شد: کلبرگ پیدایش تشیع دوازده امامی را «انتقال از امامیه»، و مدرسی «تکامل تدریجی مکتب تشیع» خوانده است. هر دو، تاریخ آن را تقریباً همسان، نیمه قرن چهارم هجری دانسته و در این باره به موارد انعکاس اندیشه «دوازده امام» در متون کهن استناد کرده و دچار اشتباهاتی بعضاً فاحش شده اند؛ چنان که هر دو، ثبت عقاید اثناعشری را در برخی متون که کامل به ما نرسیده اند، انکار نموده و از ثبت آن در برخی منابع غفلت کرده و دیدگاه هایی ناهمگون و گاه متناقض داشته اند. افزون بر این، کلبرگ به هم پایگیِ واژه امامیه با اثناعشریه توجه نداشته و مدرسی نیز دچار «تردیدها» و «تعمیم ها»ی ناروا، اشتباه در «شناسایی متن و نسخه های کهن یک روایت» و «بی دقتی در فهم اصطلاحات مهدویت» شده است.
۳۱۳۲.

وضعیت اشیا و آثار متعلق به بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیلی از دوره ی صفویه تا پهلوی اول بر پایه ی اسناد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ ۴۱-۷۹

کلیدواژه‌ها: بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیل موزه ی ملی صفویه پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۳۶۰
مجموعه ی آثار بقعه ی شیخ صفی یکی از مهم ترین مجموعه های هنری در ایران است. اهمیت و قداست این بقعه، موجب شد هدایا و نذورات مختلفی در طی سال ها در این مجموعه جمع آوری شود. پس از به قدرت رسیدن سلسله ی صفویه، ارزش و اهمیت این آثار افزون تر شد؛ اما با سقوط صفویه از توجه و رسیدگی پادشاهان ایران به این بقعه تا حدود زیادی کاسته شد. ازاین رو، برخی اموال و نفایس آن در طول منازعات داخلی و حملات خارجی به غارت رفت. با شکل گیری نظام مشروطه و ایجاد سازوکارهای نوین اداری، اقداماتی برای رسیدگی به امور بقعه و صورت برداری از نفایس آن آغاز شد. یافته ها نشان می دهد که در دوره ی قاجار، به علت عدم نظارت حکومت مرکزی بر متولیان بقعه و استمرار روند نامناسب تولیت موروثی، آثار و اموال بقعه در وضعیت نامناسبی قرار داشت. در دوره ی پهلوی اول، اموال بقعه، شناسایی، صورت برداری و کارشناسی شد و سپس به منظور مرمت و حفاظت بیشتر، بخش عمده ی آثار بقعه به موزه ی ملی ایران منتقل شد. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از منابع تاریخی کتابخانه ای و اسنادی، وضعیت و سیر تاریخی اشیای نفیس بقعه ی شیخ صفی را از دوره ی صفویه تا پهلوی اول بررسی کند. روش تحقیق، کتابخانه ای و تطبیق و تحلیل منابع بوده است و اطلاعات، پس از جمع آوری و سازمان دهی، تجزیه وتحلیل شده اند.
۳۱۳۳.

طرح یک فرضیه در رابطه با علل متروک شدن محوطه های پایان عصر مفرغ در شمال شرق و شرق و گذار به آغاز عصر آهن در نیمۀ شمالی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۱ ۵۱-۷۳

کلیدواژه‌ها: ع‍ص‍ر م‍ف‍رغ عصر آهن دورۀ گذار نیمۀ شمالی ایران شرق و شمال شرق ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۶۷۹
در مطالعات باستان شناسی هزارۀ دوم قبل ازمیلاد نیمۀ شمالی ایران براساس گاه شناختی رایج و مرسوم عصر مفرغ و عصر آهن ایران، عموماً بازۀ زمانی (2000) 1900 تا 1500 ق.م. معرّف عصر مفرغ پایانی و حدوداً 1500 ق.م. به عنوان آغاز عصر آهن شناخته می شود. ازسوی دیگر، برپایۀ شواهد و مدارک باستان شناسی، در اکثر محوطه های هزارۀ دوم قبل ازمیلاد نیمۀ شمالی ایران تصویر روشنی از توالی گاه شناختی و فرهنگی پایان عصر مفرغ و آغاز عصر آهن ارائه نشده است. این محدودیت بیشتر ناشی از بستر و ماهیت مواد و مدارک این دوره است که غالباً حاصل کاوش در گورستان های این دوره بوده و اطلاعات موجود در رابطۀ توالی لایه نگاری مشخص و دقیق در محوطه های استقراری این دوره در نیمۀ شمالی ایران، اندک است. در عین حال مدارک موجود نشان می دهد که اکثر مراکز اصلی و محوطه های این دوره، به ویژه در شمال شرق و شرق ایران (و دشت گرگان)، جنوب ترکمنستان و شمال افغانستان، در حدفاصل حدود 1700 تا 1500 ق.م. (پایان عصر مفرغ تا آغاز عصر آهن) متروک می شوند و در توالی استقراری این محوطه ها گسست فرهنگی و گاه شناختی مشهودی ایجاد می شود. در رابطه با علل متروک شدن محوطه های این دوره و گسست ایجادشده در توالی استقراری (و گاه شناختی و فرهنگی) اواسط هزارۀ دوم قبل ازمیلاد فرضیاتی مطرح شده است. غالب این فرضیات با رویکرد باستان شناسی به مواد فرهنگی، به ویژه مطالعه و تحلیل تغییرات ایجادشده در سنت های سفالی، به توجیه علل بروز گسست ایجادشده پرداخته است و عواملی نظیر مهاجرت ها و تهاجمات اقوام و فرهنگ های جدید، تغییرات زیست محیطی، افزایش جمعیت و در نتیجۀ آن افزایش میزان بهره برداری از منابع طبیعی و شوک زیست محیطی ناشی از آن و تغییر در شیوۀ اقتصاد معیشتی را به عنوان دلایل بروز گسست ایجادشده در توالی استقراری و متروک شدن مراکز این دوره در مناطق شرقی فلات ایران، پیشنهاد و مطرح کرده است. در این نوشتار، براساس یکی از فرضیات، مبتنی بر نتایج مطالعات زبان شناسی متون مذهبی منسوب به «هندو ایرانی عصر ودایی-گاهانی» پرسشی مطرح خواهد شد مبنی بر این که، آیا تحولات ناشی از اصلاحات مذهبی زرتشت که در بازۀ زمانی حدوداً 1700 (1800) تا 1500 ق.م. در شرق ایران روی داده است، به تنهایی و یا احتمالاً همراه با دیگر عوامل (احتمالاً تغییرات زیست محیطی) می تواند به عنوان یکی از عوامل تاًثیرگذار (تسریع کننده) در روند متروک شدن مراکز و محوطه های پایان عصر مفرغ شرق ایران و ازجمله عوامل گذار جوامع از عصر مفرغ به عصر آهن به شمار آید؟ با این وصف در نوشتار حاضر، بازۀ زمانی تقریبی (1600) 1700 تا (1400) 1500 ق.م. به عنوان دورۀ گذار از عصر مفرغ به عصر آهن مطرح و پیشنهاد می شود.
۳۱۳۴.

دگراندیشی و تأثیر آن بر مطالعات عاشورا در دوره معاصر(1305-1357) در ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۸۱) 67 - 104

کلیدواژه‌ها: عاشورا پژوهی تفسیر سیاسی عاشورا تفسیر اجتماعی عاشورا عصر پهلوی دگر اندیشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۴۱۰
بازنمایی واقعه عاشورا در تاریخ معاصر ایران (1305-1357) در شمار موضوعاتی است که با وجود اهمیتی که در شناساندن سیر تحول رویکردهای مطالعاتی عاشورایی دارد، کمتر به آن توجه شده است. مقاله حاضر می کوشد با بررسی جریان های دگراندیش و مبانی آنان به نقش آنان در بازنمایی واقعه عاشورا در این دوره بپردازد. نتایج این بررسی نشان می دهند که انگیزه خرافه ستیزی و پندارستیزی جریان های دگراندیش در تاریخ معاصر ایران که ریشه در دوران پیش از پهلوی دارد، زمینه ساز شکل جدیدی از مطالعات و تحلیل های مبتنی بر عقل مداری و علم گرایی شده است که تفسیرهایی سیاسی و اجتماعی از  عاشورا را به دنبال داشته است.
۳۱۳۵.

هرودوت و روایت جنگ ماراتن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 139 - 160

کلیدواژه‌ها: ماراتن هرودوت روایت پارسیان شورش ایونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵۹ تعداد دانلود : ۹۸۶
جنگ ماراتن، نخستین رویارویی مستقیم پارسیان و یونانیان در سال 490 پ. م. نقطه عطفی در مناسبات امپراتوری هخامنشی و دنیای یونانی بود. این جنگ، به مرور زمان، به جنگی حماسی در دفاع از آزادی یونان تبدیل شد. با وجود الهام بخش بودن این جنگ، به چگونگی روایت آن و برداشت مورّخان یونانی و مخاطبانشان از آن، کمتر پرداخته شده است. این نوشتار با روش تحلیل روایت، به دنبال پاسخ به این پرسش است که منابع یونانی، به ویژه هرودوت، براساس چه پیرنگی به روایت جنگ ماراتن و ذهنیّت مخاطبان یونانی خود پرداخته اند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که مهم ترین راوی نبرد، هرودوت، با اینکه در قیاس با جنگ های خشایارشا، توجه کمتری به نبرد ماراتن نشان داده ، اما با قرار دادن آن در رشته جنگ های پارسی، ماراتن را از یک سو، به نقطه پایانی شورش ایونی و از سوی دیگر، مقدمه جنگ های خشایارشا تبدیل کرده است. وی با این کار خواسته این باور را در ذهن مخاطب ایجاد کند که جنگ های میان ایرانیان و یونانیان ریشه در چیرگی پارسیان بر ایونیان، همکاری خودکامگان ایونی با پارسیان و شورش ایونی داشت. از دید هرودوت، ماراتن نتیجه شورش ایونی و سالامیس نتیجه نبرد ماراتن بود؛ بنابراین، ماراتن حلقه پیونددهنده رشته جنگ های پارسیان و یونانیان بود.
۳۱۳۶.

هنر و تشریفات مذهبی مانوی: جادو: متون، اشیاء و تصاویری از مدیترانه تا آسیای مرکزی

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال ششم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۱ 51-102
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۸۷۸
هدف از این مقاله بررسی اعمال جادویی مانوی است. در مطالعات انجام شده با موضوع جادو در حوزه های فرهنگی کلاسیک، سامی، ایرانی، و آسیای جنوبی، به طور عمده، سنت های مشابه جادوگری مانوی که در کنار این سنت های غالب رشد یافته بودند، نادیده گرفته شده است. در حالی که حجم قابل توجهی از نوشته ها با موضوع جادو و سحر در آیین های پاگانی، یهودی، و مسیحی در مدیترانه و بین النهرین باستان، جمع آوری شده است، اما از سال ۱۹۴۷ تنها تعدادی مقاله در مورد سحر و جادوی مانوی منتشر شده است. این موضوع تا حدی به این دلیل است که تعداد اندکی از متون مربوط به جادوگری مانوی باقی مانده اند و نیز دلیل دیگر چالش های دشواری است که آرایش ساختاری زبان ها و تأثیرات فرهنگی ارائه داده اند. من در این مقاله نگاهی کلی داشته ام به مظاهر و جلوهای مختلف جادوگری در جوامع مانوی از نخستین شواهد اولیه موجود در مصر باستان و بین النهرین گرفته تا آخرین جلوه های آن در جاده ابریشم در قرون وسطی. در این راستا امید آن دارم که درک نمایم در طی این گستره زمانی و تغییرات زبانی و فرهنگی، چه پارامتری در جادوگری مانوی ثابت بوده است و بررسی نمایم که این محتوا و اقلام فرهنگی چگونه در سرتاسر اوراسیا دچار تغییر و تحول شده است.
۳۱۳۷.

خالصه سازی در مازندران دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 177 - 194

کلیدواژه‌ها: زمین داری مازندران تاریخ روستا خالصه قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۹ تعداد دانلود : ۵۶۴
اراضی خالصه یک شکل از انواع تاریخی زمین داری دولتی در ایران است. این نوع زمین داری در ولایت مازندران، بنا به موقعیت طبیعی منحصر به فرد آن، مورد توجه حکومت قاجار بود. دولت بر اساس سیاست های مالی و اداری روال های مختلفی در امور خالصه ها (افزایش و کاهش) در پیش می گرفت و این امر تأثیر عمیقی بر مناسبات ملک داری در آن ولایت داشت. در این پژوهش وضعیت خالصه ها در مازندران دوره قاجار، از نظر سیاست دولت و پیامدهای حقوقی، اقتصادی و اجتماعی آن بررسی می شود. سؤال پژوهش این است: سیاست دولت در امور خالصه در مازندران چگونه بود؟ چرا عملکرد دولت در این زمینه با تغییرات متناوب توأم بود؟ پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این تجربه چه بود؟ بررسی و تحلیل داده های مربوط نشان می دهد وضعیت خالصه ها در مازندران تابع شرایط کلی مملکت، دچار دگرگونی هایی بود. در نیمه اول حکومت قاجار سیاست افزایش مساحت (به روش های گوناگون) و تنوع خالصه (معمولی، تیولی،ابتیاعی، ضبطی و دادوستدی) در پیش گرفته شد، سپس به دلایل متعدد (ساختاری: بحران مالی دولت، رفتاری: روش های خالصه داری در ولایت، کاهش نظارت دولت و موارد نظیر آن) در ادوار میانی و پایانی دوره روند کاهش خالصه ها به طرق مختلف (فروش، غصب و. . . ) شتاب گرفت.  در این تحقیق با روش تاریخی، مجموعه داده های مورد نیاز از منابع و مآخذ مربوط (منابع دست اول و دوم تاریخی و اسناد آرشیوی) شناسایی و جمع آوری شد. سپس به شیوه کیفی، موضوع مورد نظر در زمینه تاریخی تحلیل گردید تا االگوهای حاکم بر روند دگرگونی خالصه ها استخراج گردید. دستاورد پژوهش حاضر الگویی برای مطالعات تاریخ زمین داری در ایران پیش می نهد و افزون بر آن می تواند زمینه های جدید مطالعات در این موضوع را نیز معرفی نماید.
۳۱۳۸.

نگاه انتقادی رمان «در تلاش معاش» به تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه عصر پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 45-69

کلیدواژه‌ها: عصر پهلوی اول رمان اجتماعی محمد مسعود رمان «در تلاش معاش» نظام آموزشی نظام اداری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۳۹۵
در عصر پهلوی اول، بسیاری از برنامه های نوگرایانه دولت، موجب تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی به ویژه جامعه شهری شد و نوعی دگرگونی اجتماعی را دامن زد. این دگرگونی ها واکنش هایی را نیز به دنبال داشت که بخشی از آن در ادبیات؛ به ویژه رمان های اجتماعیِ انتقادی، بازتاب یافت. رمان اجتماعی «در تلاش معاش»(1312ش) نوشته ی محمد مسعود از نویسندگان مشهور عصر پهلوی، از این نوع رمان هاست که تغییرات اجتماعی و فرهنگی پدید آمده در جامعه را در بروز رفتارهای ناهنجار جوانان این دوره مؤثر دانسته و به انتقاد از نظام آموزشی و اداری موجود پرداخته است. در این پژوهش، به روش تحلیل درونی یا محتوایی، ضمن تبیین زمینه های نگارش رمان های اجتماعی در عصر پهلوی اول، واکنش ها و انتقاداتی که در رمان «در تلاش معاش» به وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه شده، بررسی شده است. یافته ی پژوهش نشان داده که براساس رمان مزبور، نظام آموزشی عصر پهلوی اول نتوانسته نسلی کارآمد از جوانان را با تخصص-های مورد نیاز جامعه پرورش دهد و اساس ناهنجاری های اجتماعی موجود به شیوه تعلیم و تربیت ناکارآمد مرتبط است.
۳۱۳۹.

عوامل و زمینه های اجتماعیِ طرح اندیشه احیاء شاهنشاهی ایرانی در قرن چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 143-165

کلیدواژه‌ها: احیاء شاهنشاهی ایرانی اوضاع اجتماعی شرق جبال ری دیلمیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۵۱۲
یکی از رویداد های مهمّ اجتماعی در تاریخ ایران بعد از اسلام، تلاش برای احیاء عنوان شاهنشاهی ایرانی توسط سلسله های ایرانی در قرن چهارم است که عمدتاً در ناحیه جبال ( به ویژه ری) حادث شد. این رویداد از دو منظر سیاسی و اجتماعی قابل بررسی است. اگر اهداف و اقدامات حکمرانان به عنوان بُعدِ سیاسی در نظر گرفته شود، بُعد اجتماعی نیز شرایط، عوامل و دلایلی است که افراد جامعه ی تحت فرمان را با حکمرانانِ ایرانِ قرن چهارم همسو می ساخت. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن اندک اطلاعاتِّ موجود تاریخی تا حدّ امکان، تأثیر شرایط اجتماعیِ شرق جبال بر احیاء شاهنشاهی ایرانی را تبیین و روشن نماید. این پژوهش نشان می دهد که آشفتگی سیاسی، ناامنی اجتماعی، ضعف اقتصادی، استیلای غلامان ترک، دگرگونیِ قشر بندی اجتماعی، و تغییر بافت جمعیتی در ناحیه شرقی جبال در اواخر قرن سوّم و اوایل قرن چهارم، ساکنان منطقه را به احیاء شاهنشاهی ایرانی متمایل ساخته و به حکمرانان دیلمی فرصت داد تا ایده احیاء شاهنشاهی ایرانی را به عنوان راهی برای کسب مقبولیت اجتماعی و در نتیجه تداوم حکومت خود پی گیری کنند.
۳۱۴۰.

سیاستهای عثمانی ها برای سلطه بر شوف: پیامدهای سیاسی- اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 279 - 304

کلیدواژه‌ها: عثمانیان شوف معنیان دروزیانِ یمنی دروزیانِ قیسی شهابیان مارونیان فرانسه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۳۳۵
در پژوهش پیش رو، سیاستهای عثمانیان برای ابقای سلطه خویش بر شوف و علل و پیامدهای آن بررسی می شود. شوف در شرق دریای مدیترانه، از دیرباز موقعیت راهبردیِ ممتازی داشت و از این رو، عثمانی ها خاندانهایی مُطاع را بر شوف می گماشتند و در صورت مشاهده هرگونه نافرمانی، به حذف و حمایت از رقبای آنان روی می آوردند؛ انتصاب خاندان دروزیِ مَعنی از شاخه قیسی و حذف آنان با جایگزینی دروزیانِ معنیِ یمنی و سپس حذف همه دروزیان از قدرت و حمایت از مارونیان و نیز تقسیم جبل لبنان به دو بخش شمالی و جنوبی سیاستهای تفرقه افکنانه ای بود که سلطه عثمانی ها را بر شوف تثبیت نکرد و جنگ داخلی میان دروزیان و نیز با مارونیان را در پی آورد و کار شوف در 1287ق/1870م به اشغال نظامی فرانسه انجامید.  

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان