نقد دیدگاه اتان کلبرگ

در این نوشتار، در بازخوانی و نقد دیدگاه های کلبرگ و مدرسی درباره پیدایش تشیع دوازده امامی، بر پایه روشِ تاریخی کلامی و با هدفِ مقایسه دیدگاه ها و بیان کاستی ها و اشتباهات کمترشناخته شده این دو، موارد زیر دانسته شد: کلبرگ پیدایش تشیع دوازده امامی را «انتقال از امامیه»، و مدرسی «تکامل تدریجی مکتب تشیع» خوانده است. هر دو، تاریخ آن را تقریباً همسان، نیمه قرن چهارم هجری دانسته و در این باره به موارد انعکاس اندیشه «دوازده امام» در متون کهن استناد کرده و دچار اشتباهاتی بعضاً فاحش شده اند؛ چنان که هر دو، ثبت عقاید اثناعشری را در برخی متون که کامل به ما نرسیده اند، انکار نموده و از ثبت آن در برخی منابع غفلت کرده و دیدگاه هایی ناهمگون و گاه متناقض داشته اند. افزون بر این، کلبرگ به هم پایگیِ واژه امامیه با اثناعشریه توجه نداشته و مدرسی نیز دچار «تردیدها» و «تعمیم ها»ی ناروا، اشتباه در «شناسایی متن و نسخه های کهن یک روایت» و «بی دقتی در فهم اصطلاحات مهدویت» شده است.