درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله حاضر رویکردها و پروژه های مرتبط با کاهش آسیب پذیری و افزایش توان مقابله با زمین لرزه در مجموعه های مسکونی را مورد بررسی قرار می دهد و به برنامه ریزی مقابله با خطر زلزله در فاز یک شهرک اکباتان می پردازد. با توجه به قرارگیری کلان شهر تهران بر روی گسل های لرزه خیز و آسیب پذیری شهر در برابر این خطر، برنامه ریزی پیش از سانحه برای سطوح خردتر جامعه مانند مجموعه های مسکونی، امری ضروری و گامی به منظور دستیابی به آمادگی و کاهش خسارت ها و تلفات احتمالی تلقی می شود. برای دستیابی به الگوی مناسب برنامه ریزی مقابله با خطر زلزله در شهرک اکباتان، به بررسی مفاهیم نظری و تجربیات کشورهای مختلف در این زمینه پرداخته شده است، تا با انتخاب الگوی بهینه و شناسایی موضوعات اصلی تحقیق، مطالعات میدانی با به کارگیری روش های توصیفی و تحلیلی آغاز گردد. فرایند پیشنهادی برای برنامه ریزی مقابله با خطر زلزله در فاز یک شهرک اکباتان در این مقاله شامل مراحل چهارگانه سازماندهی منابع و تشکیل تیم برنامه ریزی، ارزیابی ریسک، برنامه ریزی و اجرای برنامه است. نتایج حاصل از ارزیابی ریسک در محدوده مورد مطالعه نشان می دهد که تدوین برنامه های اجتماعی فرهنگی به همراه تمهیدات مدیریتی، از موارد اصلی و عمده در برنامه ریزی است و برنامه های کالبدی می توانند دربرگیرنده وجوه غیرسازه ای و زیرساختی در این مجموعه مسکونی باشند.    

به کارگیری نشانه شناسی به مثابه ابزاری برای تحلیل و ارزیابی هویت، استعاره ها و دلالت های تصریحی و تلویحی در ساختار طراحی محصول، کمتر مورد توجه قرار گرفته و واکاوی پیرامون آن حائز اهمیت است. این مقاله درصدد است تا نشان دهد چگونه مطالعه نشانه شناسی می تواند در فهم جنبه های ارتباطی در طراحی محصول به کار آید. جهت نیل به این مقصود پس از تبیین مفاهیم پایه و تشریح برخی فواید و ضرورت های نشانه شناسی از دیدگاه متخصصان این علم و سپس دیدی اجمالی به چگونگی به وجود آمدن این دانش و توضیح برخی از ابزار و نظریه های این علم، به چگونگی استفاده از این دانش در طراحی محصول با ارائه یک نمونه موردی، پرداخته شده است. پایه های نظری این تحقیق بر اساس تطبیقی میان نظرات نشانه شناسی و طراحی محصول از زیر شاخه های طراحی صنعتی، قرار دارد، نویسنده متداول ترین مفاهیم و ایده ها را در حیطه نشانه شناسی در نظر داشته و چگونگی درک آن در زمینه طراحی را مورد بررسی قرار داده است. در نهایت رویکرد نشانه شناسی محصول درصدد است تا شکل محصول را بر اساس نظم نشانه ها تبیین نماید. در تحلیل نمونه مورد مطالعه از روش سوسور استفاده شده است و برخی ارزش ها و مفاهیم زیربنایی در نظریه طراحی مانند تاثیرات متقابل میان فرم و محتوا از این نظریات بهره برده است. هدف از استفاده نشانه شناسی این نیست که به طراحان آموخته شود که چگونه باید محصولات بهتری به دست آورند، بلکه در نظر است که از آن به عنوان ابزاری برای تجزیه و تحلیل و نقد مفاهیم و ساختار ظاهری به کار رفته در محصول و به طور کلی پیام محصولات به عنوان انتقال دهنده معنا درکنش میان استفاده گر و طراح، در طراحی محصول استفاده شود. به کارگیری نشانه شناسی در طراحی محصول ابزارهای ارزشمندی را برای تحلیل اموری چون مفاهیم پنهان و قابلیت دیده شدن در محصولات ساخت انسان را در اختیار قرار می دهد. در نتیجه نشانه شناسی محصول می تواند ابزاری ارزشمند و مفید برای بازنمایی واقعیت در محصولات محسوب شود.

چاقی مفرط و مشکلات ناشی از آن، تحت تاثیر زندگی بیتحرک مکانیکی، روز به روز در حال افزایش است. تحقیقات گسترده در کشورهای غربی نشان دهنده تاثیر فرم شهر بر میزان فعالیت فیزیکی و در نتیجه سلامت و آمادگی جسمانی است. علیرغم اینکه وضعیت چاقی و کم تحرکی در ایران چندان وضعیت بهتری نسبت به کشورهای غربی ندارد، هیچ تحقیقی در رابطه با تاثیر فرم محیط ساخته شده بر میزان سلامت در ایران صورت نگرفته و معیارهای کالبدی-غضایی موثر استخراج نشده است. شهرجدید هشتگرد باتوجه به همگن بودن بافت اجتماعی-اقتصادی و همچنین تفاوت شایان در فرم کالبدی محلات مختلف شهر، محمل مناسبی برای هدف تحقیق شناسایی شد. لذا در این تحقیق ابتدا 9 خوشه مسکونی در قسمت های مختلف هشتگرد انتخاب شد تا بقیه اطلاعات اجتماعی-اقتصادی، سلامت، آمادگی جسمانی و نهایتا میزان فعالیت فیزیکی هفتگی خانواده ها در چارچوب آن جمع آوری شود. مطالعه بصورت پیمایشی و نمونه گیری بصورت خوشه ای تصادفی صورت گرفت. پس از بررسی همپیوندی بین معیارهای محیطی و میزان آمادگیجسمانی و فعالیت فیزیکی خانواده ها(بتفکیک جنسیت) در خوشه های 9 گانه، این نتیجه منتج شد که فاصله خانه تا محل کار و مراکز خرید بیشترین تاثیر را بر روی میزان پیاده روی خانواده ها دارد. دیگر معیارهای موثر شامل امنیت، تنوع استفاده کنندگان فضا و تنوع فعالیت ها در فضا است

لزوم رویارویی با چالش های جدید شهرنشینی، موجب دگرگونی اساسی در دیدگاه های مدیریت شهری شده است. در این زمینه می توان رویکردی فراگیر را شناسایی کرد که با تأکید بیش از پیش بر سطوح پایین و ابعاد ملموس زندگی شهری، به دنبال روش هایی است که اداره فرایند توسعه را به محله ها واگذار کند. با مطالعه مبانی نظری این رویکرد، به نظر می رسد که مفهوم اجتماع محلی و دیدگاه های مشارکتی، دارایی مبنا و سرمایه اجتماعی در تبیین و تحقق آن نقش اساسی دارند. بررسی یافته ها در دو محله منتخب از شهر مشهد گویای اهمیت دو عامل عمده اجتماع محلی و مدیریت شهری در تحقق رویکرد محله محور است که در این میان مدیریت شهری به عنوان آغازگر فرایند، نقش اصلی را دارد. بر این اساس، تقویت سامانه ارتباطی و اطلاع رسانی، آموزشی شیوه های مشارکت و برگزاری گردهمایی های محله ای به وسیله مدیریت شهری و همچنین ایجاد شورا و نهاد مدیریت شهری در مقیاس محله و حرکت به سوی برنامه ریزی محله ای را می توان مهم ترین گام ها برای تحقق محله محوری در مشهد دانست. گرچه مطالعه امکان سنجی نشان از تحقق پذیری دشوار این رویکرد در مشهد دارد، اما از آنجا که بسیاری از معیارهای تعیین کننده آن در حوزه تصمیم ها و اقدامات مدیریت شهری قرار می گیرند، می توان انتظار داشت که با درک عمیق مدیریت شهری از محله محوری و عزم اراده جدی برای دستیابی به آن، زمینه تحقق این رویکرد فراهم شود.

آثار تاریخی علاوه بر آن که یادمانی با ارزش از تمدن و فرهنگ ملل گوناگون است، در حقیقت جلوه و انعکاسی از اعتقادات، باورها، اندیشه ها، و در برخی مواقع صحنه نمایش اقتدار طلبی حکام و ستم کشی رعیتی هستند که خشت خشت بنا را با خون جگر فراوان و زیر تیغ تیز آفتاب روی هم چیده اند. اما برخی آثار تاریخی- مذهبی یا فرهنگی نیز به عکس، نشانگر شعور و ارادت تفکرات صاحبان خویش به آفریدگار باریتعالی و برگزیدگان ایشان است و بیش از آن که بخواهند اقتدار هنری و قدرت معماری خویش را در دیدگان انسان ها، جادویی خیره کننده بسازند، برآنند تا به اعماق وجودی تماشاگران خویش رخنه کرده و آنان را به تعمق و تفکر پیرامون چیستی و هویت خویش وا دارند. اماکن و فضاهای مذهبی چون مساجد، تکایا و حسینیه ها، آرامگاه ها و... (معدودی از کلیساها) بیشتر با چنین رویکردی احداث شده اند. بدون شک یکی از بی نظیرترین چنین آثاری، «مسجد گوهرشاد» مجموعه «حرم مطهر رضوی» است.

نخستین هدف این مقاله بررسی محتوا و پیشینه رویکرد طراحی شهری عمودی به عنوان نظریه جدید طراحی شهری است که در راستای حل مشکلات شهری ناشی از کمبود زمین بوجود آمد.علاوه بر این بررسی شرایط شهر تهران به عنوان کلان شهری در حوزه جنوب غرب آسیا، برای تحقق اهداف رویکرد فوق و تحلیل محتوای متون تخصصی و بررسی تحلیلی – ارزیابانه رویکردها و جنبش های مطرح در توسعه شهری عمودی، به منظور استخراج پیشینه طرح این رویکرد از دیگر اهداف این نوشتار است. بر طبق یافته های این نوشتار، رویکردهایی همچون منظر عمودی، آسمان خراش های پایدار، شهرسازی اکولوژیک و طراحی اکولوژیک، ریشه های شکل گیری رویکرد طراحی شهری عمودی است. همچنین دو مقوله پایداری اکولوژیک و توسعه عمودی برای استفاده از حداکثر فضای آسمان از موضوعات اصلی و محوری این رویکرد است.در ادامه، ویژگی های کلان شهر تهران به لحاظ شرایط زمین و رشد عمودی با استناد به پیشنهادات طرح جامع مورد مداقه قرار گرفته و در انتها با رویکرد مشکل محور و نظریه زمینه ای در پژوهش های کیفی، الگویی برای چگونگی مواجهه با این موضوع در قالب ارایه پیشنهاداتی در باب نحوه بکارگیری پهنه های کلان شهر تهران مطرح شده است.

باتوجه به شکل گیری گام های نخست در طراحی پیاده راه های شهری در ایران، این مقاله سعی دارد به دنبال سنجش کیفیت پیاده راه صف به عنوان نخستین پیاده راه تهران، چارچوب سنجش کیفیت پیاده راه های شهری در ایران را مهیا و از سوی دیگر زمینه ارتقا کیفیت آنها و استفاده مثبت در تجارب بعدی را فراهم آورد. در این راستا بر مبنای مقایسه تطبیقی نظرات متخصصین در حوزه کیفیت، بررسی تجارب جهانی و همچنین تحلیل وضع موجود پیاده راه صف به تدوین مدل ویژه سنجش کیفیت در این پیاده راه می پردازد. بر مبنای این مدل پرسشنامه و چک لیست ارزیابی تدوین گردیده است. پرسشنامه و مصاحبه، ناظر بر برداشت کیفیت هایی است که در ارتباط مستقیم با مخاطب پیاده راه بوده و چک لیست ارزیابی جهت برداشت کیفیت های بصری توسط نگارندگان مورد استفاده قرارگرفته است. نتایج تلفیق نظرات کاربران و چک لیست ارزیابی نشان می دهد که از 11 مولفه اصلی سازنده کیفیت در پیاده راه صف، 7 مولفه تنوع، انعطاف پذیری، پاکیزگی، خوانایی، فرم و کالبد، سرزندگی و هویت در رده کیفی کم و خیلی کم،3 مولفه کارایی، آسایش، تمایز و تشخیص در رده کیفی متوسط رو به پایین و مولفه دسترسی و نفوذپذیری در رده کیفی زیاد قرار می گیرند.

قرن بیستم در دستور کار حکومت های بسیاری از کشورها قرار گرفته است. چنین الگویی موجب شکل گیری نوعی از گسترش می شود که به دلیل عدم اختلاط کاربری ها، فقدان مرکزیت و ضعف و ناکارآمدی در دسترسی، از یک سو به اتلاف منابع و انرژی دامن می زند (مانند زمین برای ساخت وساز، و انرژی برای حمل ونقل بین نقاط)؛ و از سوی دیگر آلاینده های مختلف محیطی تولید می کند. به نظر می رسد مفهومِ پراکنده رویی، با تعاریف اغلب متکی بر منابع کشورهای غربی، در ایران در قالب الگوهای متفاوتی ظاهر بشود. هدف این مقاله اندازه گیری و تعریف مشخصه های پراکنده رویی شهری در سه شهر میانی اردبیل و کاشان و سنندج، براساس چارچوب نظری مرجح در شرایط ایران است. در این مطالعه از داده های تحت سیستم اطلاعات جغرافیایی، روش تحلیل عاملی و SPSS استفاده شده است. به نظر می رسد در الگوهای پراکنده رویی شهری در شهرهای میانی، برخلاف کشورهای توسعه یافته غربی که در آنها توسعه کم تراکم مشخصه اصلی است، فقدان مرکزیت و ضعف اختلاط کاربری عمده ترین مشخصه های تعریف این پراکنده رویی اند.

خالق هستی به صورت های گوناگون در ادیان مختلف تجلی یافته و جایگاهی برای پرستش و عبادت خداوند ساخته شده است. ایرانیان ازگذشته های بسیاردور تحت لوای دین زرتشت یکتاپرست بودند و آتشکده محل نیایش آنان بوده است. بعداز پذیرش دین اسلام از سوی ایرانیان، آتشکده جای خود را به مسجد داد و مسجد عبادتگاه و محل گردهمایی مسلمانان شد. به استناد این که در قرآن کریم، مسجد به معنای عبادتگاه خداوندآمده و نیز دوبار از مسجدالاقصی، مسجد نام برده شده است و ازطرفی در داستان اصحاب کهف آمده که برمزار آنان مسجدی بنا کردند، درحالیکه مسیحیت قبل از اسلام بوده و کلیسا نیایشگاه آنان است، لذا می توان مسجد را نیایشگاه خداوند در ادیان مختلف ( آتشکده، کلیسا، کنیسه، معبد و ... ) درنظرگرفت و ... دراین مقاله، هدف بررسی تاثیر و جلوه هنر معماری ایران در ساخت نیایشگاه ها به ویژه مساجد است.

ساخت هتل ها و رستوران های زیرآبی، ایده جدیدی است که در چند کشور دنیا اجرایی شده است و چند کشور دیگر هم در حال ساخت نمونه های مشابه هستند. به زودی، مجموعه ای از هتل های زیرآب با طراحی ها و معماری های متفاوت در 9 کشور ساخته می شود که یکی از معروف ترین این هتل ها در دبی خواهد بود. هتل زیرآبی «هیدروپلیس» که هم اکنون در دبی در حال ساخت است، نخستین هتل لوکس زیرآبی جهان محسوب می شود.

مطابق با نظر صاحب نظران، معماری ایرانی در بستر فرهنگ اسلامی حاکم بر جامعه، مسیر تکامل خود را طی نموده است. در این میان شناخت اصول و عوامل وحدت بخش معماری سنتی، جهت باز زنده سازی فرهنگ و معماری برگرفته از آن در جامعه امروزین مورد نظر بسیاری از محققین می باشد. این مقاله در جهت شناسایی ریشه های نظری این نوع از معماری و بازشناسی اصول عقلی آن تدوین شده و چون در حوزه مطالعات دینی قرار دارد (که از تنوع روی آورد و تعدد روش تحقیق برخوردارند)، لذا برای پاسخگویی به مسئله تحقیق از الگوی مطالعات میان رشته ای استفاده نموده ایم. نوع روش شناسی حاکم بر تحقیق نیز، روش تحلیلی-منطقی است. این مقاله به شرح یکی از علومی که از فرهنگ اسلامی ریشه گرفته و تأثیر زیادی در شکل گیری بافت شهرهای سنتی دارد؛ یعنی به علم فقه و روش صدور احکام آن پرداخته و نشان می دهد یکی از مهم ترین اصولی که نظام معماری سکونت گاه انسان سنتی را بنا نهاده، ناشی از رعایت دستورات شریعت و قواعدی چون قاعده فقهی «لا ضرر» است. همچنین نشان می دهیم که این قاعده فقهی در تنظیم مواد مهمی از قانون مدنی کشور، جهت رعایت حقوق اجتماعی و حریم بصری شهروندان تأثیر مهمی دارد. ضرورت «تشکیل سازمانی محقق و مرکب از مهندسان و معماران و عالمان علوم دینی» در حوزه مسائل و مشکلات جدید معماری و شهرسازی اسلامی از نتایج دیگر تحقیق است.