زبان شناسی نظری

"واج شناسی بخشی از زبان شناسی است‘ که به مطالعه ویژگی های نظام آوایی زبان می پردازد. نظریه پردازی ارائه شده دراین بخش از زبان شناسی در چارچوب مکاتب مختلف واج شناسی دارای جنبه های همگانی و اختصاصی است. درواج شناسی اختصاصی یک زبان خاص‘ اصوات آن زبان‘ از نظر نحوه ایجاد معنا‘ بررسی جنبه های ذهنی و مجردآن ‘ چگونگی و امکان قرار گرفتن واج ها کنار هم و امور مربوط به وضوح و غیر وضوح بودن صوت از جنبه های در ک معنایی و شنیداری بررسی می شود. روش های بررسی واج در مکاتب مختلف یکسان نیست. در مکتب واج شناسی مسکو آوانگاری کاملا از واج نگاری متمایز است . از جمله مطالبی که مکتب واج شناسی مسکو را از دیگر مکاتب و حتی مکتب واج شناسی پترزبورگ متمایز می سازد‘ بحث در مورد حالت بالقوه و پایه ای هر واج در ریشه کلمات و در حالت های صرفی آن است‘ موضوعی که در آواشناسی فقط امکان بالفعل آن بررسی می شود . تعیین واج و مشخصه های آن در مکتب واج شناسی مسکو و پترزبورگ در حالت اصلی و واضح خود مشابه اند‘ اما در فرایند های واجی و واج آوایی اختلاف سبک در بررسی و نظرپردازی به چشم می خورد. در این مقاله با الهام از نظریه پردازی مکتب واج شناسی مسکو به ماهیت واج وعملکرد آن در زبان روسی پرداخته ایم و برخی نقطه نظرات زبانشناسان داخلی را که درباره اوج مطالبی ارائه کرده اند. مورد بررسی قرار داده ایم. "

۹۸۶.

بررسی واژه های عمومی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجتبی منشی زاده بابک شریف

منبع: زبان و ادب ۱۳۸۴ شماره ۲۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۷۰ تعداد دانلود : ۱۲۱۸

۹۸۷.

برجسته سازی واژه و ترکیب در شعر اخوان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فروغ صهبا

منبع: پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۴ شماره ۴۵ و ۴۶

کلید واژه ها: ترکیب برجسته سازی اخوان واژه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری ساخت واژه (صرف)/ واژگان شناسی

تعداد بازدید : ۳۵۰۱ تعداد دانلود : ۱۵۱۹

مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است که با تکیه بر نظریه «برجسته سازی» به منظور دست یابی به واژگان و ترکیب های برجسته زبان اشعار اخوان انجام شده است. به این منظور، پس از بیان مقدمه ای درباره نقش های ارتباطی و ادبی زبان و توضیح برجسته‏سازی، واژگان و ترکیب های اشعار اخوان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. منظور از برجسته سازی واژگانی در شعر، گزینش واژه هایی است که در زبان علمی کاربرد ندارد. نتیجه تجزیه و تحلیل واژگان اشعار اخوان نشان می دهد که وی از پنج نوع واژه برای برجسته سازی زبان شعرش بهره برده است؛ 1) واژه هایی که قبلاً وجود نداشته و خود اخوان آن ها را ساخته است. 2) واژه های کهن و یا واژه های کم کاربرد که امروز در زبان معیار به‏کار نمی رود یا بندرت از آن ها استفاده می شود. 3) واژه های اساطیری. 4) واژه های محاوره ای. 5) واژه های کوتاه شده. در بخش ترکیبات نیز دو دسته ترکیب در اشعار اخوان موجب برجستگی زبان شعر او شده است: گروه های اسمی و گروه های وصفی. اخوان با تسلط هنرمندانه خود ترکیب هایی پدید آورده است که ساختار آن ها یادآور ترکیب های حماسی و با صلابت سبک خراسانی است و همین ویژگی سبب تمایز این ترکیب ها از ترکیب های زبان ارتباطی شده است.

۹۸۸.

وندهای تصریفی و اشتقاقی زبان فارسی

نویسنده: اکبر اسماعیلی شکوه

منبع: رشد آموزش زبان و ادب فارسی ۱۳۸۴ شماره ۷۴

کلید واژه ها: وند اشتقاقی پیشوند وند، تکواژ بسته و مقید وند تصریفی میانوند و پسوند وندهای بومی زبان ترکیبی زبان تحلیلی مشتق و مرکب وندهای فعال وندهای مرده

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۱۸ تعداد دانلود : ۵۱۴۵

۹۸۹.

تبدیل عدد یک به نشانه نکره در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نادر جهانگیری اعظم استاجی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۴ شماره۲

کلید واژه ها: دستوری شدن زبانشناسی تاریخی نشانه نکره یای وحدت یای موصولی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۷۹

مقاله حاضر به بررسی چگونگی پیدایش نشانه نکره در زبان فارسی می پردازد . این بررسی نشان می دهد چگونه عدد یک به تدریج از دوره باستان به این سو به صورت نشانه نکره به کار رفته است . به نظر می رسد پیدایش نشانه نکرده در دوره میانه ، حاصل ساختهایی باشد که در آنها عدد یک پس از معدود مفرد قابل شمارش به کار رفته است و با تعمیم به اسمهای مفرد غیر قابل شمارش و اسمهای جمع به نشانه نکره تبدیل شده است.

۹۹۰.

ساختار روایی در سفر به انتهای شب اثر لووی فردینان سلین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی عباسی نصرت حجازی

منبع: قلم ۱۳۸۴ شماره ۲

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری کاربرد شناسی و تحلیل گفتمان

تعداد بازدید : ۱۶۲۰

"مقاله حاضر در نظر دارد تا راهکارها و استراتژی هایی را مورد بررسی قرار دهد که بر اساس آن ایدئولوژی و دنیای ذهنی عاطفی نویسنده در سطح گفته پردازی منعکس می شود. بدین منظور از رویکردی زبان شناختی و با تکیه بر اصول روایت شناختی نوینی که توسط ژپ لینت ولت ساخته و پرداخته شده بهره برده ایم. پرسش اساسی که شالوده تحقیق مزبور را تشکیل داده بدین گونه مطرح می گردد: ساختار روایتی اثر چگونه و تا چه میزان توانسته است در انعکاس خط مشی فکری نویسنده و نیز در بازنمود جهان حسی عاطفی نویسنده مشارکت داشته باشد؟ چه تکنیک ها و استراتژی هایی از سوی نویسنده انتخاب شده تا خواننده جذب نظام فکری نویسنده شده و در نهایت با گزینش دنیای ذهنی عاطفی خالق اثر، با وی همراه و همصدا شود؟ و نهایت اینکه تاثیر تکنیک های روایتی مزبور بر میزان و نحوه پذیرش خواننده چیست؟

۹۹۱.

مقایسة تکواژ ریشه در زبان روسی و فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین لسانی

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۴ شماره ۲۹

کلید واژه ها: واژه سازی ریشه وابسته ریشه غیر وابسته(آزاد) تکواژ ریشه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۷۵ تعداد دانلود : ۷۳۹

در زبان های مختلف تکواژ ریشه هسته مرکزی واژه را تشکیل می دهد. تکواژ ریشه مانند سایر تکواژها ‘ می تواند دارای معانی دستوری یا واژه ساز ی باشد. در زبان روسی اهمیت تکواژ ریشه از لحاظ معنی دستوری به مراتب از زبان فارسی غنی تر است. در زبان فارسی‘ اهمیت تکواژ ریشه از لحاظ واژه سازی بیشتر از زبان روسی است. تکواژ از لحاظ کاربرد به دو گروه وابسته و غیر وابسته(آزاد) تقسیم می گردد. تعداد تکواژ ریشه وابسته در زبان فارسی محدود می باشد. تکواژ ریشه افعال نیز به دو گروه کاذب و حقیقی تقسیم می شود. ریشه کاذب و حقیقی دو پدیده جدید در زبان فارسی محسوب می شوند.

۹۹۲.

Control in Persian 1(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: پونه شبانی جدید

منبع: زبان و ادب ۱۳۸۴ شماره ۲۴

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری نحو

تعداد بازدید : ۱۲۰۵ تعداد دانلود : ۷۱۰

۹۹۳.

بررسی چگونگی کاربردی ساختن شیوه های گفتاری در رمان های مینیمالیستی فرانسوی در سال های 80(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اسفندیار اسفندی

منبع: قلم ۱۳۸۴ شماره ۱

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری کاربرد شناسی و تحلیل گفتمان

تعداد بازدید : ۱۳۴۱

قرن بیستم فرانسه در حوزه آفرینش رمان بدون شک دوره ای پر بار و خلاق محسوب می شود. در این سده، انواع متفاوت رمان هر یک زمانی بر تارک ادبیات درخشیده اند، معرف گرایش غالبی بوده و سپس به فهرست بلند و همواره گشوده "کلاسیک های" معاصر پیوسته اند. از این بین رمان های روان شناختی، رمان های سوررئالیستی با آن عمر کوتاه، رمان های اگزیستانسیالیستی و رمان نو، همه و همه با نویسندگان شاخص خود پا به عرصه ظهور می گذارند و برخی حتی گرایشات زیبایی شناختی جدیدی را بنیان می نهند. این پدیده به ویژه در سال های هشتاد و با حرکت به سمت شاخه شاخه شدن شدت بیشتری می گیرد، گرچه ذائقه منتقدینی را که نیز همواره در پی دسته بندی آثارند از نظر دور نمی دارد. از همین رو رمان مینیمالیستی نتیجه ملاحظه نکات مشترکی است که منتقد نزد شماری از نویسندگان وابسته با انتشارات "مینویی" می یابد. از میان این نویسندگان برخی در به کار گیری بعد گفتاری در داستان های خویش از مهارت بالایی برخوردارند. از جمله ژان فیلیپ توسن و دوویل که به بهترین شیوه از تمام امکانات گفتاری بهره می گیرند تا در مجموعه انواع روایی، شکل داستانی جدیدی خلق کنند: رمانی دو پهلو که درون آن همواره کشمکش میان بعد روایی و بعد گفتاری، آن گونه که خواهیم دید، حاوی ارزشی تر پیش برنا مه ریزی شده و حساب مند باشد.

۹۹۴.

بررسی تقابلی افعال انعکاسی دو طرفه در زبان های فارسی و اسپانیایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا فیض اللهی

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۴ شماره ۲۹

کلید واژه ها: ترجمه تطابق ضمیر مرجع دار افعال انعکاسی تقارن افعال دو طرفه دو مفهومی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۱۷ تعداد دانلود : ۶۷۱

ترجمه افعال انعکاسی دو طرفه‘ از زبان اسپانیایی به فارسی و بالعکس به دلیل پیچیدگی معانی‘ از موارد مشکل ساز به شمار می روند. هدف از این بررسی مطالعه اجمالی ساختارهای افعال انعکاسی دو طرفه در زبان های فارسی و اسپانیایی‘ با در نظر گرفتن تشابهات و تمایزات زبانی بین آنها است. در مقاله فوق‘ چگونگی ایجاد ارتباط بین افعال دو جانبه ذاتی و ساختاری و همچنین شیوه استفاده از واژه های اضافی در زمینه افعالی که فاقد ویژگی دو جانبی اند‘ برای رساندن منظور از زبانی به زبان دیگر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این دو گونه فعل را به ترتیب افعال دوجانبی و افعال شبه دو جانبی می نامیم. در ادامه‘ برای یافتن راه حل مناسب‘ به منظور معادل یابی در زبان مقصد‘ تقسیم بندی درهر یک از این شاخه ها انجام شده و هر یک از آنها به چند زیر شاخه تقسیم شده اند.

۹۹۵.

مقاله: واژگان عتیق و دیوان سالاری ایستا

نویسنده: احمد قائم مقامی

منبع: آزما آبان ۱۳۸۴ شماره ۳۸

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۸ تعداد دانلود : ۵۳۷

۹۹۶.

تعبیر اصطلاح ضمیر در زبان روسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیدحسن زهرایی

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۴ شماره ۲۴

کلید واژه ها: ضمیر کلمات ضمیرگونه طبقهء دستورى مشخصات صرفى مشخصات نحوى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۰۰

""" ضمیر"" از جمله اقسام کلماتى است که تعابیر متفاوتى در خصوص ماهیت و جایگاه آن در نظام اقسام کلمات از سوى زبان شناسان و دستورنویسان روس مطرح مى شود. اکثر زبان شناسان روس، با تاکید بر نقش ""اشاره اى یا کنایه اى "" بودن ضمیر به منزله یکى از مهمترین مشخصه هاى دستورى آن، از تعیین ""ضمیر"" به عنوان یک قسم کلمه مستقل خوددارى نموده اند و آن را بیشتر به عنوان "" کلمهء ضمیرگونه"" به اقسام کلمات مختلف نسبت مى دهند. در این مقاله سعى شده است که در نتیجه بررسى مشخصه هاى صرفى و نحوی ضمایر و انطباق این مشخصه ها با معیارهایى که بر اساس آن ها وجود دیگر اقسام کلمات مستقل اثبات مى گردد، "" ضمیر"" نیز به عنوان یک قسم کلمهء مستقل و هم وزن با دیگر اقسام کلمات تعیین شرد. "

۹۹۷.

تأویل نشانه شناختی ساختارگرای شعر "زمستان "(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا انوشیروانی

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۴ شماره ۲۳

کلید واژه ها: شعر معاصر زمستان نشانه شناسى ساختارگرایى گیرو اخوان ثالث

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۵۹ تعداد دانلود : ۱۲۸۴

از نظرپی یر گیرو، زبان شناس فرانسوى، همه چیز نشانه است و نشانه شناسى که علم نشانه هاست همهء دانایى و تجربهء انسان را در بر مى گیرد. بنابراین بسیارى از حوزه هاى فکر و اندیشه را مى توان در قالب اصول نشانه شناسى بررسى و تحلیل کرد. شعر به لحاظ رمزگان هنرى و پیام زیباشناختى آن، از نظام نشانه اى پیچیده اى برخوردار است. مقالهء حاضر، نگرشى است نشانه شناختى به شعر زیباى "زمستان " اخوان ثالث و بر این اصل استوار است که شاعر ابداع گر نشانه هاست و از طریق نشانه ها و روابط حاکم میان آن ها معنا را به خواننده منتقل مى کند. نوع نشانه هاى به کار رفته در شعر "زمستان "، انسجام ساختارى، روابط هم نشینى و جانشینى بین این نشانه ها و چینش و تلفیق تصاویر شاعرانهء آن، همگى به طرف وحدت شعرى حرکت مى کند و شاعر را قادر مى سازد تا به زیباترین شکل، تجربه حسى و روانى خود را به خواننده القا کند.

۹۹۸.

نگاهی تازه به واژگان اضداد در زبان عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسین سیدی علوی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۴ شماره۲

کلید واژه ها: قرآن بافت زبان عربی اضداد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۱۱

یکی از انواع روابط بین واژگان در زبان ، ترادف ، تشابه ، اشتراک و تضاد است . آنچه زبان شناسان سنتی از تضاد دریافت کرده اند ، با نگرش زبان شناسان معاصر متفاوت است . این واژگان در زبان عربی به اضداد معروفند . زبان شناسان عرب قائل به اضداد در واژگان عربی و از جمله در قرآن هستند . این مقاله می کوشد ضمن ارائه نگرش آنان در باب اضداد و ورود آن در قرآن به تحلیل و در نهایت نقد و نگرش آنان بپردازد ...

۹۹۹.

سکون ساختاری، تموج تفسیری و سطح توصیف آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید علی میرعمادی

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۴ شماره ۲۵

کلید واژه ها: ساختار دستور نحو نامعنایى معنایى دستورى نادستورى و تموج تفسیرى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۰۸ تعداد دانلود : ۵۵۹

دستورهاى سنتى به ساختار جمله عنایت زیادى داشته اند و همچنان بر این باورند که مجموعهء سازه هاى یک جمله و معانى مترتب بر واژه ها نه تنها جمله اى را به صورت دستورى و نادستورى عرضه مى دارند، بلکه معنایى و نامعنایى آن را مشخص مى کنند. به عبارت دیگر، جمله را مجموعه اى از سازه ها مى دانند که با حفظ تقدم و تاخر افادهء معنى هم مى کند. در این جستار بر آنیم تا نشان دهیم جمله، حتى در ساده ترین نوع خود، داراى تموج تفسیرى است. پس توصیف ما از ساختار جمله و یا بند باید فراتر از حد به اصطلاح توصیف معنایى باشد و مقوله هاى صورت منطقى آن نیز باید لحاظ گردند

۱۰۰۰.

گروه های اسمی روسی با معنای مکان و زمان درحالت اضافی و معادل های آنها در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی مداینی اول

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۴ شماره ۲۹

کلید واژه ها: زبان فارسی حالت زبان روسی معنای زمان معنای مکان حالت اضافی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۳۱ تعداد دانلود : ۶۶۳

حالت اضافی در زبان روسی نسبت به دیگر حالت ها بیان کننده معانی مختلف دستوری است. این حالت با توجه به ساختار آن(با حروف اضافه یا بدون حروف اضافه) می تواند بیان کننده مالکیت‘ خصوصیت‘ ارتباط چیزی با چیز دیگر (??eH ?apT?? oTe? cTy?eHTa، kH?ra ?pyra?aBTopPOMaHa،) باشد. علاوه بر این معانی این حالت به معانی و روابط نحوی مکان وزمان نیز اشاره می کند. Pyray y ? B ??? با توجه به این مطلب که زبان های روسی و فارسی از دیدگاه رده شناختی به زبان های متفاوتی متعلقند در این مقاله سعی شده است روش های بیان معانی مکان و زمان که با شکل های مختلف نحوی در زبان روسی ساخته می شود با زبان فارسی مورد مقایسه قرار گیرد. با توجه به این مطلب که ساخت و فهم حالت اضافی با معنای زمان ومکان برای خارجیان و منجمله فارس زبانان مشکل آفرین است سعی شده است بیشتر به جنبه های عملی مفاهیم مذکور پرداخته شود.

درخت حوزه‌های تخصصی