درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله ضمن مرور مهم ترین آموزه های شکل گیری خط مشی در پارادایم مدرنیسم، با بهره گیری از روش ساختار شکنی ژاک دریدا به بازسازی این دانش، در زمینه آموزه های پست مدرنیسم می پردازد. بر این اساس، در بخش نخست، آموزه های کلیدی مدرنیسم، در قالب بحث از عینیت گرایی، عقلانیت، توسعه و وحدت گرایی و تاثیر آن در شکل گیری خط مشی مرور می شوند. در بخش دوم، ضمن معرفی آموزه های مختلف پست مدرنیسم، نظریات شکل گیری خط مشی در پارادایم پست مدرن بازسازی می شوند.این مقاله ادعا نمی کند که بر خلاف مشی متفکران پست مدرن، به بازسازی دانش تدوین خط مشی پست مدرن، در قالب یک فراروایت می پردازد؛ بلکه صرفا، در مقام تبیین و نقد نظریات مدرن سیاست گذاری در زمینه ای جدید است.

الریاض الکبیر منسوب به جابر بن حیان، بنا به مقدمه مؤلف یکی از آثار مهم برای ورود به صناعت کیمیا است. باب ششم این اثر به معرفی محلول های اسیدی و بازی مختلف، شیوه تولید و اثرات آن ها اختصاص دارد.در این مقاله روش جابر در ساخت محلول ها از باب ششم الریاض الکبیر، ترجمه، و در حد امکان بررسی و تحلیل، و فرمول ها، خواص مواد واکنش دهنده و محصولات آزمایش های جابر بیان می شود.

حفاظت از محیط زیست به آحاد جامعه وابسته است و طرز تلقی و نگرش آنان، بر نوع رفتار آنها با محیط زیست تاثیر می گذار. این که آنان چه درکی از رابطه خود با محیط زیست دارند و چگونه برای آن ارزش قائلند، در نهایت، سازنده محیط زیستی است که آنان در آن پرورش یافته و با سایر مخلوقات تعامل می کنند برخورداری افراد از اخلاق زیست محیطی مناسب، یک تضمین درونی برای رفتار درست با سایر مخلوقات و جلوگیری از صدمه به محیط زیست محسوب می شود. به همین دلیل، در مباحث جاری پیرامون حفاظت از محیط زیست، بر آموزش اخلاق زیست محیطی و تربیت انسانهای اخلاق مدار در تعامل با محیط زیست، تاکید فراوانی می شود.روش کار: درمقاله حاضر سعی شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نشان داده شود که چرا مراکز علمی و پژوهشی می باید به اخلاق زیست محیطی بپردازد و برای این کار، به کدام ویژگیهای پژوهش پیرامون اخلاق زیست محیطی می باید توجه داشته باشند.نتیجه گیری: مقاله حاضر نتیجه می گیرد که ازدیاد دانش زیست محیطی و ارتقا عمل به اخلاق زیست محیطی در جامعه، از وظایف مراکز تعلیم و تربیت و از جمله دانشگاهها و مراکز علوم دینی است و در این خصوص، به دلیل وسعت، چند رشته ای و چندگانه بودن و همچنین زیست منطقه گرایی اخلاق زیست محیطی، پژوهشها می باید به صورت مستمر و پیرا رشته ای انجام شوند تا با کمک آن، به ارایه نظریه ها و رهیافتهای مورد نیاز و همچنین، تدوین یک نظام نامه جامع اخلاق زیست محیطی، همت گماشت.

محققین فناوری زیستی این علم را شاهراه اقتصاد در آینده و بخصوص در بحث غذا می دانند. غذا نقش بسیار مهمی را در جوامع مختلف ایفا می کند. تلاش های اخیر برای تغییر آنچه به عنوان غذا تولید می شود و چگونگی تولید آن و اصل برابری بنیادین از اصول مهم به شمار می رود. با آنکه فناوری زیستی، فناوری حاصل از قوانین خلقت است، ولی تاکنون خطرات بالقوه ناشی از استفاده این فناوری تا حدی شناخته شده و اهمیت عوارض آنها ممکن است. غیرقابل جبران باشد. کشورهای در حال توسعه به طور روز افزونی با ورود سازواره های دست ورزی شده ژنتیکی و فراورده های آن مواجه هستند. افزایش واردات این محصولات در کشورهای جهان سوم نتیجه فشار کشورهای تولید کننده است، که مایلند مازاد تولید خود را به کشورهای توسعه نیافته ارسال نمایند. وقتی بحث واردات یا صادرات محصولی با ویژگی خاص سازواره های دست ورزی شده ژنتیکی به وجود می آید. یعنی این محصولات وارد محیط زیست بشر می شوند. سوالات اخلاقی در مورد این فناوری و بخصوص فناوری زیستی محیط زیست مانند چگونگی تفکیک مسایل غریزی و احساسی از قوانین اخلاقی، یا اجبار شرکت ها در مورد قراردادن اطلاعات مربوط به فراورده های بیولژیک شان و مجاز بودن تجارت مخفی مواد ژنتیکی و ... از مواردی است که امروزه مورد بحث بسیاری از محافل علمی و اخلاقی است. کشورهای متعددی در دنیا دارای اقتصاد وابسته به فناوری زیستی نوین هستند. ثبت رسمی موجودات زنده توسط شرکتهای انحصاری به عنوان یک امتیاز مطرح می شود. صاحب امتیاز ژن، مکلف به رعایت حقوق دیگران (توسط کس دیگری به ثبت نرسیده باشد) و رعایت قوانین عمومی (از نظر ایمنی زیستی و اخلاق زیستی) می باشد. دزدی زیستی به منظور علمی، تجاری و سودخواهی شرکت ها انجام می گیرد.نتیجه گیری: با توجه به سودآوری اقتصادی محصولات فناوری زیستی نوین باید قوانین محکم تری در این زمینه در کلیه کشورهای جهان و از کشور ما تدوین و تصویب شود. قوانین متنوع وضع شده در دنیا موارد اشتراک زیادی دارند و کنترل ها سبب کسب نتایج مطلوبی در بی خطر بودن اکثریت قریب به اتفاق سازواره های تراریخته شده است. در عرصه تجارت جهانی، محصول شرکت های تولید کننده سازواره های تراریخته باید به تایید کشور وارد کننده برسد و موضوعات ارزشی و قوانین اخلاقی مربوط به آن کشور نیز ملاحظه شوند.

مقاله حاضر، ضمنِ گذری اجمالی بر تاریخچه و فواید طبقه بندی علوم با مطرح نمودن پاره ای از دیدگاههای فلاسفه شرق و غرب در این زمینه سعی می نماید ویژگی ها و نقاط برجسته تقسیم بندی ابن سینا را بیان کرده و به تبیین بعضی از زوایای آن بپردازد. موضوعات، مسائل، روش ها و اهداف و غایات و تاریخ تولد علوم و وجوه ممیزه دیگری، علوم را از یکدیگر متمایز می کند. نظریه ابن سینا در تقسیم بندی و طبقه بندیِ علوم علاوه بر دارا بودن ویژگی ها و محسناتی نظیر عقلی بودن تقسیم، تام بودن استقرائات، تباین بین اقسام، مانعیت و جامعیت، دارای نوع خاصی از انتظام، هنجارمندی و رعایت اصول ارزشی است. شناسایی و به کارگیری بعضی از محسنات این نوع نظام های طبقه بندی علوم، می تواند رهیافت های روشنی را به جهان فلسفه علم، ارائه دهد. در این مقاله سعی شده است نظریه طبقه بندی علوم از دیدگاه ابن سینا با نگاهی به طبقه بندی علوم از منظر فیلسوفان دیگر مشرق زمین مانند فارابی و ملا هادی سبزواری و برخی دیگر از عالمان روش شناس غربی مانند، اگوست کنت، فرانسیس بیکن، وآمپر، بررسی گردیده و بر وجوه امتیاز نظریه ابن سینا تاکید شود.

هندسه، طبیعت، معماری ایرانی، زیبایی شناسی، نسبت زرین

نخستین فصل از مقاله اول زیج جامع، رساله نجومی مهم کوشیار گیلانی، اخترشناس ایرانی که حدود 10 قرن پیش می زیست، به مبحث تقویم اختصاص دارد. در این فصل کوشیار انواع تقویم های شناخته شده در زمان خود، ویژگی های آن ها و چگونگی تبدیل آن ها به یکدیگر را بیان می کند. ویرایشی از یک ترجمه فارسی کهن این فصل، همراه با مقدمه و توضیحات در این مقاله آورده می شود.

باور به عدالت با ارزش های اخلاقی و انسانی به دلایل مختلفی در هم تنیده شده است. در عین حال علاقه افراد به مسایل اقتصادی و مادی نیز می تواند جهت گیری باورهای انسان ها را از حضور یا عدم حضور عدالت در دنیا تعیین نماید. پژوهش حاضر با هدف تحلیل اکتشافی رابطه جهت گیری های ارزشی و علاقه به پول با باور به دنیای عادلانه و ناعادلانه در بین زنان و مردان در اصفهان به مرحله اجرا در آمد.روش کار: از جامعه آماری ساکنان شهر اصفهان، تعداد 700 نفر به شیوه نمونه گیری چند مرحله ای برای پاسخگویی به پرسشنامه های پژوهش انتخاب شدند. روش پژوهش از نوع تحلیل مسیر (از زمره پژوهش های همبستگی) بود. پرسشنامه های مورد استفاده در پژوهش شامل پرسشنامه 20 سوالی باور به دنیای عادلانه و ناعادلانه، پرسشنامه 17 سوالی علاقه مندی به پول (با چهار زیر مقیاس اهمیت، موفقیت، برانگیزانندگی و غنی بودن) و پرسشنامه 20 سوالی جهت گیری ارزشی (با چهار زیر مقیاس گرایش به نفع همگانی، پیشرفت، قدرت و نیک خواهی) بود. داده های حاصل از پرسشنامه های پژوهش با استفاده از تحلیل مسیر مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج حاکی از آن بود که بر باور به دنیای عادلانه مردان، موفقیت، گرایش به نفع همگانی و نیک خواهی و بر باور به دنیای عادلانه زنان، موفقیت و پیشرفت دارای ضریب مسیر مستقیم معنادار (01/P<? یا 05/?>P) هستند. اما یافته ها در باب باور به دنیای ناعادلانه مردان و زنان حاکی از آن بود که بر باور به دنیای ناعادلانه مردان، فقط گرایش ارزشی نیک خواهی و بر باور به دنیای ناعادلانه زنان، فقط اهمیت، موفقیت و برانگیزانندگی پول دارای ضریب مسیر معکوس و معنادار (01/?>P یا 05/?>P) هستند.نتیجه گیری: شواهد حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در مردان جهت گیری های ارزشی و علاقه به پول با باور به دنیای عادلانه و ناعادلانه دارای روابطی متفاوت از همین روابط در زنان است. تلویحات مسیرهای به دست آمده در قالب نمودار مسیر مورد بحث و نتیجه گیری قرار گرفته است.

این مقاله جایگاه کلیدی و اهمیت خاص موضوع علم به مفهوم عام، و آداب و معیارهای اخلاقی حاکم بر آن، و مناسبات بین علم و اخلاق را به طور خاص در مطالعات جامعه شناسی نشان می دهدروش کار: به طور مشخص، در این مقاله سهم نظری دو جامعه شناس سرشناس یعنی رابرت کینگ مرتن و دیوید رزنیک، در آنچه که در اینجا به عنوان "جامعه شناسی آداب و اخلاق در علم- فناوری" نامیده شده است، تشریح شده و مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفته است. مرتن، علم را نهاد اجتماعی نظام مندی می داند که دارای مجموعه متمایزی از هنجارها و آداب نهادینه شده و الزام آور است که از حیث اخلاقی بر دانشمندان اعمال اقتدار می کنند. رزنیک علم را به مثابه حرفه ای می داند که دارای اخلاق خاص خود است و رعایت اخلاق حرفه ای ضمن آنکه بر کارکرد علم تاثیر مثبتی دارد، اعتماد اجتماعی نسبت به علم واصحاب علمی را افزایش می دهد. به رغم تفاوت دو متفکر اجتماعی در تعریف علم و ماهیت آن، آنها نه فقط اخلاقی بودن یا اقتدا به معیارهای اخلاقی را در شناخت و انجام کار علمی توصیه می کنند، بلکه حتی فراتر از آن، اخلاق را برای کارکرد علم و توسعه آن اساسی می دانند. به عقیده آنان، در شرایط ناهنجار و بی اخلاقی، علم قادر به تحقق اهداف خود نیست وبا ناکامیهای نهادی و حرفه ای بیشتری روبرو می شود.نتیجه گیری: از نظر هر دو صاحب نظر، اقتدا به معیارهای اخلاقی برای صیانت ازعلم- فناوری در برابر هر گونه عمل فسادآمیز و فریبکاری، ضروری است.

در این مقاله، رویکرد ساخت گرایی اجتماعی در حوزه فلسفه و جامعه شناسی علم معرفی و بررسی می شود. از دید فلسفی، ساخت گرایی اجتماعی با شکست فلسفه های علم استاندارد، چه اثبات گرا و چه ابطال گرا و مطرح شدن تزهایی مانند نظریه بار بودن مشاهدات، تعین ناقص نظریات و قیاس ناپذیری پارادایم ها، رقیب فلسفه های استاندارد علم است.از لحاظ تاریخی، ساخت گرایی اجتماعی، در دو جریان جامعه شناسی معرفت و جامعه شناسی علم ریشه دارد و به دنبال رسیدن به فهمی درست و کامل از علم در زمینه اجتماعی آن است. با توجه به جایگاه ساخت گرایی اجتماعی، در بررسی این رویکرد تلاش شده است از متون جامعه شناسی، در کنار متون فلسفه علم استفاده شده، انواع بر ساخت گرایی اجتماعی، ادعاها و نتایج هر کدام، به دقت بررسی گردند.در نهایت، انتقادهای مطرح شده درباره ساخت گرایی اجتماعی و پاسخ های آنان بررسی می شوند تا نقاط ضعف و قوت این جریان مشخص گردند.

نظام آموزش عالی به رغم رشد کمی، کارایی لازم را در حل مشکلات جامعه ندارد. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصمیمات متعددی را مانند طرح بازنگری برنامه درسی اتخاذ کرد و به اجرا گذاشت، ولی هنوز نتیجه لازم را به همراه نداشته است و شاهد موضوعات درسی و روش تدریس به سبک سنتی هستیم. آسیب شناسی شکست طرح ها، تلاش برای فهم مشترک از موضوعات میان رشته ای، اصلاح برداشت ها از برنامه درسی و تدریس و نیز بسترسازی مناسب برای آماده کردن اساتید برای نگاه به رشته های تخصصی، به صورت نظام مند، از راه های اجتناب ناپذیر برای حل مشکلات اجتماعی است. در این پژوهش، مبانی نظری دانش میان رشته ای با تاکید بر رشته علوم تربیتی و نیز ابعاد مختلف آن از دیدگاه صاحب نظران تعلیم و تربیت بررسی شده است.

فراگرد پژوهش، فراگردی بسیار حساس و خطیر است. کمترین انحراف در فراگرد پژوهش ممکن است موجب تحریف یافته های علمی شود و دستیابی به حقیقت را دشوار یا ناممکن کند. پژوهشگر حداقل با سه دیوار شیشه ای حاصل از گستره واژگان، روش، و موضوع شناسی پژوهش مواجه است که نوعی رویکرد پارادایمی یا شبه پارادایمی را به فراگرد پژوهش تحمیل می کند. یک راه گذار از این موانع نامرئی، اتخاذ رویکردی زبان شناختی در علوم میان رشته ای است که امکان مقایسه، اولویت بندی موضوعات، تلفیق روش ها و تسری واژگان پژوهش را ممکن می کند و با طراحی نظامی کلان در ساماندهی دانش، امکان هدایت بهتر علایق و استعدادهای فردی و نیازهای اجتماعی و انعکاس آنها در تلاش های علمی دانشمندان را میسر می کند.

پسامدرنیسم منظری انقلابی، در حوزه مطالعات علوم انسانی و اجتماعی پیشنهاد می کند. این رویکرد، با به پرسش کشیدن اعتبار علم مدرن و انگاره دانش عینی و مقاومت در برابر هر گونه ادعایی درباره حقیقت، افق جدیدی در عرصه علوم انسانی و اجتماعی می گشاید. در تاملی دیرینه شناختی، ریشه های پسامدرنیسم را در انسان گرایی جستجو کرده، به برجسته کردن نقش واژگان در باز ساختار بندی علوم اجتماعی و انسانی می پردازند. آنان همچنین تلاش می کنند تا نشان دهند که چگونه چالش پسامدرنیسم با عقل و سازمان عقلایی، تمامی حوزه های عملی را تحت تاثیر قرار داده است: در روانکاوی، با به پرسش کشیدن آگاهی و سوژه منسجم و منطقی؛ در سیاست، با به چالش کشیدن اقتدار ساختارهای تصمیم سازی سلسله مراتبی و بورو کراتیک که در سپهر و ساحت مشخصی عمل می کنند؛ در انسان شناسی، حمایت از فرهنگ های محلی در مقابل فرهنگ جهانی و ... .

روش تحلیل محتوا یکی از پز کاربردترین روش های تحقیق در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی است. در نظام آموزشی فعلی کشور، کتاب درسی مهم ترین ابزار آموزش و در بردارنده محتوای برنامه های درسی است؛ از این رو، بررسی محتوای کتاب های درسی، به دلایل مختلف همچون مطابقت با اهداف برنامه درسی یا شناسایی نقاط قوت و ضعف کتاب های درسی، امری ضروری است. این بررسی می تواند به روش های مختلفی صورت گیرد که تحلیل محتوا از متداول ترین این روش هاست.مقاله حاضر تلاش می نماید، ضمن معرفی تحلیل محتوا، مدل ها، تکنیک ها و روش های متداول در تحلیل محتوای کتاب های درسی را توضیح دهد. در این معرفی تمام مدل ها، تکنیک ها و روش ها در دو گروه کلی فرمول های خوانایی و ابزارهای فهرستی دسته بندی شده اند که مشخصات، ویژگی ها و موارد استفاده ابزارهای فهرستی در این مقاله تشریح می گردد.

اخلاق پژوهش، شاخه ای از اخلاق حرفه ای است و به اصول اخلاقی ای که پژوهش را از آغاز تا پایان کار هدایت می کنند، می پردازد. تاکنون، بیشترین توجه به اخلاق پژوهش در حوزه پزشکی بوده است، در حالی که به نظر می رسد اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی و انسانی، به این دلیل که یافته ها و نتایج این گونه پژوهش ها، هم به فرد و هم به محیط فراتر از جامعه علمی مربوط می شود و با ابعاد مختلف زندگی بشر در ارتباط است، اهمیت بیشتری دارد. از این رو، هدف مقاله حاضر، پرداختن به اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی و تاکید بر لزوم تدوین انجمن هایی یا کمیته هایی به منظور نظارت بر مسایل اخلاقی پژوهش است.روش کار: پژوهش به روش کتابخانه ای و با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی به انجام رسیده است.نتیجه گیری: پس از بررسی اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی از سه بعد: ارتباط با مشارکت کنندگان در پژوهش (آزمودنی انسانی)؛ ارتباط با جامعه (انتشار نتایج پژوهش) و ارتباط با پژوهشگر، می توان نتیجه گرفت: با توجه به این که پژوهش های حوزه علوم اجتماعی، در حوزه موضوع، روش ها و رویکردهای روش شناسی متنوع هستند، انجام گام به گام پژوهش، زیر نظر کمیته های اخلاق پژوهش (که از سوی دانشگاه ها، موسسات و نهادهای مرتبط با حوزه پژوهش و انجمن های علمی در رشته های علوم اجتماعی ایجاد شده اند)، ضروری به نظر می رسد. در پایان، ایجاد چنین انجمن هایی به منظور سر و سامان دادن به وضعیت اخلاق پژوهش در ایران نیز پیشنهاد می شود.

در شکل های مختلف موجود در طبیعت نسبت های معینی را می توان مشاهده کرد. این نسبت های هندسی تابع اصول انتزاعی و فراطبیعی با اعتقاد بر مقدس بودن موضوع خود و دارای یک زبان نمادین با ویژگی های روحانی دانسته شده اند، از این رو آنها را هندسه مقدس نامیده اند. تقدس هندسه قسمتی از یک دیدگاه کلی تر است که تمدن بشری در دوران باستان را دارای یک منشاء روحانی و عبادی می دانسته است. بنا بر این، تاریخ هندسه مقدس به قرن ها قبل باز می گردد. در جهان سنتی، هندسه از سایر علوم چهارگانه فیثاغورسی، یعنی حساب، موسیقی و نجوم، تفکیک ناپذیر بود. معماری که با هندسه پیوندی نزدیک دارد، خالق اماکن مقدس در طول هزاره ها بوده است و انسان سعی کرده است به وسیله آن نوعی تجلی آسمانی را برای خود فراهم آورد. معماری ایرانی همیشه بر زیبایی تاکید داشته است و ایرانیان سعی کرده اند در ابعاد ساختمان ها، تناسب هایی را به کار گیرند که بازتاب رابطه های کیهانی و نسبت زرین باشند. در این مقاله کوشش شده است تا این روابط در پدیده های طبیعی و بناها معرفی و تحلیل شود.

قضاوت درباره درستی فرایند پژوهش و کیفیت محصول نهایی، در پژوهش های کیفی، مستلزم معیارهای ارزیابی کاملا متفاوتی است. پژوهشگران کیفی به معیارهای ارزیابی آثار پژوهشگران کمی معترض اند و آنها را رد می کنند. پژوهشگران کیفی معیارهای بدیلی را تدوین کرده اند که با اهداف پژوهش آنان متناسب است. مقاله حاضر به کاوش در معیارهای بدیلی که برای پژوهشگران کیفی مطرح شده اند پرداخته، نشان می دهد که با وجود اختلاف نظرهای اساسی در انتخاب معیار مناسب برای ارزیابی پژوهش کیفی - که بازتاب سرسپردگی پژوهشگران متفاوت به مبانی و روش های متفاوت است - درباره اینکه پژوهش باید قابل اعتماد و قادر به نشان دادن دقت (در فرایند) و تناسب (در محصول نهایی) باشد، موافق است و در کل، برخی توافق ها و همپوشی ها بین این معیارها دیده می شوند. در نهایت، به بررسی این موضوع می پردازیم که چگونه پژوهشگران از بین این بدیل ها انتخاب می کنند و خواهیم دید که معیارهای انتخاب شده باید با ماهیت پژوهش (روش شناسی، اهداف و فرض های معرفت شناختی) سازگار باشند.