درخت حوزه‌های تخصصی

صورت های مضارع فعل «دادن» شامل «می دهم»، «می دهی»، «می دهد»، «می دهیم»، «می دهید» و «می دهند» از افزوده شدن پیشوند مضارع اخباری (mi-) و شناسه های /-am/، /-i/، /-ad/، /-im/، /-id/ و /-and/ به بن مضارع فعل «دِه» ساخته می شوند. تلفظ این صورت ها از سه هجا در گونه رسمی به دو هجا در گونه گفتاری کاهش می یابد. طبق «اصل کوشش کمینه» دلیل کاهش شمار هجاها گرایش گویشوران برای صرف انرژی و کوشش کمتر در تولید عناصر زبانی است. هدف پژوهش پیشِ رو تحلیل فرایندهای واجی، ارائه و رتبه بندی محدودیت هایی است که برهم کنش شان موجب رخداد این فرایندهای واجی شده است. رتبه بندیِ به دست آمده به تدریج تکمیل می شود تا در نهایت بتواند تبیین کننده همه تلفظ های این صورت ها باشد. علت اولیه تغییر تلفظ این صورت ها رفع التقای واکه /e/ی فعل«دِه» با واکه های شناسه هاست که از رهگذر حذف واکه /e/ی فعل صورت می پذیرد. فرایندهای دیگری که در صورت های مختلف فعل «دادن» رخ می دهند شامل حذف همخوان /d/ی شناسه ها، درج همخوان [n] و افراشتگی هستند. در تلفظ گفتاری صورت های «می دهد» و «می دهید» تیرگی واجشناختی از نوع زمینه چین رخ داده است که با بهره گیری از محدودیت های ویژه دسترسی دار به اطلاعات ساخت واژی مورد تحلیل قرار گرفته اند. افزون بر این که تحلیل تیرگی در تلفظ گفتاری صورت «می دهد» در چارچوب رویکرد «پیاپی گزینیِ هماهنگ» انجام شده است.

این مقاله تنوعات واجی و واژگانی در زبان هورامی (گویش پاوه) را براساس زبان شناسی اجتماعی تنوع گرا بررسی می نماید. در این پژوهش، تأثیر دو متغیر جنسیت و سن بر یک تنوع واجی (استفاده از واجگونه [ d ] به جای واجگونه [ d ] در جایگاه پایانی کلمه) و دو تنوع واژگانی (استفاده از ساخت ترکیبی به جای واژه های / bαwα / و / dαdα / و استفاده از واژه / waratαw / به جای واژه / war /) در یک گروه 60 نفره (30 مرد و 30 زن) در چهار رده سنی بررسی گردید. روش اجرا بدین صورت بود که داده های گردآوری شده ازطریقِ مصاحبه با گروه اصلی، با داده های گردآوری شده از گروه معیار که شامل تعدادی از زنان و مردان بی سواد بالای 60 سال بود، مقایسه گردید. درنهایت، یک تنوع واجی و دو تنوع واژگانی که دارای بیشترین میزان تفاوت در بین گروه معیار و گروه اصلی بودند برای بررسی انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان داد که متغیرهای سن و جنسیت با تنوع واجیِ موردبررسی، ارتباط معنا داری ندارند. در تنوع واژگانی، زنان بیشتر از مردان برای خطاب کردن مادربزرگ هایشان از ساخت ترکیبی (/ αdα / + نام کوچک) استفاده می کنند. بین سن و میزان استفاده از ساخت ترکیبی نیز رابطه معنا داری وجود دارد. همچنین، بین میزان استفاده از واژه / waratαw / و جنسیت رابطه معنا داری وجود دارد.

در پرونده های موجود در دادگستری بخشی وجود دارد که به «نظریه کارشناسی» مربوط می شود. در واقع قاضی با ارجاع پرونده به کارشناس و دریافت نظر ایشان، حکم یا رأی نهائی را صادر می کند. نکته درخور توجه پیرامون نظریه های مذکور آن است که بسیاری از آن ها مورد اعتراض واقع می شوند و ممکن است پیرامون یک رویداد واحد نظرهای متفاوتی از سوی کارشناسان به قاضی ارائه شود. بر این اساس و با توجه به نقش محوری نظریه کارشناس در دعاوی حقوقی، جستار حاضر به واکاوی گفتمان نظریه کارشناسی در دادگاه می پردازد. در واقع در جستار حاضر تلاش بر این است که پس از واکاوی گفتمان نظریه ها، علت تناقض های موجود در نظر کارشناسان محرز گردد. سوال اصلی پژوهش آن است که «نظریه کارشناسی» به عنوان یک گفتمان قضایی دارای چه مولفه هایی است و آیا وجود تناقض در نظریه های کارشناسان منوط به مولفه های مذکور است. در راستای پاسخ به سوال های مذکور، نگارندگان به بحث و بررسی نظریه های کارشناسی در نوزده پرونده قضایی مربوط به حوادث کار و تصادف شهر شیراز (1398-1399) پرداختند. یافته ها موید آن هستند که نظریه کارشناس علاوه بر مولفه های روایت و ضد روایت دارای مولفه «موضع گیری» نیز می باشد و مشخصه های زبانی آن به صورت آشکار در نظریه ها قابل مشاهده است

پژوهش حاضر به بررسی ساخت های ایدئولوژیکی زبان در روزنامه های فارسی زبان استان کردستان پرداخته است. داده های پژوهش برگرفته از (250) متن در بازه زمانی آذر (1394) تا اواخر خرداد (1395) است که پیرامون انتخابات مجلس و تصویب لایحه تجاری مرزها است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی است و با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی رویکرد تلفیقی فرکلاف و الگوی ون لیوون، متون روزنامه ها را واکاوی کرده است. یافته های به دست آمده بیان گر آن است که با بررسی متون روزنامه های (سیروان، سوران، روژان، دیار کهن و هفته نامه ده نگی کردستان) ساخت های ایدئولوژیکی زبان به ترتیب در روزنامه<strong> </strong> سوران با صراحت بیشتری بیان شده است و کمترین میزان پوشیدگی و رازگونگی را دارد که در راستای قدرت و با جریان حاکم بر جغرافیای سیاسی استان کردستان هم سو است. روزنامه سیروان نیز هم سو با ساختارهای قدرت گام برمی دارد و متون آن از صراحت کمتری برخوردار است و بنابراین بیشترین پوشیدگی و رازگونگی را دارد. روزنامه<strong> </strong> ده نگی کردستان و دیار کهن نیز نسبت به جریانات و جناح های مجلس رویکردی بسیار منتقدانه دارند و روزنامه روژان نیز با تمرکز بر تصویب لایحه تجاری مناطق مرزی، سیاست های نمایندگان مجلس را به چالش می کشد.

پژوهش های زبانی که در چارچوب های نظری صورتگرا صورت می گیرند، به لحاظ اتکای تحلیل های دستوری این نظریه ها بر مبانی ریاضی گونه و مشاهدات دقیق زبانی، غالباً از قدرت ابطال پذیری بالایی برخوردار هستند. اگر نتایج حاصل از تحلیل های زبانی صورت گرایانه با توجه به اطلاعات زبانی حاصل از مطالعات رده شناسی زبانِ مورد نظر سنجیده شوند و همسو با ویژگی های رده شناختی آن زبان نظام یابند، این امر می تواند به غنای نظری پایه های مستحکم داده بنیادی و واقع گرایی روان شناختی خود بیفزاید. این پژوهش با بررسی نمونه هایی از مطالعات نحوی صورت گرفته در خصوص جایگاه هسته در فرافکن های نقشی جمله و فرایند نحوی مبتداسازی به عنوان دو نمونه از مطالعات نحوی در چارچوب صورت گرا (دستور زایشی به طور کلی و برنامه کمینه گرا به طور اخص) نشان می دهد، توجه به ملاحظات رده شناختی هر زبان (فارسی در این جا) تا چه حد می تواند در رسیدن به نتیجه منطقی و کاربردی این دست از مطالعات، راهگشا باشد.

روان شناسی زبان از میان رشته ای های جدید زبان شناسی است که یکی از پرسش های کلیدی مطرح در آن، چگونگی درک و بیان و اکتساب زبان است. به دلیل متفاوت بودن ویژگی های زبان ها، لازم است مطالعات روان شناسی زبان به صورت زبان ویژه بررسی شوند. هدف از این مطالعه بررسی جامع و نظام مند مطالعات روان شناسی زبان در سطح نظام آوایی زبان فارسی است، لذا مطالعات مرتبط با حوزه آواشناسی و واج شناسی زبان فارسی (درک، بیان و اکتساب آواها) مورد بررسی قرار می گیرند. با بررسی و تحلیل مطالعات انجام شده، می توان ضمن طبقه بندی و تحلیل یافته های حاصل از پژوهش ها، خلأهای پژوهشی را آشکار کرد.برای انجام این پژوهش، کلیه مقالات نمایه شده در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پرتال علوم انسانی، نورمگز و مگیران و مجموعه مقالات همایش های روان شناسی زبان با کلیدواژه های مرتبط جستجو و آن دسته از این مطالعات که نتایج آنها در تبیین سؤالات مطرح در روان شناسی زبان کاربرد داشت، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند.براساس مطالعه حاضر، شش حوزه اصلی پژوهش در حیطه آواشناسی زبان فارسی با رویکرد روان شناسی زبان عبارتند از واک داری، فضای واکه ای، نوای گفتار، هماهنگی آوایی، رشد آواهای زبان و خطاهای گفتاری. بیشترین پژوهش ها مربوط به ویژگی های زبرزنجیری (آهنگ و زیروبمی و تکیه)، هماهنگی میان آواها و تمایز میان واک داری و بی واکی است و کمترین پژوهش ها مربوط به حوزه رشد آواها و فضای واکه ای است. مطالعات انجام شده در موضوعاتی مانند رشد آواها و خطاهای گفتاری و هماهنگی میان آواها تنها در حوزه بیانی انجام شده است و در زبان فارسی هیچ مطالعه ای در حوزه های درکی مرتبط با  آنها یافت نشد.در بررسی مطالعات واج شناختی از منظر روان شناسی زبان نتایج نشان داد پژوهش های مختلفی در ارتباط با رشد واج ها و فرایندهای واجی، واج آرایی زبان فارسی و درک ناخودآگاه آن توسط گویشوران زبان، ادراک مقوله ای و در نهایت آگاهی واج شناختی انجام شده که در بخش بحث آورده شده است؛ اما متأسفانه هیچ مطالعه ای درباره درک آواهای زبان (مادری یا سایر زبان ها) در بدو تولد یافت نشد. بیشتر مطالعات در حوزه فرایندهای واجی و کمترین مطالعه در حوزه ادراک مقوله ای بوده است. در اکثر مطالعات به ویژه مطالعات مربوط به فرایندهای واجی و رشد بیان واج در کودکان، از روش مشاهده ای استفاده شده است اما متأسفانه جزئیات لازم برای انجام این نوع پژوهش یا در نظر گرفته نشده یا ثبت نشده است. در متن مقاله به این جزئیات ضروری اشاره شده است.

در پژوهش داده-محور پیش رو تلاش شد تا سیر تحول توانش ترجمه ای یک مترجم (صالح حسینی) در گذر زمان بررسی شود. بدین منظور، ترجمه ها ی اولیه و بازترجمه های فارسی دو رمان انگلیسی ( 1984 و لرد جیم ) (Conrad, 1996; Orwell, 1992) به دست همان مترجم در یک بازه زمانی ده ساله در دو سطح واژگانی و نحوی  مقابله و مقایسه شدند. پس از تحلیل داده های گردآوری شده در مرحله نخست، برای درک بهتر و عمیق تر یافته های پژوهش، در مرحله دوم مصاحبه ای با مترجم موردنظر ترتیب داده شد. یافته ها نشان داد که در بازترجمه ها، مترجم با درکی جدید از متن مبدأ، شرایط متن مقصد و معانی مورد نظر نویسنده دست به اصلاحات فراوانی زده است و به سمت طبیعی تر شدن ترجمه ها پیش رفته است. چنین می نماید که این امر نتیجه تقویت توانش ترجمه ای وی در طول بازه یاد شده است. در واقع، یافته های این پژوهش نشان داد که مترجم در ترجمه های اولیه بیشتر در پی انتقال معنای تحت الفظی و وفاداری (عمدتاً صوری) به متن مبدأ بوده است، در حالی که در بازترجمه ها، زبان مقصد را به کوشش واداشته است تا هرچه روشن تر صورت و معنای مستتر در متن مبدأ را بازتاباند. در نتیجه با توجه به تحلیل داده های متنی (واژگانی و نحوی) در مرحله نخست پژوهش و پاسخ های مترجم در مصاحبه (مرحله دوم) می توان گفت توانش ترجمه ای مترجم همواره در حال پیشرفت است (و باید باشد) و کیفیت ترجمه ها تحت تأثیر عواملی چون تجربه، تخصص، گذر زمان، انتظارات مخاطب، هنجارهای رایج و دیگر شرایط بافت ترجمه، دست خوش تغییر و تحول می شود.

زبان پشتو از لحاظ رده شناسی از زبان های (فاعل _ مفعول_ فعل) یا (SOV) است و از جمله زبان های پس اضافه ای به شمار می رود. این زبان در بندهای مستقل، همپایه و وابسته ترتیب واژگانی (فاعل_ مفعول_ فعل) دارد. زبان پشتو در کشورهای افغانستان، پاکستان و حتی در هندوستان صحبت می شود و زبان رسمی و ملّی گویشوران افغانستان است. هدف پژوهش حاضر، ارائه تحلیلی از نظام نمود در زبان پشتو است. روش اتخاذ شده در این مقاله مبتنی بر نظریه دوبخشی اسمیت (1997) است. در این راستا برای واکاوی انواع نمودهای موقعیتی در زبان پشتو پیکره وسیعی از افعال ساده و مرکب بررسی خواهد شد. پرسش های اصلی پژوهش به دنبال این هستند که نمود در زبان پشتو چگونه بازنمایی می شود و چه ویژگی های دارد. نتایج تحقیق نشان می دهد که پنج گونه از نمودهای موقعیتی در این زبان وجود دارند که هم نشانگر رخدادهای بیرونی و هم تابع محاسبات نحوی هستند. زبان پشتو در زمان های حال و گذشته نمود تام و ناقص دارد. نمود، که در زبان پشتو «aṛx» گفته می شود زمان درونی فعل است و مطلق بودن یا استمرار فعل را نشان می دهد. نمود در زبان پشتو با وندهایی که پس از فعل می آید، همچنین با تغییر جایگاه تکیه بازنمایی می شود.

تأخیر در انجام مسئولیت ها و وظایف محوله در کلاسهای زبان پدیده ایست که اکثر معلمان با آن روبرو شده اند. تمایل زبان آموزان برای به تعویق انداختن انجام امور می تواند در موقعیت ها و به دلایل مختلفی رخ دهد. مطالعه حاضر دلایل چنین تأخیرهایی، که اهمال کاری نامیده می شود، را از طریق مصاحبه با معلمان زبان انگلیسی بررسی نموده است. در طی فرآیند مصاحبه شبه سازمان یافته، 23 معلم نظرات خود را در مورد علل اهمال کاری زبان آموزان بیان کردند. تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس روش نظریه داده بنیاد و کدگذاری سه مرحله ای باز، انتخابی و نظریه ای منجر به پدیدار شدن «رفتار تأخیری» به عنوان طبقه هسته گردید که شرایطی که تحت آن زبان آموزان اغلب مرتکب اهمال کاری می شوند، از جمله مطالعه برای امتحان، تحویل تکالیف و یادگیری املای صحیح کلمات را در بر می گرفت. جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات بیشتر نشان داد که اهمال کاری زبان آموزان می تواند به دلایل درونی مانند ویژگی های عاطفی و شناختی، مسایل مبتنی بر شایستگی و شرایط روحی و جسمی آنان و دلایل بیرونی مانند کیفیت فعالیت و ویژگی های محیطی نسبت داده شود. نتایج این مطالعه می تواند برای معلمان زبان انگلیسی و طراحان برنامه های درسی در راستای افزایش آگاهی آنها در مورد دلایل اهمال کاری زبان آموزان و فرآهم آوری منابع اطلاعاتی لازم جهت طراحی استراتژی های مناسب برای کاهش اهمال کاری بی مورد آنان مفید باشد.

این پژوهش کیفی به بررسی مشکلات نوشتاری زبان آموزان ایرانی پرداخته و چهارچوبی بافت-حساس (Context-sensitive Framework)را با توجه به این مشکلات، برای دانشجویان زبان برای تمرین نوشتن ارائه داده است. برای دستیابی به اهداف مطالعه، بر اساس نمونه گیری آسان (Convenience sampling)، 14 دانشجوی کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن در این پژوهش شرکت کردند. هر کدام از آنها مقاله ای پنج پاراگرافی نوشتند و در مصاحبه ای نیمه-ساختاری(Semi-structured interview) شرکت کردند تا مشکلات خود را در زمینه نوشتن بیان کنند. محققان مقاله ها را با توجه به سر فصل پنج مؤلفه ای جکوب(1981) Jacob, 1981)) ارزیابی کردند تا نوع مشکلات نوشتن را شناسایی کنند. علاوه بر این، مصاحبه ها رونویسی شدند و داده ها بر اساس مراحل سیستماتیک کوربین و استراوس(2014) &Strauss (Corbin, 2014) که شامل کد گذاریهای باز، محوری و انتخابی (Open, Axial and Selective Coding)می باشند کدگذاری شدند. یافته ها نشان داند که دانشجویان ایرانی بیش ازهرچیزی در مکانیک نوشتار مشکل داشتند.پس از آن، گرامر، سازماندهی درایجاد مؤلفه های مقاله ، انسجام ، محتوا و واژگان به ترتیب به عنوان بیشترین تاکمترین میزان فراوانی مشکلات شناسایی شدند. علاوه بر این، احساسات منفی مانند اضطراب و عدم انگیزه باعث برخی مشکلات نوشتاری شدند. بر این اساس، محققان یک چارچوب سه مرحله ای بافت- حساس برای تمرین نوشتن ایجاد کردند. در این چارچوب فعالیت های مراحل پیش از نوشتن، حین نوشتن و پس از نوشتن با توجه به مشکلات نوشتاری دانشجویان مشخص شدند تا به آنها کمک شود بر مشکلات نوشتاری خود غلبه کنند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی های نظام واکه ای گویش لری خرم آبادی باتوجّه به تأثیر جنسیت گویشوران ازمنظر آواشناسی صوت شناختی سازمان دهی شده است. دراین راستا، پارامترهای صوت شناختی فرکانس پایه، فرکانس دو سازه نخست، دیرش و شدت واکه های ساده گویش لری خرم آبادی براساسِ 10 گویشور (5 مرد، 5 زن) بررسی شدند. گویشوران 1620 نمونه آوایی حاوی واکه های /ɑ ، y ، ø ، o ، u ، ə ، a ، e ، ʏ ، ɪ ، i/ تولید کردند. براساس نتایج، کمترین میزان فرکانس پایه در واکه /a/ و بیشترین مقدار در گروه مردان و زنان به ترتیب در واکه های /e/ و /ʏ/ مشاهده شده است. ازنظرِ افراشتگی واکه های /a/ و /i/ به ترتیب بازترین و بسته ترین واکه های این گویش اند. واکه های /i/ و /o/ به ترتیب پیشین ترین و پسین ترین واکه های لری خرم آبادی هستند. بیشترین و کمترین دیرش به ترتیب در گروه مردان متعلق به واکه های /ø/ و /ʏ/ و در گروه زنان متعلق به واکه ها ی /ɑ/ و /ə/ است. بیشترین میزان شدت در واکه های لری خرم آبادی برای واکه /e/ و کمترین شدت در گروه مردان در واکه /a/ و در گروه زنان در واکه /u/ گزارش شد. درمجموع، فرکانس پایه، فرکانس دو سازه نخست و دیرش واکه های لری خرم آبادی در زنان بیشتر از مردان است و در پارامتر شدت عکس این موضوع صادق است.

هدف از مطالعه حاضر، طرّاحی چارچوب تحلیل خطاهای زبانی در اخبار رسانه ملّی و بررسی راهکارهای برون رفت از این چالش هاست. به این منظور اخبار بخش های بامدادی، ظهرگاهی و عصرگاهی اخبار رادیو جوان و رادیو ایران بین آذرماه 1399 تا مرداد 1400 مورد بررسی قرار گرفت. چارچوب مقدّماتیِ تحلیل داده های پژوهش بر مبنای ترکیبی از الگوی کوردر (1967) و موگامبی و دیگران (2016) انجام شد. در این پژوهش، گامی به سوی طرّاحی چارچوب تحلیل خطاهای زبانی برداشته شد. در الگوی جدید 21 نوع خطای یافت شده در 5 دسته جای می گیرند: خطاهای دستوری، منظورشناختی، واژگانی-معنایی، گرته برداری و خطاهای تلفّظی. طبق یافته ها، تمام انواع 21 خطا حداقل در یکی از دو شبکه رادیویی رخ داده است. استفاده از کسره اضافی یا حذف نابجای کسره در هنگام تلفّظ (با مجموع 26%) بیشترین خطای گویندگان بوده است. گویندگان در حوزه «دستور زبان» با کمترین چالش (2%)، و در حوزه «تلفّظ» دچار بیشترین خطا (67%) شده اند. همچنین، مشخص شد که گویندگان مرد 20% کمتر از بانوان مرتکب خطا شده و گویندگان زن 66% بیش از گویندگان مرد دچار خطاهای منظورشناختی شده اند. یافته مهم دیگر آنکه، گویندگان مرد 7% بیش از زنان به «عذرخواهیِ توأم با خوداصلاحی» روی آورده اند؛ درحالی که گویندگان زن 10% بیش از مردان در برابر خطاها واکنشی از نوع «نادیده انگاری عمدی» از خود نشان داده اند. بنابراین، تأثیر جنسیّت گوینده در این انواع واکنش کاملاً مشهود است. نهایتاً، طبق یافته ها، تنها 5% کل خطاها مربوط به گویندگان اخبار ورزشی بوده وآنها صرفاً مرتکب خطای تلفّظی شده اند؛ به عبارت دیگر، تخصّصی کردن حوزه های خبری می تواند در کاهش تعداد خطاها مؤثر باشد.

پیدایش رسانه شنیداری رادیو و امکان ارسال پیام شنیداری به دوردست ها، این رسانه را به فرصتی برای اطلاع رسانی و تبلیغ مبدل ساخت و هم ازاین روست که سرویس های جهانی رسانه های مختلف مخصوصاً در دوران جنگ جهانی دوم به سرعت شروع به کار کردند. ترجمه اصلی ترین رکن رسانه های برون مرزی است و رادیوهای پارس تودی –برون مرزی صدا و سیما- به 30 زبان بویژه در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ترجمه متون مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را به زبان های مختلف جهان برعهده داشته اند که البته به سبب شنیداری بودن کمتر مورد مطالعه قرار گرفته اند. پژوهش حاضر بر مبنای تجربه زیسته محقق در رادیوهای برون مرزی و با روش مطالعه موردی تبیین  نقش و جایگاه ترجمه را در ارتباطات میان فرهنگی  و نیز دشواری های ترجمه فرهنگی را مورد مطالعه قرار می دهد. جامعه آماری تحقیق برنامه های فرهنگی و سیاسی  پارس تودی است که حجم نمونه به صورت هدفمند انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفته است.       نتایج تحقیق نشان می دهد که ترجمه اصلی ترین عامل ارتباطی در رسانه های بین المللی است و ترجمه واژگان فرهنگی به سبب دارا بودن خاستگاه، تاریخ و تطور زبانی کاری دشوار و با دقت است. بیشترین دشواری های ترجمه در سطح واژگان به ترجمه عبارات رمزی و استعاری و نیز اصطلاحات علوم اسلامی باز می گردد. انتخاب برابر واژه های نادرست و ترجمه تحت اللفظی و انتقال نحو و سبک زبان مبدأ که گاه با مخاطب نامأنوس است، موجب می شود که  مخاطب نتواند پیام را رمزگشایی کند. بنابر این واحد ترجمه در حوزه فرهنگ «کلمه» یا «جمله» نیست، بلکه فرهنگ است.