برنامه ریزی و توسعه گردشگری

معیشت عشایری امروزه با چالش های جدی همراه شده است. سیاست گذاری های غلط در رابطه با جامعه عشایری، باعث شده است، تعداد جمعیت عشایر کوچنده نسبت به گذشته کمتر شده و عشایر به یکجانشینی سوق داده می شوند. این در حالی است که جامعه عشایری ایران از پتانسیل های بالایی برای جذب گردشگر برخوردار است که عواید حاصله از آن می تواند بعنوان یک گزینه معیشتی مکمل برای عشایر مطرح باشد. استفاده از قابلیت های گردشگری، نیازمند سیاست گذاری و شناخت عوامل تاثیرگذار بر توسعه گردشگری عشایری است. بر این اساس، هدف این پژوهش شناسایی عوامل تاثیرگذار بر توسعه گردشگری عشایری بعنوان مکمل معیشت عشایری است. این تحقیق از نوع پژوهش های کیفی بوده و با استفاده از تحلیل محتوای مصاحبه های نیمه ساختاریافته با خبرگان انجام یافته است. از تحلیل تماتیک برای استخراج مفاهیم پنهان مرتبط با عوامل تاثیرگذار بر گردشگری عشایری استفاده و در قالب دو دسته عوامل ایجابی و سلبی طبقه بندی شدند. عوامل ایجابی که دارای تاثیر مثبت بر توسعه گردشگری عشایری است شامل: سرمایه اجتماعی، کنشگری دولت، توان محیطی، سرمایه فرهنگی و نمادین، توان اقتصادی، امکانات و زیرساخت ها و توانمندسازی جامعه عشایری است. همچنین عوامل سلبی توسعه گردشگری عشایری شامل موانع فرهنگی، موانع اجتماعی، موانع زیست محیطی، موانع شناختی-دانشی و بی توجهی به عشایر بود.

پژوهش حاضر به ارائه الگوی مطلوب مدیریت اکوتوریسم شهری کوهستانی در شهرستان مریوان پرداخته است. روش تحقیق روش اکتشافی-کاربردی و به صورت کمی می باشد. جامعه آماری پژوهش، گردشگرانی هستند که به شهرستان مریوان به عنوان مقصد گردشگری مراجعه می کنند، که برای نمونه گیری، با استفاده از فرمول کوکران تعداد 130 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شدهد اند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخت بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار معادلات ساختاری SmartPLS انجام شده است. بررسی نتایج نشان داد که الگوی مدیریت اکوتوریسم در منطقه شهری کوهستانی مریوان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و از مدیریت یکپارچه آمایشی (حکمروایی) تبعیت نمی کند. الگوی مطلوب مدیریت اکوتوریسم در چارچوب توسعه پایدار گردشگری الگوی حکمروایی یکپارچه می باشد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش حمل و نقل روستایی در رقابت پذیری اقتصادی مقاصد گردشگری روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است. نوع تحقیق کاربردی و ماهیت آن توصیفی- تحلیلی مبتنی بر گردآوری داده ها با استفاده از تکمیل پرسشنامه در بین سرپرستان خانوار است. جامعه آماری پژوهش خانوارهای ساکن دایمی در روستاهای هدف گردشگری استان کهگیلویه و بویر احمد است. تعداد روستاهای هدف گردشگری استان بالغ بر 12 مورد است که 9 مورد از انها دارای جمعیت دائمی هستند که از روش تمام شماری استفاده شده است. در سطح تحلیل خانوار از 1312 خانوار ساکن با استفاده از فرمول کوکران تعداد 297 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های آماری t تک نمونه ای، همبستگی، معادلات ساختاری و کروسکال والیس استفاده شده است. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که بین رقابت پذیری مقصدهای گردشگری و حمل و نقل رابطه معناداری وجود دارد. همچنین براساس نتایج معادلات ساختاری بیشترین اثرات حمل و نقل بر روی مولفه تنوع بخشی به فرصت های اشتغال و درآمد با ضریب 521/0 می باشد. نتایج نشان داد که، دسترسی به سیستم حمل و نقل مناسب و بهبود یافته نقش اساسی در ارتقای شاخص های رقابت پذیری اقتصادی مقاصد گردشگری روستایی دارد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ظرفیت های غرب استان مازندران برای توسعه پایدار گردشگری کشاورزی به صورت آمیخته انجام گرفت.جامعه بخش کیفی، کارشناسان حوزه گردشگری کشاورزی بودند که به صورت هدفمند انتخاب و از طریق مصاحبه نیمه ساختارمند با 20 نفر از آنها اطلاعات گردآوری شد که بر اساس دو مرحله کدگذاری باز و محوری نظریه بنیانی با استفاده از نرم افزار Maxqdawin12 تعداد 87 گویه استخراج گردید که در شش بعد چشم اندازهای طبیعی، چشم اندازهای انسان ساخت، ظرفیت های گردشگرپذیری، امکانات اقامتی و تفریحی، آثار تاریخی-فرهنگی و امکانات زیرساختی دسته بندی شدند. جامعه آماری بخش کمی تعداد 69 نفر از دهیاران روستاهای غرب استان مازندران بودندکه به روش چند مرحله ای انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده های بخش کمی از آماره های میانگین، انحراف معیار، آزمون رتبه ای فریدمن، تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA)و آزمون توکی استفاده شد. نتایج نشان داد چشم اندازهای طبیعی در مرتبه نخست، چشم اندازهای انسان ساخت در رتبه دوم قرار دارند. اما امکانات زیرساختی در مرتبه آخر از لحاظ جاذبه ها قرار دارد. نتایج آزمون F و توکی نشان داد اختلاف معناداری بین سه شهرستان تنکابن، چالوس و رامسر از لحاظ فرصت های هم پیوند گردشگری کشاورزی درسطح خطای 01/0 وجود دارد و شهرستان های مختلف از لحاظ فرصت ها و جاذبه ها با یکدیگر تفاوت دارند.

به دلیل شیوع و استمرار بیماری همه گیر کرونا، تمایل به استفاده از فضاهای باز و عمومی رونق یافته است. در این میان سبزراه خسروآباد شهر سنندج که به دلایلی چون وجود عمارت تاریخی، قرارگیری در مرکز شهر و سبزینگی فراوان، یکی از مقاصد مهم تفریحی شهروندان و مسافرین شهر سنندج می باشد نیز رونقی دوچندان یافته است. با این حال فرضیه نویسندگان این است که این محور می تواند کیفیات بهتری را به بازدیدکنندگانش عرضه نماید. از آنجا که تاکنون پژوهش منسجمی در زمینه تحلیل طراحی شهری این محور به مثابه مهمترین سبز راه استان کردستان به انجام نرسیده است، لذا انجام این پژوهش ضروری می نماید.پژوهش حاضر، به لحاظ نوع هدف، کاربردی و به لحاظ نوع روش در دسته تحقیقات پیمایشی قرار می گیرد. هدف اصلی پژوهش، بررسی منظر شهری سبزراه پیاده خسروآباد سنندج با استفاده از روش کمی- کیفی گیندرُز می باشد. چارچوب نظری با استفاده از روش اسنادی، جمع آوری شده و 3 مورد «اجتماعی/ انسانی؛ زیست محیطی؛ کالبدی» به عنوان مؤلفه های مورد بررسی در منظر شهری شناسایی شد. ابزار تحلیلی مورد استفاده در این پژوهش، تکنیک گیندرُز می باشد. در روش گیندرُز، تراکم خطوط نشانگر تراکم اتفاقات کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی و طول خطوط بیانگر اهمیت اتفاقات رخ داده است....

برنامه ریزی و بدنبال آن تصمیم گیری در گردشگری با اطلاعات دقیق و بهنگام، توسعه پایدار در این زمینه را تضمین می کند. این اطلاعات در سال های اخیر با توسعه فناوری های سنجش از دور بیش از پیش در دسترس محققان قرار گرفته است. در این تحقیق با استفاده از پتانسیل محصولات سنجش از دور خدمات اکوسیستم گردشگری برای کل بیوم های کشور ارزیابی اقتصادی شد. همچنین استان های کشور به تفکیک ارزش های بیوم های موجود در آن ها با یکدیگر مقایسه شدند. بیوم های ویژه ای همچون آبسنگ های مرجانی، جنگل های حرا و جلبک های دریایی تا بیوم های متداولی همچون جنگل ها و تالاب ها در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده، ارزش اقتصادی خدمات گردشگری تمامی بیوم های موجود در کشور در حدود 20 میلیارد دلار در سال برآورد شده است. استان های مازندران، گیلان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان به ترتیب با ارزشی برابر با 3/25، 2/44، 1/43، 1/38 و 1/31 میلیارد دلار در سال بیشترین و استان های خراسان جنوبی، قم، سمنان، خراسان شمالی و ایلام به ترتیب با ارزشی برابر با 0/07، 0/08، 0/14، 0/15 و 0/16 میلیارد دلار در سال کمترین سهم را در ارائه این خدمات داشته اند.

پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی است، از نظر ماهیت آمیخته، روش گردآوری داده ها توصیفی – پیمایشی و از نظر افق زمانی مقطعی است. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی با روش گلوله برفی 22 نفر از خبرگان کارآفرین و مدیران در زمینه ی گردشگری روستایی می باشد و در بخش کمی، اشخاصی می باشند که در حیطه ی گردشگری روستایی فعالیت می کنند و 110 نفر برآورد شدند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با استفاده از جدول مورگان 85 نفر مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از روش تحقیق فراترکیب برای استخراج و شناسایی عوامل استفاده شده است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. برای تجزیه وتحلیل داده های جمع آوری شده، از نرم افزار spss استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که در نهایت 11 عامل، 35 مفهوم و 88 شاخص مورد تایید قرار گرفتند. بر پایه مدل طراحی شده عوامل به ترتیب اولویت از عامل صنعتی که در پایین ترین سطح می باشد و بعد از آن عامل سیاسی و قانونی ، عامل نهادی و سازمانی، عامل اقتصادی، عامل زیرساختی، عامل مدیریتی، عامل شخصیتی کارآفرینان، عامل اجتماعی، عامل امنیتی، عامل زیست محیطی و در نهایت عامل فرهنگی که در بالاترین سطح قرار دارد.

با توجه به اهمیت برنامه ریزی و سیاست گذاری در توسعه ی گردشگری، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی برنامه ریزی و سیاست گذاری توسعه ی گردشگری تاریخی-فرهنگی در شهر تبریز نگارش شده است. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر شیوه ی اجرا، پیمایشی و از نظر زمانی، مقطعی می باشد. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران، مسئولان و کارشناسان شهرداری منطقه ی تاریخی-فرهنگی شهر تبریز بوده که حجم نمونه بر اساس روش دلفی 100 نفر برآورد شده است. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک حداقل مجذورات جزئی در نرم افزار Warp-PLS و آزمون تی تک نمونه ای در نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که با توجه به پتانسیل های تاریخی-فرهنگی شهر، این نوع از گردشگری در تبریز توسعه ی قابل توجهی را نداشته است. این امر ناشی از نارسایی های برنامه ریزی و سیاست گذاری در سطوح خرد و کلان می باشد. در سطح خرد می توان به ناکارآمدی مدیریت تصمیم گیری و عملیاتی در حوزه ی بازآفرینی بافت تاریخی-فرهنگی (ابعاد مختلف مدیریتی، اقتصادی و فضایی-عملکردی) و در سطح کلان می توان به عدم وجود دیدگاه همه جانبه نگر و سیستمی، قوانین و روابط سیاسی نامناسب، نبود رویکرد یکپارچه در نظام مدیریتی (غلبه ی مدیریت تمرکزگرا و تکنوکرات گرا) و تصدی گری دولت در بخش گردشگری اشاره کرد.

استراتژی ها بهداشتی مربوط به پیشگیری از شیوع کووید-19، سفر و گردشگری را در سطح جهان متوقف کرده و به شکل غیرقابل انکاری منجر به کاهش سفرهای خارجی و افزایش تقاضای سفرهای داخلی شده است. اگر چه گردشگری کسب وکاری با تاب آوری بالا است اما اثرات بی سابقه این بیماری، نشان از بحران در این صنعت دارد که می تواند تغییرات ساختاری بلندمدتی را در پی داشته باشد. بررسی انگیزه های گردشگران برای انجام سفرهای داخلی در دوران شیوع کووید-19 هدف این پژوهش است. پژوهش حاضر، اکتشافی و با روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. تعداد نمونه آماری تا رسیدن به اشباع نظری 17 نفر بودند و داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با آنان گردآوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار تحلیل داده های کیفی مکس کیودا انجام شد. یافته های پژوهش، وجود انگیزه های متنوعی برای سفر در دوران شیوع کووید19 را نشان می دهد. در نتیجه ی این پژوهش مشخص شد که وجود انگیزه های رانشی در گردشگران منجر به شکل گیری انگیزه های کششی سفر در این دوران شده است. با این حال، عوامل بازدارنده ای نیز شناسایی شدند که با ایجاد اخلال در تصمیم سفر، اگرچه منجر به تصمیم به عدم سفر نشده، اما تغییر الگوی سفر را در پی داشته اند.

تغییر در ترکیب سبد خرید یکی از آثار کاهش قدرت خرید خانوار است و بخش گردشگری نیز از جمله بخش هایی محسوب می شود که بیشترین تاثیر را از این تغییر می پذیرد. اما ماهیت متفاوت محصول گردشگری از سایر کالاهای اقتصادی و همچنین تمایزات منطقه ای در نوع هزینه کرد گردشگران، چگونگی تاثیرپذیری هزینه کرد خانوار در بخش گردشگری را تحت الشعاع قرار می-دهد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تغییر رفتار خانوار در انجام هزینه های گردشگری که متاثر از عوامل مختلفی از جمله تغییر در قدرت خرید خانوار می باشد، از مدل پانل دیتای فضایی طی دوره زمانی 1390-1398 و برای 31 استان کشور استفاده کرده است. نتایج مدل خودرگرسیون فضایی نشان داده است که قدرت خرید خانوار، تاثیر منفی بر سهم هزینه های گردشگری در بودجه خانوار دارد. بر اساس نتایج بدست آمده می توان چنین تحلیل کرد که تغییر در قدرت خرید خانوار، مستقیماً به کاهش تعداد سفرها و یا کاهش ماندگاری گردشگری نمی انجامد بلکه تاثیر خود را بر نوع سفر و تغییر در الگوی سفر خانوار می گذارد. تغییردرالگوی سفر به گونه ای است که به تغییر درترکیب هزینه های گردشگری خانوار وهمچنین تغییر درانتخاب مقاصد منجرمی شود. بررسی نتایج به تفکیک استان ها نیز مؤید انجام سفرهای کوتاه تر (انتخاب مقاصد نزدیک تر) در هنگام کاهش قدرت خرید خانوار می باشد.