برنامه ریزی و توسعه گردشگری

امروزه به گردشگری سلامت به ویژه گردشگری آبگرم توجه شایانی می شود که بنیاد این نوع گردشگری، شرایط طبیعی است. ایران با برخورداری از چشمه های متعدد آبگرم، پتانسیل خوبی دارد. بسیاری از این چشمه ها در مناطق روستایی واقع شده اند که نیازمند برنامه ریزی راهبردی فضایی برای بهره برداری مناسب هستند؛ بنابراین، ابتدا نیازمند شناخت الگوی توسعه هستیم. در این مقاله با      بهره گیری از چرخه ی حیات باتلر، ابتدا، الگوی توسعه ی گردشگری سلامت در چهار مرحله ی اکتشاف، درگیری، توسعه و تثبیت تبیین شد. سپس شاخص های امکانات فیزیکی، تسهیلات عمومی، خدمات درمانی، نیروی انسانی و محل استقرار محوطه های آبگرم طراحی و با کمک کارشناسان سلامت هر منطقه میزان اهمیت آن ها ارزیابی شد. برای واکاوی چشمه های آبگرم، ابتدا کشور به 8 منطقه ی جغرافیای تقسیم و از 66 چشمه ی آبگرم شناسایی شده در روستاهای سراسر کشور، 16 دهنه با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و داده ها به روش پیمایشی گردآوری شدند. یافته ها نشان داد که 40 درصد از چشمه های مورد مطالعه در مرحله ی اکتشاف قرار دارند و تاکنون سرمایه گذاری خاصی روی آن ها صورت نگرفته است و عمده ی این چشمه ها در جنوب شرق کشور واقع شده است.

امروزه گردشگری به عنوان صنعتی جذاب و رو به رشد مورد توجه می باشد ودر این حوزه، گردشگری سلامت نیز که با روح و جسم گردشگران در ارتباط است، نوعی از گردشگری است که      به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد انجام می شود. با توجه به افزایش فشارهای روزمره فردی و اجتماعی این نوع گردشگری جایگاه ویژه ای در انواع دیگر گردشگری پیدا کرده است. استان مازندران با وجود طبیعت بکر، آب و هوای مطبوع و چشمه ها و آب گرم های طبیعی در گردشگری سلامت نقش به سزایی را ایفا می کند. هدف از این تحقیق شناسایی عوامل انگیزشی موثر در جذب گردشگر به چشمه های آب گرم استان مازندران است. در تحقیق حاضر نمونه آماری،شامل      646 نفر از گردشگران چشمه های آب گرم است که 352 نفر از گردشگران آب گرم رامسر و 294 نفر از گردشگران آب گرم لاویج می باشند. روش تحقیق توصیفی پیمایشی، و از ابزارهای مصاحبه و پرسش نامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. در این تحقیق، عوامل انگیزشی از دو بعد رانشی و کششی بررسی شده و در فرضیه های تحقیق تفاوت و اولویت بندی آنها مورد آزمون قرار گرفته است. یافته های تحقیق بیانگر تفاوت معناداری میان میانگین عوامل رانشی (16/3) و کششی (97/2) است. همچنین با توجه به اولویت بندی عوامل رانشی و تعیین نقش عوامل کششی در جذب گردشگران به چشمه های آب گرم، پیشنهاداتی در رابطه با افزایش تطبیق عوامل رانشی و کششی در چشمه های آب گرم رامسر و لاویج ارایه شده است.

ریسک ادراک یکی از ابعاد ذاتی انتخاب مقصد از سوی گردشگر است. مقاصد گردشگری از جنبه های مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، شرایط اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و سطح جرایم اجتماعی، با یکدیگر متفاوت هستند. بر اساس این تفاوت ها گردشگران به تحلیل ابعاد ریسک مقاصد می پردازند و مقصد مورد نظر را انتخاب می کنند. این مطالعه به اکتشاف ابعاد پدیده ی ریسک ادراک شده ی گردشگران بالقوه از مقصد گردشگری ایران با استفاده از رویکرد پژوهش ترکیبی می پردازد.     60 مشارکت کننده در مطالعه ی کیفی و 620 نفر نیز در مطالعه ی کمی پژوهش شرکت داشته اند. به منظور اکتشاف و بررسی ابعاد پدیده ی ریسک از روش تحلیل محتوای استقرایی به همراه تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده شده است. نتایج آمیخته ی مطالعه ی کمی وکیفی نشان می دهد که گردشگران بالقوه هشت نوع ریسک در خصوص ایران ادراک می کنند. این ابعاد شامل ریسک نقض حقوق بشر، ریسک رضایت، ریسک پوشش نامناسب، ریسک اجتماعی، ریسک عدم دسترسی به پول نقد، ریسک جرائم، ریسک ارتباطات و ریسک ویزاست.

یکی از اهداف صنعت گردشگری ایجاد رفاه، امنیت و آسایش روانی برای گردشگران است. هدف از این تحقیق مطالعه ی ضرورت امنیت اجتماعی گردشگران در شهر مشهد است. در این نوشتار با توجه به رهیافت های جامعه شناختی، امنیت اجتماعی گردشگر برای رسیدن به یک آرامش خاطر پایدار با تأکید بر عواملی از جمله: امنیت در اماکن عمومی و اقامتی، عملکرد پلیس، نیروی انسانی متخصص جهت راهنمایی گردشگران و تبلیغات رسانه ای مورد نظر است. این پژوهش به صورت روش پیمایشی و از ابزار پرسشنامه ی مصاحبه ای، جامعه ی مورد مطالعه ی گردشگران داخلی مراکز اقامتی مستقر در منطقه ی ثامن مشهد را برابر با حجم نمونه ی آماری 395 نفر و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب کرده است. آلفای کرونباخ در حدود 70 درصد بوده که جامعه ی میهمان از میزان روایی نسبتاً بالایی احساس امنیت در مشهد برخوردار بوده است. تحلیل یافته ها بیانگر این است: با افزایش امنیت در فضاهای عمومی امنیت اجتماعی در بین زائران نیز، افزایش می یابد. عملکرد بهینه و به موقع پلیس در هنگام خطر، میزان امنیت گردشگران را افزایش می دهد. آموزش نیروهای انسانی متخصص جهت راهنمایی گردشگران، میزان امنیت اجتماعی گردشگران را افزایش خواهد داد. همچنین بین تبلیغات رسانه ای و میزان امنیت اجتماعی گردشگران رابطه ی معناداری وجود دارد. بر این اساس می توان برای توسعه ی جامعه شناختی صنعت گردشگری کلانشهر مشهد، راهبردها و برنامه ریزی های فرهنگی و اجتماعی پیشنهاد داد.

در جوامع اطلاعاتی عصر جهانی شدن، فرهنگ یکی از ابعاد مهم و نگران کننده برای کلیه ی دولت هاست. غنی سازی جامعه از بعد فرهنگی، و درصورت اتخاذ دیدگاهی آینده نگر؛ اشاعه ی فرهنگ ملی در سایر جوامع، آن را درمقابل هجوم فرهنگ های بیگانه و بعضاً تخریبی مقاوم می سازد. آنچنان که این پژوهش بدان پرداخته، یکی از ابزارهای اشاعه ی فرهنگ، صادرات نامرئی است. به روایتی، صادرات نامرئی، کالاها و خدماتی است که گردشگران خارجی خریداری می کنند. گرچه صادرات نامرئی در مثبت نمودن موازنه ی اقتصادی مؤثر است، اثراتی فرهنگی نیز پی آمد خود دارد که همانا حفظ سنن، آداب و رسوم یک جامعه و صدور آن به سایر جوامع است. هدف این مطالعه، بررسی اثر صادرات نامرئی بر اشاعه ی فرهنگ با نقش تعدیل گری تصویر ذهنی مقصد گردشگری بود که با داده هایی گردآمده از گردشگران 20 کشور خارجی، و کاربرد تکنیک های آماری مدل سازی معادله ی ساختاری و تحلیل رگرسیون چندگانه ی سلسله مراتبی ممکن شد. نتایج پژوهش نشان داد که صادرات نامرئی کالاها و خدمات گردشگری، فرهنگ کشور مقصد را اشاعه داده و تصویر ذهنی مقصد گردشگری نیز این اثر را تقویت می کند. درنهایت، باتوجه به آزمون فرضیه های پژوهش، نتیجه گیری شد و پیشنهاداتی کاربردی برای مدیران و کارورزان ارائه گردید.

امروزه یکی از مهم ترین فضاهایی که مورد توجه و بازدید گردشگران قرار گرفته و فرصت های بسیاری برای گردشگران به وجود آورده اند، فضاهای شهری می باشند. آنچه که فضاهای یک شهر را پویا و جذاب ساخته و سبب ایجاد رضایت در بین شهروندان و جذب گردشگران می شود، تاریخ، فرهنگ غنی، زیبایی بصری و منظر شهری است که نمود ویژه آن ها در المان ها و نمادهای شهری به وضوح قابل رویت است. در این پژوهش تلاش بر این بوده که با توجه به اهمیت صنعت گردشگری در توسعه ی پایدار شهری، با رویکردی توصیفی - تحلیلی در یک فضای علمی، نقش نمادها و المان های شهری در جذب گردشگر مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا با استفاده از ابزار پرسشنامه، با روش نمونه گیری تصادفی ساده از گردشگران برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. برخی از یافته های این تحقیق نشان می دهد فضای گردشگری تبریز تحت تأثیر فضای تاریخی شهر قرار گرفته است. در این راستا یک ارتباط قوی ذهنی و فرهنگی بین بازدیدکنندگان و نمادها و المان هایی که متناسب با فرهنگ جامعه ی اسلامی ایرانی ساخته شده اند است. همچنین تحلیل های نرم افزار SPSS از آزمون های واریانس یک طرفه و رگرسیون خطی نشان می دهد که بین نوع کاربری اراضی اطراف المان ها و جذب گردشگر و همچنین استفاده از فناوری های اطلاعات در اطلاع رسانی نمادها و المان ها و توسعه ی گردشگری شهری ارتباط معناداری وجود دارد.

این مقاله با رویکرد کنش متقابل نمادین به مطالعه ی چگونگی معنایابی و تفسیر گردشگران از گردش گری و مکان های گردشگری می پردازد. هدف تحقیق حاضر، بررسی نقش متقابل نمادین و معنایی میان گردشگر و گردشگری در قالب الگوها و ارزش های هنجاری است. پژوهش حاضر در تمامی مراحل بررس ی خود مت أثر از رویک رد و روش شناسی گافمن و بلومر به عنوان راهنمای نظری بوده است. میدان مطالعه، تع دادی از م کان های گردشگری معروف شهر همدان است: تپه ی باستانی هگمتانه، آرامگاه پورسینا، آرامگاه باباطاهر، گنجنامه، عباس آباد، غار علیصدر و زیارتگاه استر و مردخای که البته هدف محقق، بررسی و تأکید بر این مکان ها نیست و انتخاب و معرفی آن ها صرفاً جهت تعیین و مشخص کردن میدان تحقیقی است که در آن جا مطالعه بر روی گردشگر انجام شده است. نمونه گیری مطالعه «هدفمند» بوده که از میان انواع آن محقق بر معیارهای حداکثر تنوع (جنسیت و سن)، معروف بودن مکان های دیدنی از نگاه گردشگران و پرتجمع ترین این مکان ها، متمرکز بوده است. جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش مشاهدات میدانی و مصاحبه ی عمیق استفاده شده است. روش تحلیل یافته ها، تحلیل موضوعی است؛ بدین گونه که تعداد 13 مقوله که همه ی آن ها از یافته ها نشأت گرفته اند استخراج شد، دربرگیرنده ی در جستجوی اصالت، سوژه ای ادبی، گریز از یکنواختی، ف ردگرایی، جم ع گرایی، خداش ناسی، طب یعت گرایی، زیبایی شن اسی، ارزش مندی آثار باس تانی، تعامل فرهنگی، سوژه ای مشهور، جاذبه های معماری، آب و هوای مطلوب است.

روش گفتمان انتقادی از جمله رهیافت هایی است که پس از انقلاب پساساخت گرایی، به حوزه های نقد معاصر راه یافته است. این شیوه در پی بررسی ساز و کارهای قدرتی است که نه تنها بر ارتباط اجتماعی بلکه بر شیوه ی اندیشیدن نیز تأثیر می گذارد. نگارنده در این مقاله کوشیده است با بررسی سفرنامه ی ناصرخسرو نشان دهد که چگونه، علاوه بر نگاه فردی، ایدئولوژی حاکم بر جامعه ی روزگار ناصر خسرو نیز در نگرش او نسبت به جوامع دیگر و ارزش گذاری بر آن ها مؤثر بوده است. روحیه ی علمی، نگاه دقیق و علاقه به تفسیر و تأویل در کنار گرایش های دینی و اجتماعی، سفرنامه ای را پدید آورده که علاوه بر توصیف جزییات بناها، وضعیت جغرافیایی و اقتصادی شهرها و روستاها، تصویری از شرایط سیاسی- تاریخی آن روزگار نیز فراپیش خواننده می نهد. اساس کار در این پژوهش، مبتنی بر نظریه و روش فرکلاف است و در ضمن بررسی اثر در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، از نظریات دریدا و هال در باب «دیگری» نیز استفاده شده است.

امروزه با توجه به مشکلات فراوان اقتصادی جوامع روستایی، توجه به فعالیت های جدید مانند گردشگری در نواحی روستایی امری ضروری می باشد. از ویژگی های گردشگری بخصوص در نواحی روستایی، ماهیت پراکنده بودن آن است. از مهم ترین اثرات مثبت گردشگری می توان به توسعه کسب و کارهای مربوط به آن اشاره کرد. یکی از مسائلی که باعث توسعه این کسب و کار ها می شود، روابط آن ها در قالب شبکه می باشد. از این روی پرداختن به رویکرد تحلیل شبکه ای و کاربردهای آن در توسعه گردشگری بسیار ضروری می باشد. در این تحقیق با مرور ادبیات موجود، به بررسی ابعاد مختلف نظری و روش شناسی شبکه، سابقه کاربرد تحلیل شبکه ای در موضوعات مختلف، ظهور آن در گردشگری و کاربرد آن و در انت ها به بررسی روابط بین مراکز اقامتی گردشگری روستایی واقع در روستاهای     بخش لاریجان شهرستان آمل با رویکرد تحلیل شبکه پرداخته شده است. روش تحقیق از نوع    توصیفی- تحلیلی است که به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری، صاحبان مراکز اقامتی گردشگری بخش لاریجان به تعداد ۳۲ نفر بوده که پرسشنامه ای ماتریسی به منظور تعیین روابط بین آن ها اجرا شد. همچنین از نظریه و مدل تحلیل شبکه و با استفاده از نرم افزار Ucinet و آزمونهای تراکم، درجه، دوسویگی، انتقال پذیری، E-I و غیره جهت تجزیه و تحلیل داده ها و از انواع گراف ها جهت نمایش روابط بهره برده شد. نتایج نشان می دهد میزان روابط در بین مراکز اقامتی به میزان پایینی بوده و اغلب به صورت محلی بروز پیدا می کند.

در این پژوهش به منظور بررسی نقش سطوح ارتفاعی بر اقلیم گردشگری استان مازندران داده های عناصر آب و هوایی مربوط به 15 ایستگاه هواشناسی از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. این داده ها شامل؛ حداکثر دمای روزانه (سانتی گراد)، میانگین دمای روزانه (سانتی گراد) حداقل رطوبت نسبی روزانه (درصد)، میانگین رطوبت نسبی روزانه (درصد)، بارش ماهانه (میلی متر)، سرعت باد (متر بر ثانیه) و کل ساعات آفتابی در دوره آماری (2010-1991) بوده است. ارزیابی شرایط اقلیم گردشگری هرماه با استفاده از شاخص میزکوفسکی (TCI) انجام گرفت و با توجه به تنوع ارتفاعی ایستگاه ها برای هرماه ارتباط بین تغییرات شاخص اقلیم گردشگری و ارتفاع با استفاده از مدل همبستگی پیرسون در سطح معنی داری (P-value