شهرام مهرآور گیگلو

مقدمه و هدف: امروزه آینده پژوهی در آموزش عالی به عنوان یکی از پیش نیازهای اصلی سیاست گذاری و برنامه ریزی بلندمدت نظام دانشگاهی ضروری شده است. لذا هدف پژوهش حاضر شناسایی راهکارهای توسعه رشته آینده پژوهی از دیدگاه صاحب نظران بود. روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و با رویکرد کیفی انجام شده است. گروه هدف پژوهش حاضر نیز صاحب نظران و متخصّصان حوزه آینده پژوهی در کشور بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی 12 نفر از صاحب نظران این حوزه به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند و مصاحبه، نیمه ساختاریافته انجام گرفت و اشباع نظری حاصل گردید. جهت تحلیل داده ها نیز از روش تحلیل مضمون استفاده شد. یافته ها: پس از تجزیه و تحلیل داده­های حاصل از مصاحبه، مجموع کدهای آزاد استخراج شده از محتوای مصاحبه­ها 76 کد بود که در 12 مفهوم مشابه، طبقه­بندی و در نهایت 12 راهکار بر اساس دیدگاه صاحب­نظران­ برای توسعه رشته آینده­پژوهی در دانشگاه­های کشور شناسایی شد که عبارتند از: گفتمان­سازی ضرورت آینده­پژوهی در کشور؛ تهیه بسته­های آموزشی آینده­پژوهی؛ حمایت از پژوهش­های نظری در حوزه آینده­پژوهی؛ تقویت فعالیت­های بین­رشته­ای در دانشگاه­ها؛­ سیاست­گذاری در سطح وزارتخانه­؛ عملیاتی کردن آینده­پژوهی در دانشگاه­ها؛ درک ضرورت آینده­پژوهی در نهادهای حاکمیتی؛ اصلاح و بازنگری سرفصل­های درسی رشته؛ تثبت جایگاه آینده­پژوهی در سازمآن ها و پروژه­ها؛ بهره­گیری از تجارب موفق دانشگاه­های برتر جهان؛ فراهم­سازی فرصت­های اشتغال؛ نهادینه­کردن فرهنگ و تفکر آینده­پژوهی در دانشگاه. بحث و نتیجه گیری: یافته­های این پژوهش می­تواند در سیاست­گذاری­های کلان آموزش عالی در راستای توسعه رشته آینده­پژوهی مورد استفاده قرار گیرد.

هدف از انجام این پژوهش شناسایی پیامدهای ارتقای سرمایه دیجیتال در نظام آموزش عالی کشور است. چارچوب اصلی شیوه ی کیفی و از نوع پدیدارشناسی توصیفی با نمونه گیری هدفمند و جهت جمع آوری داده ها از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. مشارکت کنندگان پژوهش را اساتید و متخصصان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و مدیران دانشگاه پس از اشباع نظری به تعداد 14 نفر تشکیل داد که به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون و به شیوه ی توصیفی-تفسیری انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که توسعه سرمایه دیجیتال در نظام آموزش عالی دارای پیامدهای فردی(سواد دیجیتالی، تعاملات آنلاین، کسب و کار دیجیتالی، وابستگی دیجیتالی)، سازمانی(تحول دیجیتال، خلق عملکرد، هوشمند شدن، بهره وری، اشتیاق شغلی) و اجتماعی(شهروند دیجیتال، کاهش شکاف دیجیتال، خودکارایی اجتماعی، اقتصاد دیجیتالی) می باشد. بنابراین افرادی که مجهز به سرمایه دیجیتال هستند، می توانند به سرعت با فناوری های جدید سازگار شوند، حتی اگر هنوز هم به سواد لازم دیجیتال، دست نیافته باشند. حضور محض سرمایه دیجیتال باعث می شود که به نحو کارآمدی به سواد دیجیتالی دست یابند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته اساتید دانشگاه علامه طباطبائی تهران از تدریس مجازی در دوره کرونا صورت گرفت. روش تحقیق حاضر با توجه به هدف از نوع مطالعات کاربردی و بر اساس رویکرد از نوع مطالعات کیفی بر اساس روش پدیدارشناسی بود. جامعه ی مورد مطالعه را کلیه اساتید دانشگاه علامه طباطبائی تهران که دارای سابقه ی آموزش تدریس مجازی بودند را شامل شد. در این پژوهش جهت انتخاب نمونه از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد که برای تعیین حجم نمونه پژوهشگر با تعداد 20 نفر به سطح اشباع نظری دست یافت. به منظور جمع آوری داده ها از مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شده است که پایایی ابزار از روش پایایی بین دو کدگذار به دست آمد که قابلیت اعتماد کدگذاری تائید شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش کدگذاری بر اساس تحلیل مضمون استفاده شد. نتایج یافته ها نشان داد که موانع و مشکلات تدریس مجازی اساتید دانشگاه علامه طباطبائی تهران شامل ضعف در یادگیرنده، ضعف آموزش دهنده، ضعف محتوا ، ضعف امکانات آموزشی، ضعف زمان آموزش و ضعف ارزشیابی و بازخورد بود. بر اساس نتایج به دست آمده بیشتر مشکلات دوره های مواجه شده با شکست، مربوط به حیطه ی اجرایی است و مدیران دانشگاه باید توجه خود را به بخش اجرایی معطوف نمایند تا موانع یادگیری در مرحله ی اول و انتقال یادگیری در مرحله ی بعد برطرف شود.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی سناریوهای محوری برای آینده همکاری های علمی بین المللی در دانشگاه های دولتی ایران است.روش پژوهش: روش پژوهش حاضر آمیخته اکتشافی است. در  بخش اول پژوهش از روش آینده پژوهی تحلیل لایه ای علّی  استفاده شد. جامعه مورد مطالعه دانشگاه های دولتی وزارت علوم بود. که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 18 مصاحبه نیمه ساختار یافته با صاحب نظران این حوزه انجام شد. سپس در بخش کمّی پژوهش، برای تعیین وزن هر یک از عدم قطعیت های شناسایی شده در بخش کیفی پژوهش، به منظور شناسایی معیارهای ورودی سناریوها از پرسش نامه محقّق ساخته استفاده شد. برای تعیین پایایی پرسش نامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که در این پژوهش میزان 92/0 درصد بدست آمد که بیانگر ثبات و قابلیت اعتماد قابل قبول آن است. نمونه آماری بخش کمّی پژوهش حاضر 24 نفر از متخصّصین حوزه آموزش عالی در دانشگاه های دولتی کشور بودند که حوزه فعالیت علمی و اجرایی آنها بین المللی سازی آموزش عالی بود که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده نیز از شاخص های اجماع و اهمیت استفاده گردید.یافته ها: پس از تجزیه و تحلیل داده های پژوهش، چهار سناریوی:1. رشد و شکوفایی دانشگاه؛ 2. فرصت سوزی دانشگاه؛ 3. جریحه دار شدن روح دانشگاه و 4. تاریک و خاموش شدن دانشگاه، به عنوان سناریوهای محوری آینده همکاری های علمی بین المللی در دانشگاه های دولتی کشور شناسایی شدند.نتیجه گیری: با عنایت به نتایج پژوهش تدوین یک برنامه جامع و مدوّن برای تقویت همکاری های علمی بین المللی، تعمیق همکاری های بین المللی به سطوح تصمیم گیری و اجرایی دانشگاه و تأسیس دفاتر بین المللی آموزش عالی در کشورهای مختلف جهان به منظور گسترش همکاری های علمی بین المللی در آینده ضروری به نظر می رسد. 

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی دلایل عدم استقرار نظام حمکرانی مبتنی بر مبانی دانشگاه اسلامی در نظام آموزش عالی کشور می باشد. روش: رویکرد پژوهش حاضر کیفی که از راهبرد پدیدارشناسی توصیفی استفاده شد. مشارکت کنندگان در پژوهش شامل خبرگان دانشگاهی و پژوهشگاهی با سوابق انجام پژوهش های حوزه دانشگاه اسلامی بودند که با استفاده از روش هدفمند از نوع گلوله برفی و با در نظر گرفتن اشباع نظری در یافته ها تعداد 14 نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش حاضر مصاحبه نیمه ساختار یافته بود که به روش کدگذاری تحلیل شد. یافته ها: دلایل عدم استقرار نظام حمکرانی مبتنی بر مبانی دانشگاه اسلامی در نظام آموزش عالی کشور ایران 5 مقوله عدم وجود الگوی مدیریتی مبتنی بر سند دانشگاه اسلامی در نظام آموزش عالی، کم توجهی در تربیت حکمرانان و مدیران مبتنی بر شاخص ها و ویژگی های دانشگاه اسلامی، غلبه مدیریت سیاسی بر مدیریت اسلامی و علمی در نظام آموزش عالی، عدم باور و همراهی عمده بدنه علمی و کارشناسی وزارت علوم، دانشگاه ها، مراکز و موسسات آموزش عالی در استقرار و مدیریت دانشگاه اسلامی و ملتزم نبودن مدیران و رؤسای نظام آموزش عالی کشور به مسئولیت پذیری و پاسخگویی در خصوص مدیریت مبتنی بر دانشگاه اسلامی تقسیم بندی شدند.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل وضعیت موجود همکاری های علمی بین المللی در دانشگاه های دولتی با رویکرد کیفی از نوع تحلیل اسنادی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه پژوهش، دانشگاه های دولتی مورد تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، گزارش ارزیابی سال های 1394، 1395، 1397 و 1398 مرکز مطالعات و همکاری های علمی بین المللی از فعالیت های علمی بین المللی دانشگاه های دولتی، مراکز پژوهشی و پارک های علم و فنّاوری و همچنین نتایج و گزارش های نظام های رتبه بندی بین المللی، تایمز، شانگهای و نظام رتبه بندی QS بوده است. که از این گزارش ها نیز نتایج حضور دانشگاه های ایران در رتبه بندی 2020 تایمز، 2019 شانگهای و 2020 نظام رتبه بندی QS به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شده اند. ابزار جمع آوری اطلاعات و داده های پژوهش فیش، چک لیست ها و اسناد و مدارک موجود بود. برای تفسیر و تحلیل داده ها نیز از روش تحلیل توصیفی بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در هیچکدام از شاخص های مورد بررسی وضعیت موجود همکاری های علمی بین المللی در دانشگاه های دولتی کشور مطلوب نبوده است.

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر پدیده تنوع فرهنگی بر فرایند آموزش در مدارس دوم متوسطه علوم انسانی قزوین پرداخته است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و با رویکرد کیفی و از نوع پدیدارشناسی انجام شده است. گروه هدف پژوهش حاضر، معلمان مقطع متوسطه علوم انسانی شهر قزوین بود. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی 16 نفر از معلمان علوم انسانی شهر قزوین به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها نیز از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد و تحلیل داده ها به روش تحلیل مضمون هفت مرحله ای کلایزی انجام شد. پس از تحلیل مصاحبه ها 13 مضمون فرعی شامل روش تدریس، نحوه برخورد با دانش آموزان، یادگیری، نوع درس، مدیریت کلاس، تنوع قومیتی، مهاجرت پذیری و شهرنشینی، تقویت تنوع فرهنگی، دوری از تعصبات فرهنگی، توانمندسازی و آموزش معلمان، توجه به تجربیات و توان مدیریتی، توجه به مستندگویی و تحمل عقاید مخالف، مهارت در نحوه برخورد معلمان شناسایی و استخراج شد و در نهایت، در پنج مضمون اصلی شامل تأثیرات چندفرهنگی بر فرایند آموزش، ادراک معلمان از تنوع فرهنگی، فرصت ها، راهکار (رفع موانع و تقویت فرصت ها)، چالش ها و مشکلات (رفع موانع) دسته بندی شدند.

هدف: هدف پژوهش حاضر، سنتز ادبیات مربوط به دانشگاه تمدن ساز اسلامی- ایرانی در راستای شناسایی مؤلفه های دانشگاه تمدن ساز اسلامی- ایرانی در آموزش عالی کشور بود. روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی؛ از لحاظ روش، کیفی فراترکیب و جامعه آماری آن، کلیه مطالعات انجام شده در بازه زمانی 1375 تا 1398 بود. در این راستا 42 پژوهش در زمینه موضوع مدّ نظر، ارزیابی و در نهایت 19 مقاله به صورت هدفمند انتخاب شد و با تحلیل محتوا و ترکیب ادبیات مربوط، در مجموع 106 کد، 11مفهوم، 9 مقوله کلیدی طی فرایند جستجو و ترکیب نظام مند متون، شناسایی و تحلیل شد و اعتبار آن از طریق آزمون کاپای کوهن تأیید شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که مؤلفه های دانشگاه تمدن ساز اسلامی-ایرانی در آموزش عالی کشور از هشت عامل کلیدی استقلال، آزادی، فرهنگ سازی، مسئولیت پذیری، نوآوری، تعامل و همکاری علمی سازنده با نهادهای علمی بین المللی، انسان سازی، معنویت گرا و تولید علم تشکیل شده است. نتیجه گیری: این پژوهش بدین سبب که درک عمیقی از ادبیات موجود در موضوع پژوهش با شناسایی مؤلفه های دانشگاه تمدن ساز اسلامی- ایرانی ارائه داده است، می تواند در سیاستگذاری های آموزش عالی در راستای اسلامی سازی دانشگاهها استفاده شود.

پژوهش حاضر با هدف، تحلیل نقش میانجی سرمایه روانشناختی در رابطه بین رهبری اصیل و سلامت سازمانی در بین کارکنان دانشگاه علامه طباطبائی تهران انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی- پیمایشی و جامعه آماری پژوهش نیز کلیه کارکنان دانشگاه علامه طباطبائی تهران بود. نمونه آماری پژوهش بصورت نمونه گیری تصادفی ساده با استفاده از فرمول کوکران در سطح خطای 5/0 برابر با 186نفر است. برای جمع آوری داده ها نیز از سه نوع پرسش نامه، رهبری اصیل آلیو (2006)، سرمایه روانشناختی لوتانز، اولیو و یوسف(2007) و سلامت سازمانی هوی و فلدمن استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل مسیر استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که رهبری اصیل به صورت مستقیم بر روی سلامت سازمانی کارکنان تاثیر داشته است. همچنین رهبری اصیل به صورت غیر مستقیم و از طریق سرمایه روانشناختی بر روی سلامت سازمانی کارکنان تاثیر داشته است، به این معنی که سرمایه روانشناختی به عنوان متغیر میانجی در ایجاد رابطه بین رهبری اصیل و سلامت سازمانی نقش ایفا کرده است. نتیجه گیری می شود که مدیران دانشگاه می توانند با استفاده از مولفه های سبک رهبری اصیل که منجر به افزایش سرمایه روانشناختی در کارکنان می شود، زمینه را برای ایجاد محیطی سالم و ایمن مهیا کنند.

هدف پژوهش حاضر بررسی مؤلفه های دانشگاه پایدار در دانشگاه علامه طباطبائی و ارائه راهکارهایی به منظور بهبود آن بود. روش پژوهش توصیفی- پیمایشی بود، جامعه آماری همه اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری دانشگاه علامه طباطبائی به تعداد 2906 نفر بود، که از این تعداد با فرمول کوکران 340 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه دانشگاه پایدار ملکی نیا (1393) با آلفای کرونباخ 92/0 به کار گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز متناسب با پرسش های پژوهش آزمون فریدمن، تحلیل عاملی تأییدی، تی تک نمونه ای و تی مستقل اجرا شد. نتایج نشان داد وضعیت موجود دانشگاه علامه طباطبائی از نظر اعضای هیئت علمی در مؤلفه های نظام آموزش و پژوهش پایدار در وضع مطلوب، نظام مدیریتی پایدار در وضع نسبتاً مطلوب و در مؤلفه های نظام محیط زیست پایدار، شفافیت صورت مالی و خدمات تخصصی پایدار در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. همچنین، وضعیت موجود دانشگاه علامه طباطبائی، از نظر دانشجویان دکتری در بعد آموزش پایدار در وضعیت مطلوب و در ابعاد، مدیریت پایدار، خدمات تخصصی پایدار و شفافیت صورت مالی در وضعیت نسبتاً مطلوب و در ابعاد، پژوهش پایدار و مدیریت زیست محیطی در وضعیت نامطلوب قرار دارد. همچنین، یافته ها نشان داد بین دانشجویان و اعضای هیئت علمی از نظر ابعاد نظام آموزش پایدار، نظام پژوهش پایدار، نظام مدیریتی پایدار و نظام محیط زیست پایدار تفاوت وجود دارد و در دو زمینه دیگر یعنی شفافیت صورت مالی و خدمات تخصصی پایدار تفاوتی مشاهده نشد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی نگرش،دانش زیست محیطی و مولفههای پایداری در دانشگاه بود. پژوهش حاضر از لحاظ روش در حوزه تحقیقات کاربردی و از نظر روش گردآوری اطلاعات در پژوهشهای توصیفی- پیمایشی قرار می گیرد.جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشکده مدیریت پردیس فاربی دانشگاه تهران می باشد.که از بین آنها تعداد 200 نفر با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. برای جمع آوری داده ها نیز از سه پرسش نامه، پرسش نامه محقق ساخته دانشگاه پایدار ملکی(1393) باضریب پایایی 89/0 وپرسش نامه دانش زیست محیطی هی و همکاران(2011) با ضریب پایایی 87/0 و مقیاس nep با ضریب پایایی 85/0 بهره گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شد که در بخش استنباطی از آزمون فریدمن، همبستگی، تی تک نمونه ای استفاده شد.نتایج تجزیه و تحلیل ها نشان داد که دانشجویان در بعد نگرش محیط زیست با میانگین (55/3) در وضعیت نسبتا مطلوب قرار دارند و همچنین در بعد دانش محیط زیست نیز با میانگین(09/4) در وضعیت مطلوب قرارداشتند.علاوه براین نتیجه اولویت بندی عوامل دانش و نگرش محیط زیست معنادار بوده و در نهایت نتیجه بررسی همبستگی نشان داد که، رابطه بین ابعاد دانشگاه پایدار و دانش و نگرش نسبت به محیط زیست مثبت و معنادار می باشد و از بین عوامل دانشگاه پایدار آموزش و پژوهش پایدار بیشتر میزان همبستگی را با نگرش محیط زیست داشتند همچنین از بین این ابعاد بیشترین میزان همبستگی را با دانش محیط زیست مدیریت محیط زیست و خدمات پایدار دارا بودند.

هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی عوامل مؤثر بر موفقیت پیاده سازی یادگیری از طریق موبایل در کارکنان شرکت پتروشیمی شازند با استفاده از نظریه کنش منطقی می باشد. روش پژوهش از لحاظ هدف از نوع کاربردی و از حیث گردآوری داده ها از نوع توصیفی همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه کارکنان شرکت پتروشیمی شازند است که حجم آنها در سال 1393 مجموعاً، 1700 نفر می باشد. از بین آنها، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 313 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته ای استفاده شد که پایایی برای کل پرسش نامه برابر 0/88 به دست آمد. هم چنین برای بررسی سؤال های پژوهش، از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شد. با توجه به نتایج به دست آمده از میزان تمایل به یادگیری، میزان کنترل رفتاری، میزان آگاهی و ذهنیت و قصد یادگیری در بین کارکنان شرکت پتروشیمی شازند نشان می دهد که ذهنیت بسیار مثبت و موافقی در مورد این نوع از یادگیری در بین کارکنان این شرکت وجود دارد. هم چنین، تمایل به یادگیری، کنترل رفتاری، آگاهی و ذهنیت؛ قصد یادگیری از طریق موبایل در شرکت پتروشیمی شازند را پیش بینی می کند.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه منبع کنترل و خودکنترلی با تعهد سازمانی در کارمندان آموزش و پرورش شهر سبزوار بود. بدین منظور گروهی متشکل از 70نفر از بین 120کارمند با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند و در این پژوهش شرکت کردند. داده های تحقیق نیز با استفاده از پرسشنامه های منبع کنترل راتر با ضریب پایایی (83/0)، پرسشنامه خود کنترلی نیواستورم و دیویس با ضریب پایایی(65/0) و پرسشنامه تعهد سازمانی آلن ومایر با ضریب پایایی(79/0) جمع آوری گردید. داده های جمع آوری شده تحقیق با استفاده ازآزمون همبستگی پیرسون, تحلیل واریانس چند متغیره (MANOVA) و دیگر آزمون های تعقیبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد منبع کنترل و خودکنترلی با تعهد سازمانی رابطه مثبت دارند و آن را پیش می کنند به علاوه بین منبع کنترل و خودکنترلی با هر یک از ابعاد سه گانه تعهد سازمانی نیز رابطه مثبت و معنادار بود