سخن سبک زندگی
حوزه های تخصصی:
مقالات
عالمی دیگرآدمی دیگر
حوزه های تخصصی:
موضوع اصلی نامه چیز دیگری بود که در ضمن آن از دکتر داوری درخواست کرده بودیم تا در خصوص سبک زندگی، ما را از نظرات ارزشمندشان بهره مند کنند. در پاسخ دربارهی سبک زندگی این گونه نوشتند.
چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما: درنگی در مسئله های روزمره
آمریکای برهنه: آمریکایی ها چگونه زندگی می کنند
حوزه های تخصصی:
در شماره ی پیش مختصری از حال و احوال زندگی آمریکایی سخن گفتیم. اکنون می خواهیم بدانیم، آیا آمریکایی ها از زندگی کنونی خود راضی هستند؟ آیا مثل ما از گرانی اجاره مسکن رنج می برند یا رنج دیگری دارند؟ دل خوشی یک فرد آمریکایی به چیست؟ چه چیزی به زندگی او معنا می دهد؟ و با گرفتن کدام واقعیت یا خیال زندگی برایش بی معنا می شود؟ آینده ی سبک زندگی در آمریکا چه خواهد شد؟ راستی آیا در مورد زندگی خود، پاسخ این سؤالات را می دانیم؟
انقلاب دینی و انسان غربی
حوزه های تخصصی:
بالاخره ما کی از حال توسعه خارج می شویم و به مقام توسعه نائل می گردیم؟ آیا قرار است کشورهای در حال توسعه برای همیشه در حال توسعه بمانند یا سرانجام روزی وارد حیات خلوت کشورهای توسعه یافته هم می شوند؟ چه شد که انسان غربی هوای توسعه در سرش افتاد؟ ما از چه چیز غرب خوشمان آمد که به سمتش رفتیم؟ اگر انقلاب اسلامی راه جدیدی برای حیات بشر بود، توسعه بیراهه ای بر سر راه انقلاب اسلامی گشود. ما از زندگی غربی خوشمان می آید. شیفته ی تکنولوژی غرب هستیم، پیشرفت غرب برای ما سخت جذاب است، انقلاب اسلامی هم واقع شده است. پندار جمع میان مقصود انقلاب با راه علم و زندگی غربی دیگر خریداری نزد اهل نظر ندارد. آرمان توسعه، سبکی در زندگی ایجاد کرده است، و حال ما با آرمان انقلاب اسلامی، همان سبک زندگی را تمنا می کنیم! پس ما خیال آرمانی را جدا از زندگی در سر می پرورانیم.
خاطرات یک شبه انقلابی: مروری کوتاه بر گونه های سبک زندگی در دوران جنگ نرم
حوزه های تخصصی:
انقلاب در درآمد: مروری اجمالی بر سبک های مختلف کسب درآمد در نسبت با انقلاب اسلامی
حوزه های تخصصی:
برخی عرصه های زندگی برای بسیاری آن قدر بدیهی است که هرگز در خصوص آن فرصت اندیشیدن را به خود نداده اند. شیوه و شکل کسب درآمد یکی از زمینه هایی است که کمتر در خصوص نسبت آن با انقلاب اسلامی اندیشیده ایم. از این رو اگر بتوانیم در این زمینه در حد طرح مسئله نیز تاثیر گذار باشیم مغتنم است.
زندگی بر دهانه آتشفشان: مختصات زندگی انسان انقلاب اسلامی
سخن نظام اجتماعی
حوزه های تخصصی:
نزاع گفتمان ها در پس ساختارها: مبانی نظری تشکیل و تداوم نظام اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران
فردایی دیگر: انقلاب اسلامی آشوب در نظام شیطانی بین الملل
حوزه های تخصصی:
با شروع رنسانس در اروپا و وقوع انقلاب های فکری و علمی و تکنولوژیکی و اقتصادی، مناسباتی در عالم شکل گرفت و نظم نوینی مبتنی بر ایجاد دولت-ملت ها پا به عرصه ظهور نهاد که پس از مدتی خود را از طرق مختلف بر سایر نقاط عالم نیز حاکم کرد. مبنای فکری شکل گیری چنین تمدنی در تعارض و تمایز با تمدن مسیحی پیشین حاکم در اروپا، در قرون میانه، بود. سامان اجتماعی همه جوامع پیشامدرن به طریقی با ایمان دینی تضمین شده یا پیوندی با خدا یا نوعی حقیقت مطلق داشتند. اما دولت مدرن فاقد چنین اتصال و پیوندی بوده است. عصر مدرن را «عصر سکولار» هم می نامند. سکولاریزم در غرب محقق شده و بر دیگر نقاط جهان هم اثراتی داشته است. انقلاب اسلامی ایران که مبتنی بر حیات دینی و در مخالفت با سکولاریزم شکل گرفت، منجر به نظامی سیاسی شد که بنیان متفاوتی داشت و به دنبال ایجاد تمدنی جدید در تمایز و مخالفت با تمدن مدرن بوده است. اکنون طلیعه ی این تغییر، در عالم رخ نموده و علائم اولیه آن ظهور یافته است.
سیر سیاست کلاسیک تا سیاست مدرن: اصالت فضیلت یا اصالت قدرت؟
حوزه های تخصصی:
در طی دهه ها و سده های اخیر نظام های سیاسی در دنیا، گرایشی به سوی تغییر به سمت نظام های سیاسی و سیاست مدرن وجود داشته و تحولاتی نسبتا سریع در شیوه اداره سیاسی کشورهای غیرغربی رخ داده و آرزوی تحقق لیبرالیسم و یا سوسیالیسم مبتنی بر شکلی از دموکراسی را داشته اند. برای فهم بهتر و عمیق تر این تغییرات شایسته است مروری بر خاستگاه اصلی این تحولات داشته باشیم تا بتوانیم به ماهیت اصلی و چرایی آن پی ببربم و از رهگذر آن دریابیم که این جنس تحولات ضرورت های جهان شمول اند و یا ناشی از شرایط خاص تاریخی اروپا و پاسخی به مسائل بومی و برخاسته از نوع نگاه به جهان از منظر آن ها بوده است. برای درک این موضوع به گفتگویی با دکتر مهدی امیدی، استاد جوان علوم سیاسی و عضو گروه مطالعات اسلام و غرب پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، نشستیم.
انقلاب اسلامی و دولت وحیانی نبوی: مسیر تکامل دولت و قانون اساسی برای تحقق تام ولایت نبوی
حوزه های تخصصی:
جلال الدین فارسی از چهره های مبارز مشهور در دوران پیش از انقلاب اسلامی، و شاخص ترین و اثرگذارترین کار او حضور در کنار امام راحل در تدوین و انتشار کتاب حکومت اسلامی بوده است. او پس از انقلاب نیز مدتی در فعالیت های سیاسی حضور داشت، اما پس از آن به خلوت رفت و کمتر دیده شد. آشنایی با دیدگاه افرادی که به نحوی از افراد مؤثر در شکل گیری تفکر حاکم بر انقلاب بوده اند، در درک شرایط فکری آن دوران و طرح فکری که برای تحقق عینی و تکامل جمهوری اسلامی ایران در ذهن داشتند، بسیار سودمند و راهگشا به نظر میرسد، چرا که از خلال آن میتوان به چرایی برخی تضادهای ساختاری و فکری کشور پی برد و جهت صحیح حرکت اصلاحی، متناسب با آرمان انقلاب، را دریافت.
انقلاب نا تمام از انقلاب تا امروز: بررسی دستاوردها وناکامی های نظام سیاسی ایران
حوزه های تخصصی:
مرسوم است که برای وقوع انقلاب ها یک تاریخ مشخص را بیان می کنند و آن را سالروز آن انقلاب می نامند. اگر مراد از انقلاب یک تغییر سیاسی درون یک نظام سیاسی خاص باشد، اتفاق چندان مهمی رخ نداده است و نباید توقع تغییرات بنیادی در لایه های مختلف جامعه داشت. اما اگر مراد از انقلاب یک تغییر متداوم و تحول در همه عرصه ها و ساحات اجتماعی باشد، باید آن را در یک دوره تاریخی پیش و پس از سالروز انقلاب درک کرد. انقلاب ها که برخاسته از تغییر گرایشات و خواست مردم است، با تغییر نظام سیاسی آغاز و آن گاه آن اراده سیاسی تحول در فرهنگ و علم و سامان اقتصادی جامعه را پی می گیرد. در طی این مسیر، یعنی مسیرِ وضع موجود تا تحقق آرمان، فاصله ای است که با دستاوردها و ناکامی هایی همراه است. در گفتگویی با دکتر محمد صادق کوشکی بررسی دستاوردها و ناکامی ها و فاصله ها با آرمان های انقلاب پرداختیم.
مکتب سیاسی اسلام: ضرورت و چیستی نظام سیاسی اسلامی
حوزه های تخصصی:
اینکه نظام سیاسی چیست و چه تعریفی دارد، خود از مقولات مغشوش و مناقشه برانگیز است. اولا مراد از تعریف آن چیست؟ ثانیا مراد از نظام سیاسی، دین اسلام است؟ نظام سیاسی پیامبر است؟ یا نظام سیاسی تاریخ مسلمانان است؟ در واقع به سادگی نمیتوان آن را تعریف کرد، زیرا این سؤال و این طلب مقولهای عصری و تاریخی است و شاید مراد از مطرحکنندگان این سؤال این بوده که آیا اسلام مانند دولتهای دوره مدرن نظام سیاسی دارد؟ اگر دارد، چگونه است؟ از نظام سیاسی اسلام چه توقعی داریم؟ منظور از وصف اسلامی، لیبرال و یا سوسیال که این نظامها به آن متصف میشوند، چیست؟
تکامل انقلاب: تغییرات اساسی انقلاب اسلامی در دههی چهارم
حوزه های تخصصی:
متنی که در ادامه میخوانید، حاصل گفتگوی ما با استاد احمد رهدار در زمستان 1387 است. این متن قرار بود در ویژه نامه انقلاب اسلامی سوره منتشر شود، که پاره ای مسائل مانع انتشار آن شد. محتوای بدیع و غنی این مصاحبه باعث شد که ترغیب شویم تا آن را در معرض دیدِ خوانندگان قرار دهیم. استاد احمد رهدار، تمرکز ویژه ای بر موضوع انقلاب اسلامی داشته اند و بخش اعظمی از تحقیقات و مباحث مطرح شده توسط ایشان حول این موضوع بوده است. انقلاب اسلامی در کشاکش ها و اُفت و خیزها مراحلی را طی نموده و اکنون در حرکت رو به کمال خود در جایگاه تاریخی ویژه ای استقرار یافته است؛ برای فهم و درک مسیر آینده کشور و اینکه در ادامه چه باید کرد، چاره ای جز تفکر و بازشناسی مسیر تاریخی و آرمان های انقلاب نداریم.
وجه مواجهه ما: تاملی در نحوه ی مواجهه ما با علوم انسانی
انقلاب در نظریه های انقلاب: بحثی پیرامون گستره مفهومی نظریه های انقلاب و چرخش های تئوریک آن ها پس از انقلاب اسلامی ایران
حوزه های تخصصی:
انقلابات از منظرهای متفاوتی موضوع مطالعه قرار گرفته اند؛ تکثر نظرگاه ها، در حداقلی ترین سطح، مؤید وجود پیش فرض هایی است که اسباب این تنوع است؛ و حداقلی ترین نتیجه این امر آن است که علی السویه بودن ربط یک نظریه با واقعیات و پدیده های متفاوت را مورد تردید قرار می دهد. در واقع هر نظریه ظرفیت تبیینی واقعیاتی محدود را دارد. بنابراین با هر نظریه نمی توان سراغ هر پدیده ای و در هرجا رفت! این امر در مورد انقلاب برجستگی بیش تری می یابد؛ به عبارت دیگر، انقلاب که هر مورد منفرد آن برخاسته از زمینه های منفردی است، نظرگاه خاصی را جهت تحلیل و بررسی طلب می نماید. اما آیا این امر در مورد انقلاب اسلامی ایران نیز صادق است؟ در واقع آیا نظریه های موجود علوم اجتماعی امکان مطالعه انقلاب اسلامی را دارند؟ رویکردهای تحلیل مناسب جهت مطالعه انقلاب اسلامی کدام اند؟ نوشتار حاضر تلاشی در جهت ارائه نگرشی عمومی بر تاریخ و سنخ بندی نظریه های انقلاب در حوزه اجتماعی و سیاسی با توجه به پدیده انقلاب اسلامی می باشد و تأثیر بزرگ ترین انقلاب قرن بیستم بر حوزه اندیشه را تا حدی نمایان می نماید.
هجرت ازهجر: معرفی و تحلیل برخی دیدگاه های مابعد غیر دینی شدن یا پست سکولاریسم در مغرب زمین
حوزه های تخصصی:
از آن زمانی که اندیشمندان اجتماعی، متأثر از اتمسفر فکری دورهی روشنگری بحث از دینزدایی جوامع به موازات توسعه را مطرح کردند، دیر زمانی نمیگذرد. سخن آشنای هر محفل آکادمیکی حول بیمیلی و بیرغبتی انسانها به دین، خرج میشود و ضرب میخورد؛ تا جایی که در ابتدا یک مد فکری و پس از آن تبدیل به سنتی فکری شده بود. این امر البته گرچه زمان مدیدی نپایید، با این حال اثرات فراوانی از خود به جای گذاشت. آثاری که فطرت فروخفتهی انسان عصر جدید را تکانهای داد و او را متوجه خواب غفلتزای خویش نمود. در این حال و هوا اتفاقی عظیم نیز به وقوع پیوست که در گسترهی جغرافیایی جهان ساز مخالفت با تفکر بیدینی و سکولار را سر داد و چه فطرتهای بیدارشدهای که به گوش جان شنیدند. پس از این واقعه، تئوریهای انقلاب دیگر ناگزیر دین را نه پدیدهای حاشیهای، که عنصری محوری برای قیام یک ملت پذیرفت. این البته تمام ماجرا نبود و این واقعهی عظیم تاریخی پس از استقرار تفکر نظام ولایی در ایران، موفق به نفوذ فکری نیز شد و اسباب چرخشی در ساحت معرفت و از جمله در علوم اجتماعی فراهم گردید. یکی از آثار معرفتی این واقعه، چرخشی بود که در نظریات معروف به «غیردینی شدن» (Post-Secularization) اتفاق افتاد. چرخشی که از آن تعبیر به «مابعد غیردینی شدن» میشود. متن حاضر، سخنرانی دکتر علی ربانی، مدیرگروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان است که در سلسله جلسات «دین و علوم اجتماعی» در جمع دانشجویان و محققین حوزهی علوم اجتماعی دانشگاههای اصفهان با موضوع دیدگاههای مابعد غیر دینی شدن ارائه شده است. در ابتدای این جلسه خلاصه ای از کتاب «مقدس و عرفی» نوشته «رونالد اینگلهارت» و «پیپا نوریس» ارائه گردیده و سپس استاد به بیان مباحث خود پرداخته اند.
گذر جامعه شناسی از گذار انقلابی ما: تأملی مقایسه ای بر مراحل گذار در اندیشه جامعه شناسان غربی و بومی
حوزه های تخصصی:
بحث از تغییر و گذار به یک نحو محرک اولیه تفکر جامعه شناختی بوده است. به عبارت دیگر، سؤالات محوری و اساسی جامعه شناسان اولیه در مواجهه با امری عینی و بیرونی شکل گرفته و طرح شده است؛ و این امر همانا تغییر و گذار بوده است. بسیاری از تئوری های دوره نوباوه گی جامعه شناسی در ارتباط با گذار اجتماعی جامعه فرانسه از نظمی به نظمی دیگر ساخته و پرداخته شده اند. گذاری که آنان منشأ آن را در انقلاب فرانسه جست وجو می کردند. این امر در رابطه با دیگر تغییرات اتفاق افتاده در دیگر پهنه های جغرافیایی و فرهنگی جهان نیز صادق است. از انگلیس تا آمریکا و تا شوروی و ژاپن و.... تأملاتی از این جنس، تا چه حد مخیله جامعه شناسان وطنی ما را به خود مشغول داشته است و آنان تا چه اندازه نسبت به این امر در چرخه جغرافیایی و فرهنگی خودشان حساس شده اند و در باب آن تأمل کرده اند؟ متن زیر گزیده پاسخی است به این سؤال.
انقلاب در نمایی نو: ارائه مدلی تحلیلی برای انقلاب اسلامی
حوزه های تخصصی:
پاسخ صحیح و جامع به پرسش از انقلاب، کدام پاسخ است؟ پاسخی که همه انقلاب را خلاصه در اقتصاد می کند؟ یا پاسخی که تفسیری روان شناسانه از انقلاب ارائه می دهد؟ یا شاید آن دسته از پاسخ های جامعه شناسانه؟ و یا... اگر پاسخ های تک عاملی و تک بعدی را پاسخ های جامعی ندانیم، که نمی دانیم؛ ضرورت پاسخی جامع را بیش تر احساس خواهیم کرد پاسخ جامع قطعا از نگاهی جامع بر می خیزد. «انقلابی به نام دین» را بیش تر و بهتر از هر نگاه دیگری، نگاه دینی می تواند تفسیر و تحلیل نماید. دین امری جامع است و نگاه دینی لاجرم نیز. آیا می توان بر مبنای این نگاه، مدلی تحلیلی برای انقلاب اسلامی فراهم آورد؟ و بر این اساس پاسخی جامع و متناسب به پرسش از انقلاب اسلامی داد؟ متن حاضر که حاصل قلم حجت الاسلام والمسلمین کتابی می باشد، تلاشی است در این راستا.
تفصیل یک اجمال: تحلیلی بر فرایند بسط و توسعه انقلاب اسلامی و نسبت آن با تمدن اسلامی
حوزه های تخصصی:
پیش و پس امور و از جمله امور و اتفاقات بزرگ نقطه تمرکز اذهان بسیار گردیده است؛ این که چه شد که این اتفاق افتاد و یا حال که این اتفاق افتاده، چه می شود. رخدادهای عظیم مصداق بارزتر این امرند. انقلاب اسلامی نیز به مثابه تغییری بنیادین، به جهت عمق و گستره تأثیرگذاری آن، اسباب اشتغال اذهانی چند شده است. پاسخ هایی نیز صواب و ناصواب به این پرسش داده شده است. دکتر موسی نجفی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از جمله کسانی است که تأملات و تتبعات بسیاری در این رابطه داشته اند. متن پیش رو برگرفته از سخنرانی ایشان در دوره آموزشی طرح علم و دین مؤسسه اشراق اندیشه می باشد. وقتی از یک انقلاب صحبت میکنیم باید سه مقطع را در نظر بگیریم. یعنی اگر بخواهیم یک تقسیمبندی درمورد مراحل تکامل انقلاب داشته باشیم، یک مرحله، جنبش و انقلاب است که هدفش سرنگونی نظام سیاسی است؛ یک مرحله، نظام سیاسی است و مرحلهی سوم، تمدن است. مثلا میتوانیم بگوییم جنبش اسلامی یا انقلاب اسلامی، نظام اسلامی و تمدن اسلامی. ما ایرانیها ظاهرا در زمان فعلی نزدیکترین تفکر را به این مرحلهی آخر داریم. یعنی مثلا فلسطینیها در مرحلهی جنبش ماندند و نتوانستند جلوتر بروند. اکثر کشورهای اسلامی نتوانستند به نظام سیاسی برسند و در همان مرحله انقلاب ماندند. حتی بعضیها اصلا انقلاب را هم انجام ندادند.
معمای انقلاب اسلامی در جهان معاصر: تحلیلی بر قوت و قدرت تئوریک نظریه های علوم اجتماعی در تحلیل انقلاب اسلامی
حوزه های تخصصی:
گرچه پدیده های بزرگ و تأثیرگذار از چشم هیچ صاحب تأملی پوشیده نمی مانند، با این حال نباید چنین پنداشت که همه به یک نحو و در یک شکل و قامت پدیده مورد نظر را به نظاره می نشینند. در واقع دیدن، چیزی است و درست دیدن چیزی دیگر. این که در بهمن پنجاه و هفت پدیده ای در ایران رخ نموده و بسیاری در باب آن نوشته اند و سخن رانده اند، نباید به این معنا پنداشته شود که آن ها همه دیده اند و صحیح دیده اند. در واقع بسیاری از کسانی که در باب انقلاب اسلامی ایران قلم زده اند، به دلایلی متفاوت از جمله عدم هم زبانی آنان با انقلاب اسلامی تفاسیری صحیح و صائب از انقلاب ارائه نداده اند. این امر را تجربه های محقق پس از انقلاب اسلامی مؤید است. بسیاری کسان از اثرات عمیق و فراگیر انقلاب، پی به عظمت و بزرگی آن برده اند. اما «این انقلاب چه بوده و اثرات آن کدام اند؟» سوالی است که متن پیش رو ـ که به همت مرکز آینده پژوهی پارک علم و فناوری دانشگاه تهران تدوین شده است ـ سعی در پاسخ دادن اجمالی به آن دارد.
عالمی باید ساخت
حوزه های تخصصی:
برخی مخالف اند و برخی موافق؛ عده ای نیز نه مخالفت می ورزند و نه همراهی می کنند؛ اما حرفی جدی نیز برای گفتن ندارند. در این میان البته عده ای نیز نه مخالفند و نه موافق؛ اما حرف هایی دارند برای گفتن که شایسته شنیدن است و بایسته تأمل. علوم انسانی اسلامی و مباحث پیرامون آن مقصود نظر است که امروزه برای بسیاری از گپ و گفت ها و گعده های خیابانی تا سمینارها و همایش های بزرگ سوژه آفرینی می کند. فارغ از رأی موافق یا مخالف به علوم انسانی اسلامی ـ با هر تعبیر و تفسیری که از آن می شود ـ حرف هایی است که قابل تأملند و شاید مقاربت زای موافق و مخالف. دکتر اکبر جباری را می توان از سلک آنانی دانست که دغدغه تأمل عمیق و ژرف اندیشی در باب امور شناسای شایسته ای برای شان است. پای صحبت های ایشان که نشستیم از عالَم گفتند؛ از عالَمی که علوم انسانی مولود آن است و در آن ریشه دارد. متن زیر حاصل گفت و گوی ما با ایشان است.
انقلاب و فلسفه: تأملی پیرامون تعامل انقلاب و فلسفه
و اما عقل: بخش دوم تأمل پیرامون عقل و استدلال و عقلانیت
حوزه های تخصصی:
تأملی در افسانهی استدلال: نقدی بر تأملات دکتر سعید زیباکلام پیرامون عقل، استدلال و عقلانیت
حوزه های تخصصی:
شاید تأملات و نوشتههای دکتر سعید زیباکلام از آنرو که مخالف مشهورات است، بعضا مورد توجه یا بیاعتنایی و یا حتی انتقادات جدی باشد. هر چه باشد، ایشان با دغدغهی شکستن بت علم پوزیتیویستی در جامعهی معاصر، تأمل میکند و مگر نقد مدرنیته بدون نقد عمود خیمهی آن که علم و تکنیک است، راه به جایی میبرد؟ البته این دغدغهی ایشان، لزوما نشان از حقانیت و بیاشکالی آنچه که ایشان مینگارند نیست؛ بلکه صحبت اینجاست که چه خوب است اهالی فلسفه و منطق، وقتی که با این جنس سؤالات و ابهامات راجع به فلسفه مواجه میشوند، به جای برآشفتن، لحظهای درنگ کرده و ظرفیت فکر و فلسفه را در پاسخ به سؤالات طرح شده به کار گیرند. مگر نه این است که در ذات فلسفه، گفتوگو است. خوب تاکنون اندیشیدهایم که چرا چنین است. تاکنون اندیشیدهایم که آیا سؤال میتواند بدون ربط و نسبتی با امکان و ماهیت هر عصر و زمانهای طرح بشود؟ آیا تاکنون درنگ کردهایم که چه بسا بسیاری از سؤالاتی که به راحتی از کنار آن میگذریم و میخواهیم با بیاعتنایی آنها را محو کنیم، سؤالات عصر و زمانهی ما باشد که بر زبان انسان معاصر جاری میشود؟ و مگر میتوان عصر و زمانه را با بیاعتنایی و بیتوجهی تغییر داد و دگرگون کرد؟ ما اعتقاد داریم که این مجله ظرفیت آن را دارد که محفلی باشد برای گفتوگو و تضارب آراء، به امید روشن شدن آنچه که حق است. در همین راستا تأمل دکتر سعید زیباکلام را که در شمارهی قبل با عنوان «پای استدلالیان چوبین بود» چاپ شد، برای بررسی و نقد، خدمت یکی از اهالی فلسفهی اسلامی بردیم و ایشان هم با کمال تواضع و احترام درخواست ما را پذیرفتند و این مطالب را به رشتهی تحریر درآوردند.
انقلاب گشایش افق تاریخی: بررسی رابطهی فلسفهی غرب و انقلاب های مدرن
حوزه های تخصصی:
اگرچه به مناسبت هم زمانی این شمارهی مجله با سال گرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بیشتر حجم بخش «تفکر» به بررسی نسبت و رابطهی فلسفهی اسلامی و انقلاب اسلامی اختصاص یافته است، اما پرداختن به رابطهی فلسفه و انقلاب در غرب، نه تنها موجب فهم عمیق تر و بهتر انقلاب های مدرن خواهد شد و ما را از نگاه های صرفا سیاسی و اقتصادی به این انقلاب ها خواهد رهانید، بلکه میتواند بستری باشد برای اینکه فلسفهی غرب را در زمینه و زمانهی خودش بفهمیم. فهمی که لازمهی فهم ظاهر و باطن جهان متجدد و از لوازم گذر از مدرنیته است. آنچه در ادامه میآید، مصاحبه ای است که بصورت مکتوب با دکتر علی مرادخانی انجام شده است. ایشان هم اکنون از اساتید فلسفهی پژوهشگاه علوم و مطالعات فرهنگی هستند و دربارهی افکار هگل و نیز بحث های مربوط به پایان تاریخ پژوهش های مفصلی داشته اند. این مصاحبه اگرچه بسیار مختصر است ولی قطعا دارای نکات بدیع و بسیار جذابی پیرامون موضوع مذکور است.
فلسفه انقلابی: خلاصه ای از نگارش دکتر رضا داوری اردکانی در فصلی از کتاب «انقلاب اسلامی و وضع کنونی عالم»
حوزه های تخصصی:
در نوشتهای که میبینید، قرار بوده است فصل «فلسفه و انقلاب» از کتاب «انقلاب اسلامی و وضع کنونی عالم» ساده و موجز شود؛ البته با حفظ معنی و مفهوم. آنگونه که بنده فهمیدم اصل مطلب در نسبت میان فلسفه و انقلاب، این است که از طرفی «انقلاب مرحلهی بریدن از رسوم سابق و رسمیت دادن به چیزی است که مقارن با تغییر تفکر (یعنی فلسفه) در وجود مردمان پدید آمده است» و از طرف دیگر «آغاز فلسفه و تجدید آن، تعرض به حقیقت وجود و ظهور نحوی حقیقت و بناکردن عهدی جدید یا استوار ساختن عهد قدیم بوده است و این عین حقیقت انقلاب است» اما اگر به این مختصر بسنده کنیم، با وجود مفاهیم زیادی که در همین اختصار نهفته است، بهره کافی را نبردهایم.
انقلابی دیگر در انقلاب های مدرن و انقلاب اسلامی: مقایسهی رابطهی فلسفه و انقلاب ایران
حوزه های تخصصی:
حجت الاسلام رهدار، از جمله افرادی است که در زمینهی تاریخ و فلسفه ی انقلاب اسلامی، چندین سال است که در حال مطالعه و پژوهش می باشد. وی دارای تحصیلات درس خارج فقه، و نیز کارشناسی ارشد علوم سیاسی از مؤسسهی آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم و تحصیلات دکتری علوم سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی می باشد. از جمله آثار ایشان می توان به «بررسی پنج نظریه در باب پایان مدرنیته» در ماه نامه معرفت، گزارش و نقد کتاب «ایران بین دو انقلاب» اثر یرواند آبراهامیان در کتاب آموزه، «فقر تئوریک فلسفهی سیاسی غرب در فهم انقلاب اسلامی» در فصل نامه 15 خرداد، «انقلاب اسلامی؛ پایگاه گذار از سیطره گفتمانی غرب» در فصل نامه مطالعات انقلاب اسلامی، «بنیادهای معرفت شناسی در غرب و تشیع»، «تأملاتی در فلسفه انقلاب اسلامی و بازتاب های آن در جهان معاصر»، اشاره کرد. با توجه به مطالعات و پژوهش های وی در زمینه فلسفه و انقلاب، در مؤسسه ی مطالعات و تحقیقات فتوح اندیشه که اکنون محل اصلی فعالیت های اوست، با ایشان به گفت وگو نشستیم. اگرچه رشته ی کلام بیشتر به سمت مفهوم انقلاب و ظرفیت این مفهوم برای تبیین انقلاب اسلامی ایران، رفت؛ ولی در پایان اشاره های خوبی به نسبت فلسفه و انقلاب در غرب و ایران شد، که می تواند سرنخ های خوبی را برای پژوهش های جدی در این زمینه، در اختیار مخاطبان قرار دهد.
ولایت فقیه یا ولایت حکیم: بررسی جایگاه فلسفه ی اسلامی در انقلاب اسلامی
حوزه های تخصصی:
در مطالبی که تاکنون آمد، اشاره شد که وابسته کردن انقلاب اسلامی به یک جریان فلسفی خاص ناشی از یک سطحی نگری و عدم فهم عمیق این انقلاب است، و نیز اشاره شد که ما برای فهم جایگاه تاریخی و نیز برای ظرفیت سازی فکری جهت حرکت در مسیر آینده ناچار هستیم که سنت فکری و فلسفی خودمان را به خوبی درک و هضم کنیم. اما این سؤال به صورت جدی باقیست که انقلاب اسلامی برای ادامه ی حرکت خود، باید از چه مبنای فکری بهره ببرد که نه دچار دگرگونی در ماهیتش بشود و نه مسائلش بی پاسخ بماند و نه این که از عظمتش کاسته بشود؟ در این گفت وگو از مجرای بحث پیرامون جایگاه فلسفه ی اسلامی در انقلاب اسلامی، سعی کرده ایم که راهی برای پاسخ به این سؤال بیابیم.
حکمت صدرایی به چه کار آید؟ (تأملی در ظرفیت فلسفهی اسلامی برای پاسخ به مسائل جامعهی معاصر)
حوزه های تخصصی:
توجه به پشتوانهی فرهنگی اندیشه ای هر جامعه ای برای پاسخ به مسائل آن جامعه در هر عصری به ویژه دوران معاصر ضروری و اجتناب ناپذیر است. توجه به این پشتوانه است که ضمن برقراری پیوندی بین اکنون و گذشتهی ما، ضمن ایجاد خودآگاهی تاریخی، موجب احیای بسیاری از ظرفیت های نهفته در گنجینهی فرهنگی و اندیشه ای جامعه مان خواهد شد. اگرچه که در این شماره تأکید ما بر این است که محدود کردن انقلاب اسلامی به تفکر و اندیشه ای خاص، چه بسا موجب کوچک کردن و نادیده گرفتن همهی عظمت این انقلاب باشد؛ اما این تأکید بدین معنا نیست که باید از فلسفهی اسلامی روی برتافت و دیگر با آن کاری نداشت. چه بسا که بسیاری از ظرفیت های نهفته در فلسفهی اسلامی، در این عصر و زمانه در مصاف با مسائل جامعه معاصر متجلی شود و احیا گردد. مقاله حاضر اشاره ای کوتاه است به توانایی فلسفهی صدرایی برای ارائهی تبیینی معقول از حکومت اسلامی. شاید از جملهی اولین سؤالاتی که ذهن دانشجویان فلسفهی اسلامی را به خود مشغول میکند، این باشد که این مفاهیم انتزاعی و مجرد که در این سنت فلسفی مورد بحث و بررسی قرار میگیرد، به چه کار میآید؟ آیا میتوان برای سلسلهای از آموزههای حکمیکه گویی در خلأ شکل گرفته است، کاربردی در نظر گرفت؟ آیا این تعالیم مجموعهای از اندیشهها نیست که دور از ساحت زندگی واقعی بشر و در فضایی فارغ از دغدغههای مهم انسانی سامان یافته است؟
ذکر و فکر: تفکر حقیقی چیست؟
آن چه در ذیل میآید ادامهی گفت وگویی است که بخش اول آن در شمارهی قبل با عنوان «راکب و مرکوب» از نظر خوانندگان گذشت. در آنجا به بحث از مراتب تفکر و توضیح تفصیلی مبنای تمامی گونه های تفکر که در قرآن آمده است و نیز چگونگی تقدم ذکر بر فکر، پرداخته شد. در این قسمت ضمن ارائهی توضیحات بیشتر پیرامون تقدم ذکر بر فکر، به مخرب های مسیر «وصول به ذکرالرحمن» می پردازیم. در ضمن، بحث مربوط به دعای تحویل سال که به نوعی عصارهی بحث ارائه شده راجع به فکر و ذکر بود در شمارهی قبل آمد که مرور مجدد آن را به خوانندگان توصیه میکنیم.
انقلاب و عالمی دیگر
هنر رکن دین حنیف: بررسی نسبت هنر انقلاب و هنر اسلامی
حوزه های تخصصی:
در متن زیر، ابتدا پرسش های ما پیرامون حقیقت «هنر اسلامی» و نسبت آن با «هنر انقلاب» و سپس پاسخهای مکتوب آقای دکتر ایرج داداشی، مدرس فلسفه ی هنر، به این سؤالات را مشاهده می نمائید.
هنر، سیاست و انقلاب اطلاعاتی: بررسی رابطه ی هنر و نظام سیاسی
حوزه های تخصصی:
آقای دکتر فکوهی در مقدمه ی کتاب «اسطوره شناسی سیاسی» به «وابستگی و تبعیت کامل نظام های نمادین و تکنولوژیک به نظام های سیاسی» اشاره کرده اند. همچنین در مقاله ی «معماری و انقلاب» همان کتاب، با تأکید بر سهم خیال در هر انقلاب، به بررسی معماری و شهرسازی پس از انقلاب روسیه پرداخته و به طور ضمنی از امکان بررسی این رابطه در انقلاب ایران سخن گفته اند؛ لذا پرسش از رابطه ی میان «هنر انقلاب اسلامی» و «نظام جمهوری اسلامی» را با ایشان در میان گذاشتیم و ایشان به صورت مکتوب به سئوالات ما پاسخ دادند.
هنر بی خرد: بررسی معنای «زیبایی» در دوران مدرن
حوزه های تخصصی:
کی می رسد باران؟ (پیرامون جهان بینی شعر نو و مؤلفه های آن)
حوزه های تخصصی:
اگر کسی ادعا کند که وضعیت کنونی ایران و شرایط زیستن ما در این زمانه را به خوبی درک کرده است اما به شعر نو و جایگاه آن التفاتی نداشته باشد، قطعا باید در ادعای او شک کرد. در زمانهای که سخن گذشتگان به گوش ما غریب میآید باید به زبان زمانه یمان یعنی شعر نو گوش فرا دهیم. زبانی که رنگ زمانه اش را پذیرفته است و شاید زمانه را به رنگ خویش درآورده است! کسی می تواند از جایگاه فکری و اندیشهای شعر نو در تاریخ تفکر ایران سخن بگوید که علاوهبر آشنایی با ادبیات، که شرط لازم تأمل در شعر نو است، فلسفه بداند و همچنین به بررسی سیر تاریخ اندیشه و تفکر معاصر اهتمام جدی داشته باشد؛ ویژگی هایی که در محمدمنصور هاشمی جمع است.
بازگشت سنتی ها: دوره های رشد و افول موسیقی سنتی ایران
حوزه های تخصصی:
ظهور اثرات مواجههی ایران با تمدن غرب، علاوه بر عرصه های فکری و فرهنگی در حوزه های گوناگون هنری نیز قابل مشاهده است؛ در این میان موسیقی به دلیل پیشینهی طولانی در سنت ایرانی از جایگاه مهمی در میان شاخه های هنر برخوردار است. در گفت و گو با فرشاد توکلی، نوازندهی سه تار، پژوهشگر موسیقی و مدرس دانشگاه به بررسی تاریخ معاصر موسیقی ایران پرداخته ایم.
از کجا می آید این آوای دوست: جدال موسیقی اسلامی و موسیقی یونانی در دورهی عباسیان
حوزه های تخصصی:
تناسب هنر و تفکر امری نیست که پذیرش آن نیازمند مرور شواهد تاریخی باشد، اما بررسی این نسبت در تاریخ، زوایای پنهان این رابطه را هویدا خواهد کرد. این نسبت نه محدود به هنر خاص و نه محدود به تفکر خاصی است؛ پس بررسی رابطهی موسیقی و اسلام و همچنین داستان جدال آن موسیقی با موسیقی برآمده از تفکر یونانی در دورهی خلافت عباسیان از زبان کسی که هم تحصیلات حوزوی و هم پژوهش های فراوان در زمینهی موسیقی انجام داده، بسیار شنیدنی است. ایرج نعیمایی عضو گروه موسیقی فرهنگستان هنر و مدیرعامل سابق انجمن موسیقی ایران و مدرس دانشگاه میباشد. آنچه میخوانید نتیجهی مصاحبهی ما با ایشان است که به صورت یادداشت تنظیم شده است.
تذکر تاریخ
حوزه های تخصصی:
تاریخ نگاری اندیشه و نسبت آن با فلسفه تاریخ
حوزه های تخصصی:
امروزه مباحث حوزهی نظر و اندیشه آن قدر متنوع و متکثر است که اگر بدون یک دسته بندی منظم و قاعده مند به آن ها ورود نشود به احتمال قریب به یقین، فهم درستی از آن مباحث صورت نخواهد گرفت، البته افرادی هم که بتوانند این دسته بندی را انجام دهند، حتما خیلی زیاد نیستند و لااقل اینکه ما نمیشناسیم. با دکتر عباس منوچهری دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس و صاحب کتاب »رهیافت و روش در علوم سیاسی« در این مورد به گفت وگو نشستیم.
انقلاب و مردم نامه نویسی: سخنی پیرامون تجدد فکر تاریخی در عصر جدید
نقش تمدنی انقلاب ها: نگاهی به انقلاب های بزرگ دنیا
ما و تاریخ نگاری جدید: مروری کوتاه بر تاریخ نگاران و تاریخ نگاریهای معاصر ایران
حوزه های تخصصی:
ریشه های تاریخی – اجتماعی نهضت ملیکردن منابع و صنایع نفت در ایران
حوزه های تخصصی:
شاپور رواسانی استاد تمام کرسی اقتصاد اجتماعی دانشگاه الدنبرگ، نام وی در سال 1983 در فهرست مشاهیر علمی جهان و در سال 1990 در تقویم دانشمندان آلمان و انگلستان ثبت گردید. از وی مقالات بسیاری در نشریات و دایره المعارفهای مطرح و معتبر ایران و آلمان در دست است. ایشان پژوهش های عمده ای نیز در زمینهی ایران باستان و جنبشهای معاصر ایران داشته است، از جمله کتابهای ایشان»نادرستی فرضیه های آریا و سامی و ترک»و «اتحادیه مردم شرق» میباشد.
انقلابی از جنس مردم: مروری بر گروه های فعال در نهضت انقلاب اسلامی
تاریخ در پرده غیبت:تأملی در باب تاریخ غربی در قیاس با تاریخ وحیانی
حوزه های تخصصی:
دکتر ملاصالحی استاد یار گروه باستانشناسی دانشگاه تهران و صاحب مکتوبات فراوان به زبان های فارسی، انگلیسی و یونانی از اساتید پرتوان در موضوعات نظری تاریخ و هنر است. از کتاب های ایشان میتوان به «زیبایی و هنر از منظر وحیانی اسلام» و «درآمدی بر معرفت شناسی باستانشناسی» اشاره نمود. سال ها در یونان زیسته و همینک نیز در آن دیار است. تاریخ و تفکر آن ها را را خوب می شناسد اما به تاریخ این مرز و بوم تعلق دارد، کلامش فارغ از سوز و گداز اسلامی و انقلابی و عشق به قرآن و عترت نمی تواند باشد، سخنش از سویدای دل برمی خیزد و برجان می نشیند. باید همنشینش شد، کلامش را شنید و در “تاریخ” تأمل نمود
مولفه های اجتماعی در تمدن اسلامی
حوزه های تخصصی:
تاریخ، گفت وگوی بیانتهای گذشته با حال: نسخه ای پیشنهادی برای تولید متون تاریخی
حوزه های تخصصی: