۱. تحلیل یادمان های تاریخی گردشگری شهری با استفاده از تکنیک سوات(مطالعه موردی: شهرکرمان) نویسنده: شمس الدین نجمی حجت الله شرفی یاسر صباحی گراغانی منبع: مطالعات ایرانی سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ کلید واژه ها: گردشگری شهری گردشگری فرهنگی مدل سوات شهر کرمان حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی رقص جهان ملی گرجی تعداد بازدید : ۱۰۷۹ چکیده تعداد دانلود : ۸۹۵ صنعت گردشگری با درآمد سالانه1000میلیارد دلار در جهان، یکی از مهم ترین پدیده های قرن حاضر است که علاوه بر فقرزدایی، عدالت گستری و اشتغال زایی، درآمد بالایی را ایجاد کرده است. در این میان شهر کرمان نیز به دلیل شرایط خاص جغرافیایی دارای استعدادهای فراوانی در زمینه گردشگری می باشد، که می توان به جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی آن اشاره نمود. هدف این مقاله، شناخت جاذبه های شهر کرمان و تحلیل آن بر مبنای مدل سوات می باشد. در این راستا، فرضیه تحقیق به صورت کاربست ذیل تدوین شده است: به نظر می رسد، شهر کرمان از توانمندی های لازم جهت ارتقای گردشگری تاریخی برخوردار است. روش تحقیق مقاله حاضر، توصیفی- تحلیلی مبتنی بر شیوه اسنادی می باشد. یافته های تحقیق حاکی از این واقعیت است که این شهر به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص خود ظرفیت تبدیل شدن به یکی از قطب های بزرگ گردشگری تاریخی در جنوب شرقی کشور را داراست، که مانع اساسی و ضعف بزرگ در راه رسیدن به این هدف، به تعدد تصمیم گیران و مسائل مدیریتی وضع موجود و ضعف در زیر ساخت ها باز می گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد، شهر کرمان ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به قطب گردشگری را دارد و بین عوامل جاذب گردشگری، عوامل راهبردی و زمینه های قدرت، ضعف، فرصت و تهدیدها در شهر کرمان رابطه معنی داری وجود دارد.
۲. واکاوی نقش طیب حاج رضایی در کودتای 28 مرداد 1332 نویسنده: محسن بهشتی سرشت محمد جعفربگلو منبع: ژرفاپژوه سال سوم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۰ کلید واژه ها: پهلوی مصدق کودتای 28 مرداد قیام 15 خرداد طیب حاج رضایی حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تئاتر و نمایش تئوری تئاتر حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها تعداد بازدید : ۹۱۱ چکیده تعداد دانلود : ۱۰۳۵ پس از سقوط رضا شاه در شهریور 1320، پسرش محمدرضا با تلاش های محمدعلی فروغی و خواست متفقین بر سریر قدرت نشست. هرچند در ابتدای حکومت پهلوی دوم، آزادی های سیاسی برقرار شد و فضا برای تنفس احزاب و گروه های سیاسی بوجود آمد، اما همین آزادی موجب گردید که رفته رفته مخالفان حکومت از گوشه و کنار سر بر آورده، نوای اعتراض سر دهند و درصدد به لرزه درآوردن پایه های سلطنت پهلوی و سپس نابودی آن شوند. در چنین شرایطی که هیاهوی اعتراض از هرسو شنیده می شد، دولت و شاه از هر وسیله ای برای پیش بردن امیال و خواسته های خود سود می جستند. یکی از این ابزارهای کارآمد، گروه هایی از افراد جامعه بودند که با توسل به زور بازو و قبضة چاقو به اهداف خود دست می یافتند. این افراد که با کارهایی چون چاقوکشی، درگیری لفظی و فیزیکی با مردم، زورگویی و گاهی قتل و خونریزی باعث ارعاب مردم می شدند، به حربه ای در دست دولت بدل گردیدند. یکی از این افراد که به عنصری دولتی بدل شده بود و در راستای امیال حکومتی گام بر می داشت، طیب حاج رضایی بود. نقش او را به طور گسترده در حادثة 9 اسفند 1331، کودتای 28 مرداد 1332، دخالت در حوزه های انتخاباتی مجلس هجدهم و درگیری با عوامل ملی گرای مخالف شاه می توان مشاهده کرد. تغییر موضع ناگهانی طیب حاج رضایی و روی گردانی وی از رژیم شاه و روی آوردن به نهضت امام خمینی(س)، جنبة دوم زندگانی طیب را تشکیل می دهد، به طوری که نقش وی را در قیام ضد حکومتی پانزده خرداد 1342 به وضوح می توان مشاهده کرد. بدین ترتیب، این مقاله با شیوة توصیفی- تحلیلی و با هدف شناخت نقاط تاریک کودتای سال 1332 به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که طیب حاج رضایی با چه هدفی در این کودتا شرکت کرد، چه نقشی در کودتا ایفا نمود و عملکرد او چه تاثیری در روند وقوع کودتای 28 مرداد داشت#,
۳. سه چهرهٔ یک پادشاه؛ گناهکار، پیروزمند و نیک، یا کوروشِ دیگر؟ نویسنده: شهرام جلیلیان منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳۱ (پیاپی ۱۲۱) کلید واژه ها: ساسانیان مسیحیان یهودیان زردشتیان یزدگرد یکم حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران باستان ساسانی سیاسی حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی رقص ایران تاریخچه تعداد بازدید : ۶۰۲ چکیده تعداد دانلود : ۵۹۵ یزدگرد یکُم. 399-420 میلادی با دوری جستن از جنگ با امپراتوری روم که خود سخت گرفتار شورش ها و آشفتگی های سیاسی بود و پایان بخشیدن به پیگردها و آزارهای گهگاه مسیحیان و یهودیان، هم بزرگان ایرانی خواهنده جنگ با دشمن دیرینه ایران را به خشم آورد و هم آزردگی و ناخشنودی موبدان زردشتی را که هیچگاه چشم دیدن بردباری مذهبی شهریاران ایران و گسترش فزاینده آموزه های مذهبی بیگانه در ایران را نداشتند. از این رو، در سُنَّت تاریخنگاری ساسانیان، که بازتاب دیدگاه موبدان و بزرگان زردشتی است، گویا بیش تر در واکنش به بردباری و شکیبایی مذهبی یزدگرد با یهودیان و مسیحیان، او چهره فرمانروایی گناهکار، خشن و ستمگر به خود می گیرد. گذشته از این چهره زشت یزدگرد، دو چهره دیگر هم از او، در ادبیات یهودی و مسیحی، به چشم می آید. گزارش های یهودی که از پیوند دوستانه یزدگرد با یهودیان سخن می گویند، او را بسیار نیک خواه و هوادار یهودیان و همچون یک کوروش دیگر می خوانند و مسیحیان همروزگار یزدگرد، او را فرمانروایی پیروزمند و نیک و همچون یک کنستانتین دیگر برای دنیای مسیحیت می انگاشتند. در این پژوهش، کوشش خواهد شد از دیدگاه زردشتیان، یهودیان و مسیحیان، به توصیف این سه چهره یزدگرد و واکاوی ناسازگاری نگاه سُنَّت ایرانی با گزارش های یهودی و مسیحی درباره دوره فرمانروایی یزدگرد پرداخته شود.
۴. چیدمان جامعه: حلقه ساختن در سینما!!؛ در نشستی با حضور محمدرضا اصلانی تهیه، تدوین و تنظیم کننده: سیدمحمدامین طباطبایی نویسنده: سید کیوان گلدانساز محبوبه آذرزاده منبع: چیدمان سال سوم بهار ۱۳۹۴ شماره ۹ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی سینما ایران نقد تعداد بازدید : ۵۸۰ چکیده تعداد دانلود : ۴۱۳
۵. پژوهشی بر آلات موسیقی دوره اشکانی نویسنده: مژگان خان مرادی منبع: مطالعات ایرانی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۷ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی تاریخ ایران باستان اشکانی فرهنگی حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پیش از اسلام هنرسلوکیان و اشکانی حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی موسیقی و آواز ایران و اسلام تاریخچه ایران باستان حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی موسیقی و آواز جهان سازها تعداد بازدید : ۱۰۳۹ چکیده تعداد دانلود : ۷۸۶
۶. چیدمان پرفورمنس آرت: ساختارشکنی عادت ها؛ مرزهای دخالت و مشارکت مخاطب در پرفورمنس آرت کجاست؟ نویسنده: اشا صدر اشکوری منبع: چیدمان سال چهارم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۵۴۷ چکیده تعداد دانلود : ۳۱۶
۷. سازهای بادی تصویرشده برنگاره های دوره ساسانیان نویسنده: مصطفی رستمی محمدرضا چیت ساز مصطفی منصورآبادی منبع: باغ نظر سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳۳ کلید واژه ها: موسیقی ساسانیان سازهای بادی نگاره ها حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای تجسمی تصویر سازی حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگ و تمدن یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل حوزههای تخصصی مطالعات هنر تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پیش از اسلام هنر ساسانی حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی موسیقی و آواز ایران و اسلام سازها تعداد بازدید : ۱۶۹۶ چکیده تعداد دانلود : ۱۲۴۰ دوره ساسانیان از دوره های اعتلای هنر و تمدن در ایران پیش از اسلام است. در این دوره جایگاه هنر و هنرمند در مقایسه با دوره های پیش از خود، از شکوفایی قابل وصفی برخوردار شد. از جمله هنرهای این دوره، هنر موسیقی است که در دربار پادشاهی و درون جامعه مردم جایگاه به سزایی داشته است. از نشانه های ترویج و جایگاه موسیقی در دوره ساسانیان می توان به نگاره ها، سفرنامه های سیاحان غربی و اشاره های آنها به موسیقی عصر ساسانی در این زمان اشاره کرد. نگاره های به جای مانده از عصر ساسانیان که به طور کلی بر روی نقش برجسته های سنگی، ظروف فلزی و دیوارنگاره ها مشاهده شده، از جمله مهم ترین منابع در خصوص مطالعه موسیقی و سازهای موسیقی در این دوره اند. در بعضی از این نگاره ها تصاویر همراه با شاخه های انگور و موجودات اسطوره ای در کنار یکدیگر قرارگرفته اند. در نگاره ها نوازنده ها در حال اجرای سازهای زهی، سازهای بادی، سازهای کوبه ای و سازهای خود صدا تصویر شده اند. از بین این سازها، سازهای بادی بعد از سازهای زهی بیشترین تصاویر را شامل می شوند. نتایج حاصله از این پژوهش حاکی از آن است که سازهای بادی تصویر شده بر نگاره های این دوره شامل سازهای سیرینکس، نی دوتایی، مشتک، سرنا، کرنا و بوق است.
۸. چیدمان پرفورمنس آرت: طرح مسائلی پیرامون پرفورمنس آرت؛ در گفتگویی با محمدباقر ضیایی تهیه، تدوین و تنظیم کننده: آناهیتا سالاریان منبع: چیدمان سال چهارم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۴۲۷ چکیده تعداد دانلود : ۹۲۵
۹. چیدمان پرفورمنس آرت: پدیده ""زخم"" یا تروما در پرفورمنس آرت نویسنده: محمدباقر ضیایی منبع: چیدمان سال چهارم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۵۱۴ چکیده تعداد دانلود : ۶۹۴
۱۰. چیدمان پرفورمنس آرت: خاستگاه و روند تکامل پرفورمنس آرت؛ در گفتگویی با محمدباقر ضیایی، امیر راد، علیرضا امیرحاجبی، علی اتحاد، رامین اعتمادی بزرگ، آشا صدر اشکوری تهیه، تدوین و تنظیم کننده: محبوبه آذرزاده نویسنده: آناهیتا سالاریان منبع: چیدمان سال چهارم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۷۱۹ چکیده تعداد دانلود : ۱۴۳۳
۱۱. چیدمان پرفورمنس آرت: پرفورمنس: طبیعت، انسان، معنا؛ در گفتگویی با فرشته عالمشاه مصاحبه کننده: فهیمه سهیلی راد منبع: چیدمان سال چهارم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۶۵۶ چکیده تعداد دانلود : ۵۰۷
۱۲. چیدمان پرفورمنس آرت: ... از چیزی به نام هنر اجرا (پرفورمنس آرت) نویسنده: علیرضا امیرحاجبی منبع: چیدمان سال چهارم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۵۳۷ چکیده تعداد دانلود : ۲۸۶
۱۳. یادداشت های پراکنده برای سه دهه فیلم کوتاه چیزی شبیه ویدئوآرت نویسنده: مهدی شفیعی منبع: چیدمان سال سوم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۸ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی سینما ایران فیلم کوتاه و مستند تعداد بازدید : ۵۴۱ چکیده تعداد دانلود : ۳۱۴
۱۴. ویدئوآرت؛ ایده ای مبتنی بر ضبط و پخش؛ در گفتگویی با دکتر اصغر کفشچیان مقدم تهیه، تدوین و تنظیم کننده: معصومه مهری محبوبه آذرزاده منبع: چیدمان سال سوم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۸ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۵۲۳ چکیده تعداد دانلود : ۲۷۵
۱۵. محور بحث: ویدئو آرت معاصر ایران؛ در گفتگویی با رسول معرک نژاد، مینو ایران پور، سمیرا هاشمی نویسنده: صبا اخوت منبع: چیدمان سال سوم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۸ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۴۵۱ چکیده تعداد دانلود : ۲۵۲
۱۶. چیدمان شهرسازی و گرافیک شهری: موسیقی سکوت؛ تأویل فضای تهی در موسیقی و معماری نویسنده: سمیه فعال محمدعلی بهنام جلالی جعفری منبع: چیدمان سال دوم بهار ۱۳۹۳ شماره ۵ کلید واژه ها: موسیقی سکوت معماری هنرهای اسلامی فضای تهی حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی موسیقی و آواز ایران و اسلام تئوری موسیقی تعداد بازدید : ۱۸۲۰ چکیده تعداد دانلود : ۱۳۸۱ معماری موسیقی مجسم است، که آوای فرشتگان ملکوتی را در چشم مخاطبان متبلور می سازد. نظام هندسی مشترک هر دو هنر ناخودآگاه ما را به سوی پدیده ای همسان هدایت می کند، که به دنبال وجوه مشترکی در آن ها باشیم. این همگونی و هارمونی، حسی خوشایند در دیدگان مخاطب پدید می آورند و او را به بازنگری مجدد و تعمق در فضا وا می دارد. هدف از این پژوهش بازیابی رموز موسیقی و معماری و دریافت وجه تشابهات شان می باشد. پرسش اصلی فرا روی پژوهش حاضر این است که: «وجه تشابه معماری و موسیقی مؤکد بر چه اِلمان هایی است؟» در پی پاسخ به پرسش فوق، این پژوهش مروری گذرا بر شرح عالم اصوات و جایگاه آن در هنر اسلامی دارد و بر اساس مطالعات و تحقیقات صورت گرفته، به شیوه کتابخانه ای و به روش تحلیلی، از منظر اندیشمندان و شرق شناسان معاصر نوشته شده است. نتایج پژوهش نیز نشان از آن دارد که هنرهای سمعی-بصری در اسلام به بیانصفات جمالی الهی می پردازند، که این دیدگاه در دوران معاصر موثر بر هنر غرب نیز بوده است.
۱۷. تأثیر سبک های موسیقی بر طراحی گرافیک (مطالعه موردی: طراحی جلد آثار موسیقایی) نویسنده: عفت السادات افضل طوسی روناک فرضی منبع: جلوه هنر پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱۲ کلید واژه ها: موسیقی سبک گرافیک پوستر حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای تجسمی تصویر سازی گرافیک و چاپ حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی موسیقی و آواز تعداد بازدید : ۳۰۱۴ چکیده تعداد دانلود : ۳۹۱ موسیقی یکی از هنرهایی است که برای عرضه محصولاتشان نیازمند طراحی گرافیک هستند؛ چه قبل از اختراع و پیدایش ابزار ضبط و پخش موسیقی که به جلد نت ها و پوسترهای موسیقی محدود بود و چه بعد از آن که طراحی جلد صفحات گرامافون، نوارهای کاست، CDو DVD به آن ها اضافه شد. موضوع این مقاله تأثیر متقابل سبک در موسیقی و گرافیک است. به نظر می رسد که تا دهه 60، داده ها و دریافت های حسی و نحوه بیان آن ها در سبک ها، تأثیر مستقیم و متقابل بر موسیقی و گرافیک داشته است. این هنرها با تأثیرگذاری متقابل بر یکدیگر، در یک راستا در حرکت بوده اند. بدین ترتیب، فرم و فضای موسیقیایی، ریتم و رنگ اصوات کاملاً در اثر گرافیک مربوط به آن سبک مشهود است. از دهه 60، به دلیل گرایش به موسیقی تجاری یا تنوع در زیرشاخه های موسیقی،گرافیک آثار دچار تغییرات شد و این رخداد باعث کاهش حس موسیقیایی در آثار تجسمی و پراکندگی در سبک شده است. در این بررسی، کوشیدیم که سبک های موسیقی و گرافیک را به موازات یکدیگر بررسی کنیم. از فرضیات این پژوهش این است که ویژگی های سبک در هنر موسیقی بر طراحی گرافیکی آن تأثیر می گذارد؛ ازاین رو، در این بررسی آثار مشهور مربوط به سبک هنری در موسیقی را با هنر تجسمی (اثر گرافیکی) مقایسه کردیم. این تحقیق را به شیوه مقایسه ای و تحلیل آثار برجسته دردسترس انجام داده ایم. به نظر می رسد که ویژگی های سبک در موسیقی در عناصر تجسمی (طرح، رنگ، ریتم و ...) اثر تجسمی انعکاس یافته است.
۱۸. بازنمایی جوان در سینمای عامه پسند: مقایسه تطبیقی دو دوره اصلاحات و اصول گرایی نویسنده: هادی خانیکی سمانه ابوی منبع: جامعه شناسی تاریخی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ کلید واژه ها: بازنمایی ایدئولوژی نشانه شناسی جوان سینما اصول گرایی اصلاحات سینمای عامه پسند حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات مطالعات سینمایی، موسیقی و بصری مطالعات سینمایی حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی سینما ایران نقد تعداد بازدید : ۱۱۸۶ چکیده تعداد دانلود : ۵۲۲ هدف اصلی این مقاله، مطالعه نحوه بازنمایی جوان در سینمای عامه پسند ایران از راه مقایسه تطبیقی فیلم های برگزیده در دو دوره اصلاحات (1376- 1384) و اصول گرایی (1384- 1389) است. به این منظور، با بهره گیری از نظریه بازنمایی هبدیج و مفاهیم مرتبط در حوزه مطالعات جوانان، نظیر «بازنمایی به مثابه دردسر» و «بازنمایی به مثابه خوش گذرانی»، سه فیلم از دوره اصلاحات («زیر پوست شهر»، «پارتی» و «من ترانه 15 سال دارم») و سه فیلم از دوره اصول گرایی («دایره زنگی»، «درباره الی...» و «تسویه حساب») برگزیده و به این موضوع پرداخته شده است که آیا در بازنمایی جوان در فیلم های این دو دوره، تفاوتی وجود دارد یا خیر. مطالعه این فیلم ها براساس دو الگوی سلبی و کادوری برای تحلیل رمزگان فنی، و الگوی روایی و نشانه شناسی بارت برای تحلیل نشانه شناسی پی ریزی شده است. پس از مطالعه فیلم ها و بررسی جداگانة هریک از آن ها، این نتیجه به دست آمد که فیلم های عامه پسندِ ساخته شده در این دو دوره، تصویری متفاوت از جوان را بازنمایی می کنند. در هریک از این دو دوره، ارجاعاتی حتی متناقض به جوان به چشم می خورد. در دوره اصلاحات، جوان با مفاهیمی مانند «پای بندی به ساختار»، «امید به آینده»، «خودباوری»، «جسارت»، «مسئولیت پذیری»، «آرمان گرایی»، «قانون مداری» و «دموکراسی و آزادی خواهی» نشان داده شده است؛ اما در دوره اصول گرایی به صورتی «ساختارشکن»، «خودابراز»، «بی هویت»، «مبارز ضداجتماعی»، «درگیر بین سنت و مدرنیته»، «قانون گریز» و «خطر پذیر» بازنمایی شده است. بنابراین، نوعی هراس رسانه ای درمورد بازنمایی جوان در دوره اصول گرایی در سینمای عامه پسند به وجود آمده است.
۱۹. جایگاه تدوین در ویدئو آرت نویسنده: رسول معرک نژاد منبع: چیدمان سال سوم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۸ حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی تعداد بازدید : ۴۲۱ چکیده تعداد دانلود : ۲۸۲
۲۰. مطالعه تطبیقی رقص شیوا و رقص سماع نویسنده: علیرضا نوروزی طلب پدیده عادلوند منبع: باغ نظر سال یازدهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۲۸ کلید واژه ها: شیوا آیین هندو رقص کیهانی آیین تصوف رقص سماع حوزه های تخصصی: حوزههای تخصصی مطالعات هنر هنرهای زیبا هنرهای نمایشی رقص ایران سنتی عارفانه (سماع) تعداد بازدید : ۱۵۸۱ چکیده تعداد دانلود : ۱۳۹۲ هنر در فرهنگ های سنتی و دینی و آیینی، بستر مناسبی برای تجلی مضامین عرفانی، معنوی و روایی است، لذا می توان از طریق پژوهش در این قبیل آثار هنری، علاوه بر کشف معانی نمادین به دریافت محتوای رمزی اشاره ای آنها نیز نایل شد. بیان نمادین در رقص های آیینی یکی از مهم ترین شاخه های هنری است که می تواند، به مثابة مطالعاتی جامعه شناختی، دینی، عرفانی و اعتقادی و به طور کلی تحت عنوان مطالعات فرهنگی، خصوصیات زیباشناختی و محتوایی، آثار هنری را مورد پژوهش قرار دهد. رقص های آیینی یکی از جذاب ترین حوزه هایی است که علاوه بر جنبه های زیباشناختی در فرم های حرکتی، دارای مفاهیم و معانی عرفانی، دینی و روایی است که در توالی زمان و مکان تحقق پیدا می کند. رقص های آیینی در تمدن های مختلف براساس مضامین معرفتی و عرفانی یا روایی- اساطیری و تاریخی- شکل گرفته اند که در بعضی موارد، معانی مشابهی با یکدیگر دارند؛ به گونه ای که گویا معنی واحدی به صورت دو یا چند شکل بیان شده است. آنچه اهمیت دارد، شکل های متنوع و زیباشناختی بیان برای ظهور معناست. همواره زیباترین شکل بیان در عالم، هنر است که عالی ترین صورت را برای تجلی معنا و قصد هنرمند فراهم می سازد. اغلب هنرهای آیینی، دینی، قدسی و سنتی، چون محتوا بر صورت غلبه دارد، بیانی نمادین و رمزی پیدا کرده اند، اما صرف بیان نمادین و رمزی، هنر نیست بلکه نمادها در حرکات و اشارات و حتی در نوشتار نیز باید ماهیتی هنری داشته باشد. کارکرد معنایی این صورت های رمزی و کنایه ای، امری ثانوی است. در غیر این صورت، معنا و قصد هنرمند امکان ظهوری متعالی نخواهد داشت. این قاعده در همة حوزه های هنر، خصوصاً رقص و موسیقی، جاری است. رقص شیوا در هند و رقص سماع میان پیروان اهل تصوف، مجموعه حرکاتی است که زیبایی شناسی آنها از هماهنگی شان با طبیعت نشأت می گیرد به طوری که رقص شیوا و رقص سماع به لحاظ فرمی در زمره رقص های کیهانی به شمار می آیند و مفاهیم عرفانی بر محتوای آنها مترتب است. این در حالی است که به لحاظ صوری کاملاً از یکدیگر متمایز هستند. این مقاله بر این فرض استوار است که رقص های آیینی همچون رقص شیوا و رقص سماع در زمان ها و مکان های متفاوت، علی رغم صورت های متفاوت بیانگر حقیقتی واحدند؛ حقیقتی که محتوای صورت های رمزی، نشانه ای و اشاره ای است، و محتوایی معرفتی و متعالی دارند.