جواد پورکریمی

آموزش وپرورش مهم ترین نهاد برآمده از متن جامعه و درعین حال سازنده و تکامل دهنده آن است و تأثیر آن در پیشرفت جامعه، امری حیاتی و محسوس است، در درون نظام آموزش وپرورش هر کشوری دوره ابتدایی از جایگاه، حساسیت و اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و درواقع مهم ترین دوره تحصیلی به شمار می رود. پژوهش حاضر باهدف شناسایی مؤلفه های شایستگی رهبری اصیل در مدارس ابتدایی انجام شده است. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، ازنظر نوع داده ها، پژوهشی کیفی و ازنظر روش نیز یک پژوهش پدیدارشناسی است. روش و ابزار مورداستفاده برای جمع آوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته با صاحب نظران در حیطه موردمطالعه است. جامعه آماری پژوهش شامل مدیران، اساتید و صاحب نظران حوزه ی مدیریت و رهبری است و نمونه گیری نیز به روش گلوله برفی و تا رسیدن به اشباع نظری انجام گرفت و برای تعیین اعتبار و اعتماد یافته ها از سه تکنیک اطمینان پذیری، انتقال پذیری، تأییدپذیری استفاده شد. پس از تجزیه وتحلیل داده های حاصل از مصاحبه نیمه ساختاریافته با 15 نفر از صاحب نظران، اساتید دانشگاه و مدیران عرصه آموزش وپرورش، 184 مفهوم (کدباز)، 15 زیرمقوله و 5 مقوله استخراج شد و درنهایت نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش های پیشین موردبررسی قرار گرفت و راهکارهایی برای بهبود به کارگیری رهبری اصیل در مدارس ابتدایی نیز ارائه شد.

در قرن بیست و یکم نهادهای تولید دانش، به خصوص دانشگاه ها، مسئولیت سنگینی دارند و برای تحقق رسالت ها و کارکردهایی که جامعه از نهادها و به ویژه از دانشگاه انتظار دارد، باید بتوانند از حداکثر توان و ظرفیت خود استفاده کنند. از اهم ظرفیت های قابل استفاده در دانشگاه که به نحوی بر سایرین اشراف دارد، ظرفیت و شایستگی های مدیریتی و حکمرانی آن است و رییس یا حکمرانِ دانشگاه با بالاترین مسئولیت اجرایی و علمی باید با ایفای عالی نقش حکمرانی و مدیریتی، زمینه تحقق رسالت ها و اهداف دانشگاه را فراهم آورد. در پژوهش حاضر برای دستیابی به این هدف، از روش پژوهش کیفی جهت ارائه الگوی شایستگی های حکمرانِ خوب دانشگاهی بهره گرفته شد. به همین منظور تعداد ۲۳ نفر از اساتید و خبرگان آموزش عالی مطلع نسبت به موضوع و با راهبرد نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و به صورت نیمه ساختاریافته مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها از تکینک تحلیل موضوعی (تم) استفاده شد. به منظور بررسی کیفیت داده ها، اعتبار (باورپذیری) و اعتماد (اطمینان پذیری) یافته ها تامین شد. پس از پیاده سازی محتوای مصاحبه ها و تحلیل آن ها، هفت شایستگی اصلی (شایستگی رهبری-مدیریتی، شایستگی سازمانی، شایستگی تخصصی/فنی، شایستگی عملکردی، شایستگی فردی-شخصیتی، شایستگی معنوی/اخلاقی و شایستگی ارزش آفرینی) برای الگوی شایستگی های حکمرانِ خوب دانشگاهی شناسایی و کشف گردید. هفت شایستگی اصلی این مطالعه کیفی می تواند به عنوان یکی از الگوهای مناسب در انتخاب و انتصابِ حکمرانانِ دانشگاهی مورد استفاده قرار بگیرد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و ارزیابی مؤلفه های کیفیت خدمات واحد آموزش یکی از دانشکده های دانشگاه تهران و تعیین عوامل موثر بر آن است. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان، اساتید و کارکنان واحد آموزش می باشند که در بخش کیفی به صورت هدفمند و در بخش کمی به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش از روش آمیخته اکتشافی (ابتدا کیفی و سپس کمی) استفاده شد. یافته های بخش کیفی پژوهش نشان داد که مؤلفه های اصول ارتباط با خدمات گیرندگان، اصول سازماندهی، شایستگی های خدمات دهندگان از جمله مؤلفه های تشکیل دهنده کیفیت خدمات واحد آموزش دانشکده مورد مطالعه هستند. همچنین عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل مدیریتی و عوامل محیطی از جمله عوامل تأثیرگذار بر کیفیت خدمات واحد آموزش می باشند. نتایج بخش کمی نشان داد کیفیت خدمات اداره آموزش دانشکده در کلیه مؤلفه های فوق از دیدگاه دانشجویان دارای شرایط نامطلوب (اصول ارتباط با خدمات گیرندگان: 000/0sig=، 601/20- t=؛ اصول سازماندهی: 000/0sig=، 877/21- t=؛ شایستگی های خدمات دهندگان: 000/0sig=، 304/20- t=)، از دیدگاه اساتید در مؤلفه های ارتباط با خدمات گیرندگان و شایستگی های خدمات دهندگان در شرایط متوسط و در مؤلفه سازماندهی در شرایط مطلوب و از دیدگاه کارکنان اداره آموزش هر سه مؤلفه کیفیت دارای شرایطی در حد مطلوب است که نشان دهنده تفاوت دیدگاه سه گروه مورد مطالعه است.

هدف از پژوهش حاضر، تبیین الگوی توسعه اعضای هیئت علمی مبتنی بر معنویت در دانشگاه قم و روش تحقیق ازنوع کاربردی و توصیفی است. جامعه آماری پژوهش، کلیه اعضای هیئت علمی دانشگاه قم (284= N) را شامل می شود و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 164 نفر به دست آمده است. ابزار مورداستفاده در پژوهش، دو پرسشنامه محقق ساخته معنویت سازمانی (961/0=α) و توسعه اعضای هیئت علمی (916/0=α) است و تأیید روایی سازه ابزارها به وسیله تحلیل عاملی صورت گرفته است. نتایج حاصل از آزمون تی. تک نمونه ای نشان می دهد توسعه اعضای هیئت علمی دانشگاه قم و معنویت فردمحور، بالاتر از میانگین نظری، اما معنویت سازمان محور، پایین تر از متوسط نظری است. ضریب های همبستگی پیرسون نشان می دهد بین معنویت فردمحور و سازمان محور، و توسعه اعضای هیئت علمی و مؤلفه هایش رابطه ای مثبت و معنادار برقرار است. نتایج حاصل از مدل یابی معادله های ساختاری، برازش مناسب مدل نقش معنویت فردمحور و سازمان محور در توسعه اعضای هیئت علمی را تأیید می کند؛ همچنین نشان می دهد که معنویت سازمان محور اثر بیشتری بر توسعه اعضای هیئت علمی دانشگاه قم گذاشته است (γ=0/47). با توجه به اثر بیشتر معنویت سازمان محور بر توسعه اعضای هیئت علمی و پایین تربودن سطح آن از معنویت فردمحور باید تلاشی اساسی برای ارتقادادن هرچه بیشتر آن صورت گیرد.

مقدمه و هدف: در دو دهه اخیر، با وجود تاکید بر اهمیت فرهنگ، مطالعات سیاست گذاری فرهنگی در نظام آموزش عالی کمتر مورد توجه بوده است. شناسایی مولفه ها و ارائه الگوی سیاست گذاری فرهنگی در نظام آموزش عالی از اهداف مطالعه بودند. روش: این مطالعه از روش کیفی و مرور نظام مند با هدف کاربردی استفاده کرد. مرور نظام مند جامعی از مقاله ها صورت گرفت که از پژوهش پایگاه داده های مختلف با استفاده از سه کلید واژه (فرهنگ، سیاست گذاری فرهنگی، آموزش عالی) و ارجاعات مرتبط بین سال های 1387 تا 1399 به دست آمده بودند. در مجموع 40 منبع مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. معیارهای انتخاب اسناد، هم راستایی عنوان، چکیده و محتوی با سیاست گذاری فرهنگی در آموزش عالی بود. یافته ها: براساس یافته های پژوهش سیاست گذاری فرهنگی نظام آموزش عالی از سه مرحله (تدوین، اجرا و ارزیابی) تشکیل شده است که به صورت آشکاری در هم تنیده اند. مسئله یابی، راه حل یابی و مشروعیت بخشی از زیر مولفه های تدوین سیاست ها هستند. اجرای برنامه های فرهنگی زیر مولفه های مدیریتی و قانونی را در بر می گیرد. و در نهایت، شاخص های عمومی و حرفه ای ارزیابی فعالیت های فرهنگی در نظام آموزش عالی را شکل می دهند. نتیجه گیری: چنان چه سیاست گذاری فرهنگی مطلوب در آموزش عالی صورت نگیرد، یک احتمال وجود دارد و آن این است که دیگران برای ما سیاست گذاری فرهنگی خواهند کرد که می تواند چالش ها و تغییراتی را در نظام آموزش عالی ما پدید آورد.  

هدف از این نگارش نقد کتاب «فرهنگ ناب در آموزش عالی به سوی بهبود مستمر» بر اساس رویکرد اسلامی فرهنگ سازمانی شایسته محور است. این بررسی از نوع کیفی با روشی تحلیلی- انتقادی و رویکردی تفسیرگرایانه-اسلامی به دو پرسش پاسخ داده است؛ چگونه می توان فرهنگ سازمانی شایسته محور را بصورت محتوایی با رویکرد اسلامی مورد نقد و بررسی قرار داد؟ و نقد فرهنگ سازمانی شایسته محور با رویکرد اسلامی از منظر روش شناسی به چه صورت است؟ روایی مطالعه پیش رو نیز با استنادات اسلامی مورد تأیید قرار گرفته است. نقد این کتاب نشان می دهد چارچوب مورد استفاده مبتنی بر سه لایه ادگار شاین بوده است. چنانچه عمیق ترین لایه سازمان دانشگاه یعنی هسته «باورها و مفروضات»، با توجه به اصل توحید، بینش و باور توحیدی جای گیرد و در لایه دوم جهت رعایت ارزش های ناب و مفاهیم ارزش و هدررفت که هسته اصلی تفکر ناب را تشکیل می دهند، « انسجام» حفظ گردد و با تمسک به اصول و قوانینی که در راستای اجرا و تحقق اهداف اسلام می باشد، لایه مصنوعات شکل گیرد، می توان به فرهنگ تحقق و ترویج نتایج این پژوهش در راستای فرهنگ بومی-اسلامی دست یافت. ضمن آنجه این بررسی می بایست با رویکردی و در پرتو فرهنگ اسلامی مورد تأکید قرار گیرد. در نتیجه با بهره جویی از این موضوع در پرتو معرفت شناسی اسلامی می توان به مفاهیم، مدل ها، و ابزارهایی برای پیاده سازی تغییرات در مدل های مدیریت دانشگاهی بر مبنای مدیریت ناب و سایر مفاهیم مدیریت فرایندمحور دست یافت که برای نظریه پردازان و متخصصان حوزه عملی مدیریت نهادهای آموزش عالی ایران نافع هستند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی شایستگی های مدرسان دوره های یادگیری الکترونیکی و ارائه الگویی جهت تبیین آن ها انجام شده است. در این پژوهش، از روش فراترکیب هفت مرحله ای "سندلوسکی و باروسو" استفاده شده است. بر این اساس، جامعه پژوهش را پایگاه های داده (پنج پایگاه داده به زبان انگلیسی شامل "اسکوپوس"، "ساینس دایرکت"، گوگل اسکالر"، "اریک" و " پروکوئست" و یک پایگاه داده به زبان فارسی شامل "علم نت") و مجلات معتبر داخلی و خارجی در این حوزه تشکیل داد که 328 منبع یافت شد. نمونه گیری بر اساس مراحل فراترکیب انجام شد که 35 نمونه بر اساس معیارهای از قبل تعیین شده انتخاب شد. جهت تحلیل داده ها از کدگذاری باز و محوری و به منظور تعیین قابلیت اعتماد داده های پژوهش از استراتژی تأیید همکاران پژوهشی استفاده شد. طی فرآیند تحلیل و ترکیب یافته ها و با توجه به مفاهیم مورد تأکید در مقالات منتخب، الگوی شایستگی های مدرسان دوره های یادگیری الکترونیکی با استخراج 118 مفهوم، 26 مقوله و 9 بعد (شایستگی فناورانه، شایستگی تخصصی، شایستگی پداگوژی، شایستگی هدایتگری، شایستگی اجتماعی، شایستگی فردی، شایستگی اخلاقی، شایستگی مدیریتی و شایستگی خود توسعه ای) شکل گرفت.

هدف: هدف اصلی این پژوهش، طراحی و تبیین الگوی توسعه حرفه ای مدیران گروه های آموزشی دانشگاه تهران بر اساس رویکرد ناب است. روش: این پژوهش در دو مرحله کیفی و کمی، با به کارگیری روش پژوهش آمیخته اکتشافی انجام شد. بخش کیفی پژوهش در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول بخش کیفی، به بررسی پیشینه پژوهش موجود مرتبط با مؤلفه های توسعه حرفه ای مدیران گروه های آموزشی بر اساس رویکرد ناب به زبان های فارسی و انگلیسی در فاصله سال های 2000 تا 2020 پرداخته شد. پس از جستجو، غربالگری و ارزیابی کیفی مطالعات، سنتز نهایی بر روی 72 مطالعه انجام شد. در مرحله دوم بخش کیفی جهت شناسایی الگوی مناسب بافت دانشگاه تهران، با 20 نفر از خبرگان و صاحب نظران حوزه آموزش عالی که به روش هدفمند انتخاب شده بودند مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شد. تحلیل داده های کیفی با استفاده از کدگذاری باز و محوری (تحلیل تم) انجام و پایایی و روایی آن بررسی گردید. در مرحله کمی، روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری شامل تمامی مدیران گروه های آموزشی دانشگاه تهران به تعداد 252 نفر بود که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 152 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. روش نمونه گیری در این پژوهش، روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی بود. در بخش کمی داده های موردنیاز با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شد. برای ارزیابی روایی ابزار کمی پژوهش، از روایی محتوا و روایی سازه و جهت بررسی پایایی ابزار از آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی و روایی مناسب ابزار پژوهش را تأیید کرد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که توسعه حرفه ای مدیران گروه های آموزشی دانشگاه تهران بر اساس رویکرد ناب دارای پنج مؤلفه اصلی (1. مهارت های رهبری/ مدیریتی ناب، 2. مهارت های دانشگری ناب، 3. مهارت های پژوهشگری ناب، 4. مهارت های رفتاری ناب و 5. مهارت های فردی ناب) و 19 شاخص بود. نتایج تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم نشان داد که مؤلفه های پنج گانه شناسایی شده، دارای بار عاملی کافی جهت پیش بینی توسعه حرفه ای مدیران گروه های آموزشی دانشگاه تهران بر اساس رویکرد ناب است. نتایج حاصل از آزمون t تک نمونه ای نشان داد که مدیران گروه های آموزشی دانشگاه تهران وضعیت کلی توسعه حرفه ای خود را بر اساس رویکرد ناب در حد متوسط ارزیابی کردند. نتیجه گیری: پنج مؤلفه اصلی حاصل از این پژوهش، می تواند الگویی اثربخش برای توسعه حرفه ای مدیران گروه های آموزشی در دانشگاه تهران باشد و نتایج مفیدی در ارتقای کیفیت، کارایی، اثربخشی و کاهش اتلافات در دانشگاه تهران داشته باشد.

مقدمه: تعالی و انحطاط هر جامعه ای، مرهون فرهنگ آن است. بنابراین توسعه دانشگاه ها در جهت تجاری سازی نتایج تحقیقات در اولین گام نیازمند درک و شناخت مولفه های فرهنگ تجاری سازی نتایج تحقیقات دانشگاهی است . این تحقیق با هدف ارائه تصویری جامع از مؤلفه های فرهنگ تجاری سازی نتایج تحقیقات در دانشگاه علوم پزشکی از طریق ترکیب تحقیقات پیشین انجام شد. روش ها: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و با روش فراترکیب کدگذاری(تحلیل مضمون) انجام شده است . فراترکیب با فراهم کردن یک نگرش نظام مند برای پژوهشگران از طریق ترکیب پژوهش های مختلف، به کشف موضوع ها و استعاره های جدید و اساسی می پردازد، و با این روش دانش فعلی را گسترش داده و یک دید جامع و کلی را نسبت به مسائل به وجود می آورد. یافته ها: پس از تحلیل یافته های محققان قبلی و ترکیب نتایج حاصله ، از مجموع 99کد ، 15 مفهوم و 4 مؤلفه در زمینه فرهنگ تجاری سازی نتایج تحقیقات دانشگاه شناسایی شدند. براساس یافته های تحقیق کدهای انگیزش و پاداش ، هماهنگی و تعامل با صنعت ، حمایت مدیریت دانشگاه و خدمات مشاوره ای بیشترین فراوانی را در فرهنگ تجاری سازی نتایج تحقیقات دانشگاه داشتند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج مطالعه، یکی از دلایلی که نتایج تحقیقات در دانشگاه زیاد تجاری سازی نمی شود عدم توجه کافی سیاست گذاران و تصمیم گیرندگان دانشگاه به فرهنگ سازی در این زمینه بوده است بنابراین یافته های این پژوهش می تواند در سیاست گذاری دانشگاه در راستای فرهنگ سازی جهت گسترش تجاری کردن نتایج تحقیقات مورد استفاده قرار گیرد.

پژوهش حاضر یک پژوهش کیفی با رویکرد پدیدار شناسانه است که جهت شناسایی ابعاد و مؤلفه های توسعه حرفه ای مدیران مدارس ابتدایی و تدوین چارچوب آن انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، مدیران مدارس دولتی مقطع ابتدایی شهر تهران درسال تحصیلی 99-98 بودند. طی دو مرحله نمونه گیری، با روش های نمونه گیری سهمیه ای و سپس هدفمند نمونه ها انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختار یافته به کار گرفته شد . مصاحبه تا جایی ادامه یافت که فرایند اکتشاف و جمع آوری داده ها پس از مصاحبه با 14 نفر به نقطه اشباع نظری رسید. با انجام مراحل کدگذاری باز و محوری ، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از دو روش تأیید مصاحبه شوندگان و تأیید یک خبره بیرونی برای کنترل روایی استفاده شد. برای تعیین پایایی نیز از دو روش بررسی مجدد نوشته ها و نیز از روش کدگذاری مجدد استفاده گردید. توافق در همسانی کدگذاری ها محاسبه شد و ضریب توافق 86% به دست آمد. یافته های پژوهش نشان داد که چارچوب توسعه حرفه ای برای مدیران مدارس ابتدایی دارای 3 بُعد، 14 مؤلفه با 117 نشانگر است که شامل بُعد محتوای توسعه حرفه ای ( با مؤلفه های دانش مدیریت عمومی، دانش مدیریت تخصصی، مهارت تعاملی، مهارت مدیریت منابع، مهارت حرفه ای، تمایلات فردی، نگرش مدیریتی، توانایی جسمی و روانی و توانایی فکری و ذهنی)، بُعد فرایند توسعه حرفه ای (با مؤلفه های اقدامات خود-توسعه ای، روابط توسعه دهنده) و بُعد الزامات سازمانی ( با مؤلفه های زمینه سازی دانش افزایی و کسب مهارت، اصلاح روشهای انتخاب و انتصاب مدیران، بهبود ساختار و فرایندهای سازمانی) می باشد.

پژوهش حاضر باهدف بررسی دیدگاه ذی نفعان کلیدی از میزان انطباق دانشگاه با مؤلفه های آموزش عالی ناب در دانشگاه تهران است. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و از منظر گردآوری داده ها، کمی از نوع توصیفی-تحلیلی است. در بخش اول با استفاده از رویکرد نظام مند و روش تحقیق مطالعه اسنادی، پژوهش های مرتبط در حوزه آموزش عالی ناب (در سطح بین المللی) موردبررسی و تعداد 34 مؤلفه شناسایی شد، سپس بامطالعه و تلفیق الگوهای موجود در زمینه مؤلفه های مرتبط و انتخاب مؤلفه هایی که بیشتر پژوهشگران به آن ها اشاره داشته اند؛ 7 مؤلفه که دارای بیشترین فراوانی بودند، انتخاب و سپس بر اساس آن ابزار گردآوری داده ها ساخته شد. روایی پرسش نامه با استفاده ازنظر صاحب نظران متخصص در این حوزه و روایی سازه و همسانی درونی آن نیز با استفاده از آلفای کرونباخ (6/95%) محاسبه و مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه اعضای هیئت علمی، کارشناسان و دانشجویان پردیس علوم اجتماعی - رفتاری دانشگاه تهران است که از میان آن ها تعداد 183 نفر اعضای هیئت علمی، 185 نفر کارشناس و 213 نفر دانشجو به شیوه نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج تجزیه وتحلیل داده ها نشان می دهد؛ ۱) مهم ترین مؤلفه های آموزش عالی ناب عبارت اند از؛ فرایندهای ناب، رهبری ناب، فرهنگ ناب، توسعه و توانمندسازی کارکنان، راهبرد و چشم انداز ناب، مدیریت منابع و امکانات و تمرکز بر ذی نفعان کلیدی. 2) ادراک ذی نفعان کلیدی از میزان انطباق پردیس علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه تهران با مؤلفه های آموزش عالی ناب (هر 7 مؤلفه)، در هر سه گروه از ذی نفعان پایین تر از میانگین نظری است. 3) ازنظر ذی نفعان کلیدی به ترتیب فرایندهای ناب، راهبرد و چشم انداز ناب، رهبری ناب، فرهنگ ناب، تمرکز بر ذینفعان، توسعه و توانمندسازی کارکنان و درنهایت مدیریت منابع و امکانات دارای اهمیت است.

دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی با چالشهایی همچون افزایش رقابت، کمبود منابع و گوناگونی در تقاضای مشتری با توجه به خدمات درخواست شده روبه رو می باشند که ضرورت توجه به فرهنگ ناب در مؤسسات آموزش عالی را نشان می دهد. هدف عمده از ارائه این مقاله، شناسایی و بیان مؤلفه های فرهنگ ناب در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی بود؛ به طوری که احترام به افراد، بهبود مستمر و حذف اتلاف محقق شود. روش: این مطالعه از روش کیفی و مرور نظام مند با هدف کاربردی استفاده کرد. مرور نظام مند جامعی از فصلنامه ها، کتابها و رساله ها صورت گرفت که از پژوهش پایگاه داده های مختلف با استفاده از سه کلید واژه «فرهنگ، ناب، آموزش عالی» و ارجاعات مرتبط بین سالهای 1990 تا 2021 صورت گرفت. در مجموع، 60 منبع(51 مقاله، شش کتاب و سه رساله) تجزیه و تحلیل شدند. معیارهای انتخاب اسناد، هم راستایی عنوان، چکیده و محتوا با فرهنگ ناب در آموزش عالی بود. یافته ها: نتایج نشان داد که هفت بعد شناسایی شده، فرهنگ ناب را در آموزش عالی شکل می دهند که عبارتند از: ارزشهای محوری، اصول ناب، رهبری، افراد، کار تیمی، ارتباطات با محیط و مصنوعات. به طور کلی، به نظر می رسد فرهنگ ناب، زمانی که برای بهبود عملیاتهای اجرایی و دانشگاهی در آموزش عالی به کار برده می شود، ارزش مهم و قابل اندازه گیری داشته باشد. نتیجه گیری: استفاده از مفهوم فرهنگ ناب در آموزش عالی، به صورت فزاینده ای موضوع مقبول مطالعات پژوهشی بوده است. تأکید برای گسترش فرهنگ ناب و ارزشهای محوری آن باید مورد توجه قرار گیرد.

هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوبی نظام مند از شایستگی اخلاقی مدیران دانشگاهی است. روش پژوهش کیفی و از نوع فراترکیب است و برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه، تمامی منابع علمی مرتبط با موضوع شایستگی های اخلاقی مدیران دانشگاهی است که در فاصله سال های 1377 تا 1397 (1998 تا 2018) منتشر شده است. کلیدواژه های شایستگی اخلاقی، شایستگی حرفه ای، شایستگی مدیران (دانشگاهی) از پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، نورمگز، مگ ایران، پرتال جامع علوم انسانی، پایان نامه دانشگاه تهران و گنج بتا و پایگاه داده های خارجی همچون Scholar.google، Elsevier، Proquest مورد جستجو قرار گرفت. نتایج نشان داد که با بررسی 55 منبع از 2380 منبع اولیه، 3 مؤلفه اصلی و 54 مؤلفه فرعی به عنوان شایستگی اخلاقی قابل احصاء است. بر این اساس ابعاد اساسی شایستگی های اخلاقی مدیران شامل این سه مقوله است: 1. شایستگی اخلاقی فردی (تقوا، اعتماد به نفس، شجاعت و جسارت، پاکدامنی و حیا، کظم غیظ، پرهیز از شخصی کردن امور، فروتنی و...)؛ 2. شایستگی اخلاقی بین فردی (برقراری روابط حسنه، عدالت و انصاف، صبوری، امانتداری، حسن ظن، فداکاری و...)؛ 3. شایستگی اخلاقی فرا فردی (پرهیز از پنهان کاری، قانون گرایی، مقدس شمردن خدمت رسانی، مصلحت اندیشی، مسئولیت پذیری سازمانی، مشارکت جویی، وجدان کاری و...). 

هدف این پژوهش تعیین و اولویت بندی عوامل سازمانی موثر بر توسعه حرفه ای اعضا هیئت علمی می باشد. روش پژوهش با توجه به هدف از نوع کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری داده ها، آمیخته اکتشافی است. در بخش کیفی برای تعیین عوامل سازمانی تاثیرگذار بر توسعه حرفه ای، 34 پژوهش داخلی و خارجی با استفاده از روش فراترکیب شناسایی و مورد بررسی قرار گرفتند و بر این اساس ابزار گردآوری داده ها تهیه گردید، روایی ابزار با استفاده از روایی سازه و پایایی آن با آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. سپس جهت تعیین اهمیت این عوامل در بخش کمی، ازنظر اعضا هیئت علمی و مدیران گروه های آموزشی دانشگاه شهید باهنر کرمان استفاده گردید (650=N). حجم نمونه در این بخش با استفاده از فرمول کوکران 242 نفر تعیین گردید که به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. بر اساس نتایج فراترکیب، 15 مولفه سازمانی موثر بر توسعه حرفه ای اعضا هیئت علمی شناسایی شد که اهمیت آن ها ازنظر اعضا هیئت علمی و مدیران گروه های آموزشی نیز مورد تأکید قرار گرفت. این مولفه ها بر اساس ماهیت در پنج طبقه ساختار سازمانی، تکنولوژی، جوسازمانی، منابع سازمانی و استراتژی دسته بندی شدند؛ منابع سازمانی در بالاترین رتبه و عامل تکنولوژی در جایگاه پایین تری نسبت به سایر عوامل قرار گرفتند. به نظر می رسد 15 مؤلفه استخراج شده در این پژوهش می توانند نقش بسزایی جهت توسعه حرفه ای اعضا هیئت علمی ایفا نمایند لذا ضروری است در برنامه های توسعه مؤسسات آموزش عالی مورد تأکید قرار گیرند.

مقدمه و هدف : پژوهش حاضر با هدف شناسایی شایستگی های مورد نیاز یادگیرندگان در بستر الکترونیکی در دانشگاه تهران انجام شد. روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی از نظر گردآوری داده ها آمیخته ی اکتشافی که در بخش اول با استفاده از رویکرد کیفی و روش تحقیق مطالعه ی اسنادی،تعداد 41 مولفه شناسایی شد مواد و روش ها : جامعه آماری پژوهش کلیه ی دانشجویان دانشگاه تهران است که در سال تحصیلی 99-98 به شیوه ی الکترونیکی پذیرفته شده بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی-طبقه ای 308 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در مرحله کمی از بین 41 مؤلفه شناسایی شده 18 مولفه که دارای بیشترین فراوانی بود انتخاب شدند و با استفاده از رویکرد کمی و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی ابزار محقق ساخته شامل 78 گویه بر اساس آنهاساخته شد. مؤلفه های شناسایی شده در4دسته ی کلی تر (دانش،مهارت،توانایی، نگرش و ویژگی)طبقه بندی شدند. روایی پرسشنامه با استفاده از نظر اساتید دانشگاهی و روایی سازه بررسی و مورد تایید قرار گرفت و همسانی درونی آن با استفاده از آلفای کرونباخ (94%)محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها با کمک دو نرم افزار spss و  lisrel انجام گرفت. یافته ها : نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد:1-مدل ارائه شده از برازش مطلوبی برخوردار است.2-ازبین 18 مولفه ی شناسایی شده تمامی مولفه ها به جز مولفه ی تجارب قبلی مرتبط با IT در سطح بالاتر از متوسط قرار دارد.3- از نظر دانشجویان ازبین 18 مولفه مولفه ی مهارت استفاده از کامپیوتر(سخت افزار و نرم افزار) در اولویت اول قرار گرفت و مولفه ی خودارزیابی پایین ترین اولویت را دارد.4-از نظر دانشجویان به ترتیب عامل مهارت،دانش،توانایی،ویژگی نگرش در رتبه ی اول تا چهارم قرار دارد.  بحث و نتیجه گیری: به نظر می رسد داشتن محیط مناسب جهت یادگیری الکترونیکی مستلزم توجه دانشگاه و اعضای هیئت علمی به نیازها و اولویت های دانشجویان است.  

پژوهش حاضر باهدف شناسایی عوامل مؤثر بر تعاملات در محیط یادگیری الکترونیکی انجام شد که از منظر نظریه پردازان مختلف به عنوان مهم ترین عنصر حیاتی در فرایند یادگیری شناسایی شده است.روش پژوهش حاضر، کیفی وازنظر هدف بنیادی است که به صورت فراترکیب و روش کتابخانه ای، با استفاده از مدل هفت مرحله ای سندلوسی و باروس (Sandelowski & Barroso,2007)گردآوری شده است. در این مطالعه، پس از طراحی سؤال پژوهشی، جستجوی سیستماتیک براساس کلمات کلیدی مربوط به یادگیری الکترونیکی و تعاملات طی سال های(2010-2020 وهم چنین 1398-1388)در پایگاه های اطلاعاتی ایرانی و خارجی شاملcivilica،SID،springer،magiran، Proquest،Elsevier،Google.Scholar مورد بررسی قرار گرفت. پس از انجام 7 مرحله از روش متا سنتز و بازبینی تعداد 30مقاله از بین 106 مقاله یافت شده، 5 مؤلفه اصلی و35 مؤلفه فرعی به عنوان عوامل مؤثر بر تعاملات در محیط آموزشی الکترونیکی قابل استناد است. بر این اساس مؤلفه های اصلی عوامل مؤثر بر تعاملات در محیط یادگیری الکترونیکی شامل: 1.عوامل فناوری( فناوری در آموزش، کیفیت ابزارهای دیجیتال، زیرساخت های مخابراتی) 2. عوامل فردی( انگیزه، نگرش، تعهد و نظم ) 3. عوامل آموزشی( بازخورد، تعداد افراد کلاس، شیوه تدریس، مشارکت کلاسی ) 4. عوامل علمی ( تناسب محتوا، طرح درس، سرفصل وتسلط بر محتوا) 5. عوامل مدیریتی ( رهبری فرایند و ساختار، نظارت بر عملکرد دوره های آموزش الکترونیکی) می باشد.

هدف: هدف از نگارش این پژوهش، واکاوی چیستی و چرایی مبانی فرهنگی آموزش عالی از دو منظر عمومی و تخصصی با تأکید بر رویکرد اسلامی بود. روش: مطالعه حاضر با روش تحلیلی- تبیینی بر اساس نظریه کوه یخ شاین و با استناد به آیات و روایات انجام شده است. یافته ها : در تحلیل مبانی فرهنگی آموزش عالی، ابتدا مبانی عمومی آموزش عالی، شامل تولید علم، انتقال آن و کاربرد دانش، پیرامون چهار عامل اعضای هیئت علمی، دانشجو، برنامه درسی و محیط، بر اساس نظریه شاین در لایه مصنوعات بررسی شد. درگام بعدی مطابق با ارزشها و هنجارهای رفتاری، مبانی فرهنگی آموزش عالی به طور تخصصی در شش بعد مطرح شد که هر یک از آنها متناسب با سرشت آموزش عالی خود، شایسته محوری را رقم زده است. سپس روش عقل گرایی توحیدی در عمیق ترین لایه شاین؛ یعنی باورها و مفروضات، بازشناسی شد. نتیجه گیری: فرهنگ صحیح دانشگاهی با محوریت توحید، در گرو اجتهاد مستمر متخصصان و علمای دین اسلام با توجه به مقتضیات زمان، در جهت انطباق علوم دانشگاهی با معارف اسلام است. بدین ترتیب، امتزاج عناصر فرهنگ و مصادیق آن با رویکرد اسلامی به شایسته محوری قابل تبیین است.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر تعامل در جریان یاددهی- یادگیری در بین دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دوره آموزش الکترونیکی دانشگاه تهران اجرا شد. این پژوهش به صورت کیفی و به روش پدیدارشناسانه با روش نمونه گیری هدفمند صورت پذیرفته است. جامعه مورد مطالعه این پژوهش همه دانشجویان دوره های الکترونیک دانشگاه تهران بودند که  چهل نفر از آنها که در نیمسال دوم 1398- 1397 مشغول به تحصیل بودند، به عنوان نمونه موردمطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بود، متن مصاحبه ها با روش تحلیل محتوای کیفی و به شیوه تحلیل مضمون بازنگری و تجزیه و تحلیل شدند و مصاحبه ها تا حد اشباع داده ها ادامه یافت. نتایج گویای آن است که 360 گزاره مفهومی اولیه با چهل مقوله فرعی و چهار گزاره مقوله ای اصلی تأثیرگذار بر کیفیت یادگیری در قالب عوامل آموزشی، فناوری، علمی و فردی قابل شناسایی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تعامل در محیط یادگیری الکترونیکی با مهارت های آموزشی و علمی استادان و عوامل فردی و فناوری هم استادان و هم دانشجویان ارتباط مستقیم دارد.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی مطالعات انجام شده در خصوص مؤلفه های مدیریت ناب در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی بود. روش: روش پژوهش حاضر، کیفی و از نوع فراترکیب بود. جامعه پژوهش شامل کلیه منابع مرتبط با مدیریت ناب در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی طی سالهای 2000 تا 2019 به تعداد 2136 منبع بود که ابتدا تعداد 89 منبع بر اساس چکیده انتخاب شد. از بین آنها 76 منبع بر اساس محتوا گزینش و در نهایت، 68 منبع به عنوان منابع مرتبط، به روش تحلیل تم بررسی شد. به منظور بررسی کیفیت داده ها، اعتبار(باورپذیری) و اعتماد(اطمینان پذیری) یافته ها تأمین شد. یافته ها: بر اساس سنتز مقالات مرتبط، مؤلفه های مدیریت ناب در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی در شش مقوله اصلی، شامل بهبود مستمر، بازمهندسی فرایندها، ارزش آفرینی، احترام به افراد، توانمندسازی و شایسته مداری مشخص شد. نتیجه گیری: شش مقوله اصلی حاصل از این مطالعه فراترکیب، می تواند الگویی اثربخش برای مدیریت ناب در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی باشد و نتایج مفیدی در ارتقای کیفیت، کارایی، اثربخشی و کاهش اتلافات در آموزش عالی داشته باشد.

هدف اصلی این پژوهش، ارائه الگوی توسعه حرفه ای مدیران گروه های آموزشی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی ایران بر اساس رویکرد ناب است. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی انجام شده است. به همین منظور تعداد 20 نفر از خبرگان و صاحب نظران دانشگاهی مطلع نسبت به موضوع و با راهبرد نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و به صورت نیمه ساختاریافته مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها از تکینک تحلیل موضوعی (تم) استفاده شد. برای اطمینان از روایی و پایایی داده های کیفی پژوهش، از راهبردهای:1. تحلیل و بازبینی توسط اعضاء (مصاحبه شوندگان) 2. تحلیل و بازبینی توسط همکاران و 3. روش چند سویه نگری منابع داده ها استفاده گردید. پس از پیاده سازی محتوای مصاحبه ها و تحلیل مقدماتی آن ها، کدها یا مفاهیم اولیه شناسایی و به منظور دستیابی به مقوله های اصلی کدهای مشابه در طبقه ای خاص قرار گرفتند. درنهایت برای هریک از طبقات عنوانی که دربرگیرنده کل کدهای آن طبقه باشد، انتخاب گردید. درنتیجه این مطالعه پنج مؤلفه اصلی (مهارت های رهبری/مدیریتی ناب، مهارت های دانشگری ناب، مهارت های پژوهشگری ناب، مهارت های رفتاری ناب و مهارت های فردی ناب) برای الگوی توسعه حرفه ای مدیران گروه های آموزشی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی بر اساس رویکرد ناب شناسایی و کشف گردید. پنج مؤلفه اصلی حاصل از این پژوهش، می تواند الگویی اثربخش برای توسعه حرفه ای مدیران گروه های آموزشی در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی باشد و نتایج مفیدی در ارتقای کیفیت، کارایی، اثربخشی و کاهش اتلافات در آموزش عالی داشته باشد.