نقش «جغرافیا» در هویت ایرانِ دوره ساسانی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در میان مؤلفه های هویت ایران دوره ساسانی، یکی از مؤلفه های تأثیرگذاری که ساسانیان بر روی آن دست گذاشتند، «جغرافیا» بود که زمینه های تمایز ایران را از دیگر جوامع فراهم می آورد. دستگاه سیاسی دینی ساسانی که به اهمیت سرزمین و «هویت جغرافیایی» در همبستگی مردم و استحکام نظام سیاسی پی برده بود، اهتمام ویژه ای به آن نشان داد. در این راستا در این دوران، نام «ایران» با یک مفهوم سرزمینی مرزی، در برابر اغیار یا «انیران»های دیگر، کاربرد بسیاری یافت و در نوشته های برجای مانده از آنها انعکاس بسیاری پیدا کرد. ساسانیان، سرزمین تحت سیطره خود را «ایرانشهر» می نامیدند و به انحاء مختلف درصدد صورتبندی و اثبات آن بودند که به موفقیت نیز دست یافتند. هم چنین در نیل به این هدف، توجه به امور مرزها افزایش یافت و کارگزاران ساسانی، نظارت دقیقی بر آن داشتند. دوچندان شدن اهمیت منصب «مرزبان» نتیجه چنین دیدگاهی بود. مقاله پیش رو، به بررسی هویت جغرافیایی در دوره ساسانی می پردازد.