بررسی جامعه شناختی نقش مدارس در شکل گیری هویت ملی دانش آموزان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

افراد هویت ملی را از طریق اجتماعی شدن به دست می آورند، آن را جزیی از شخصیت خود می سازند و در موقعیت های مناسب از آن استفاده می کنند. سازوکار تکوین هویت ملی برعهده آموزش و پرورش و به ویژه برعهده محیط جامعه ای به نام مدرسه است. عوامل متعددی در شکل گیری هویت ملی موثرند از جمله: تعامل های اجتماعی موجود در مدرسه همانند تعامل های گفتمانی، معطوف به قدرت، صمیمی (عاطفی) و مبادله ای، فضای نمادین مدرسه و همکلاسی ها. در این پژوهش هویت ملی در سه حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری بررسی شده است.در رویکرد نظری این تحقیق از اندیشه های صاحب نظرانی چون هابرماس، پارسونز، کلمن، هومنز و بلاو بهره گرفته شده و در مقوله تکوین هویت ملی به اندیشه جنکینز توجه گردیده است.روش تحقیق پیمایشی، و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه است. برای انجام پژوهش، نخست اعتبار و روایی ابزار تعیین شد و سپس در جامعه آماری دانش آموزان پایه سوم و پیش دانشگاهی چهار ناحیه شهر شیراز با نمونه 470 نفر با روش نمونه گیری احتمالی و مطبق خوشه ای، به شیوه تصادفی تحلیل و بررسی شد.نتایج به دست آمده از این پژوهش، حاکی از آن است که هویت ملی دانش آموزان قوی است. هویت ملی در حیطه شناختی در سطح بالاتر و در حیطه رفتاری در پایین ترین سطح قرار دارد. در تکوین هویت ملی تعامل های اجتماعی مبادله ای عاطفی (صمیمی) و گفتمانی به ترتیب دارای اثر مثبت هستند؛ ولی تعامل های معطوف به قدرت بر هویت ملی، اثر منفی می گذارند. در نهایت هر چه میزان تعامل های صمیمانه (عاطفی)، مبادله ای و گفتمانی بین اولیا مدرسه و دانش آموزان بیشتر شود، هویت ملی تقویت می گردد.