تربیت شهروندی

برقراری ارتباط و تعامل موثر با دیگران مستلزم کسب مهارت های اجتماعی است که پیامد آن سلامت فردی و اجتماعی است. نهاد آموزش و پرورش از طریق درس جامعه شناسی می تواند این امر را محقق سازد و شهروندانی فعال و مسئولیت پذیر را تربیت کند. به همین منظور در این تحقیق با کمک نظریه های جامعه شناسی به دنبال بررسی و تبیین رابطه مهارت های اجتماعی و تربیت شهروندی در کتاب های جامعه شناسی متوسطه دوم هستیم. روش انجام تحقیق توصیفی و کیفی است که از طریق مصاحبه های عمیق با معلمان جامعه شناسی متوسطه دوم صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد به مهارت های اجتماعی در کتاب های جامعه شناسی چندان توجه نشده است و بیشتر مطالب مفهومی و در حوزه شناختی است و مصادیق عینی و رفتاری مهارت های اجتماعی مطرح نشده است و مسلما با این محتوا دانش آموزان چندان با نقش شهروندی آشنا نمی شوند. بنابراین لازم است که محتوای کتاب ها مورد بازبینی قرار بگیرد و در حوزه مهارتی و رفتاری بیشتر کار شود.

این مقاله باهدف تحلیل موضوعات، یافته ها و پیشنهادهای ارائه شده و حوزه های مغفول مانده پژوهشی در آموزش و پرورش و آموزش شهروندی در کشور ایران انجام شده است. پژوهش حاضر از نوع فراتحلیل بوده و بر اساس آن، پایگاه های اطلاعاتی نورمگز، پرتال جامع علوم انسانی، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، سیویلیکا، علم نت، مگیران با استفاده از کلیدواژه های: «تربیت شهروندی»، «اهداف برنامه درسی»، «شهروند مطلوب»، «مؤلفه های شهروندی»، «آموزش شهروندی» مورد جست وجو قرار گرفت. تمامی مقالات مجله ای منتشرشده از سال 1381 تا 1400 موردبررسی و با اعمال فیلتر، در عنوان و اهداف و یافته های پژوهش، تعداد 23 مقاله ی مرتبط انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفتند. پس از مطالعه و ارزیابی محتوای مقالات، یافته و پیشنهادهای ارائه شده توسط آن ها بررسی و تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد که وظایف و اهداف نظام آموزشی در آموزش شهروندی نیاز به بازاندیشی و تأملی مجدد دارد. توازنی بین محتوای اختصاص داده شده به موضوع شهروندی و سایر مطالب در کتاب های درسی وجود ندارد و محتوای موجود فاقد مطلوبیت کافی بوده و ازنظر مخاطب جذاب نیست. برخی از ابعاد آموزش شهروندی مغفول مانده و با توجه به شرایط کنونی هماهنگی بین محتوا و نیازهای امروز مخاطب لازم است تا موردتوجه قرار گیرد. همچنین توجه به مؤلفه های سواد رسانه ای و فناوری در آموزش شهروندی و همچنین تربیت شهروند الکترونیک حائز اهمیت است. در نتیجه، لازم است تا بازنگری جدی در جذابیت، کیفیت و کمیت محتوا و ابعاد گوناگون آموزش و تربیت شهروندی در برنامه ی درسی ایران صورت گیرد.

بر پایه ی نظریه نهادی، پذیرفته شدنِ نظام آموزشی توسط محیط بیرونی تنها در گرو نهادینه کردن ارزش های انسانی- اجتماعی است. پژوهش حاضر بر آن بود تا عملکرد آموزشی و تربیتی مدارس ایران در نهادینه کردن این ارزش ها را مورد ارزیابی قرار دهد. بدین منظور، فراتحلیلی کیفی بر تمامی پژوهش هایی که به بررسی وضعِ موجود نظام آموزشی در نهادینه کردن ارزش های چندفرهنگی، شهروندی، اخلاقی، سیاسی و دینی پرداخته بودند، انجام شد. با تکیه بر تکنیک کاسپ، پژوهش های مورد نظر کنترل کیفی و پالایش شدند و در نهایت، 89 پژوهش به فراتحلیل راه پیدا کردند. یافته ها نشان داد که عملکرد آموزش های مدارس در نهادینه کردن ارزش های انسانی- اجتماعی، ضعیف و ناکارآمد بوده است. از یک سو، آموزش های مدارس توجهی ناکافی و نامناسب به این ارزش ها داشته اند. از دیگرسو، رویکردی که در آموزش این ارزش ها در پیش گرفته شده است، رویکردی غیرفعال، مکانیک و محافظه کارانه بوده است که به یادگیری ژرفی در دانش-آموزان نمی انجامد. این مساله سبب شده که دانش آموزان تنها در سطح مفهوم با این ارزش ها آشنایی پیدا کنند و گرایشی راستین و پایدار در آن ها برای حرکت و روآوردن به این ارزش ها ایجاد نشود. در نهایت، تنها اهرم های فشار محیط بیرونی برای گذار به گونه گون شدن مدارس است که می تواند بستری برای نهادینه کردن ارزش های انسانی- اجتماعی فراهم کند که خود نیز نیازمند هموار و همتراز شدن ساختار اجتماعی جامعه است.

هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوبی از جامع ترین و مهم ترین شاخص ها، ابزارها و روش های شناسایی شده در تربیت شهروندی اسلامی مبتنی بر رویکرد سنتزپژوهی بوده است. روش این پژوهش با استفاده از راهبرد سنتزپژوهی بود؛ حوزه پژوهش: آثار و مقالات مرتبط با موضوع و شیوه نمونه گیری: هدفمند و ابزار گردآوری داده های پژوهش یادداشت برداری بوده است و یافته ها نشان داد که مهم ترین شاخص های شناسایی شده: داشتن روحیه دانایی محوری، همبستگی اجتماعی، عدالت محوری و رعایت حقوق شهروندی، مسئولیت پذیری، قانون گرایی، داشتن تفکر انتقادی، آگاهی از مسائل و فرایندهای سیاسی و اجتماعی، مهارت های ارتباطات اجتماعی مؤثر، تکثرپذیری، صبر و اراده و مدارا، خیرخواهی و نوع دوستی، حفظ کرامت، اسلام مداری، خودشناسی، خویشتن داری، اعتدال رفتاری، امانت داری، تعهد به ارزش های وطنی، صیانت محیط زیست، آزادی خواهی، بهداشت و پاکی و حلال خوری، اعتمادبه نفس و استقلال فکری و اقتصادی، ایثار و گذشت، هدفمندی، صداقت، بخشش، وقت شناسی؛ استفاده از روش تحقیق کیفی به عنوان روش غالب در پژوهش های تربیت شهروندی اسلامی اشاره کرد و همچنین از 61 اثر بررسی شده تعداد 22 اثر به صورت فردی و 39 اثر به صورت گروهی منتشرشده که مردان بیشترین مشارکت را در این پژوهش ها بر عهده داشته اند. نتیجه: اینکه صاحب نظران حوزه تربیت شهروندی هم در بعد جامعیت داشتن و هم در بعد اولویت داشتن شاخصه های اساسی اسلامی در تربیت شهروندی، اتفاق نظر دارند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه های تربیت شهروندی از منظر صحیفه سجادیه طراحی و اجرا شده است و به شیوه تحلیل محتوای کیﻔی ﺍﺯ ﻧﻮﻉ توصیفی- ﺗﺤﻠیﻠی و با قلمرو مطالعات پژوهشی شامل تمامی ادعیه کتاب گران قدر صحیفه سجادیه، مؤلفه های شناسایی شده را تحلیل می نماید. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که از مجموع 107 کد شناسایی شده پیرامون مؤلفه های تربیت شهروندی، تعداد 29 کد به بعد شناختی شامل قدرت، شکرگزاری (قدردانی)، عدالت و...؛ 11 کد به بعد اجتماعی شامل احساس مسئولیت، اصلاح امور، ارتباط و...؛ 49 کد به بعد اخلاقی (ارزش ها: 28 کد شامل وظایف فرزند نسبت به والدین، فروتنی (تواضع) و...؛ ضدارزش ها: 21 کد شامل غفلت، قبیله گرایی و...) و 18 کد به بعد عاطفی- هیجانی (ارزش ها: 9 کد شامل تفضل (بخشش کردن)، حسن نیت و...؛ ضدارزش ها: 9 کد شامل طغیان، هوی پرستی و...) اختصاص یافته است. در پایان، این نتیجه حاصل گردید که امام سجاد (ع) تلاش می کنند در این متن اسلامی ارزشمند، انسانی را تربیت کنند که ورود به مسیر حق و حقیقت، و نیز تمسک به عبادت و اطاعت الهی را سرلوحه خود قرار دهد و با پرهیز از ظلم و دشمنی به دیگران، از مهم ترین مانع رسیدن به تربیت اخلاقی دور شود و نیز از ضدارزش های اخلاقی و عاطفی به عنوان عمومی ترین و ابتدایی ترین موانع تکامل شهروندان در جامعه بپرهیزد و با نیکی به دیگران و نرم خویی و مهربانی، مقدمات اصلاح تربیت اخلاقی شهروند حاضر در جامعه را فراهم آورد.

این پژوهش با هدف نقد و بررسی رویکرد پیشرفتگرای تربیت شهروندی[1] و مشخص کردن دلالت های مهم آن برای برنامه ی درسی انجام شد. علاوه بر این تحلیل جایگاه رویکرد پیشرفتگرای تربیت شهروندی در برنامه ی درسی دوره ی ابتدایی کشور نیز هدف این پژوهش بوده است .در این پژوهش از روش توصیفی و نیز روش تحلیل محتوا، به منظور تحلیل برنامه ی درسی علوم انسانی دوره ی ابتدایی استفاده شده است.جامعه ی آماری پژوهش در بخش تحلیل محتوا، شامل برنامه ی درسی مورد نظر در دوره ی ابتدایی کشور بوده است؛ که به روش نمونه گیری هدفمند، برنامه ی درسی علوم انسانی پایه های چهارم و پنجم ابتدایی به منظور جمع آوری و تحلیل یافته ها انتخاب و بررسی شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات ، سیاهه های تحلیل هدف ها، سیاهه ی تحلیل محتوای کتاب ها و سیاهه ی تحلیل محتوای کتاب های راهنمای معلم بود. که پس از مطالعه ی مبانی نظری و پیشینه، و نیز بر اساس طرح پیشنهادی ، تهیه و تدوین شد. روایی آن توسط استادان دانشگاه (که در حوزه ی تربیت شهروندی مطالعه داشته اند) تعیین شد. واحد تحلیل ، جمله های مندرج در متن کتاب های درسی ، متن هدف ها و کتاب های راهنمای معلم بوده است. در بخش تحلیل محتوا مهم ترین یافته ها نشان دهنده ی آن است، که در مجموع در هدف ها ، میانگین میزان همخوانی هدف های مورد بررسی با هدف های پیشنهادی تربیت شهروندی پیشرفتگرا در حد 21.93 درصد است که از توجه ناچیز نشان دارد. در تحلیل محتوای کتاب های مورد بررسی میانگین میزان همخوانی 3.87 درصد، و در کتاب های راهنمای معلم نیز میانگین میزان همخوانی 1.70 درصد بوده است؛ که در این بخش ها نیز از کم توجهی به مؤلفه های تربیت شهروندی پیشرفتگرا در برنامه ی درسی مورد بررسی نشان دارد. <br clear="all" />  

روشنفکری دینی به عنوان محصول رویارویی دین با مدرنیته، یکی از رویکردهای مناقشه انگیز و پرنفوذ چند قرن اخیر دنیای اسلام است. این رویکرد در ایران نیز به یکی از مباحث مهم و جنجال برانگیز میان اندیشمندان تبدیل شده و جهت گیری های بعضاً متفاوتی را تجربه کرده است. این جهت گیری ها سبب شده است تا روشنفکری دینی ایران در قالب موج های متفاوتی نام گذاری گردند. ”احیاگری اسلامی“، ”اسلامی سازی دانش“ و ”جریان متأخر“ آن با جهت گیری معرفت شناسانه و فلسفی از جمله این موج هاست. جریان متأخر روشنفکری دینی ایران بر این ادعاست که می تواند دین را با مدرنیته و عناصر آن ازجمله شهروندی، سازگار کند. نوشتار حاضر باهدف بررسی امکان سازگاری دین و شهروندی مدرن از چشم انداز جریان متأخر روشنفکری دینی، می کوشد تا به این پرسش پاسخ دهد که امکان و ظرفیت این جریان را در سازگاری با شهروندی مدرن چیست و سپس تربیت شهروندی متناسب با مفروضات این جریان را ترسیم کند. پژوهش حاضر در زمره پژوهش های کیفی قرار می گیرد و برای رسیدن به هدف خود از روش توصیفی-تفسیری، سود می جوید. یافته های این پژوهش نشان می دهد که این جریان فکری با پیش فرض ها و اصولی که دارد و نیز با طرح اولویت معرفت شناسی بر هستی شناسی در بسیاری از موارد توانسته است با مفروضات مدرنیته و شهروندی مدرن خود را سازگار کند و تحقق تربیت شهروندی مدرن را ممکن سازد، امّا در پاره ای از مسائل به توافق دست نیافته است.

هدف این پژوهش بررسی جایگاه تربیت شهروند مجازی در برنامه های درسی رسمی دوره ابتدایی ایران بود. این پژوهش از نوع توصیفی و شامل تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا به شیوه آنتروپی شانون بود. واحد تحلیل محتوا؛ متون، تصاویر و فعالیت های کتاب های درسی بود. جامعه آماری پژوهش 41 جلد کتاب درسی دوره ابتدایی در سال تحصیلی 400-1399 بود که 24 جلد به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شد. برای تعیین روایی ابزار، از روایی محتوایی به شکل نظرخواهی از متخصصان در مورد میزان هماهنگی محتوای ابزار اندازه گیری و هدف پژوهش به روش کیفی استفاده شد. ضریب پایایی نیز به روش اسکات 83/0 به دست آمد. یافته های حاصل از تحلیل آنتروپی شانون نشان داد بیشترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت در بین مؤلفه های مطلوب تربیت شهروند مجازی به مؤلفه ی "سواد مجازی" مجموعاً با مقدار (386/0) و کم ترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت به مؤلفه های " امنیت مجازی"، " آداب معاشرت مجازی"، " حقوق و مسؤلیت های مجازی"، " قوانین مجازی" و " تجارت مجازی" مجموعاً با مقدار (0) تعلق دارد. همچنین یافته های مربوط به آمار توصیفی نشان داد که حدود 4 درصد از محتوای کتاب های درسی مورد بررسی به مؤلفه های تربیت شهروند مجازی توجه داشته اند. با توجه به یافته ها می توان نتیجه گرفت که جایگاه تربیت شهروند مجازی در برنامه های درسی دوره ابتدایی ایران تا حد زیادی مغفول مانده است. بنابراین پیشنهاد می شود با توجه به ضرورت تربیت شهروندان مجازی در عصر حاضر، برنامه های درسی دوره ابتدایی از نظر ایجاد پوشش مناسب روی مؤلفه های مورد نیاز تربیت شهروند مجازی، مورد بازنگری قرار گیرد.

مقدمه و هدف پژوهش: آماده سازی دانش آموزان برای زندگی در دنیایی بهتر مستلزم این است که آنها مجهز به مهارت ها و قابلیت هایی باشند که روند کنش پذیری آنها را در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی تسهیل کند و نقش آنها را در توسعه مناسبات انسانی برجسته سازد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد تربیت شهروندی در برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی انجام شده است. روش پژوهش: رویکرد پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش اجرا کیفی- توصیفی از نوع تحلیل محتوا با تاکید بر داده محوری بود. جامعه پژوهش شامل کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم دوره ابتدایی در سال تحصیلی 1400-1399 بود که با توجه به ماهیت موضوع تمامی دروس 24 گانه به عنوان نمونه انتخاب شده اند. جهت اعتباربخشی به دقت و صحت داده ها از روش خودبازبینی محقق و مرور همتایان و برای پایایی داده ها از بررسی همزمان استفاده شده است. برای جمع آوری داده ها از فهرست وارسی و برای تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا به شیوه کدگذاری استفاده شده است. یافته ها: یافته های این تحقیق 8 مقوله اصلی، 18 مقوله فرعی و 179 کد اولیه را در بر می گیرد که این مقوله ها ابعاد مختلفی از تربیت شهروندی با ماهیت زیستی، آینده نگری، دینی، توسعه مداری، جهانی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را شامل می شود. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که به دلیل ماهیت منعطف و چندگانه تربیت شهروندی در برنامه درسی مطالعات اجتماعی، گستردگی فرصت های یادگیری در اجرای برنامه درسی پیش بینی شود و رویکرد اقتضایی را در آموزش مفاهیم شهروندی مورد توجه قرار دهد. از طرفی معلمان متناسب با ویژگی های هر بعد از تربیت شهروندی، به توسعه یادگیری معنادار آن در زندگی روزمره دانش آموزان بپردازند.

مقدمه و هدف پژوهش: شهروندی مفهومی است که به افراد جامعه هویت رسمی و قانونی می بخشد و از یک طرف متضمن وظایف و مسئولیت ها و از طرف دیگر متضمن حقوق و خواسته های افراد است. پژوهش حاضر با هدف توصیف، تبیین و تفسیر تجارب زیسته ی دانش آموزان از مولفه های تربیت شهروندی موثر انجام شده است. روش پژوهش: جامعه پژوهش شامل تعداد 54000 نفر دانش آموزان پسر و دختر سال های سوم و چهارم رشته های متوسطه نظری استان سیستان و بلوچستان در 6 منطقه آموزشی سال تحصیلی 96-1395 بود. که با روش نمونه گیری هدفمند همگن انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادها، مصاحبه ی نیمه ساختاریافته بود که مصاحبه ها حد اشباع داده ها ادامه یافت. روش تجزیه و تحلیل دادها، روش کدگذاری موضوعی و تحلیل تفسیری بود. یافته ها: پس از تجزیه و تحلیل داده ها و حذف کدهای مشترک، کد مفهومی که بیانگر تجارب مشارکت کنندگان بود استخراج گردید که در 5 دسته اصلی به این شرح دسته بندی شدند: 1 بهداشت فردی و جمعی 2 قدرشناسی از میراث فرهنگی 3 مشارکت 4 قانون 5 توانایی حل مسئله. نتیجه گیری: این یافته ها نمایانگر آن است که دانش آموزان در ارتباط با مهارت های شهروندی تجارب مثبت و منفی زیادی را کسب کرده اند که مبین تغییرات در نگرش، اخلاق و... می باشد که آگاهی از آن، برنامه ریزی برای مسئولین جامعه را آسان تر می کند.

هدف پژوهش بررسی نقش فضای مجازی در تربیت شهروندی دانش آموزان مقطع ابتدایی از دیدگاه متخصصان تو بررسی نگرش دانش آموزان نسبت به آن، با رویکرد ترکیبی به روش اکتشافی متوالی انجام گرفت. در بخش کیفی روش تحلیل محتوا بود. مشارکت کنندگان بخش کیفی شامل اساتید تعلیم و تربیت دانشگاه بودند که از بین آنها 9 نفر به شیوه هدفمند انتخاب شدند. جامعه مورد مطالعه در بخش کمی نیز شامل دانش آموزان پایه پنجم و ششم مقطع ابتدایی شهر شیراز بودند که 133 نفر از آنها به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها در بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته فضای مجازی و تربیت شهروندی به دست آمده از نتایج بخش کیفی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی به روش تحلیل شبکه مضامین و اعتبارسنجی پژوهش به روش ساخت مسیر ممیزی انجام گرفت. پس از تجزیه و تحلیل و طبقه بندی داده ها 38 مضمون پایه، 8 مضمون سازمان یافته و 4 مضمون فراگیر شناسایی شد. در بخش کمی نیز نتایج نشان داد نگرش دانش آموزان نسبت به نقش فضای مجازی در تربیت شهروندی مثبت و بالاتر از حد مطلوب است

توجه به تربیت شهروندی در دانش آموزان، بسیار حائظ اهمیت است و یک برنامه کامل و جامع، در این زمینه، مورد نیاز است. پژوهش حاضر، با هدف بررسی میزان توجه، به موضوع تربیت شهروندی، در کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، اجرا شد. این پژوهش، توصیفی_تحلیلی بوده و با روش آنتروپی شانون است. جامعه آماری، کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، در سال تحصیلی 1401_1402، بود. نمونه آماری نیز، برابر با جامعه آماری، در نظر گرفته شد. همچنین، با استفاده از فهرست وارسی از ابعاد تربیت شهروندی، با 3بعد و 28مؤلفه، داده ها، جمع آوری شدند. نتایج تحلیل محتوای آنتروپی شانون، نشان داد، که از بررسی کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، از مجموع 118واحد شمارش شده، بعد دانش ویژه شهروندی با 48مورد، بیشترین و بعد مهارت ویژه شهروندی با 33مورد، کمترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. بیشترین ضریب اهمیت نیز با مقدار(338 / .)، مربوط به بعد دانش ویژه شهروندی و کمترین ضریب اهمیت با مقدار (324 / .) مربوط به بعد نگرش ویژه شهروندی بود. نتایج نشان داد، که میزان توجه به ابعاد و مؤلفه های تربیت شهروندی، در این کتب، متفاوت است و به بعضی ابعاد، کم توجه شده است. همچنین به صورت متعادل و متوازن به ابعاد و مؤلفه ها اشاره نشده است. در نهایت نیز، به جهت بهبود وضع کتب مطالعات اجتماعی سوم و چهارم ابتدایی از حیث توجه به تربیت شهروندی، پیشنهاداتی بیان شد.

انیمیشن ها در تربیت کودکان، جایگاه مهمی دارند. هدف این پژوهش، شناسایی، معرفی و تحلیل مؤلفه های تربیت شهروندی در انیمیشن های کودکان است. پژوهش در رویکرد کیفی از نوع تحلیل محتوای تلخیصی انجام گرفت. در این راستا، ابتدا مؤلفه های تربیت شهروندی با روش مرور نظام مند در سه مؤلفه دانش، مهارت و نگرش تعیین شدند. سپس 8 انیمیشن برنده جایزه اسکار براساس محبوبیت در وب سایتIMDb ، به طور هدفمند انتخاب شدند. واحد تحلیل انیمیشن ها، «صحنه» انتخاب شده است. نتایج تحلیل ها نشان داد در همه انیمیشن ها، مؤلفه های تربیت شهروندی وجود دارد. از بین سه مؤلفه، مؤلفه مهارت، بیشتر و مؤلفه دانش، کمتر مشاهده شد. از نظر توجه به مؤلفه ها، انیمیشن «زوتوپیا» در جایگاه نخست و انیمیشن «یخ زده» در آخر قرار گرفت. در مقایسه انیمیشن ها در زیرمجموعه مؤلفه ها، انیمیشن «کوکو» با 47 صحنه، بیشترین مؤلفه دانش (توصیف) و انیمیشن «یخ زده» با20 صحنه، کمترین مؤلفه دانش (شناخت) را نشان داد. انیمیشن «زوتوپیا» در33 صحنه، مهارت تجزیه و تحلیل، 21 صحنه، فهم مهارت و 29 صحنه، کاربرد بیشترین مؤلفه های حوزه مهارت، انیمیشن بالا در29 صحنه، مهارت تجزیه و تحلیل، 19 صحنه، فهم مهارت و3صحنه، کاربرد کمترین مؤلفه های حوزه مهارت را نشان داد. در مؤلفه نگرش «زوتوپیا» با 30صحنه در دریافت واکنش عاطفی، 16صحنه در ارزش گذاری عاطفی و20صحنه در تبلور ارزش های عاطفی، بیشترین مؤلفه و انیمیشن «شهر اشباح» با 24 صحنه در دریافت واکنش عاطفی، 2 صحنه در ارزش گذاری عاطفی و 9 صحنه در تبلور ارزش های عاطفی، کمترین میزان حضور مؤلفه ها را نشان داد. نتایج حاصل از تحلیل ها در این پژوهش، تأییدی است بر نقش انیمیشن در تربیت شهروندی که این امر لزوم آگاه سازی والدین و متخصصان تعلیم و تربیت را در استفاده آگاهانه از انیمیشن ها موردتأکید قرار می دهد.  

این پژوهش بر آن است تا به تبیین وضعیت برنامه درسی اجراشده مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی از بعد تربیت شهروندی بپردازد. روش اجرای این مطالعه آمیخته از نوع مدل «پیگیری تبیین ها» است که در مدارس دوره ابتدایی یکی از مناطق آموزش وپرورش شهر تهران انجام شد. حجم نمونه در مرحله کمّی را 85 معلم و بیست کلاس درس و در مرحله کیفی 36 اطلاع رسان تشکیل دادند. روش نمونه گیری در بخش کمّی، تصادفی خوشه ای یک مرحله ای و دو مرحله ای و در بخش کیفی نمونه گیری هدفمند از نوع نمونه گیری معیار است. گرد آوری اطلاعات در مرحله کمّی به صورت پیمایشی و با استفاده از دو ابزار پرسشنامه محقق ساخته و مشاهده و در بخش کیفی نیز با استفاده از مصاحبه نیمه ساختمند انجام شد. برای تعیین اعتبار ابزارهای اندازه گیری از روایی محتوایی و صوری، برای تعیین پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ و به منظور افزایش روایی و پایایی ابزار مشاهده از روش پیش آزمون استفاده شد. یافته ها نشان داد که برنامه درسی اجراشده مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی از بعد تربیت شهروندی با چالش های مضاعفی روبه روست که می توان آنها را در قالب عوامل ساختاری، انگیزشی، نگرشی، مهارتی، عوامل مربوط به شرکای برنامه درسی و عوامل مربوط به منابع و امکانات دسته بندی نمود؛ از این روی می باید به منظور کاهش فاصله میان برنامه درسی قصدشده و اجراشده تصمیماتی در سطح کلان گرفته شود.

امروزه نیروی انسانی حیاتی ترین عنصر راهبردی و اساسی ترین راه برای افزایش اثربخشی کارایی سازمان محسوب می شود. بنابراین افزایش تربیت شهروندی یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای هر سازمان است. هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی رویکرد واقعیت درمانی و رویکرد مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تربیت شهروندی در بین کارمندان شهر بوشهر بود. روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و گروه کنترل است. جامعه آماری کلیه کارمندان شهر بوشهر در سال 1400 بودند. نمونه پژوهش 45 نفر از کارمندان بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در گروه های آزمایشی (پذیرش و تعهد و واقعیت درمانی) و کنترل قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه تربیت شهروندی (تابش، 1391) استفاده شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری (MANCOVA) مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد که واقعیت درمانی و رویکرد مبتنی بر پذیرش و تعهد باعث افزایش تربیت شهروندی گروه های آزمایشی در مقایسه با گروه کنترل شده اند (001/0>P). نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی نشان داد که تأثیر رویکرد مبتنی بر پذیرش و تعهد بر مشارکت جوئی، مسئولیت پذیری، اعتماد بنفس و تربیت شهروندی به طور معناداری بیشتر از آموزش مبتنی بر واقعیت درمانی بوده است. نتیجه گیری می شود که هر دو روش واقعیت درمانی و پذیرش و تعهد برای بهبود تربیت شهروندی کارمندان مؤثرند و می توان از این مداخلات برای افزایش بهره وری سازمانی سود برد.

از جمله نیازهای روانشناختی دانش آموزان که بر عملکرد فردی و تحصیلی آنان موثر است، مسئولیت پذیری و اجتماعی شدن می باشد. مسئولیت پذیری اجتماعی به دانش آموزان کمک می کند تا هویت خود را به عنوان عضوی از جامعه تثبیت کنند. به عبارت دیگر، پرورش مسئولیت پذیری اجتماعی در دانش آموزان به رشد مهارت های اجتماعی آن ها مربوط می شود و به آن ها اجازه می دهد تا به عنوان یک شهروند عضوی فعال و مسئول باشند. این پژوهش به روش توصیفی و از نوع کتابخانه ای و با هدف بررسی تأثیر تربیت شهروندی در ارتقا مسئولیت پذیری اجتماعی در دانش آموزان انجام شده است. یافته ها نشان می دهد آموزه های تربیت شهروندی به گونه ای است که دانش آموز را درگیر مشارکت همه جانبه با اجتماع و محیط پیرامون خود می کند؛ همچنین تصمیم گیری و قضاوت عادلانه در روابط اجتماعی را آموزش داده و احترام متقابل را در هویت های قومی، زبانی، نژادی، فرهنگی و جنسیتی را برای فرد بوجود می آورد. این مولفه آموزشی با مشوق هایی چون احساس برادری، همنوعی، تعهد و مسئولیت پذیری همراه است.