سوم ابتدایی

هوش هیجانی به دلیل کاربرد فراوان آن به ویژه در کودکان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف از این پژوهش، بررسی تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه سوم ابتدایی بر اساس توجه به مهارت هوش هیجانی طبق الگوی ویلیام رومی بود. پژوهش حاضر از نوع توصیفی و ازنظر هدف کاربردی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه سوم ابتدایی بود که با توجه به ماهیت موضوع و محدود بودن جامعه آماری، از نمونه گیری صرف نظر و کل جامعه آماری به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها تکنیک تحلیل محتوای ویلیام رومی بود که روایی محتوایی آن مورد تأیید متخصصان قرار گرفت و پایایی آن نیز با استفاده از روش باز آزمایی 87/0 به دست آمد. داده های پژوهش با استفاده از فرمول های شاخص درگیری ویلیام رومی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد طبق الگوی ویلیام رومی، محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه سوم ابتدایی شامل مؤلفه های هوش هیجانی بوده و سبب تقویت این مهارت در دانش آموزان می شود، چراکه بر اساس محاسبه ضریب درگیری یادگیرنده، متن، تصاویر و فعالیت های این کتاب توانسته فرد را درگیر یادگیری و مباحث را به شیوه فعال ارائه کند.

با توجه به نقش مهمی که هوش های چندگانه در تکمیل رشد همه جانبه افراد ایفا می کنند، تدارک محتوای کتاب های درسی بر اساس این نوع از هوش در نظام آموزشی، نیازی مبرم به نظر می رسد. از آنجایی که افراد گوناگون، در شکوفایی مؤلفه های مختلف هوش توانایی یکسانی ندارند، همواره این نگرانی وجود دارد که استعدادهای ویژه موجود در زمینه انواع هوش، نظیر هوش های تصویری، موسیقیایی، بدنی جنبشی و ...نادیده گرفته شود. ازاین رو پژوهش حاضر، به بررسی و تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی از منظر میزان کاربست مولفه های هوش های چندگانه گاردنر در دروس و در قالب های مختلف ارائه محتوا پرداخته است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و کاربردی است. جامعه آماری آن، کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی سال تحصیلی 1400-1399 است. متن ، تصاویر و کلیه ی فعالیت های یادگیری کتاب مورد بررسی و بازبینی قرار گرفت. براساس تعریف و ویژگی هر یک از انواع هوش های هشت گانه، چک لیستی از مصداق های آنها تهیه و سپس، کدگذاری محتوای کتاب انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده، میزان توجه به مولفه های مختلف هوش در همه درس ها و در قالب های مختلف ارائه محتوا یکسان نیست. تجزیه و تحلیل داده ها و محاسبه χ2 تفاوت معنی داری را به سود هوش منطقی/ ریاضی و سپس هوش زبانی/ کلامی نشان داد. همچنین، از سایر مولفه های هوش در بخش های مختلف محتوا به میزانی نابرابر استفاده شده است. هوش موسیقیایی درهیچ درس و قالب ارائه محتوایی شناسایی نشد.

تغییر رویکرد دانش محور به مهارت محور و روش های فعال و تعاملی به جای روش های سنتی از راهبردهای اصلی آموزش و پرورش است. تدوین کتاب های درسی هم بر همین اساس دچار تحول شده است .هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب علوم پایه سوم ابتدایی براساس تکنیک ویلیام رومی است . جامعه مورد مطالعه در پژوهش ، کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی می باشد که همه فصول این کتاب به عنوان نمونه آماری مورد تحلیل قرار گرفته است . واحد های تجزیه و تحلیل، شامل متن ، پرسش ها و تصاویر کتاب است و بر اساس متغیرها و پارامترهای فعال و غیر فعال، با فرمول ویلیام رومی، تحلیل و ضریب تعامل آنها مشخص شده است. با توجه به یافته های تحقیق، ضریب تعامل 0.62 برای متن ، ضریب تعامل 0.85 برای تصاویر و ضریب تعامل1.5 برای پرسش ها به دست آمده است. بنا بر این متن کتاب ، طراحی تصاویر و پرسش های کتاب به صورت فعال تدوین و طراحی شده اند و در فرایند یاد دهی و یادگیری، فراگیران را فعالانه درگیر می کنند.

توجه به تربیت شهروندی در دانش آموزان، بسیار حائظ اهمیت است و یک برنامه کامل و جامع، در این زمینه، مورد نیاز است. پژوهش حاضر، با هدف بررسی میزان توجه، به موضوع تربیت شهروندی، در کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، اجرا شد. این پژوهش، توصیفی_تحلیلی بوده و با روش آنتروپی شانون است. جامعه آماری، کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، در سال تحصیلی 1401_1402، بود. نمونه آماری نیز، برابر با جامعه آماری، در نظر گرفته شد. همچنین، با استفاده از فهرست وارسی از ابعاد تربیت شهروندی، با 3بعد و 28مؤلفه، داده ها، جمع آوری شدند. نتایج تحلیل محتوای آنتروپی شانون، نشان داد، که از بررسی کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، از مجموع 118واحد شمارش شده، بعد دانش ویژه شهروندی با 48مورد، بیشترین و بعد مهارت ویژه شهروندی با 33مورد، کمترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. بیشترین ضریب اهمیت نیز با مقدار(338 / .)، مربوط به بعد دانش ویژه شهروندی و کمترین ضریب اهمیت با مقدار (324 / .) مربوط به بعد نگرش ویژه شهروندی بود. نتایج نشان داد، که میزان توجه به ابعاد و مؤلفه های تربیت شهروندی، در این کتب، متفاوت است و به بعضی ابعاد، کم توجه شده است. همچنین به صورت متعادل و متوازن به ابعاد و مؤلفه ها اشاره نشده است. در نهایت نیز، به جهت بهبود وضع کتب مطالعات اجتماعی سوم و چهارم ابتدایی از حیث توجه به تربیت شهروندی، پیشنهاداتی بیان شد.