مطالب مرتبط با کلیدواژه

اصطلاح شناسی


۱.

بررسی هستی شناختی فرا اصطلاح‌نامه نظام زبان پزشکی واحد(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: مدیریت اطلاعات سلامت ۱۳۸۹ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: اصطلاحنامه اصطلاح شناسی واژه نامه‌ها؛ ذخیره و بازیابی اطلاعات پزشکی.

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹۹
"مقدمه: سالیان متمادی است که هستی شناسی به اشکال گوناگونی مانند طرح‌های رده‌بندی، تزاروس‌ها، واژگان کنترل شده، اصطلاح شناسی‌ها و واژهنامه‌ها معنی شده است. ازآن جا که اصطلاح‌ها و منابع دانش، اجزای مهمی از تعامل میان نظام‌های نامتجانس است، هدف این مقاله، بررسی هستی شناختی فرا اصطلاح‌نامهی نظام زبان پزشکی واحد (که در یک سیستم منفرد اصطلاحات از علوم زیست شناسی ادغام شده است و توسط کتابخانه‌ی ملی پزشکی آمریکا تهیه گردید که بخشی از زبان واحد پزشکی است) بوده است. روش بررسی: در این پژوهش با استفاده از روش مطالعه‌ی سندی و کتابخانه‌ای، به مطالعه‌ی متون و منابع موجود در زمینه‌ی مقایسه‌ی فرا اصطلاح‌نامه Unified Medical Language Systemیا UMLS و هستی شناسی‌های دیگر (مانند WordNetو UCO و کارهایی که در این خصوص توسط افرادی چون Burgunو همکار، در نتیجه‌ی بررسی و مرور منابع معتبر این حوزه و تهیه‌ی فهرستی از لغات مرتبط با علم زیست شناسی، دال بر وجود اسامی، روابط مورد نیاز در علم اطلاع‌رسانی زیست شناسی، اقدام به مطابقت آن‌ها بر اساس مفاهیم فرااصطلاح‌نامه UMLS و در نهایت تعیین وجود روابط در منابع اصلی این فرا اصطلاح‌نامه صورت گرفت) پرداخته شده است. علاوه بر این، به منظور بررسی وجود سازگاری میان نقشهی معنایی UMLS و دو هستی شناسی دیگر، مطابقت دادن در انواع معنایی UMLS و هستی شناسی سلسله مراتبی Cyc و WordNet انجام گرفت و برای ایجاد ساختاری یکپارچه در UMLS و سازگاری آن با Cyc، مفاهیم در Cyc به سه گروه تقسیم‌بندی گردید. یافته‌ها: قریب به50 مقوله از Cyc به طور دقیق برای پوشش دادن شبکه‌ی معنایی UMLS استفاده شده است. نتایج نشان داد که نزدیک به نیمی از آن‌ها در هر دو سیستم شبیه به هم هستند و میان انواع Cyc و شبکه معنایی UMLS هم‌پوشانی وجود دارد. همچنین مشخص شده است که برای بعضی از گونه‌های معنایی UMLS مقوله‌های همسان و مشابهی در نسخهی عمومی هستی شناسی سلسله مراتبی Cyc وجود ندارد. بنابراین، مقولههایی در Cyc وجود دارد که دارای هیچ گونه معادلی در UMLS نمی‌باشد. در زمینه‌ی مقایسه‌ی رده‌های معنایی UMLS و WordNet نتایج نشان داد که 2 درصد از مفاهیم ردهی اختلال سلامتی UMLS در WordNet وجود دارد که مطابقت و سازگاری میان ردهها 48 درصد بوده است. نتیجه‌گیری: هم اکنون هیچ استاندارد Upper-Level-Ontoligies در دسترس نیست. ممکن است در یک رده، مفاهیم به طور متفاوتی دسته‌بندی شوند، حتی زمانی که دسته‌بندی‌ها شبیه به هم به نظر برسند."
۲.

مفهوم فراست در گفتمان عرفی و عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادب پژوهی پاییز ۱۳۸۹ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: مولوی معرفت تغییر گفتمانی اصطلاح شناسی فراست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱۱ تعداد دانلود : ۱۱۷۷
«فراست» از مفاهیمی است که به دلیل تعلق به ساحت ها، طبقات، گفتمان ها و ایدئولوژی های مختلف، به طور همزمان در شبکه های مختلف مفهومی قرار می گیرند. با تامل در حوزه های کاربرد و نظام اصطلاح شناسی آن می توان دست کم به دو گفتمان متفاوت، یعنی گفتمان عرفی- تجربی و گفتمان عرفانی رسید. در این مقاله پس از ذکر معنای قاموسیِ فِراست، حوزه معناییِ هریک از این دو گفتمان را با همبسته های مفهومی آنها بازمی نماییم. ابتدا به بررسی آثار این دو حوزه می پردازیم. سپس به طور خاص از آراءِ مولوی در مثنوی براساس «حدیثِ فِراست» استفاده می کنیم. این حدیث در معرفت شناسیِ عرفانی/ مثنوی از احادیثِ کلیدی است، و سرشتِ «تابشی- انعکاسیِ» فِراست، بصیرت و معرفتِ مبتنی بر تجربه هایِ وجودی- شهودی عرفا و ارتباط آنها با موضوعاتی چون «پیش آگاهی»، «غیب بینی» و «اندیشه خوانی» را تبیین می کند. همان طورکه بر جداسازی این گفتمان از آن دیگری اصرار می ورزد.
۳.

بررسی تطبیقی اصطلاحات حوزه دستور انگلیسی- فارسی از دیدگاه معیارسازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات تطبیقی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: زبان معیار فرهنگ نویسی اصطلاح شناسی واژه نامه معیارسازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۷ تعداد دانلود : ۹۴۱
در بررسی تطبیقی و مقایسه ای فرهنگ های تخصصی زبانشناسی انگلیسی– انگلیسی با فرهنگ های تخصصی زبانشناسی انگلیسی– فارسی از لحاظ کمّی، مشخص گردید که تعداد اصطلاحات موجود در منابع فارسی به نسبت منابع انگلیسی بسیار اندک است و فقدان اصطلاحات و تعریف های توصیفی آشکار است که باید به واژه گزینی و اصطلاح سازی، طبق اصول و ضوابط واژه گزینی پرداخته شود. بر این اساس، تهیّه فرهنگ جامع و کامل این رشته بر مبنای اصول اصطلاح نامه نویسی و فرهنگ نگاری بسیار ضروری است. در این پژوهش، به واژه گزینی پیشنهادی تعداد واژگانی که معادل یابی نشده اند، طبق اصول و ضوابط واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پرداخته است. در بررسی مقایسه ای فرهنگ های تخصصی زبانشناسی وجود نابسامانی، تعدّد اصطلاحی، تکثّر مفهومی، وجود یک اصطلاح برای چند واژه، محرز است. چنین وضعیتی، محدودیت و نقص دانسته ها و خلط های معنایی و اختلال در امر نمایه سازی، پردازش و بازیابی اطلاعات را به دنبال خواهد داشت.در این پژوهش، با مقایسه واژگان مصوب فرهنگستان و فرهنگ های تخصصی انگلیسی – فارسی و واژه نامه های ضمیمه شده در کتاب های تخصصی زبانشناسی بهترین واژه را طبق اصول و ضوابط واژه گزینی فرهنگستان، انتخاب و پیشنهاد داده است.در این پژوهش، به این نتیجه کلی می رسیم که یکی از فرآیندهای اصلی مؤثر در بالا بردن پایگاه یک زبان استانداردسازی است که می توان از آن به عنوان ابزاری مؤثر جهت بهبود و نظم بخشی به تعاریف و نظام مفاهیم و نیز اصلاح خلاءهای واژگانی زبان فارسی، کمک گرفت. بدین لحاظ پرداختن به راهکارهای ممکن جهت معیارسازی اصطلاحات حوزه زبانشناسی ضروری می باشد.
۴.

Сравнительный анализ способов терминообразования в таджикском и русском языках (на примере «Наводир-ул-вакоеъ» Ахмада Дониша) (تجزیه وتحلیل مقایسه ای شیوه های اصطلاح سازی در زبان های تاجیکی و روسی (بر اساس کتاب نوادرالوقایع اثر احمد دانش))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: "پژوهشنامه زبان و ادبیات روسی پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۷ Исследовательский журнал русского языка и литературы, vol. ۷. ۲۰۱۶ (۱) "

کلیدواژه‌ها: اصطلاح اصطلاح شناسی زبان روسی پیشوند پسوند زبان تاجیکی احمد دانش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۶ تعداد دانلود : ۸۷۵
در این مقاله به دیدگاه زبان شناسان روس و تاجیک در بررسی مسئله اصطلاح شناسی و تاریخچه شکل گیری روش های زبان شناسی در پژوهش اصطلاحات و تاریخچه کاربرد واژه «اصطلاح» و «کلمات تخصصی» پرداخته شده است. نویسندگان مقاله با بیان اینکه مطالعات متعددی در زبان های گوناگون به بررسی سیستم های اصطلاحات و درک ویژگی ها و جنبه های خاص آن ها اختصاص یافته است، معتقدند که تعداد زیادی از اصطلاحات بر اساس تغییر نقش کلمات رایج تشکیل شده است. با تکیه به نظر زبان شناسان معروف تاجیک، نویسندگان مقاله به این نکته اشاره می کنند که زبان عربی به عنوان زبانی بین المللی در آن دوره در روند شکل گیری و غنی سازی اصطلاحات علمی زبان تاجیکی نقش عمده ای داشته است. این مقاله بر مبنای تجزیه وتحلیل تطبیقی اصطلاحات کتاب «نوادرالوقایع» اثر احمد دانش، دانشمند بزرگ فارس و تاجیک نگاشته شده است. نویسندگان به تجزیه وتحلیل شیوه های گوناگون ساخت اصطلاحات (در زمینه آموزش، تاریخ، نجوم، جغرافیا) در زبان های روسی و تاجیکی پرداخته اند. نتایج بررسی متون نشان می دهد که احمد دانش در آثارش در کنار واژه های رایج، به طور گسترده از مجموعه ای از اصطلاحات فارسی و همچنین وام واژه هایی از سایر زبان ها استفاده می کرده است.
۵.

الزامات کلامی پژوهش میان رشته ای در قرآن؛ با تکیه بر سطوح معرفت شناسی، اصطلاح شناسی و روش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی دوره هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۲۸)
تعداد بازدید : ۷۵۱ تعداد دانلود : ۴۱۷
متن الهی قرآن کریم و رابطه مستقیم آن با عقاید مسلمانان از جمله عناصر مؤثری محسوب می شوند که باعث پدید آمدن نوعی انحصارگرایی صنفی در زمینه انجام تحقیقات قرآنی توسط عالمان دین در سنت قرآن پژوهی مسلمانان شده است. همین مسئله باعث نوعی کنترل در مواجهه با قرآن شده بود و به همین دلیل نتایج به دست آمده در این نوع تحقیقات نیز عمدتاً منطبق با مبانی و جهان بینی اسلامی بود، زیرا محقق قرآن پژوه از شناخت کامل و کافی در زمینه اسلام، کلام اسلامی و همچنین قرآن برخوردار بود. لکن با تغییر و تحولاتی که امروزه در حوزه توسعه علوم، پژوهش، گرایش به مطالعات میان رشته ای و همچنین دوری از انحصارگرایی علمی پدید آمده است، پژوهشگران مختلفی به تحقیق در حوزه قرآن اقدام می کنند. در این میان با توجه به گریزناپذیر بودن این فضا ازیک سو و همچنین حساسیت پژوهش در قرآن و لزوم جلوگیری از آثار سوء و اشتباهاتی که امکان پیش آمد آنها وجود دارد، تدوین الزامات کلامی پژوهش های قرآنی در حوزه های مختلف پژوهشی و تحقیقی ضروری به نظر می رسد. مقاله پیش رو با تمرکز بر الزامات کلامی پژوهش میان رشته ای در زمینه قرآن کریم و استفاده از روش کتابخانه ای، به دنبال معرفی عناصر قابل تأمل و الزامات این گونه پژوهشی در سه سطح معرفت شناسی، اصطلاح شناسی و روش شناسی می باشد تا با ایجاد خط سیر تحقیق صحیح، نگرانی های مربوط به نتایج به دست آمده از این نوع تحقیقات را کاهش دهد.
۶.

اصطلاح شناسی «السیاق» در مطالعات زبانی قدیم و جدید عربی

نویسنده:
منبع: هنر زبان دوره ۲ مرداد ۱۳۹۶ (۲۰۱۷) شماره ۳

کلیدواژه‌ها: اصطلاح شناسی بافت زبانی السیاق بافت غیرزبانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۹ تعداد دانلود : ۸۳۱
یکی از چالشهای مطالعات جدید، چالش اصطلاحات می باشد. از یک سو اصطلاحات در علوم مختلف دلالتهای متفاوتی دارند و از سوی دیگر نویسندگان یک اصطلاح خاص را با دلالتهای متفاوتی به کار می برند. بنابراین این تعدد اصطلاحات حاصل مسائل متعددی است. گاهی نویسندگان و مترجمان علیرغم وجود اصطلاحات رایج به وضع اصطلاحات جدید می پردازند، و گاهی نیز بدون توجه به ظرافتهای معنایی هر اصطلاح، آن را در مقوله دیگری به کار می برند. یکی از این موارد اصطلاح «السیاق» می باشد. این اصطلاح در مطالعات زبانی قدیم عربی دلالتهایی متفاوت از کارکرد آن در مطالعات جدید دارد. در مطالعات قدیم در نزد نویسندگان مختلف صرفا برای بافت زبانی به کار رفته است. اما اصطلاحات دیگری همچون الحال، الحال المشاهدة، مقام وسیاق القصة نزد زباشناسان قدیم برای بافت غیر زبانی رایج بوده است. اما در مطالعات جدید اصطلاح سیاق به سه معنای بافت زبانی، بافت غیرزبانی و معنای بافت به طور کلی–اعم از زبانی و غیر زبانی- به کار رفته است. کما اینکه اصطلاحات متعدد دیگری برای هر یک از مقوله ها وضع شده است. همین مساله فهم معنای مقصود را پیچیده تر کرده است.
۷.

سیر تطور در نظریه های اصطلاح شناسی: از تحول واژگانی در نظریۀ عمومی تا دگردیسی واحدهای اصطلاح شناختی قالب بنیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره نهم بهمن و اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۴۸) 93-121

کلیدواژه‌ها: اصطلاح شناسی اصطلاح شناسی عمومی رویکرد ارتباطی اجتماعی اصطلاح شناسی شناختی قالب بنیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲ تعداد دانلود : ۴۰۴
«اصطلاح شناسی» قلمروی بینا رشته ای میان رشته هایی همچون زبان شناسی کاربردی، ترجمه شناسی، علوم زبانی، روان شناسی و مهندسی ارتباطات است. در دهۀ اخیر پرسش های بسیاری در زمینۀ مفاهیم، اصول، ارزش ها، چارچوب ها و دامنۀ عملکردی این رشتۀ جدید به وجود آمده است. بنابراین، به پژوهش دربارۀ مؤلفه هایی که در تغییر و تکوین نظریه های توصیفی واژه شناسی ازجمله نظریۀ اصطلاح شناسی عمومی مؤثر بوده، بیش از گذشته توجه شده است. مسئله اینجاست که کدام یک از مجموعه مؤلفه ها سبب شده تا اندیشمندان از نظریه های عمومی اصطلاح شناسی گسسته و به سمت نظریه های ارتباطی اجتماعی و شناختی سوق داده شوند؟ به عبارت دیگر، کدام عامل یا مجموعه عوامل در قطع ارتباط نظریه های اصطلاح شناختی واژه محور و حرکت آن ها به سمت نظریه های قالب بنیان نقش داشته اند؟ به نظر می رسد تفاوت در واحدهای تشکیل دهندۀ معنا در هر یک از نظریه ها و نیز عدم توجه به بافتار و ساختار شکل گیری اصطلاحات علمی و تخصصی در نظریه های عمومی سبب شده است تا هر یک از این نظریه ها، مفاهیم و مفروض های پیشین را به چالش کشد. این مقاله در نظر دارد تا با نگاه به دلایل پیدایش این نظریه ها در بستر تاریخی و نیز با توجه به اصول و مفاهیم حاکم بر آن ها، علل زاویه گیری این نظریه ها با یکدیگر را بر اساس روابط کارکردی میان کلمه، اصطلاح و نحو توضیح دهد و از این رهگذر موارد قوت و ضعف هر نظریه را بیرون کشد. در نهایت، مطالعه های سبب شناختی در روند تکوینی این نظریه ها می تواند هم چارچوب نظری مناسبی برای پژوهشگران زبان های تخصصی فراهم آورد و هم چشم اندازی عملی برای سمت و سوگیری های آتی در گرایش اصطلاح شناسی نظری برای محققان این عرصه مهیا سازد.
۸.

مینویسیم واژه، میخوانیم اصطلاح: بازخوانی مفهوم واژه گزینی در متن اصول و ضوابط واژه گزینی (ویرایش سوم خرداد ۸۸)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۷ 221 - 198

کلیدواژه‌ها: اصطلاح شناسی واژه گزینی اصول و ضوابط واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی جامعه شناسی اصطلاحات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۳۱۶
جامعه شناسی اصطلاحات رویکردی گفتمان-محور است که اصطلاحات را در بافت واقعی آنها  مورد ارزیابی قرار می دهد. در این رویکرد، به منظور سنجش درستی انتخاب معادل های استانداردسازی شده، با در نظر گرفتن عوامل زمانی در جاافتادن اصطلاحات، یک یا چند معادل معیار با معادل های دیگر موجود و اصطلاحات مرتبط بررسی و مقایسه می شوند. مقاله حاضر با این رویکرد و در چهارچوب مطالعات برنامه ریزی زبان، به بررسی و مطالعه رابطه بین "اصطلاح شناسی" و "واژه گزینی"، با استناد بر متن <em>اصول و ضوابط فرهنگستان زبان و ادب فارسی</em> به عنوان منبع تخصصی معیار می پردازد. در مرحله نخست، تمامی اصطلاحاتی که ترکیبی از "واژه گزینی" هستند و یا به طور مستقیم با این لفظ در ارتباط هستند استخراج شده اند. در مرحله دوم، تعاریف و دامنه کاربردی الفاظ مورد مطالعه قرار گرفته و اشتراکات معنایی آنها با تعاریف "اصطلاح شناسی" مقایسه شده اند. تحلیل داده ها نشان می دهد که لفظ واژه گزینی در دو مفهوم ساخت اصطلاح (term formation) و استانداردسازی به کار رفته است. به همین منظور تمایز آن از علم اصطلاح شناسی (terminology) امری ضروری به نظر می رسد. همچنین واژه های وابسته به واژه گزینی مانند "معادل یابی" و "شیوه های واژه گزینی" دشواری هایی را در دریافت مفهوم واژه گزینی ایجاد کرده اند که نیاز به بازبینی دارند. در این مقاله نمونه ای پیشنهادی از هماهنگ سازی اصطلاحات به کار رفته در متن <em>اصول و ضوابط واژه گزینی</em> همراه با اصطلاح انگلیسی متناظر با آنها ارائه شده است. روش به کار رفته در این پژوهش می تواند دستیابی به معادل گذاری روشمند در زبان فارسی را تسهیل کرده و گسست مفهومی در ارتباطات تخصصی در حوزه اصطلاح شناسی را تا حد امکان کاهش دهد.
۹.

نقش اصطلاح شناسی در توانمندسازی فقه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال بیست و دوم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۸۵) 7 - 36

کلیدواژه‌ها: علم فقه دسته بندی علوم دسته بندی علم فقه شناخت اصطلاح شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۳۲۲
اصطلاح شناسی در نظام سازی واژگانی علوم تأثیر بسزایی دارد؛ همچنین، نقش این مهم در درک متناسب از ساختار دانش ها انکارناشدنی است. این نوشتار رسالت بیان این تأثیر را برعهده دارد و همچنین، براین پایه، درصدد پاسخ گویی به دغدغه دسته بندیِ درون علمی دانش «فقه» است. بررسی موضوع در چهار محور سامان یافته است: محور اول، از اهمیت اصطلاح شناسی سخن می گوید؛ در محور دوم، موضوعاتی بررسی می شود که ابزار شناخت واژگان علوم هستند؛ محور سوم به اهمیت اصطلاح شناسی در دامنه و گستره فقه می پردازد؛ چهارمین و آخرین محور، عهده دار واکاوی و بازنمایی دانش فقه در فرم اصطلاح شناسی و بیان برخی سودمندی های برجسته آن است.
۱۰.

بازشناسی ساختارمند دانش و ارائه الگویی برای تولید و ترسیم آن در علوم اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 55 - 82

کلیدواژه‌ها: نقشه پردازی علوم ساختار دانش نقشه ذهنیِ علم علم شناسی اصطلاح شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۴۰۶
یکی از مباحث کاربردی در علم شناسی، ساختارشناسی علم است. بحث هایی مانند: اجزاء العلوم، احصاء العلوم، تقاسیم العلوم، رئوس ثمانیه، طبقات علوم و... نشان آن است که این موضوع نزد اندیشوران مسلمان نیز اهمیت فراوانی داشته است و در سده های اخیر، به تدریج رویکردهای ساختارشناسانه در حوزه علم شناسی، رواج و توسعه بیشتری یافته است. ساختار شناسی دانش از زاویه اجزای متن و عناصر درونی علم، با توجه به نقشه ذهنی ای که به دست می دهد، برای فهم، یادگیری، بررسی و پالایش، دسته بندیِ گزاره ها و ایده ها، روش شناسی و مطالعه نظام مند و تولید علم به کار می آید و چون زیرشاخه های دانش را به شکلی ساخت یافته تجسم می بخشد، به روش شناسی نظام آموزش و طرح درس و طراحی پژوهش ها و پروژه های علمی-کاربردی کمک می کند. این نوشتار می کوشد از زاویه نظام بخشی به اجزا و عناصر درونی علم، نگرش ساختارمند به دانش را بازشناسد و الگویی برای تولید و ترسیم آن در بستر علوم اسلامی ارائه دهد.
۱۱.

اصطلاح شناسی «بیان اساطیری» در مطالعات ادبی قرآن کریم و سنت تفسیری قرآن پژوهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۲۸) 137 - 171

کلیدواژه‌ها: بیان اساطیری اصطلاح شناسی مطالعات میان رشته ای قرآن کریم سبک شناسی ادبی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴ تعداد دانلود : ۳۵۵
یکی از اشکالات عمده در حوزه مطالعات میان رشته ای قرآن کریم، ابهام اصطلاحات و نبود اتفاق آراء بر سر استفاده از آن هاست. در این میان، «بیان اساطیری» که یکی از شاخه های نقد ادبی محسوب می شود، به دلیل ارتباط آن از یک سو با متن مقدس و از دیگر سو با مباحث اسطوره، از چالش بیشتری نیز برخوردار است؛ در حالی که این گونه  ادبی، تنها یک رویکرد خلاق و هنری است و با اسطوره گویی متن، تفاوت اساسی دارد نوشتار حاضر بر آن است ابتدا به تعریف دقیق اصطلاح «بیان اساطیری» در دانش سبک شناسی ادبی و علم بلاغت بپردازد و سپس انواع یادکرد آن را در سنت تفسیری و علمی قرآن پژوهان مسلمان به بحث و بررسی بگذارد. سؤالات اصلی این تحقیق عبارتند از: بیان اساطیری چیست و جایگاه آن در حوزه مطالعات ادبی قرآن کریم کجاست؟ آیا می توان معادل ها یا جایگزین هایی را برای این اصطلاح در سنت تفسیری مسلمانان و قرآن پژوهان یافت؟ تفاوت هریک از این انواع با یکدیگر چیست؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که بیان اساطیری در قرآن کریم، فارغ از قدمت طولانی و اهمیت زیاد آن در مطالعات ادبی، لایه بلاغت متن مقدس را مورد مداقه قرار می دهد و در علم بلاغت سنتی مسلمانان، عمدتا با عناوینی همانند تشخیص، استعاره، مجاز، زبان تصویری و غیره قابل پیگیری است.
۱۲.

اصطلاح شناسی مفهوم علم در فلسفه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال هفدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۶۷) 35-52

کلیدواژه‌ها: اصطلاح شناسی معناشناسی مفهوم شناسی کاربردشناسی علم ادراک معرفت شعور عقل تعقل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۷ تعداد دانلود : ۷۹۸
در این نوشتار، پس از بیان مقدمه ای در باب چیستی اصطلاح شناسی و مراد ما از آن در اینجا، حدود پنجاه لفظ و اصطلاح مربوط به مفهوم فلسفی «علم» یا نزدیک به معنای آن، از طریق استقرا برشمرده می شود و از میان آنها، واژگان «شعور»، «ادراک»، «معرفت»، «علم»، «عقل» و «تعقل» با بحث های علم شناسی فلسفی متناسب تشخیص داده شده، جهت بررسی برگزیده می شوند. در مرحله بعد به بیان معناشناسی لغوی این الفاظ پرداخته می شود؛ سپس مفهوم فلسفی این اصطلاحات و تفاوت آنها با یکدیگر، با استناد به آثار فیلسوفان بیان می گردد و در مرحله بعد به کاربردشناسی این اصطلاحات، در آثار فلاسفه پرداخته می شود و در نهایت، بهترین و مناسب ترین واژگان برای ابعاد مختلف علم شناسی فلسفی، نظیر بعد معرفت شناختی و هستی شناختی علم پیشنهاد می گردد.
۱۳.

ارزیابی دیدگاه فلبر و لانگاکر در طبقه بندی مفهومی واژه های محتوایی فرهنگ لغت معین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 21 - 43

کلیدواژه‌ها: مفهوم شناسی اصطلاح شناسی ویژگی درونی ویژگی بیرونی فرهنگ نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۳۶۵
طبقه بندی واژه ها به منظور ساماندهی و دسترسی آسان به ابعاد مختلف آن ها و همچنین تجمیع اطّلاعات، از موضوعاتی است که از دیرباز در حوزه مفهوم شناسی و اصطلاح شناسی مورد توجّه پژوهش گران بوده است. پژوهش حاضر دو هدف عمده دارد. هدف اوّل این است که براساس دو رویکرد مفهومی فلبر (1984) و لانگاکر (2008 و 2013) منتخبی از واژه های محتوایی فرهنگ لغت معین را به طبقه بندیِ معنایی کند تا کارایی این دو رویکرد در طبقه بندی واژه های عمومی این فرهنگ لغت و نیز امکان تلفیق دو رویکرد و دستیابی به انگاره ای جامع تر را بررسی کند. هدف دوم این است که با مفهوم شناسیِ مدخل های مستخرج از فرهنگ لغت پیش گفته، مفاهیم زیربنایی آن ها را شناسایی و دسته بندی کند و مزایا و معایب طبقه بندیِ به دست آمده را با دو طبقه بندی فلبر و لانگاکر مقایسه نماید. داده های پژوهش شامل ( 990) واژه محتوایی است که به روش تصادفی نظام مند از فرهنگ معین استخراج شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که طبقه بندی فلبر و لانگاکر هیچ کدام کارایی لازم برای طبقه بندی همه واژه های فرهنگ لغت را ندارند و تلفیق این دو نیز ما را به طبقه بندی جامع و کارآمدی نمی رساند؛ بنابراین، راه حل را در مفهوم شناسی مدخل های واژگانی یافتیم که درنتیجه آن، تعداد (45) مفهوم شناسایی و در قالب الگویی منسجم ارائه شد.  
۱۴.

ترجمه حقوقی: چالش ها و نظریه های معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۱۶ تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ 77 - 91

کلیدواژه‌ها: ابهام اصطلاح شناسی ترجمه حقوقی سند آمایی معاصر نظریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۲۳۷
ترجمه هر گونه متن فنی با چالش های ترم شناختی خاصی رودررویند که چه بسیار با جستاری استنادی یا پرسش از کارشناسان رفع می گردند. اما ترجمه حقوقی با دشواری های بسیار جدی تری همراه است، چرا که ترجمه این گونه متون، تبعات حقوقی در پی دارد ، مانند رابطه ای قراردادی که تعه د اخلاقی یا مالی طرفین را موجب می گردد. بنابراین، شناخت واژگان، اصطلاح شناسی و عبارت پردازی حقوقی، داشتن اطلاعات کامل حقوقی بر مترجم این حوزه گستره است زیرا افزون بر آثار حقوقی بر شمرده، نارسایی و کاستی در این زمینه نیز بر دشواری های درک او از متن مبدأ می افزاید و به ترجمه ای نابرابر می انجامد.در نوشتار حاضر نخست به طرح و توضیح آرای نطریه پ ردازان معاصر ترجمه حقوقی، همچون ادموند کاری و ژان کلود ژمار می پردازیم. سپس بر چالش های ترجمه حقوقی شامل اصطلاح شناسی و عبارت پردازی، ابهام در متون حقوقی، سند آمایی و رویکرد چندرشته ای تأمل می کنیم. موضوع بررسی، ترجمه متون حقوقی از فرانسه به انگلیسی و اسپانیایی است.
۱۵.

اصطلاح شناسی «کلام فلسفی» و «فلسفه کلامی»

نویسنده:
منبع: مدیریت دانش اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 7 - 33

کلیدواژه‌ها: کلام فلسفی فلسفه کلامی اصطلاح شناسی ترمینولوژی اصطلاح نامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۳۴۷
کلام فلسفی و فلسفه کلامی دو اصطلاح نوپدید در حوزه علوم اسلامی اند. پژوهش حاضر با رویکرد اصطلاح شناختی (ترمینولوژی) و به شیوه استقرایی، درصدد تعیین جایگاه دو اصطلاح مذکور در نظام جامع اصطلاح نامه علوم اسلامی است. بر این اساس در گفته ها و نوشته هایی سیر و تفحص کرده است که یا در مقام تبیین معناییِ این دو اصطلاح بوده اند یا برای بیان مقاصد خود از آن دو بهره گرفته اند، بدون اینکه به معنا و مراد خود از آنها تصریح کنند. مهم ترین نتایج تحقیق به این شرح است: خاستگاه هر دو اصطلاح، مباحث روش شناختی است؛ ازاین رو «لحاظ تقسیم» در هر دو اصطلاح، «روش شناسی» است. در مورد معانی دو اصطلاح گفته شده، تفاوت معانی مورد نظر کاربرانِ هریک از این دو واژه، به گونه ای است که قابل ارجاع به معنای واحد نیست و تنها با قول به اشتراک لفظی قابل توجیه است. همه کاربردهای «کلام فلسفی» و برخی از کاربردهای «فلسفه کلامی» مربوط به حوزه دانشی کلام اسلامی است. پیشنهاد این پژوهش با استناد به مبانی اصطلاح نامه نگاری، توافق و تسالم بر معنای «کلام بهره گیر از روش، آموزه ها و قواعد فلسفی» برای اصطلاح «کلام فلسفی»، و ترک به کارگیری واژه «فلسفه کلامی» است.
۱۶.

نوتعریفی از ساختار فرم شناسی بنیادین در دانش ژئومورفولوژی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ژئومورفولوژی کمی سال دهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۸) 215 - 228

کلیدواژه‌ها: ژئومورفولوژی اصطلاح شناسی فرم شناسی تئوری سلسله مراتبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۳۴۶
شاخه های مختلف علمی در طول دوران رشد و تکامل خود با فاز های مختلفی رو به رو می شوند. در این پژوهش دو فاز اصلی که شبکه-های علمی را در ادوار مختلف تحت تأثیر قرار می دهند، به نام فاز ایستای ترمینولوژیک و فاز پویای ترمینولوژیک تبیین شد. از مروری اجمالی بر روند پژوهشی حاکم بر علم ژئومورفولوژی، نازایی در خلق مفاهیم و معانی جدید استنتاج می گردد که می توان شرایط فاز ایستای ترمینولوژیک را به آن انتساب داد. برون رفت از شرایط ایستای ترمینولوژیک و ورود به شرایط پویا، توجه بیشتر به مطالعات بنیادین و بازتعریف مفاهیم از پیش موجود در قالب ترمینولوژی جدید را می طلبد. در این راستا، ساختار فرم شناسی بنیادین در ژئومورفولوژی (در 7 سطح شامل: زمین معنا، زمین فضا، زمین منظر، زمین شکل، زمین عارضه و زمین شئی)، نظام ارتباطی در این ساختار (در 10 سطح شامل: روابط سلسله مراتبی و یا غیر سلسله مراتبی، درون سطحی یا میان سطحی، یک سویه و یا دوسویه)، سطوح مقیاس (شامل: مقیاس های جهانی، سراسری، منطقه ای، بخشی، کانونی، محلی و نقطه ای) و جریان انرژی تبیین و تشریح گردید.
۱۷.

اصطلاح شناسی ابداع در نگاه علامه طباطبایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 79 - 91

کلیدواژه‌ها: ابداع صفات خدا المیزان طباطبایی اصطلاح شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۱۵۸
ابداع به عنوان یکی از صفات فعلیه خداوند همواره مورد توجه اندیشمندان مسلمان قرار داشته و شخصیت های برجسته ای چون کندی، فارابی، ماتریدی، صدوق، ابن سینا، طبرسی، سهروردی و غیره بحث های مختلفی را درباره آن مطرح کرده اند. برخی به تعریف حداقلی از ابداع بسنده کرده و شماری، تعریف حداکثری ابداع را ضروری می دانند. در این میان علامه طباطبایی به عنوان یکی از شخصیت های برجسته تفسیری، فلسفی و کلامی عصر حاضر، به مناسبت کاربرد کلمه بدیع و برخی مشتقات بدع، به بحث در مورد ابداع نیز می پردازد. ایشان ابداع را از صفات فعلیه خداوند می داند. علامه بدیع را به معنای مبدِع درنظر گرفته و این همانی مبدِع، فاطر و خالق را برنمی تابد. در نگاه ایشان، ابداع، ایجاد بدون نمونه، بدون زمان، بدون تقلید، بدون علل و بدون مثل است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی و مطالعه کتابخانه ای صورت گرفته و هدف نهایی آن زدودن اختلافات لفظی در تعریف ابداع و تقریب نظریات در این حوزه است.
۱۸.

ارائۀ نظامی مفهومی برای طبقه بندی واژه های مشتق و مرکب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ شماره ۶ (پیاپی ۱۰۶) 31 - 60
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۶۲
طبقه بندی مفهومی واژه ها یکی از موضوعاتی است که از دیرباز در حوزۀ مفهوم شناسی و اصطلاح شناسی مورد توجه پژوهشگران بوده است. پژوهش حاضر با هدف طبقه بندی مفهومی واژه های مشتق و مرکب فارسی انجام شده است و برای این منظور، تعداد 660 واژۀ مشتق و مرکب که به روش نمونه گیری تصادفی نظام مند از فرهنگ املایی خط فارسی (صادقی و زندی مقدم، 1394) استخراج شده اند براساس دو طبقه بندی مفهومی ارائه شده از سوی فلبر (1984) و وایسن هوفر (1995) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. نتایج این تحلیل نشان داد که این دو طبقه بندی قابلیت پوشش همۀ داده های پژوهش را ندارند و فقط بخشی از داده ها را می توان براساس آنها طبقه بندی نمود. در ادامه، به منظور رفع نواقص این دو طبقه بندی و دستیابی به یک نظام مفهومی جامع، روی داده ها عمل مفهوم شناسی انجام شد که حاصل آن شناسایی 54 مفهوم زیربنایی مجزا بود که در نهایت در قالب یک الگوی طبقه بندی نظام مند ارائه شد. در این الگو، همۀ مفاهیم شناسایی شده در قالب پنج گروه بسیار کلی ساماندهی شده اند: (1) فرآیند که خود به دو دستۀ عمدۀ کنش و رویداد تقسیم می شود؛ (2) موجودیت که خود شامل دو دستۀ عمدۀ موجودیت فیزیکی و موجودیت انتزاعی است؛ (3) رابطه؛ (4) وضعیت؛ (5) ویژگی.
۱۹.

چالش های واکاوی اصطلاحات تخصصی علوم انسانی در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۰) 25 - 46

کلیدواژه‌ها: چالش اصطلاح شناسی علوم انسانی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۱۷۱
قرآن کریم متنی از جنس زبان است. ارتباط با این متن چه به صورت بسیط و چه به صورت پیچیده، تنها از طریق زبان امکان پذیر است. علوم انسانی نیز در صورتی توان بهره گیری و ارتباط با قرآن را خواهند داشت که رابطه محکم زبانی با آن ایجاد نمایند. این ارتباط زبانی در دو مرحله اتفاق می افتد. مرحله اول مربوط به زمانی است که پژوهشگر اصطلاحی خاص را انتخاب کرده تا در قرآن بررسی نماید. مرحله دوم نیز زمانی است که فرد متناسب با اصطلاح منتخب، معادل های مناسب قرآنی خود را برگزیند. در هر دو گام با جنس رابطه زبانی خاص و چالش های خاص آن روبه رو هستیم. مقاله پیش رو در راستای شناخت پیچیدگی های مرحله اخیر، با استفاده از رویکرد زبان شناختی، دست به معرفی شش نوع از این چالش ها و ارائه مثالی برای هر یک زده است. بدفهمی ناشی از تطورپذیری، بدفهمی ناشی از خودکارشدگی، بدفهمی ناشی از پیچیدگی، بدفهمی ناشی از اشتراک، بدفهمی ناشی از تفاوت گفتمانی و بدفهمی ناشی از ترجمه محوری، آسیب هایی هستند که در این مرحله قابل توجه می باشند.  
۲۰.

اصطلاح شناسی عملکرد معماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۱۸ بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ 57 - 68

کلیدواژه‌ها: معماری مبانی نظری عملکرد عملکردگرایی اصطلاح شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۱۴۰
در این مقاله با رهیافت اصطلاح شناسی و واژه شناسی به بررسی اصطلاحات و واژگانی پرداخته ایم که در تاریخ نظریه پردازی معماری، بر مفهوم عملکرد معماری دلالت داشته یا در شرح آن به کار رفته اند. بر این اساس، در بخش نخست، با رجوع به متون نظری معماری، اصطلاحات دال بر مفهوم عملکرد و نیز واژگان مرتبط با آنها به مثابه واژه و اصطلاح بررسی شده است. در بخش دوم، مبتنی بر یافته های بخش نخست، تعابیر برآمده از دلالت های اصطلاحات و واژگان بررسی شده، هم از منظر معنای لغوی و کاربرد آنها در متون نظری و هم از منظر تعبیرهای مرتبط با معماری، بررسی و مقایسه شده است. این مقایسه نشان می دهد که این اصطلاحات و واژگان عموماً با چهار تعبیر در معماری مرتبط بوده که تعددشان تأثیر بسیاری بر تنوع مفهومی عملکرد معماری داشته است. بنابراین، تنوع اصطلاحات و معنای آنها از یک سو و تنوع خاستگاه ها و تعابیر آنها از سوی دیگر نشان می دهد که همه اصطلاحات و واژگان بر یک مفهوم دقیقاً واحد دلالت ندارد. پس برای رسیدن به تعریفی روشن تر از مفهوم عملکرد معماری، باید به پیوندهای آن با معماری به سان یک کل اندیشید و به نظر می رسد که تعریف واحد از عملکرد معماری تنها در چهارچوب تعریف واحد از معماری ممکن می شود