مطالب مرتبط با کلیدواژه

واژه گزینی


۱.

بررسی اصطلاحات بینامتنی در زبان فارسی و عربی با تکیه بر نظریة ژرار ژنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادب پژوهی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: واژه گزینی اصطلاحات بینامتنی نظریه ژنت معادل های فارسی معادل های عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۸
در حوزة زبان¬شناسی و نظریه¬های ادبی، زبان فارسی و عربی معاصر سخت متأثر از ترجمه است. با مقایسة کتاب ها و مقالات فارسی و عربی در حوزة نقد ادبی در¬می¬یابیم که مترجمان عرب زبان به رغم ترجمه¬های متعدد برای هر اصطلاح، عملکرد مقبول¬تری دارند. شاید از دلایل این موفقیت قابلیّت اشتقاقی زبان عربی باشد. اصطلاح «intertextuality» در زبان عربی به «التّناصّ»، «تداخل النّصوص»، «التفاعل النّصی» و معادل¬های دیگری ترجمه شده و به ترتیب، به معنای «دادوستد متون»، «تداخل متون» و«تعامل متون» است، اما این اصطلاح در زبان فارسی به «بینامتیت» ترجمه شده که دربردارندة مفاهیم موجود در این نظریه نیست. در این مقاله با مقایسة معادل¬های فارسی و عربیِ اصطلاحات مربوط به نظریه «بینامتنی»، وجوه موفقیت یا ناکامی مترجمان فارسی و عربی را نقد و بررسی می کنیم.
۲.

بررسی اصطلاحات بینامتنی در زبان فارسی و عربی با تکیه بر نظریة ژرار ژنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادب پژوهی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: واژه گزینی اصطلاحات بینامتنی نظریه ژنت معادل های فارسی معادل های عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۰ تعداد دانلود : ۸۰۲
در حوزة زبان¬شناسی و نظریه¬های ادبی، زبان فارسی و عربی معاصر سخت متأثر از ترجمه است. با مقایسة کتاب ها و مقالات فارسی و عربی در حوزة نقد ادبی در¬می¬یابیم که مترجمان عرب زبان به رغم ترجمه¬های متعدد برای هر اصطلاح، عملکرد مقبول¬تری دارند. شاید از دلایل این موفقیت قابلیّت اشتقاقی زبان عربی باشد. اصطلاح «intertextuality» در زبان عربی به «التّناصّ»، «تداخل النّصوص»، «التفاعل النّصی» و معادل¬های دیگری ترجمه شده و به ترتیب، به معنای «دادوستد متون»، «تداخل متون» و«تعامل متون» است، اما این اصطلاح در زبان فارسی به «بینامتیت» ترجمه شده که دربردارندة مفاهیم موجود در این نظریه نیست. در این مقاله با مقایسة معادل¬های فارسی و عربیِ اصطلاحات مربوط به نظریه «بینامتنی»، وجوه موفقیت یا ناکامی مترجمان فارسی و عربی را نقد و بررسی می کنیم.
۳.

زندان جان (پژوهشی در معنای قفس در متون شعری ادب فارسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال پنجم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۹)

کلیدواژه‌ها: جسم زندان شعر فارسی تصویرسازی دنیا واژه گزینی قفس

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی سبک شناسی مفاهیم کلی سنتی سطح زبانی واژگانی
تعداد بازدید : ۲۲۳۸ تعداد دانلود : ۸۶۷
شـاعران و سخنوران در انتقال پیامهای خویش، با توجه به اندیشه و توانایی خود واژگانی را بر می گزینند که هم معنایی مفید و هم قدرت القا و تصویرسازی بـالایی داشته باشد. پــژوهش حاضر به بــررسی یکی از ایـن واژه های پرکاربرد، مـؤثر، نمادین و تصـویری یعنی «قفس» مـی پردازد. بـا تحقیق در منتخب دیـوان شاعران از قرن سوم تا عصر حاضر مشخص می شود که واژه قفس که از زبـان عربی وارد فارسی شده است، پا به پای جریان های شعر فارسی و متناسب بـا مـوضوعات گوناگون در طول تاریخ شعر، معانی گوناگون زبانی و بلاغی به خود گرفته است. شاعران به تناسب موضوعات و روحیه خویش علاوه بر معنی لفظی این واژه، معانی کنایی و استعاری گوناگونی مانند دنیا، تن، جسم، وطن، جامعه و معانی دیگر از این اراده کرده اند. بیشترین استفاده از این واژه در معنی «تن و دنیا» در شعر سنتی و عرفانی به چشم می خورد و در شعر معاصر بیشتر در مفهوم زندان و جامعه به کار رفته است. در مجموع تصویری که از قفس ارائه می شود زندانی برای روح و جان انسان است.
۴.

بررسی مهجورشدگی واژگان عربی در مطبوعات زبان فارسی در سده اخیر

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال اول پاییز ۱۳۹۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: زبان عربی فرهنگستان واژه گزینی سره گرایی مهجور شدگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۲ تعداد دانلود : ۵۲۵
مهجورشدگی یکی از مباحث مربوط به بسامد واژگان است. بحث پیرامون بسامد یک واژه یعنی بحث پیرامون یک طیف، طیفی که یک سوی آن بسامد صفر و سوی دیگر آن بسامد بی نهایت است. مقاله حاضر به بررسی مهجورشدگیِ واژگان قرضیِ زبان عربی در مطبوعات زبان فارسی می پردازد. برای این منظور روزن امه اطلاعاتِ سال های 1310 و 1311 هجری شمسی انتخاب شده و برخی از واژگان زبان عربی که به زبان فارسی راه یافته و کاربرد وسیعی در مطبوعات آن زمان داشته، گلچین شده است. نحوه گردآوری این واژه ها بدین صورت بوده است که طی چن د ماه، غ الب صفحات روزنامه اطلاعات سال های مذکور بررسی شده و واژگان مهجور همراه با جملات آنها استخراج شدند. پس از گردآوری وازگان مهجور و حصول اطمینان از مهجور بودن آنها، این واژگان ب ه همراه معادل های فارسی شان دسته بندی شدند. علّت اصلیِ مهجور شدن این واژه ها، معادل سازی یا واژه گزینی و گرایش به جایگزینیِ واژه های بیگانه با واژه های فارسی (پارسی گرایی) است. نگرش منفی به عربی و عربی مآبی و در مقابل نگرش مثبت به فارسی و پاکسازی زبان فارسی از دلایل مهمّ واژه گزینی فارسی است که در این امر فرهنگستانِ زبان و ادب فارسی نقش بسزایی داشته است. علاوه بر این ثقیل بودن واژه های ع ربی و سره گرایی و وطن پ رستی نی ز ب اعث واژه گزینی شده است. علاوه بر واژه گزینی، دلایل دیگری برای مهجورشدگی واژگان عربی وجود دارند که عبارتند از: تحوّلات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، تابوها و حُسن تعبیر. در این مقاله، تنها به واژه گزینی که علّت اصلیِ مهجورشدگی است می پردازیم.
۵.

رویکردی نوین به فرآیند واژه گزینی در زبان عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: زبان عربی واژه گزینی توسعه معنایی ترجمه وام واژه سرواژه سازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۸ تعداد دانلود : ۹۲۵
واژگان از دیرباز تاکنون دارای جایگاهی غیرقابل انکار در گفتار بوده اند و در دوره معاصر نیز واژه سازی و واژه گزینی از یک سو از فرآیندهای برتر برابریابی واژگانی جهت برون رفت از چالش کمبود واژگان به شمار می روند به ویژه در کشورهای عربی زبان و فارسی زبان و از دیگر سوی به عنوان برجسته ترین بستر برنامه ریزی زبان، موردتوجه زبان پژوهان قرار دارند. هدف از نگارش جستار پیش رو، بررسی و مطالعه متون علمی و خبری زبان عربی در دوره معاصر با به کارگیری روش توصیفیِ کاربردنگر می باشد و تلاش دارد تا در گستره واژه گزینی و اصطلاح یابی به خوانش متون کلاسیک زبان عربی با تأکید بر متون شعری دوره جاهلی و تطبیق معنای کاربردی واژگان آن ها با تمرکز بر متن های علمی و خبری معاصر بپردازد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که بسیاری از واژگان موجود در متون ادبی کلاسیک در دوره معاصر به عنوان برابرنهاده های واژگان صنعت و مدرنیسم بیشتر در متون غیرادبی به کار گرفته می شوند؛ همچنین برآیند نهایی این پژوهش، حکایت از آن دارد که نظر به اشتقاقی بودن زبان عربی، شیوه های برابریابی واژگانی این زبان در حال حاضر به ترتیبِ میزان کاربردِ گویشوران عبارت اند از: واژه سازی، واژه گزینی با غلبه توسعه معنایی و مجاز امّا شیوه ها ی ترجمه وام واژه و سرواژه سازی در میان گویشوران معاصر عرب به تقلید از زبان انگلیسی صرفاً در راستای اختصار و در تعابیر و اصطلاحاتِ دارای اطناب کاربرد دارد.
۶.

از واژه گزینی تا ترادف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره پنجم بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: ترادف زبان فارسی واژه گزینی قرض گیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۴ تعداد دانلود : ۶۰۶
ترادف یا هم معنایی در زبان امری طبیعی است و عوامل مختلفی باعث ایجاد و گسترش آن می شود که می توان به قرض گیری، تطور معنایی واژگان و تنوع گونه های جغرافیایی و سبکی اشاره کرد. در این جستار به بررسی یکی از عوامل جدید گسترش ترادف در فارسی معاصر یعنی واژه گزینی در برابر لغات بیگانه خواهیم پرداخت. این نوع ترادف زمانی پدید می آید که در برابر کلمات خارجی واژه های فارسی ساخته می شود. در بسیاری از موارد، واژه های ساخته شده به طور نسبی رواج می یابند، اما لغات متناظر بیگانه نیز در کنار آن ها به حیات خود ادامه می دهند. در این نوشتار ضمن بررسی عوامل پدید آمدن چنین وضعیتی به معایب و فواید آن اشاره خواهد شد.داده های این تحقیق از برنامه های مختلف صدا و سیما ،مطبوعات، کتاب های درسی و حتی گفتگوهای روزمره جمع آوری شده اند و هر جا لغات بیگانه در کنار معادل های فارسی ظاهر شده اند، مورد تحلیل قرار گرفته اند. در پایان به این نتیجه می رسیم که این نوع ترادف در مرحلة گذار امری اجتناب ناپذیر بوده و در راه تثبیت واژه های ساخته شده، یک قدم به پیش محسوب می گردد. همچنین نشان داده خواهد شد که هرچه سبک رسمی تر باشد میزان استفاده از لغات فارسی بیش تر است.
۷.

بررسی فرایندهای واژه گزینی اصطلاح ها و واژگان تخصصی حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: معادل یابی فرهنگستان زبان و ادب فارسی واژه گزینی علم اطلاعات و دانش شناسی فرایندهای واژه سازی اصول و ضوابط واژه گزینی واژگان تخصصی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۳ تعداد دانلود : ۶۰۳
هدف: از آنجا که واژگان تخصصی حوزه های مختلف دانش ابزار انتقال مفاهیم آن حوزه به شمار می روند، انتخاب آن ها بایستی بر اساس اصول و ضوابط واژه گزینی مناسب باشد. به همین دلیل معادل یابی از حساسیت خاصی برخوردار است. بدیهی است با انتخاب درست واژگان تخصصی، به نشر دانش و تبدیل زبان فارسی به زبان بومی علم نیز کمک می شود. پژوهش حاضر در راستای پاسخگویی به این نیاز مهم، در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی انجام شده است. روش: این پژوهش توصیفی است و به روش تحلیل محتوا انجام شده است. بدین منظور ۱۵۱۰ واژه تخصصی فارسی حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی به صورت مقابله ای با معادل های انگلیسی خود مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که فرایندهای واژه گزینی زبان فارسی در این حوزه را گروه نحوی با ۲۱/۷۷ درصد، واژه سازی با ۱۴/۱۸درصد، وام گیری با ۹۸/۲ درصد و بالاخره هم پایگی با ۵۸/۱ درصد تشکیل می دهد و اختصارسازی سهم اندکی در واژه سازی فارسی دارد. همچنین مشاهده گردید که حشو در معادل یابی، عدم توجه به هسته و وابسته واژگانی، عدم توجه به خوشه واژگانی، گرده برداری افراطی، و ... از عمده ایرادهای صرفی و معنایی در فرایند واژه سازی فارسی در این حوزه می باشند.
۸.

سویه های معنادار واژه گزینی در خمسة نظامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴۱

کلیدواژه‌ها: نظامی گنجه ای خمسه واژه گزینی جهان بینی شاعر معانی تضمنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۵ تعداد دانلود : ۸۷۲
بُعدی از کاوش در زبان شعر، بررسی گزینش واژگان شعری است. با تحقیق در چرایی گزینش واژگان می توان به مسائلی از دنیای درون و برون شاعر دست یافت که در واژگان شعرش نهان است. شخصیّت و روحیّات شاعر به عنوان مهم ترین عامل در گزینش واژگان شعر، سبب می شود واژه ها، حامل بار معنایی فراتر از معانی اصلی و اوّلیّة خود باشند که به آنها، معانی ثانوی یا تضمّنی گفته می شود. معنای تضمّنی بیانگر از احساس شاعر به پدیده هاست که در برخی واژه های شعر مندرج می گردد. نظامی گنجه ای از شاعرانی است که در خلق آثار خویش علاوه بر توجّه به زیبایی های لفظی که بر قدرت نفوذ کلامش می افزاید، تلاشی کرده عواطف و احساسات، تفکّرات، جهان نگری و عقاید خویش را نیز بیان نماید؛ لذا بررسی آثارش از حیث زبانی می تواند شرایط مناسبی به منظور شناخت بهتر خصوصیّات فکری و روانی او فراهم سازد. ما با کاوش در حوزة واژگان پرکاربردی که دارای معانی تضمّنی است و بررسی چگونگی معناداری آنها در خمسة نظامی، سعی نموده ایم به ترسیم مشخّصاتی از جهان بینی شاعر و گرایش های روحی او بپردازیم. واژه های مورد بررسی در این جستار، به ترتیب بسامد عبارت اند از: «خون»، «سایه»، «کلید»، «چراغ» و «عشق». معانی ضمنی برخاسته از این واژه ها گاه به سبب مجاورت با واژه های دیگر در بافت کلام، تقویت می شود. یافته های این پژوهش نیز، تأثیر ناملایمات و خشونت های دوران پرآشوب شاعر، جست وجوی او در جهت دستیابی به امنیّت و آرامش و تلاش برای مقابله با مشکلات را نشان می دهد.
۹.

کاربست الگوی فصاحت کلمه در فرایند واژه گزینی در نگارش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۲۴) 1 - 16

کلیدواژه‌ها: فصاحت فصاحت کلمه علم معانی نگارش واژه گزینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۶ تعداد دانلود : ۵۸۷
نگارش ابزاری برای انتقال مفاهیم، اطلاعات و یافته هاست که در هر زبانی تابع قواعد و اصولی است. توجه به اصول نگارش و پرهیز از کاربست خطاهای نگارشی نیازمند تدوین دقیق و نظام مند اصول نگارش است. یکی از اصول نگارش، توجه به کوچک ترین واحد معنایی در نگارش یعنی واژه است. ن است. شناخت واژه و کاربرد صحیح آن مقدمه نگارش صحیح محسوب می شود. ارائه الگویی کارآمد برای گزینش واژگان به نگارش صحیح یاری می رساند. به نظر می رسد در علوم ادبی مباحثی مطرح است که می تواند الگویی برای گزینش واژگان باشد که ازجمله آنها بحث فصاحت و بلاغت و شرایط دست یابی به آن است. صرف نظر از کاستی های بحث و نقدهایی که بدان وارد است، با بهره گیری از این چارچوب و رفع کاستی ها و مشکلات آن می توان الگوی کارآمدی برای فرایند واژه گزینی در نگارش ارائه کرد؛ بنابراین در این پژوهش این الگو در فرایند واژه گزینی به کار برده می شود. نتایج نشان می دهد شرایطی که در کتاب های بلاغی برای فصاحت کلمه در نظر گرفته می شود، با اندکی تغییر و بسط، در حوزه نگارش مفید خواهد بود؛ ازجمله اینکه غرابت استعمال، هم نشینی نامناسب حروف در نظام نوشتاری زبان را نیز دربرمی گیرد؛ همچنین اگرچه در علم معانی غرابت استعمال برای واژه های مهجور و متروک به کار می رود، این اصطلاح می تواند با توسع معنایی برای الفاظی که روایی و کاربرد لازم را در زبان فارسی معیار ندارند نیز به کار رود.
۱۰.

مینویسیم واژه، میخوانیم اصطلاح: بازخوانی مفهوم واژه گزینی در متن اصول و ضوابط واژه گزینی (ویرایش سوم خرداد ۸۸)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۷ 221 - 198

کلیدواژه‌ها: اصطلاح شناسی واژه گزینی اصول و ضوابط واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی جامعه شناسی اصطلاحات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۳۱۶
جامعه شناسی اصطلاحات رویکردی گفتمان-محور است که اصطلاحات را در بافت واقعی آنها  مورد ارزیابی قرار می دهد. در این رویکرد، به منظور سنجش درستی انتخاب معادل های استانداردسازی شده، با در نظر گرفتن عوامل زمانی در جاافتادن اصطلاحات، یک یا چند معادل معیار با معادل های دیگر موجود و اصطلاحات مرتبط بررسی و مقایسه می شوند. مقاله حاضر با این رویکرد و در چهارچوب مطالعات برنامه ریزی زبان، به بررسی و مطالعه رابطه بین "اصطلاح شناسی" و "واژه گزینی"، با استناد بر متن <em>اصول و ضوابط فرهنگستان زبان و ادب فارسی</em> به عنوان منبع تخصصی معیار می پردازد. در مرحله نخست، تمامی اصطلاحاتی که ترکیبی از "واژه گزینی" هستند و یا به طور مستقیم با این لفظ در ارتباط هستند استخراج شده اند. در مرحله دوم، تعاریف و دامنه کاربردی الفاظ مورد مطالعه قرار گرفته و اشتراکات معنایی آنها با تعاریف "اصطلاح شناسی" مقایسه شده اند. تحلیل داده ها نشان می دهد که لفظ واژه گزینی در دو مفهوم ساخت اصطلاح (term formation) و استانداردسازی به کار رفته است. به همین منظور تمایز آن از علم اصطلاح شناسی (terminology) امری ضروری به نظر می رسد. همچنین واژه های وابسته به واژه گزینی مانند "معادل یابی" و "شیوه های واژه گزینی" دشواری هایی را در دریافت مفهوم واژه گزینی ایجاد کرده اند که نیاز به بازبینی دارند. در این مقاله نمونه ای پیشنهادی از هماهنگ سازی اصطلاحات به کار رفته در متن <em>اصول و ضوابط واژه گزینی</em> همراه با اصطلاح انگلیسی متناظر با آنها ارائه شده است. روش به کار رفته در این پژوهش می تواند دستیابی به معادل گذاری روشمند در زبان فارسی را تسهیل کرده و گسست مفهومی در ارتباطات تخصصی در حوزه اصطلاح شناسی را تا حد امکان کاهش دهد.
۱۱.

بررسی و تحلیل واژه گزینی در آیه مشابه 12نمل، 32قصص و 22طه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هفدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۵)

کلیدواژه‌ها: قرآن آیه های تکراری(مشابه) واژه گزینی نظم و پیوستگی سیاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۳۹۶
نظم و پیوستگی واژگان قرآن باهم و همسویی آنها با معنا از شگفتی های زبانی قرآن به شمار می آید و نمود عینی آن در آیه های تکراری یا مشابهی است که در هر بار تکرار تغییری اندک در آنها رخ می دهد مقاله حاضرآیه﴿وَأَدْخِلْ یَدَکَ فِی جَیْبِکَ تَخْرُجْ بَیْضَاء مِنْ غَیْرِ سُوءٍ﴾(نمل:12) را که دو بار دیگر نیز با تغییراتی در آیه 32قصص و 22 طه تکرار می شود مورد بررسی قرار داده و به این سوال پاسخ می دهد که آیا قرآن داستان معجزه ید بیضا را عینا و بدون کم و کاست در سه آیه فوق تکرار کرده است و علت اختلاف واژگان در هر بار تکرار چیست؟ با بررسی دقیق سیاق هر سه آیه این نتیجه حاصل شد که داستان در هر سه بار عینا تکرار نمی شود، بلکه سه آیه در طول هم و هریک به ترتیب آغاز، فرایند و پایان معجزه را به اقتضای مناسبت داستان و سیاق آیات بیان می کنند.
۱۲.

الابل فی القرآن والادب العربی «العصر الجاهلی نموذجاً»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۲ سال ۱۴۲۶ شماره ۴ 99-116
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۲۴۵۳
بینما کنت ُ أتلو هذه الایات من سوره الغاشیه «أَفَلا یَنْظُرُون َ اِلَی الابل کَیْف َ خُلِقَت ْ(17) واِلَی السَّمَاءِ کَیْف َ رُفِعَت ْ(18) واِلَی الْجِبَال ِ کَیْف َ نُصِبَت ْ(19) واِلَی الاَرْض ِ کَیْف َ سُطِحَت ْ(20)....» خطر ببالی ما هو السر الکامِن فی هذا المخلوق الذی ذَکَرَه ربنا قبل سماواته اللاّنهائیّه ؟ علماً بأنه ذهب علماء المعانی فی مواضع الوصل الی أن ّ «الوصل َ عطف ُ جمله ٍ علی أخری بالواو ویقع عند اتحاد الجملتین فی الخبریّه والانشائیه » لاشک َّ أنه جل َّ وعلا أنزل آیاته البینات متناسقه من حیث النسج والبیان فما هو الارتباط بین الابل والسماء والارض ؟ أجل ، انه أردف الابل فی خلقتها بالسماء فی رفعها، وبالجبال فی نصبها وبالارض فی بسطها، فبدأ بالابل التی تعتبر خلقاً أرضیاً ارتفعت عن الارض ، ثم صعد الی السماء التی تعتبر غایه فی الارتفاع والسمک ، وعاد الی الجبال التی هی دون السماء وفوق الابل ، ثم نزل الی سطح الارض ، فهناک صعود وهبوط ، وفی اختلافها تظهر قدره اللّه وتتجلی حکمته . فالمتأمل للآیات الکریمه یجد عظمه الخالق وابداعه فی تکوین جسم الابل واختلافه عن سائر الحیوانات فرغم معرفه الانسان لها بأنها سفینه الصحراء لقوتها الکبیره وتحملها لظروف الصحراء القاسیه الا أنها أثبتت وجودها منذ زمن طویل وفی السفر من مکان الی آخر وللحراثه ولانتاجها الکبیر من اللحم والوبر والجلد والحلیب . وسوف نری أن ما کشفه العلم حدیثاً عن بعض الحقائق المذهله فی خلق الابل یفسر لنا بعض السر فی أن اللَّه قد خصها، من بین ما لا یُحصی من مخلوقاته بالذکر. فمِن هذا المنطلق أُشیرَ فی المقال الی بعض أوجه اعجاز خلق الابل من خلال عرض جهود الباحثین من علماء الاحیاء فی الکشف عن الکثیر من خصائص الابل لاظهار ما فیها من غوامض وأسرار أودعها اللَّه . وبما ان ّ للابل أثر کبیر فی الادب العربی ، خاصه فی القصائد الجاهلیه کصور شعریه رائعه فی معلقات الشعراء الجاهلیین فلذلک جئنا بنماذج مختلفه من تصویر الابل فی المعلقات . بعد ذلک أشیرَ الی الابل فی الامثال العربیه ودورها فی خلق المفردات . ختاماً استنتاج للبحث والحمد لله رب العالمین .
۱۳.

ردیابی مقوله های آیین نگارش و درست نویسی در دانش های بلاغی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۱۰ 73-91

کلیدواژه‌ها: نگارش و ویرایش واژه گزینی شرایط فصاحت و بلاغت علم معانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۳۱۷
در هر زبانی مجموعه ای از اصول و قواعد برای درست نویسی وجود دارد که در سطوح مختلف برای واژه گزینی، واژه سازی و جمله بندی ها تنظیم شده است. این قواعد باتوجه به ماهیت زبان های مختلف شناور است و کاملاً متناسب با ویژگی های هر زبانی تدوین می شود. در مواجهه با این قواعد سؤالی که به ذهن متبادر می شود، تأمل در پیشینه و سابقه این قواعد در دانش های ادبی گذشته است. با تأمل در این دانش ها مشخص می شود اصولی که برای فصیح و بلیغ بودن کلام در بلاغت سنتی مطرح می شود، ازنظر ماهیت بیشترین سنخیت و تناسب را با اصول و قواعد نگارشی دارد. در پژوهش حاضر با پرداختن به این مسئله، مشخص شد این مباحث ذیل تعریف فصاحت و بلاغت و به صورت خاص در مبحث عیوب فصاحت و بعضی از مباحث علم معانی قابل بحث است و حتی با عنایت به اصول بلاغی می توان الگو و مبنای دقیق تری برای قواعد نگارش طراحی کرد.
۱۴.

واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادبِ فارسی در حوزه موسیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 223-244

کلیدواژه‌ها: واژه سازی واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی موسیقی زبان فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۱۷۸
وظیفه خطیرِ تعیینِ معادل و تصمیم گیری برای واژه های خارجی برعهده فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. بااین حال، تحقیقات گسترده و متنوعی در بابِ عملکرد فرهنگستان در حوزه های تخصصی صورت نپذیرفته است، در این اثر ۵۲۴ واژه که عملکرد یک دوره دوازده ساله فرهنگستان در حوزه موسیقی بوده، انتخاب شده است تا، با تشخیص روش های استفاده شده فرهنگستان، درباره چراییِ استفاده از این روش ها و روش های کلیِ واژه گزینی در این حوزه بحث شود. فرهنگستان مجموعاً از ده روش برای واژه گزینی استفاده کرده است که به ترتیب، تعداد استفاده از هر روش به این شرح است: ۱) گرته برداری، ۲) انتخاب معادل از زبان فارسی، ۳) ترکیب، ۴) تجمیع واژه های مترادف، ۵) دورگه سازی، ۶) اشتقاق، ۷) قرض گیری مستقیم، ۸) بسط معنایی، ۹) استفاده از واژگان کهن، ۱۰) ادغام. نتایج تحقیق حاکی از آن است که
۱۵.

بررسی و مقایسه سه ترجمه فرانسوی سوره توحید با رویکرد تحلیل گفتمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 397 - 419

کلیدواژه‌ها: قرآن ساختارهای گفتمان مدار واژه گزینی برابریابی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۱۱۲
یکی از اصول مهم در ترجمه وفاداری به متن اصلی یا برابریابی است. از این روی، علاوه بر تسلط بر دستور زبان مبدأ و مقصد، لازم است مترجم از بافت فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و غیره متن مورد ترجمه نیز آگاه باشد. این مسأله در ترجمه متون مقدس از جمله قرآن کریم از اهمیت بیش تری برخوردار است. در مقاله حاضر، با تکیه بر رویکرد تحلیل گفتمان، سه ترجمه فرانسوی سوره توحید با یکدیگر سنجیده شده است تا مشخص شود که کدام ترجمه به نص قرآن نزدیک تر است.
۱۶.

تحلیل نوع کاربرد جنگ افزارها در ستینی فخر رازی (معرفی واژگان ناشناختۀ نظامی و تحلیل آن از نظر علوم نظامی)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه متون ادبی دوره عراقی دوره ۱ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 33 - 48

کلیدواژه‌ها: فخر رازی جامع العلوم اصطلاحات نظامی واژه گزینی جنگ افزار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۵
در متون مختلف زبان فارسی، دربارۀ علوم نظامی و جنگ افزارها بحث شده که ضروری است این منابع شناسایی و معرفی شوند تا بتوان در مطالعات بعدی، واژگان و اصطلاحات نظامی را از آن ها استخراج کرد. دانشنامۀ جامع العلوم با شصت باب، مهم ترین اثر فارسی امام فخر رازی (543-606 ه ق.) یکی از این منابع است که در یکی از باب های آن دربارۀ جنگ افزارهای ناشناخته و شیوۀ ساخت و کاربرد آن بحث شده است. پرسش تحقیق حاضر آن است که چه واژه ها و اصطلاحات نظامی در ستینی به کار رفته است و توجه به این بحث تا چه اندازه اهمیت دارد؟ تحقیق حاضر واژه ها، اصطلاحات و ترکیبات نظامی ناشناخته را در این کتاب معرفی و دربارۀ ابعاد نظامی یادشده در آن بحث می کند و جنگ افزارها و راهبردها و راهکنش های نظامی ذکرشده در اثر نام برده را بررسی و تحلیل می کند. روش این پژوهش از نوع مطالعۀ موردی کیفی روی جامع العلوم است که با مطالعۀ تطبیقی فرهنگ های دیگر کامل می شود. اهمیت موضوع در آن است که نشان می دهد دانشنامه ها منبعی از واژگان و اصطلاحات نظامی هستند که تاکنون از آن ها غفلت شده است؛ چنان که واژه ها و ترکیبات نظامی ناشناخته ای مانند خارپشت در جامع العلوم به کار رفته که در هیچ کدام از فرهنگ های عمومی و تخصصی ثبت نشده است. همچنین گسترۀ کاربرد این جنگ افزارها و نوع کاربرد آن ها در این دانشنامه تبیین شده اند. برای واژه گزینی در زمینه های مختلف، از جمله در موضوعات نظامی، می توان از الگوی ساخت این واژه ها کمک گرفت.
۱۷.

واژه گزینی درون متنی یا برون متنی: موردپژوهی رمان «کودک سرراهی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ترجمه سال پنجاه و ششم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 131 - 167

کلیدواژه‌ها: واژه گزینی درون متنی برون متنی فرهنگ دوزبانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۲۶
واژه یابی و واژه گزینی از دغدغه های مهم مترجم ها و مدرس ها و فراگیرهای ترجمه است. درباره سازوکار واژه گزینی در ترجمه بسیار سخن گفته شده است. باوجوداین، به نقش و کارایی فرهنگ های دوزبانه در واژه گزینی کمتر توجّه شده است. هدف از جستار حاضر، پاسخ دادن به این سؤال است که آیا واژه گزینی در ترجمه، اساساً، امری درون متنی و یا برون متنی است و این که استفاده از معادل های فرهنگ های دوزبانه برای مترجم کفایت می کند یا خیر؟  در این پژوهش، ترجمه دو صفت عام «Good» و «Bad» در رمان تام جونز ،کودک سرراهی، بررسی شد. نتایج نشان داد که واژه گزینی در ترجمه، درون متنی است و واژه گزینی برون متنی؛ یعنی واژه گزینی بر اساس فرهنگ دوزبانه، در ترجمه  به ویژه ترجمه ادبی  راهگشا نیست. مترجم، اساساً، بر اساس متن و روابط موجود در آن، ترجمه می کند و واژه های مناسب را انتخاب می کند و این امر، در مورد برخی ویژگی های زبانی متن، بارزتر است. یکی از این ویژگی های زبانی متن، روابط هم نشینی بین کلمه ها است که در تعیین معنای متن و متنیّت آن نقش مهمی دارد.
۱۸.

برابرسازی ساختاری – معنایی معادل های فارسی برگزیده فرهنگستان سوم در برابر اصطلاحات انگلیسی: بررسی پیشوندها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۵ 59 - 77

کلیدواژه‌ها: واژه گزینی ساختاری - معنایی صرف ساختی پیشوند فرهنگستان زبان و ادب فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۱۰۵
در پژوهش پیشِ رو، پیشوندهای فارسی برگزیده فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم) دربرابر پیشوندهای انگلیسی بررسی شده است. این پژوهش با رویکردی ساخت بنیاد و در چارچوب نظریه ساخت واژه ساختی انجام گرفته و به روش توصیفی- تحلیلی الگوهای واژه سازی برپایه طرح واره های ساختی- معنایی تبیین شده است. داده های پژوهش برگرفته از 17 دفتر فرهنگستان سوم به صورت تمام شماری (51200 واژه) بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که حدود 4319 واژه مصوب با روش پیشوندافزایی ساخته شده اند. فرهنگستان سوم با افزودن تعداد 16 پیشوند و 51 پیشوندواره، تعداد 67 پیشوند و پیشوندواره فعّال و نیمه فعّال را در ساخت واژه های مصوب به کار گرفته است که این شمار برای ساخت واژه های علمی بسنده نیست. چندگانگی مشتقات پیشوندی فارسی دربرابر پیشوندهای انگلیسی، ناهمگونی معنایی – ساختاری پیشوندهای فارسی دربرابر پیشوندهای انگلیسی و مغایرت بعضی از آن ها با اصول و ضوابط واژه گزینی از دیگر یافته های پژوهش است که می توان به آن اشاره کرد.