مطالب مرتبط با کلیدواژه

دین


۵۸۱.

واکاوی نظریه «جدایی نهاد دین از حکومت» در مکتب علوی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 37 - 62

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه دین سکولاریسم سیاست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۳۸۵
با نگاه گذرا به تاریخ زندگی پیامبران الهی، این واقعیت را به روشنی می توان دریافت که آنان رهبری جوامع بشری را در حوزه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی و نیز دنیوی و اخروی به دست داشته اند و در پی رسالت الهی خود، ضمن مبارزه با انواع انحرافات اعتقادی و اخلاقی با ناهنجاری های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز شدیداً برخورد می کردند و برای اصلاح آن ها به تلاش های گسترده طاقت فرسایی دست می زدند. حال آنکه سکولاریسم نظریه ای است که بر محدودیت نقش دین در زندگی تأکید دارد و یکی از خواسته های اصلی آن، جدایی دولت از نهاد دین است. سکولارها دین را امری فردی می دانند که شایستگی دخالت در امور مهم زندگی، از جمله حکومت را ندارد؛ به عبارت دیگر، آنان در پی حکومت و دولتی مستقل از دین هستند. از این رو، هدف مقالهی حاضر آن است که به سبک مسئله محور، با روش توصیفی تحلیلی و به صورت کتابخانه ای، اولاً به رهیافت علوی(ع) در مقوله دین و سیاست دست یابد. ثانیاً به نقد وارده بر نظریه سکولاریسم، مبنی بر جدایی دین از سیاست با توجه به دیدگاه امام علی(ع) بپردازد.
۵۸۲.

تخیل ترکیب گر و تجلی آن در زبان عرفانی هنر معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 119 - 124

کلیدواژه‌ها: علم هنر دین تخیل عرفان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۳۳۰
در این مقاله سعی بر آن است که ضمن بررسی رابطه علم، هنر و دین از گذشته تابه حال، به نقش عنصر تخیل و خلاقیت به عنوان مهم ترین عامل پیوند این حوزه ها اشاره و انواع تخیل را همچون تخیل ترکیب گر و تخیل شهودی از دیدگاه حکما و دانشمندان غربی و شرقی مورد مداقه قرار دهیم. در تمام مقاله توجه به " ساختار ناب " به عنوان عنصری مشترک در جهان بینی های مختلف خودنمایی می کند که با تعابیری همچون شعور باطنی و حقیقت مطلق و عرفان رابطه تنگاتنگ دارد. نگارنده معتقد است که می توان با استفاده از تخیل، پیوندی نو میان هنر، دین و علم ایجاد و از آن طریق حقیقت موجود در عالم را درک و تفسیری مجدد کرد، که لازمه آن همزیستی و پیوند بیشتر تمدن ها در رسیدن به مفهوم جدیدی از هنراست. البته تمدن اسلامی با دارا بودن ذخایر عظیم عرفانی، قادر است که نقش تعیین کننده در این تحول پیشرو داشته باشد. مقاله پیش رو به شیوه کتابخانه ای و از طریق تحلیل محتوا و از نوع تحقیقات بنیادی می باشد.    
۵۸۳.

ظرفیت های تصویری به کار رفته در شخصیت سیاوش(اسطوره ایزد گیاهی ایران) براساس روایت فردوسی در شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 117 - 136

کلیدواژه‌ها: علم هنر دین تخیل عرفان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۳۳۰
شاهنامه فردوسی، یکی از آثار مهم ادبیات ایران است. پهلوانان از مهم ترین شخصیت های شاهنامه محسوب می شوند. در شاهنامه شخصیت های مثبت و منفی بسیاری آمده است. سیاوش از پهلوانان مثبت شاهنامه است که فرجام زندگیش زمینه ساز نبردها و قهرمانی های پهلوانان دیگر است. در این نوشتار می کوشیم ظرفیت های تصویری به کار رفته در شخصیت سیاوش به عنوان ایزد گیاهی در ایران براساس روایت فردوسی در شاهنامه را بررسی کرده، مهم ترین خصوصیات رفتاری و ویژگی ظاهری او مورد مداقه قرار گیرد. بر این اساس در این مقاله، خصوصیات رفتاری، ویژگی های ظاهری و جنبه های صحنه پردازی داستان سیاوش بررسی می شود. نتایج بررسی نشان می دهد، مهم ترین خصوصیات رفتاری سیاوش شامل شجاعت، چابکی، آزادگی، صداقت ، شهامت، وطن پرستی و مظلومیت است. سیاوش از فرّ یزدان آگاه بوده و قبل از مرگ، از سرنوشت شوم خود خبر می دهد. از خصوصیات ظاهری مشترک سیاوش با دیگر پهلوانان شاهنامه، داشتن وسایل رزمی مانند سپر، کوس، درفش، تیر ، تخت عاج و غیره است. برخی خصوصیات نیز منحصر به خود سیاوش است. مانند زره ای که در شاهنامه از آن یاد شده و خاصیتی سحرگونه دارد. مهم ترین صحنه پردازی های موجود در داستان سیاوش شامل رد شدن او از آتش و بخش شهادتش است. رفتار سیاوش در شاهنامه، نوعی تصور عارفانه از انسان کامل را یادآور می شود، او انسانی اسطوره ای با روحی پاک است که مورد ستم بیدادگران قرار می گیرد و با بی رحمی کشته می شود. جسم و روح پاک سیاوش سبب می شود که پس از مرگ نیز پاکی وجودش انوشه شود و تبدیل به گیاهی شود که راستی و صداقت وجود او را به همراه دارد. از خون او گیاهی موسوم به فّر سیاوشان روییده می شود. همین علت، سبب تبدیل این شخصیت به ایزد گیاهی شده است. رویش این گیاه از خون او نشانه ای از جاودانگی صداقت است، صداقتی که در عین ناجوانمردی حسودان پایمال می شود، اما نابود نمی شود و از جسم دنیوی آن گیاهی جاودان می روید که نشانه ای از انوشه شدن راستی و درستی دارد.  
۵۸۴.

واکاوی مبانی فقهی وحقوقی مطالبه خسارت تأخیرتأدیه ی حقوق کارمندان دولتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش حقوق مدنی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 64 - 74

کلیدواژه‌ها: خسارت مطالبه خسارت تأخیر تأدیه حقوق کارمندان دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳۰ تعداد دانلود : ۷۸۷
به موجب رأی وحدت رویه شماره 156 دیوان عالی کشور، مطالبه خسارت در ازای تأخیر در تأدیه حقوق کارمندان دولتی و پرداخت آن از سوی دولت با وجود به رسمیت شناختن این موضوع از سوی قانونگذار در سایر موارد تأخیر در ادای بدهی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی مجاز نمی باشد. مبنای استدلال در این رأی، «تفاوت برقراری و پرداخت حقوق مستخدمین که دولت در مقام اجرای قوانین استخدامی مکلف به اجرای آن است با معاملات دولت و همچنین معاملات و تعهدات اشخاص» بیان شده است؛ مبنایی که از نظر قواعد عمومی قراردادها مورد پذیرش نیست.بنابراین بررسی این نکته ضروری است که چه تفاوتی میان خسارت تأخیر تأدیه حقوق کارمندان دولت با سایر دیون اشخاص حقیقی یا حقوقی وجود دارد؟ و مطالبه و پرداخت خسارت تأخیر در تأدیه حقوق کارمندان دولتی، بر چه مبانی فقهی و حقوقی می تواند استوار باشد؟ این پژوهش با درک این ضرورت بر آن است رأی وحدت رویه مذکور را تبیین، نقد و ارزیابی نماید و در پی آن، با استدلال به دلائل فقهی و حقوقی، مبانی جواز دریافت خسارت تأخیر تأدیه حقوق کارمندان دولتی را به اثبات رساند.
۵۸۵.

تفاوت عقد ضمان مدنی با ضمان تجاری

نویسنده:
منبع: مجله حقوقی دوره پنجم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۷ 113 - 130

کلیدواژه‌ها: ضامن تضامن نقل ذمه به ذمه ضم ذمه به ذمه مضمون عنه دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۳۹۹
ضمانت ها  بحث پیچیده و مهمی است که تقریباً زندگی همه ی افراد جامعه را درگیر کرده است. چه افرادی که به کار تجاری می پردازند و برای خود ضامن انتخاب می کنند و چه افرادی که ضامن می شوند؛ اما در کار تجاری دستی ندارند. به همین منظور به تعریف انواع ضمانت ها و ماهیت آن ها بسنده نکرده و به ارتباط میان ضمان ها و نقد مواد مربوط به آن ها پرداخته ایم. هدف ما از تحقیق بررسی جامع و کاملی از انواع ضمانت ها از جمیع جهات تجاری و مدنی و همچنین بین الملل بوده است. به همین منظور این تحقیق با توجه به قوانین مرتبط و تحلیل و تفسیر آنها انجام شده است. روش تحقیق در این مقاله کتابخانه ای و شیوه تجزیه و تحلیل مطالب، توصیفی تحلیلی بوده است و در آخر از مجموع بررسی ها به این نتیجه رسیدیم که ماهیت و ذات عقد ضمان نه اقتضای «نقل ذمه به ذمه» را دارد و نه مقتضی «ضم ذمه به ذمه» است؛ بلکه تابع «قصد مشترک طرفین» است.
۵۸۶.

بررسی و نقد «فقه و سیاست در ایران معاصر»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۶۹) 111 - 126

کلیدواژه‌ها: کتاب فقه و سیاست در ایران معاصر داود فیرحی دین دموکراسی جامعه دینی دانش فقه فقه سیاسی اسامی فقه سیاسی شیعه فقه سیاسی فقه شیعه معرفی کتاب نقد کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۴ تعداد دانلود : ۸۶۰
کت اب دوجل دی فق ه و سیاس ت در ای ران معاص ر، ب ه قل م داود فیرح ی در س ال 1392توس ط نش ر ن ی ب ه زی ور طب ع آراس ته ش ده اس ت. کت اب مذک ور، از ی ک س و در راس تای پاس خ گوی ی ب ه رابط ه دی ن و دموکراس ی و ب ه گفت ه نویس نده ب ه دنب ال «ارزیاب ی موقعی ت دموکراس ی در جامع ه دین ی، ب ا تکی ه ب ر امکان ات دان ش فق ه» اس ت؛ و از س وی دیگ ر، ای ن مه م را در دس تگاه فق ه سیاس ی اس امی ب ه خص وص فق ه سیاس ی ش یعه کاوش م ی نمای د. از ای ن رو، درص دد نش ان دادن س یر تح ول فق ه سیاس ی ش یعه در بح ث حکوم ت ک ردن و رابط ه آن ب ا دموکراس ی از مش روطه ت ا جمه وری اس امی اس ت. نویس نده در نوش تار پی ش رو، پ س از معرف ی و ذک ر بعض ی از ن کات مثب ت کت اب، برخ ی ماحظ ات روش شناس انه و محتوای ی ه ر دو جل د کت اب را تش ریح م ی کن د
۵۸۷.

بررسی نقش میانجی دینداری در تحلیل عوامل مؤثر بر مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی کاربردی سال بیست و نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۶۹) 189-206

کلیدواژه‌ها: مسئولیت پذیری خانواده رسانه مؤسسات آموزشی دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۵ تعداد دانلود : ۴۶۴
یکی از مباحث مهم در حوزه روان شناسی تربیتی توجه به اصل مسئولیت پذیری برای رشد و تکامل آن در انسان است؛ ازاین رو پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان انجام شده است. در راستای دستیابی به اهداف مطالعه، اطلاعات لازم از نمونه آماری شامل 200 نفر از دانشجویان دانشگاه زنجان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان با روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب جمع آوری شد. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش پرسش نامه بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS 20 و AMOS 20 انجام شد. داده های گردآوری شده با استفاده از تکنیک الگو سازی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد. بر مبنای الگوی مفهومی پژوهش، فرض بر این است که عواملی مانند خانواده، دوستان و همسالان، سیستم آموزشی و رسانه، متغیرهای مستقل، ضمن دارابودن اثر مستقیم بر متغیر وابسته مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان، به طور غیرمستقیم و با متغیر میانجی عامل دینداری بر مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان اثر می گذارند. نتایج الگوسازی معادلات ساختاری نشان داد بین خانواده، دوستان و همسالان، سیستم آموزشی و رسانه با متغیر وابسته مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان ارتیاط مثبت و معناداری وجود دارد و این متغیرها 57% از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند. همچنین، براساس نتایج الگوی ساختاری میانجی مشخص شد متغیر دینداری در رابطة بین متغیرهای خانواده، دوستان و همسالان، سیستم آموزشی و رسانه نقش میانجی دارد.
۵۸۸.

برندینگ ملی دین و جمهوری اسلامی ایران؛ گفتمان اعتماد به نفس داخلی و مدیریت شهرت بین المللی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیستم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۷۹ 103 - 132

کلیدواژه‌ها: برندینگ تصویر ملی سیاست فرهنگی اعتماد به نفس دین جمهوری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷ تعداد دانلود : ۳۶۸
امروزه پروژه برندینگ و تصویرسازی ملی یک کشور، به عنصری اساسی برای توسعه تبدیل شده است. از اصول اساسی پروژه برندینگ ملی، گفتمان اعتماد به نفس داخلی برای بازسازی هویت ملی است. امروزه اکثر کشورها بر اساس سیاست گذاری فرهنگی و اسناد بالادستی، برندینگ ملی خود را بر اساس حوزه نفوذ خود، مزیت های فرهنگی یا اقتصادی، و مدیریت تصویر و شهرت بین المللی شان انتخاب می کنند. سیاست فرهنگی جدید در کنار مدیریت و اشاعه فرهنگ داخلی، وظیفه بازسازی و گسترش تصویر ملی را نیز برعهده دارد. بر همین اساس، سؤال اساسی پژوهش حاضر بدین قرار است: نقش سیاست فرهنگی جدید در پروژه برندینگ ملی و گسترش تصویر ملی کشورها در فراسوی مرزهایشان چیست؟ مقاله حاضر با تشریح سیاست فرهنگی جدید و مباحث برندینگ و تصویرسازی ملی، بر این امر تأکید می کند که سیاست فرهنگی کشورها بر مبنای پروژه برندینگ و تصویر ملی آنها و بر پایه اعتماد به نفس داخلی و مدیریت شهرت بین المللی شان می تواند به سمت منطقه ای و جهانی شدن حرکت کند. بر همین اساس، جمهوری اسلامی ایران نیز بر مبنای اهداف ملی و بین المللی انقلاب اسلامی و اسناد بالادستی، با تأکید بر دین اسلام به عنوان برندینگ ملی ایران در حوزه بین المللی، و تأکید بر گفتمان اعتماد به نفس ملی و توان داخلی به عنوان اساس دین در بعد داخلی، به مدیریت تصویر و گسترش شهرت جمهوری اسلامی ایران روی آورده است.
۵۸۹.

دانش روابط بین الملل و مسئله بازگشت به دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روابط خارجی سال نهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: دانش روابط بین الملل دین اسلام گرایی فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۴۷۲
تحولات چند دهه اخیر که از آن تحت عنوان اسلام گرایی، بنیادگرایی یا بازگشت دین به روابط بین الملل نام برده می شود، تاکنون علاوه بر موضع گیری های سیاسی، به مجادلات نظری فراوانی در حوزه های مختلف علوم اجتماعی از جمله دانش روابط بین الملل رقم زده است. تا پیش از رویدادهای اخیر، عملاً مقوله دین به دلایل مختلف در آثار اصلی نظریه های روابط بین الملل مورد بی توجهی قرار گرفته بود و جریان اصلی نظریه پردازی در روابط بین الملل عوامل فرهنگی و اجتماعی و از جمله مسئله دین را اموری مربوط به حوزه داخلی دولت ها و نامرتبط با حوزه روابط بین الملل تلقی می کرد. با این حال، بسیاری از نظریه پردازان اهمیت تأثیرگذاری ادیان در رویدادهای پس از جنگ سرد را به منزله بازگشت دین به روابط بین الملل و مستلزم بازنگری جدی در پیش فرض های نظری دانش روابط بین الملل ارزیابی می کنند. فرض مقاله حاضر این است که به رغم آن که تحولات مرتبط دین در سه دهه گذشته تأثیرات تعیین کننده ای بر معادلات بین المللی و شرایط زیست جهانی گذاشته، دانش روابط کمک زیادی به فهم این تحولات نکرده است.
۵۹۰.

روش شناسی حل مسئله انتظار بشر از دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال سیزدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۴۸ 63-76

کلیدواژه‌ها: دین انتظار بشر راهکار حل مسئله درون دینی برون دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۷ تعداد دانلود : ۲۸۶
یکی از مشکلات مبحث انتظار بشر از دین در کشور ما عدم تحریر محل نزاع و نپرداختن به راهکارهاست. از آنجا که شیوه و چگونگی یافتن پرسش مهم تر از پاسخ به آن است این مقاله می کوشد تا با نقد دو راهکاری که برای حل این مسئله (راهکار برون دینی و راهکار درون دینی) مطرح شده, خود راهکار سوم و جدیدی را پیشنهاد دهد. روش حل سوم مبتنی بر تقسیم انتظارات بشر به اولیه (برون دینی، پیشینی و گزارشگرانه) و ثانویه (درون دینی، پسینی. اصلاح گرانه) می باشد. به نظر نویسنده این راهکار کلیدی برای فیصله دادن به پاره ای از نزاع ها در این موضوع می باشد. در پایان با ارائه دو جدول به تفکیک دیدگاه های پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی در موضوع فوق بر حسب ملاک مذکور طبقه بندی می شود.
۵۹۱.

دیدگاه إخوان الصفاء درباره نسبت عقل و دین و ارزیابی دیدگاه انتقادی سجستانی نسبت به آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال سیزدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۴۸ 115-130

کلیدواژه‌ها: اخوان الصفاء سجستانی دین عقل فلسفه ظاهر باطن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۴۹۸
إخوان الصفاء گروهی از متفکران مسلمان هستند که با تاکید بر عقل و دستاوردهای آن، معتقدند که انسان برای تحصیل سعادت ابدی و تکمیل معرفت دینی، راهی جز یادگیری علم و فلسفه ندارد. به نظر آنها دین دارای دو ساحت ظاهر و باطن و دو دلالت رمزی و عرفی است که برای درک ساحت باطنی و رمزی آن، راهی جز تعلّم فلسفه نیست. اما سجستانی از متفکران منتقد اخوان الصفاء است و با تاکید بر نقصان عقل و در نظر گرفتن نقش محدودتر برای عقل در تحصیل سعادت و معرفت دینی، معتقد است که فلسفه صرفا در چارچوب دین و برای دفاع از آموزه های دینی و تأمل در قدرت الهی، ممکن الوصول است. در این نوشتار، دیدگاه إخوان الصفاء و سجستانی را درباره نسبت عقل و دین مورد تحلیل و بررسی تطبیقی می دهیم و نهایتاً مشخص خواهد شد که سجستانی فهم ناقص و نادرستی از آرای اخوان الصفاء دارد: اگرچه اخوان الصفاء تأکید ویژه ای بر عقل و فلسفه دارد اما هیچ گاه عقل را برتر از وحی، و فلسفه را برتر از دین قرار نمی دهد.
۵۹۲.

نقد و بررسی عللِ «از خود بیگانگی» از منظر فویر باخ و کارل مارکس(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال نهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۳ 7 - 30

کلیدواژه‌ها: خود از خود بیگانگی دین مالکیت خصوصی فویر باخ کارل مارکس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹۴ تعداد دانلود : ۱۱۵۹
فویر باخ و کارل مارکس از هگلیان چپ گرا و فیلسوفان مادی ای هستند که بعد از هگل، درباره «از خود بیگانگی» و علل آن بحث نموده اند. فویر باخ بر این باور است که انسان ها، با فرافکنی و برون فکنیِ کمالاتِ خود، خدا و مذهب را می سازند و با تسلیم شدن در برابر آن از خود بیگانه می شوند. کارل مارکس نیز معتقد است: عامل اولیه «از خود بیگانگی» مالکیت خصوصی و، در مرحله بعد، دین و مذهب می باشد. از منظر باخ و مارکس، راه برون رفت از این بیگانگی به انکار دین و مذهب منتهی می شود. در پژوهش حاضر، بعد از بیان تاریخچه «از خود بیگانگی»، دیدگاه فویر باخ و مارکس توضیح داده شده و با بیان وجه اشتراک و افتراق این دو دیدگاه، به نقد و بررسی آنها پرداخته شده است. پژوهش پیشِ رو به این نتیجه رهنمون شده که اولاً، مشکل اساسی این دو تن در جهان بینی مادی آنان است، ثانیاً، دیدگاه آنان از نظر تئوری و محتوایی با اشکالات عدیده ای روبرو است و، ثالثاً، آنچه آنان از آن به عنوان عوامل «از خود بیگانگی» یاد می کنند، از عواملِ خودآگاهی و خودیابی می باشند
۵۹۳.

بررسی چیستی علوم انسانی اسلامی از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال نهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۳ 57 - 78

کلیدواژه‌ها: دین علم دینی علوم انسانی اسلامی آیت الله مصباح یزدی اسلامی سازی علوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴۲ تعداد دانلود : ۸۲۹
علوم انسانی اسلامی با رویکردهای مختلفی مطرح شده است. از دیدگاه آیت الله مصباح، علمْ کشف واقع است و دین الهی حق منحصراً دین اسلام است که راه سعادت و شقاوت انسان ها را در حوزه باورها و ارزش ها مشخص می کند. بنابراین، علمِ دینی علمی است که در حوزه های مرتبط با سعادت و شقاوت انسان و باورها و ارزش ها از منابع صحیح دینی و با استفاده از روش شناسی صحیح  (روش فقاهتی) بدان رسیده باشیم و نتیجه نیز یقینی باشد. در متون دینی، مسائل مختلفی مطرح شده است که ناظر به علوم طبیعی، پزشکی و ... است. ازآنجاکه شأن دین هدایتگری به سمت سعادت است، علم دینی باید همسو با این شأن تعریف شود. بنابراین، هر گزاره ای که با روش های معتبر اثبات شود علم دینی نخواهد بود، زیرا دین وظیفه ای در قبال کشف روابط علّی میان پدیده ها ندارد. آنچه برای دین ضرورت دارد شناخت و بیان تأثیر پدیده ها در سعادت و شقاوت انسان است. این امر در بسیاری موارد با عمل اختیاری انسان در ارتباط است. در میان علوم، موضوع علوم انسانی بررسی کنش های ارادی و آگاهانه انسانی، و احکام و آثار و پیامدهای آن است، مانند علم اخلاق یا حقوق. بنابراین و با توجه به جایگاه بی بدیل علوم انسانی در ساخت تفکر بشری و سبک زندگی انسان ها، از دیدگاه استاد، اسلامی کردن علوم در گستره علوم انسانی اسلامی محقق می شود. این بررسی به توصیف و بازخوانی نظریات استاد در رابطه با اسلامی کردن علوم انسانی -پرداخته و از منظر ایشان، به برخی ابهامات پاسخ داده است.
۵۹۴.

چرا نگاه نتیجه گرایانه به فعل مستلزم سلب عنوان اخلاقی از آن نخواهد شد؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸۶ 79 - 102

کلیدواژه‌ها: دین اخلاق اخلاق دینی غایت غایت گرایی سودگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۳۵۸
نوشتار حاضر مسئله غایتمندی و نتیجه گرایی اخلاقی را می کاود. به نظر برخی متفکران، این نگاه مستلزم سلب عنوان اخلاقی از فعل شده است و لذا معتقدند در صورتی فعل، عنوان اخلاقی پیدا می کند که فارغ از نتیجه و غایت آن صرفاً به عنوان یک وظیفه انجام شود. اما به نظر نگارنده، نگاه نتیجه گرایانه به انجام فعل اخلاقی، مستلزم سلب عنوان اخلاقی از آن نخواهد شد و از طرفی مشوق و محرّک انجام فعل اخلاقی می شود. در نگاه اسلامی وجود چنین مشوق هایی نه تنها منعی ندارد، بلکه مورد تأکید و سفارش هم می باشد.
۵۹۵.

رابطه باور و عمل دینی: دیدگاه جان کاتینگهام با تأکید بر نظر پاسکال درباره تقدم عمل دینی بر باور دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 273 - 285

کلیدواژه‌ها: پاسکال تحول درونی خداباوری دین عاطفه عمل کاتینگهام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۳ تعداد دانلود : ۳۵۲
کاتینگهام به پیروی از پاسکال معتقد است که دین به سبب آنکه از موجودی متعالی سخن می گوید که فراتر از درک و فهم عقلانی بشر بوده و بالطبع به دلیل استفاده از زبانی که آکنده از نماد، تمثیل، استعاره و حکایت است، اساساً امکان ندارد مورد تحلیل عقلانی واقع شود. به این ترتیب، اثبات یا انکار وجود خداوند از طریق صرفاً استدلال عقلانی ناممکن است. با وجود این، کاتینگهام از آنجا که با الهام از پاسکال، درکی عملی از دین دارد و دین را چیزی بیش از آموزه های نظری - عقیدتی می داند، از استدلالی عملی برای نشان دادن معقولیت باور به خداوند و نه برای اثبات وجود او استفاده می کند. از آنجا که آدمی با نظرورزی قادر به فهم خداوند نیست، راه مواجهه با خداوند نه نظری بلکه عملی است؛ با به کارگیری احساسات و عواطف و درگیری عملی با آموزه ها و باورهای دینی، می توان معقولیت باورهای دینی را دریافت و حضور خداوند در زندگی را حس کرد. بر این اساس، تغییر و تحول درونی منوط بر به کار بستن اعمال و ورزه های مورد توصیه ادیان و سنت های معنوی است.
۵۹۶.

تعریف دین در کلام و فلسفه دین و تعریف اقلی و اکثری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 375 - 397

کلیدواژه‌ها: تعریف اقلی و اکثری تعریف دین تعریف فلسفه دینی تعریف کلامی دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱۹ تعداد دانلود : ۷۰۶
دین چیست؟ به این پرسش از دو منظر درون دینی و برون دینی می توان پاسخ داد. نگاه اول دین حق را مطابق معیار درون دینی تعریف می کند و تعریف او جامع افراد نیست. اما تعریف دین در نگاه دوم باید جامع و مانع باشد. از آنجا که یافتن امر مشترکی در همه ادیان مشکل بوده، برخی برای تعریف دین سراغ شباهت خانوادگی رفته اند یا تعریف هایی ارائه داده اند که جامع و مانع نیست. سخن این نوشتار آن است که می توان تعریف مفهومی، و نه ماهوی، از دین ارائه داد. از آنجا که دین در مقابل الحاد قرار دارد، پس دین را می توان در تعریفی برون دینی به «اعتقاد به عالم برتر» یا به تعبیر قرآنی، «عالم غیب» تعریف کرد. اما از آنجا که ادیان موجود نوعشان منحصر در فردشان است، پس برای مثال اسلام را می توان در تعریفی کلامی به «برنامه خدا برای رستگاری انسان» تعریف کرد. رابطه این دو تعریف، اقل و اکثری و رابطه حق ناقص و حق کامل است.
۵۹۷.

تبیین و بررسی رویکرد هگل نسبت به رابطه علم و دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۳۲) 633 - 650

کلیدواژه‌ها: دین علم گفت وگو و تعامل نزاع و تعارض هگل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۲۹۴
دیرزمانی است که میان برخی از دانشمندان و متکلمان غربی نزاع سختی در باب حوزه و قلمرو و همچنین اعتبار و وثاقت علم و دین درگرفته است. در طول سده های گذشته، هر یک از این دو قلمرو از اینکه دیگری را به مثابه یک دانش و معرفت واجد حقیقت در نظر بگیرند، طفره رفته اند و دلایل فراوانی در رد و محکومیت دیگری ارائه کرده اند. از این رو در نوشتار حاضر ضمن تأکید بر این نکته که پیشرفت علمی جوامع بشری لزوماً با سکولاریسم ارتباطی ندارد، با نظر به کل نظام فکری هگل، دیدگاه وی در زمینه رابطه علم و دین بررسی خواهد شد. به باور هگل، معرفت و آگاهی بشر بر اساس یک سیر دیالکتیکی تاریخی پیوسته در حال تکامل بوده و متناسب با بسط و پیشرفت آن، علم و دین نیز توأمان و با تناظر یک به یک دچار تحول و پویایی شده اند. به بیان دیگر، او با اشاره به مراحل چهارگانه تکامل تمدن ها و مراتب استکمال ادیان در بستر تاریخ، بر این باور است که در هر دوره ای از تاریخ جهان، میان علم و دین آن زمان، تعامل و ارتباط نزدیکی وجود داشته و این دودر هیچ دوره ای به هیچ عنوان در تباین با هم نبوده اند. گرچه کامل ترین نوع تعامل میان علم و دین و مصداق تام و اتمّ این رابطه از نظر وی در مسیحیت پروتستان و دوره ژرمنی وجود داشته است. از این رو بر اساس رویکرد تعاملی و آشتی گرایانه هگل، علم و دین دو ساحت متفاوت تجلیات روح مطلق هستند و در طول تاریخ به صورت مشترک و به موازات هم به تعالی آگاهی بشر مدد رسانده اند.
۵۹۸.

تأملی برجایگاه دین در تحولات اخلاق سیاسی غرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۳۳) 723 - 742

کلیدواژه‌ها: اخلاق سیاسی بی طرفی دین کمال گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۶ تعداد دانلود : ۳۵۹
دین به عنوان یکی از مهم ترین مقوله های خیر (زندگی خوب)، نقش ویژه ای در هدف گذاری و معنابخشی به زندگی انسان ایفا کرده و با عرضه آموزه هایی معطوف به زندگی مطلوب، به «فرارَوی» انسان ازآنچه به آن دچار است،تغییر زندگی و گذار از «هست» به «باید» یاری می رساند. در عین حال،ضرورت های اجتناب ناپذیر زیست جمعی و نقش انکارناپذیرِ زمینه ها و نهادهای اجتماعی چون دولت در حیات انسان موجب شده است تا سنجشِ نسبت «جامعه» با «خیر» به یکی از دغدغه های خاطر اندیشمندان بدل شود و در این بین اخلاق سیاسی از دیرباز، متکفل ارائه رهیافت مناسبی در باب نسبت نهاد دولت با دین بوده است. نوشتار حاضر در راستای بررسی تحولات اخلاق سیاسی در غرب، پس از تحلیل اجمالیِ فراز و نشیب های تاریخیِ مسیحیت از قرون وسطی تا دوران معاصر، به ایده غالب سیاسی یعنی بی طرفی دولت در قبال دین می پردازد و در آخر، رویکرد انتقادی کمال گرایی که در اواخر سده بیستم و توسط نوفضیلت گرایانِ غربی احیا شده است، از نظر خواهد گذشت. رویکرد اخیر در نقد معضلات ناشی از تکثر اخلاقی غرب،خواهان احیای دین به مثابه منبع تشخیص گزاره های اخلاقی، انگاری اخلاقی و تقویت جماعت است و پیرو تفکر ارسطویی، رسالت دولت در قبال خیر و نقش تربیتی این نهاد را یادآوری می کند.
۵۹۹.

دین پژوهی مصطفی ملکیان؛ بررسی و نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای فلسفه دین سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: دین معنویت عقلانیت مدرنیته ملکیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲۵ تعداد دانلود : ۷۱۹
یکی از نظریه های عرصة دین پژوهی معاصر ایران پروژة «عقلانیت و معنویت» مصطفی ملکیان است. این نظریه با محور قراردادن مؤلفه های اجتناب ناپذیر مدرنیته به مواجهه با دین سنتی می رود و ضمن مقایسه این مؤلفه ها با ویژگی های اصلی دین سنتی، حکم به تباین میان دین داری و مدرن بودن می کند. فهم سنتی از دین را در جهان مدرن کارآمد نمی داند و فهمی جدید از دین (معنویت) را که سازگار با مؤلفه های مدرنیته است معرفی می کند. این مقاله کوشیده است تصویری روشن و شفاف از ارکان اصلی این نظریه، که عبارت اند از عقلانیت، معنویت و زندگی اصیل، ارائه دهد. در ابتدا مراد ملکیان از دین بیان می شود و بعد از آن تقریری از نظریه عقلانیت و معنویت ارائه خواهد شد و به کوتاهی نقدهایی که علیه این نظریه ارائه کرده ایم، و عناوین آن ها در زیر آمده است، اشاره می شود. 1. ابهام در تقسیم بندی دین؛ 2. عدول از مبنا؛ 3. صورت بندی نادرست از استدلال و تبعیت از استدلال و ناسازگاری آن با همة اقسام تعبد؛ 4. تاریخی بودن دین؛ 5. ابهام در نقطه تمایز میان معنویت و عقلانیت؛ 6. نبود برنامه ای برای اجتماع و کار جمعی؛ 7. شرایط سخت معنویت برای عموم مردم.
۶۰۰.

تحلیل و بررسی رابطه علم و دین از منظر اندیشه پویشی وایتهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای فلسفه دین سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 49-69

کلیدواژه‌ها: دین علم رابطه علم و دین فلسفه پویشی وایتهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۶ تعداد دانلود : ۳۸۴
در این مقاله تلاش می شود رابطه علم و دین از منظر اندیشه پویشی وایتهد بررسی و تحلیل شود. برای این امر ابتدا الگوهای چهارگانه رابطه علم و دین (تضاد، تمایز، گفت وگو و تلفیق) توضیح داده می شود. سپس، درباره نظام مابعدالطبیعی پویشی بحث می شود تا نشان داده شود که علم و دین چگونه در چهارچوب این نظام فراگیر هماهنگی یا تلفیق پیدا می کنند. و در آخر، اصول حاکم بر رابطه این دو قلمرو استخراج می شود که تحلیل آن ها از پویایی و تحول علم و دین، ناظربودن هر دو بر واقعیتی واحد و سروکار داشتن با وجوهی از واقعیت، طبیعی بودن تضاد بین این دو، به رغم اغراق در آن، و تحول معرفت دینی در پرتو معرفت علمی حکایت می کند.