مطالب مرتبط با کلیدواژه

اخلاق اجتماعی


۲۱.

تطور مفهوم ایجابیت در فلسفه سیاسی هگل جوان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: اخلاق فردی اخلاق اجتماعی حقوق خصوصی ایجابیت روشن گری دوره برن دوره فرانکفورت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی عصر جدید کانت تا ابتدای دوره معاصر ایده آلیسمِ آلمانی (قرون 18 و 19)
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه سیاسی
تعداد بازدید : ۱۱۸۹ تعداد دانلود : ۷۲۹
در این مقاله مفهوم «ایجابیت» Positivity)) و سیر تحول آن نزد هگل طی دوره های ابتدایی فعالیت نظری اش (دوره موسوم به دوره برن 96-1793 و دوره موسوم به دوره فرانکفورت 1800-1797) مورد بررسی قرار گرفته است. تحول مفهوم «ایجابیت» به مثابه حاکمیت نظامی ناقض آزادی اصیل، متضمن گذار هگل از ادبیات صرفاً مذهبی در دوره برن به ادبیاتی مشخصاً سیاسی در دوره فرانکفورت است. در همین راستا، هگل در دوره فرانکفورت در مقایسه با دوره برن، پیش زمینه اجتماعی وسیع تر و شامل عناصر اقتصادی و سیاسی بیش تری را مورد توجه قرار می دهد.این مقاله درصدد است که با اتکاء بر متن نوشته های هگل، ضمن تبیین مفهوم ایجابیت در هر دو دوره نشان دهد که در نهایت هگل موفق نشده است که طریقی برای رفع ایجابیت در دوره های مزبور ارائه دهد.
۲۲.

گزاره های اخلاقی قرآن و چگونگی نظام مندسازی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال دهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۵

کلیدواژه‌ها: نظام اخلاقی قرآن گزاره های اخلاقی ابعاد وجودی انسان مفاهیم اخلاقی اخلاق بندگی اخلاق فردی اخلاق اجتماعی اخلاق درباره جهان پیرامون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۳ تعداد دانلود : ۴۹۵
گزاره های اخلاقی قرآن را می توان در قالب قضایا و جملاتی ارائه کرد که از موضوع و محمول تشکیل یافته اند. موضوع این گزاره ها، شامل ابعادِ پنج گانه وجودی انسان، یعنی بُعد معرفتی، عاطفی، ارادی، رفتاری و منش انسان است که هریک از این ابعاد، می توانند روابط چهارگانه ای را با خدا، خَلق، خود و خلقت داشته باشند. محمول این گزاره ها نیز یکی از مفاهیم و احکام هفت گانه اخلاقی «خوب» و «بد»، «باید» و «نباید»، «درست » و «نادرست »، «وظیفه یا مسئولیت»، است. در قرآن، برای این ابعاد پنج گانه و روابط چهارگانه، احکامی اخلاقی به شکل مثبت و منفی و با استفاده از یکی از مفاهیم هفت گانه اخلاقی ارائه شده است که با ترکیب آنها، می توان گزاره های اخلاقی قرآن را در شکلی نظام مند سامان داد. در این پژوهش با توجه به کمبود پژوهش های قرآنی در زمینه نظام مندسازی گزاره های اخلاقی، کوشش شده است به روش توصیفی تحلیلی، نخست این گزاره ها، معرفی شوند و سپس، چگونگی نظام مندسازی آنها توضیح داده شود. برآیند این نظام مندسازی، ارائه مدلی جدید و چهل وجهی از گزاره های اخلاقی است که مجموعه ای از نظام های خُرد و کلان را شامل می شود.
۲۳.

پدیدارشناسی اخلاق اجتماعی کاربران شبکه های اجتماعی مجازی (مطالعه موردی: متولدان دهه شصتی دارای تحصیلات عالی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ارتباطی سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۹۴) 155-185

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی متولدان دهه 60 شبکه های اجتماعی مجازی پدیدارشناسی پدیدارشناسی تجربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۶ تعداد دانلود : ۸۹۵
پیشرفت فناورانه وسایل اطلاعاتی و ارتباطی جدید، به خصوص شبکه های اجتماعی مجازی، نقش تعیین کننده ای در برقراری ارتباط و انتقال اطلاعات بین متولدان دهه 60 ایفا کرده است. در پژوهش حاضر تلاش شده است، با درک واقعی ساختار تجربه زیسته افراد مشارکت کننده از شبکه های اجتماعی مجازی، مؤلفه های اصلی تشکیل دهنده اخلاق اجتماعی و چگونگی تبلور آن در رفتار اجتماعی آنان تحلیل شود. روش پژوهش، کیفی با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی تجربی و گردآوری اطلاعات، از طریق نمونه گیری هدفمند و مصاحبه عمیق با 15 نفر از متولدان دهه شصتی دارای تحصیلات عالی بوده است. یافته های پژوهش، شامل یک شاخص محوری «اخلاق اجتماعی آوارگی» بود که از خصیصه های مهم آن به «داشتن هویت اجتماعی ترکیبی»، «احساس ناامیدی اجتماعی، سردرگمی و سرگشتگی»، «مقایسه دایم خود با دهه هفتادی ها» و «فریبندگی شبکه های اجتماعی مجازی» می توان اشاره کرد. نتایج پژوهش همچنین نشان می دهد؛ اخلاق اجتماعی در میان متولدان دهه شصتی، معجونی از کنش های اخلاقی است که خاستگاه آن شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و تاریخی ای است که متولدان این دهه، درون آن متولد شده و زیست کرده اند. در نهایت، نتایج به دست آمده حاکی از آن است که رعایت اخلاق اجتماعی در بطن زندگی بد، سخت و دشوار است.
۲۴.

بررسی جامعیت اسلام در ترسیم مبانی و ویژگی های اخلاق اسلامی با تکیه بر سیره رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال پنجم بهار ۱۳۹۶شماره ۱۷ 7-34

کلیدواژه‌ها: جامعیت اسلام امام رضا (ع) اخلاق فردی اخلاق اجتماعی اخلاق اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۸ تعداد دانلود : ۵۷۷
جامعیت اسلام در معنای پاسخ گویی تام قرآن و عترت به نیازهای هدایتی انسان تا قیامت یکی از مهم ترین مباحثی محسوب می شود که در آموزه های رضوی مورد تأکید قرار گرفته است. در نگرش امام رضا (ع) دین اسلام از جامعیت مطلق در بیان امور هدایتی برخوردار است و تمام آن چه را که بشر در راه سعادت و کمال نیاز دارد بیان کرده است. یکی از مباحث مهم که در سعادت انسان مؤثر است و در آموزه های دینی به آن تأکید شده، مبحث اخلاق است که در ترسیم و جهت دهی به سبک زندگی اسلامی حائز اهمیت است. در دین اسلام بر اهتمام به فضایل اخلاقی و اجتناب از رذایل اخلاقی در تمام ابعاد زندگی تأکید و در این باره بایدها و نبایدهای اخلاقی در حیطه های مختلف زندگی بیان شده است. جستار پیش رو با محوریت سیره رضوی، جامعیت اسلام در ترسیم مهم ترین ویژگی های اخلاق را در سه محور فردی، اجتماعی و اقتصادی بررسی و تحلیل کرده است و در این باره ضمن بررسی مبانی جهت دهنده به اخلاق اسلامی، مهم ترین ویژگی های هر محور را بیان کرده است؛ نتیجه آن که اخلاق با محوریت مبنای مهم الهی بودن، به تمام جوانب زندگی انسان در تمامی حیطه ها سمت و سو می دهد و با ارائه رویکردهای خاص، کمال و سعادت فرد، خانواده و جامعه را فراهم می کند که غایت آن رساندن به حیات طیبه ای است که قرآن کریم وعده آن را داده است.
۲۵.

مطالعه تطبیقی نگره اسلامی و غربی به پیش داوری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 85 - 106

کلیدواژه‌ها: پیش داوری دیدگاه اسلامی دیدگاه غربی اخلاق اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۳۸۸
پیش داوری، به معنای نگرش منفی درباره گروه های دیگر و یا اعضای آن ها، یکی از موضوعات مهم روان شناسی اجتماعی است. با توجه به آن که از یک سو همبستگی و انسجام در جوامعی که از قومیت ها، گروه ها و خرده فرهنگ های متعدد تشکیل شده اند، متاثر از کیفیت ارتباطات کارآمد و موثر میان افراد است و از سوی دیگر، اخلاق اسلامی دربردارنده تمامی معیارهایی است که در سایه تفکر توحیدی، رشد و تعالی را در ابعاد گوناگون تعاملات اجتماعی انسان فراهم می کند، مسئله اصلی پژوهش حاضر آن است که نگره اسلامی چه مواجه ای با موضوع پیش داوری دارد؟ در پژوهش حاضر با استفاده از روش تطبیقی- مقایسه ای، پس از تبیین گستره مفهومی پیش داوری از منظر روان شناسان اجتماعی غربی و اسلامی، عوامل موثر بر تکوین پیش داوری دسته بندی می شود. در پایان مطالعه این نتیجه به دست آمد که هر چند آموزه های اسلامی و غربی در زمینه شناسایی عوامل موثر بر تکوین پیش داوری، نگره ای نزدیک به یکدیگر دارند، اما از رهگذر مداقه در منابع اسلامی که دربردارنده تجویزهای سلبی و ایجابی درباره پیش داوری هستند، می توان مرزهای این مفهوم را بازشناسی کرد.
۲۶.

بررسی نسبت میان «محبت به مردم» و « اخلاق اجتماعی» در اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه های نوین تربیتی دوره چهاردهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ 199 - 221

کلیدواژه‌ها: محبت به مردم اخلاق اجتماعی اسلام عواطف اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۸ تعداد دانلود : ۵۲۵
برخی از نظریه های اخلاق و رویکردهای تربیت اخلاقی، «محبت به مردم» را پایه اخلاق اجتماعی می دانند. محبت به همدیگر، در اسلام نیز توصیه شده است. هدف از این پژوهش، بررسی حدود و ثغور «محبت به مردم» در اسلام و نیز بررسی ظرفیت «محبت به مردم» برای این است که بتواند به عنوان پایه عاطفی اخلاق اجتماعی در نظر گرفته شود. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. یافته ها نشان داد که در اسلام «محبت به مردم»، به خودی خود دارای ارزش مطلق نیست و باید تابع ضوابطی باشد؛ و از این رو، دایره محدودی دارد و لازم نیست و نباید محبت هر کسی را در دل پروراند. در مقابل، اخلاق اجتماعی، هیچ مرزی ندارد و ما ملزم هستیم به طور مطلق در برابر «همه» اطرافیان، اخلاق را رعایت کنیم. با توجه به عدم انطباق دامنه «محبت به مردم» و «اخلاق اجتماعی» و نیز، آفت های ناشی مبنا قرار دادن «محبت» برای رعایت اخلاقیات، نمی توان پایه عاطفی، انگیزه عمومی و زیربنای تعاملات اجتماعی اخلاق مدارانه را بر «محبت به مردم» قرار داد. این امکان وجود دارد که استفاده از مفاهیم دیگری هم چون رحمت و نظایر آن بتواند راه های دیگری را در این زمینه پیش روی ما بگشاید.
۲۷.

اقدام پژوهی مبتنی بر سوءمصرف سیگار در میان پسران جوان (با تأکید بر نقش نهادهای کنترلی و تربیتی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: انتظام اجتماعی سال هفتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ 91 - 126

کلیدواژه‌ها: اقدام پژوهی سوءمصرف سیگار اخلاق اجتماعی شبکه دوستان هنجار انصاف رگرسیون لجستیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۹ تعداد دانلود : ۷۵۴
زمینه و هدف:  این پژوهش در زمینه ی کج روی و انحرافات اجتماعی و در وجه سلبی، نظم اجتماعی انجام شده است. هدف و موضوع محوریِ آن، سوءمصرف سیگار توسط جوانان و یافتن علل مؤثر بر این رفتار کج رو است؛ لذا، رویکردهای اصلی در این پژوهش، نظریه های انحرافات اجتماعی و اخلاق اجتماعی است. روش شناسی:  روش انجام تحقیق، بنا به امکانات و ماهیت، موردپژوهی چندگانه ی مبسوط و اقدام پژوهیِ درون موردی است. زمان های گردآوری اطلاعات، به عنوان نقاط محک، چهار سالِ جداگانه بوده است. یافته ها:  یافته های تحقیق، حاکی از موفقیت نسبیِ اقدام پژوهی و کاهش هفت درصدی سوءمصرف سیگار میان جوانان حوزه ی تحقیق، طی مدت پژوهش است؛ اما الگو های لجستیکیِ مبتنی بر اخلاق اجتماعی، حاکی از آن است که مسئولیت سوءمصرف سیگار توسط جوانانِ مورد مطالعه، در حال حاضر، بیش تر متوجهِ شرایط توزیع عادلانه ی مزایا و موقعیت های اجتماعی است. نتیجه گیری:  فعالیت های تربیتی در سطح خُرد و متوسط، این توانایی را دارد که کاهش قابل توجهی در مصرف سیگار در میان پسران جوانان ایجاد کند؛ اما با توجه به شیوع این نوع کج رفتاری که بیش از 30 درصد از جوانانِ مورد مطالعه را تشکیل می دهد؛ باید انتظار داشت که تمام متغیرها، در سطوح سه گانه ی خُرد، متوسط و کلان بتوانند برای مقابله با آن فعال شوند. این در حالی است که شرایطِ سوءمصرف سیگار توسط جوانانِ مورد مطالعه، عمدتاً به طور ساختاری و از سطح کلان نشئت گرفته است و این مؤید آن است که تغییرِ آن، چندان مبتنی بر شرایطِ سطوح میانه و خرد نیست.
۲۸.

حریم خصوصی، عرصه اخلاق اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۷)

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی حریم خصوصی حکومت اسلامی فقه سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۸ تعداد دانلود : ۴۷۵
حریم خصوصی به عنوان عرصه تحقق و جلوه گاه بارز اخلاق اجتماعی، از مهمترین مباحث حقوق شهروندی است که از سوی متفکران سیاسی و اجتماعی دارای گرایش به مکاتب فکری مختلف مورد توجه قرار دارد. این حریم، از یکسو به عنوان مرزی برای دخالت شهروندان در امور یکدیگر، و از سوی دیگر به عنوان مرزی برای دخالت کارگزاران حکومتی در امور رعایای تحت حاکمیّت، مورد مناقشه و بررسی قرار می گیرد. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به این مسأله پرداخته، و با بهره گیری از آیات قرآن کریم و روایات معصومینعلیهم السّلام، نگاه مکتب اسلام نسبت به جایگاه حریم خصوصی به عنوان مصداق بارزی از اخلاق اجتماعی اسلامی ارائه گردیده است. در این مقاله اثبات شده است که حریم خصوصی امری لازم الرّعایه، هم از سوی سایر شهروندان و هم از سوی عمّال حکومت بوده، و تنها آنگاه که با مصلحتی اهمّ تزاحم پیدا کند قابل هتک خواهد بود، و البتّه هنگامی که اهمّ بودن مصلحت مزاحِم مردّد باشد، اصاله الحظر جاری بوده و مانع هتک حریم خصوصی مزاحَم خواهد گشت.
۲۹.

مطالعه معانی ضمنی و لفظی آیات اخلاق اجتماعی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۳)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم اخلاق اجتماعی تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲۲ تعداد دانلود : ۸۴۶
قرآن کریم تنها برنامه زندگی است که سعادت و خوشبختی را برای هر فرد تضمین می کند، در این اساسنامه که از سوی خداوند حکیم تنظیم شده، نیازهای ریز و درشت او برای رسیدن به کمال سعادت وخوشبختی مطرح شده است .اسلام با همه عنایتی که به پیشرفت های علمی و صنعتی و زندگی مادی دارد، پیوسته خدا، تقوا، راستی و درستی، اخلاق و ملکات فاضله، اعمال شایسته و پسندیده در درجه اول و سرلوحه اوست در حقیقت یکی از ویژگی های قرآن کریم، دارای ظاهر و باطن بودن آن است که تا چندین لایه درونی ادامه می یابد، از روش های پژوهش مناسب و علمی برای کشف لایه های درونی ظواهر آیات قرآن، تحلیل محتوای کیفی کلام است. با توجه به تحقیقات گسترده ی که در حوزه علوم قرآنی صورت گرفته است. مفسران و پژوهشگران قرآنی غالبا آیات اخلاقی قرآن را در سه محور الهی، فردی و اجتماعی طبقه بندی می کنند. بر همین اساس به منظور انجام این پژوهش، محور سوم یعنی آیات اخلاق اجتماعی انتخاب و بر اساس فن تحلیل محتوای مضمونی و بر مبنای واحد آیات و به صورت کمّی و کیفی، جداول تحلیل محتوا تشکیل شد. و سپس مقوله ها و زیر مقوله های هر آیه همراه با بسامد آیات و کلیدواژه های ضمنی و لفظی استخراج شد. دامنه پژوهش 427 آیه از آیات اخلاق اجتماعی است که پس از تفکیک آن از آیات اخلاق الهی با 521 آیه و اخلاق فردی با 345 آیه تحلیل محتوا شد ابزار پژوهش در بخش معانی لفظی قرآن کریم با ترجمه استاد محمدمهدی فولادوند و در بخش کیفی ترجمه تفسیر المیزان مورد استفاده قرار گرفت نتایج پژوهش نشان داد آیات اخلاق اجتماعی دارای 10 مقوله و 89 زیر مقوله می باشد. مقوله ارزش های اسلامی در مورد اموال با 18%، ارزش های اخلاقی در مورد گفت و شنود 13%، حقوق اعضای جامعه 11 %، خانواده 10%، آداب معاشرت 7% ، وفای به عهد7% و عدالت و ظلم 6 % می باشد.تاکید بیشتر قرآن کریم و امر بر انفاق،اطعام فقرا، حفاظت از اموال یتیم،پرداخت زکات و نهی از کم فروشی،تجاوز به مال یتیم و ربا از نشانه توجه متکلم این کلام الهی به حفظ و تحکیم روابط اجتماعی در جامعه اسلامی می باشد.
۳۰.

بررسی فقهی «تشبیب» از دیدگاه فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال بیستم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۸۰ 71 - 94

کلیدواژه‌ها: تشبیب عفاف حجاب اخلاق اجتماعی ادله فقهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۳۳۳
امروزه، رفاقت های نامشروع زنان و مردان در کشورهای اسلامی رایج شده و به تبع آن اشعار بسیاری در توصیف زن و عشق به او سروده شده و در رسانه ها پخش می شوند. این فرهنگ، خلاف توصیه های شریعت به عفاف است. این موضوع (تشبیب) گرچه در آثار علمای متأخر چون شیخ انصاری اشاره شده است، ولی به منظور پیشگیری از ابتذال نیاز به تبیین و روشنایی حواشی آن در جامعه ی امروز، احساس نیاز می شود. شیخ انصاری در<em> مکاسب</em> با عنوان «تشبیب المرأه» عنوان شده است. از حاصل این پژوهش می توان دریافت که حکم اولیه ی تشبیب از دیدگاه فقها حلیت است، اما به دلایل دیگری چون تهییج شهوت، ترویج فحشا، هتک حرمت زن و... حرام است. فقهای اهل سنت ساختن شعر یا نثر در تشبیب زن معروف را حرام امّا روایت آن را مشروط به عدم ایذاء و هتک حرمت زن و محارمش، مباح دانسته اند، لذا فقهای فریقین در این موضوع اختلافات و اشتراکاتی دارند.
۳۱.

سیر تطور «لذت» در اندیشه سیاسی کلاسیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش سیاست نظری پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: لذت فعالیت اخلاق اجتماعی اخلاق خصوصی فلسفه سیاسی کلاسیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۶ تعداد دانلود : ۵۰۱
با توجه به اینکه در اندیشه سیاسی کلاسیک، انسان موجودی طبعاً اجتماعی انگاشته می شود، بسیاری از مقوله های بشری که در دوران مدرن به عرصه خصوصی رانده شده است، در زمره مباحث فلسفه سیاسی قرار دارد و جایگاه برجسته ای را در آن اشغال می کند. «لذت» از جمله این مقوله هاست که فیلسوفانی مانند افلاطون و ارسطو و اخلاف آنها درباره آن تأمل کرده اند و در چارچوب فلسفه سیاسی - اخلاقی خود بدان پرداخته اند. با این حال هر چند افلاطون رساله فیلبوس را اساساً به بررسی موضوع «لذت» اختصاص می دهد و ارسطو در دو بخش از اخلاق نیکوماخوس بدان می پردازد، با هلنیسم رومی به تدریج «لذت» از جایگاه سیاسی خود فروکاهیده شده، به عرصه اخلاق خصوصی هدایت می شود. اپیکور از جمله کسانی است که «لذت» را در مرکز توجه قرار می دهد، اما نه - مانند ارسطو - به عنوان فعالیتی اجتماعی، بلکه چونان مقوله ای مربوط به تهذیب فردی و همین مقدمه ای است برای آنکه در ادامه و با ظهور مسیحیت، «لذتِ» رانده شده از اندیشه سیاسی به امری کاملاً الهیاتی تقلیل یابد و به جای آنکه در ترسیم جامعه نیک سامان جایی برای خود بیابد، به امری در چارچوب روابط انسان - خدا تبدیل می شود و در نتیجه دیگر نه موضوع فهم هنجاری اجتماعی و سیاسی، که مقوله ای مربوط به فرمان برداری از امر الهی است. با سنت آگوستین، این امر تثبیت می شود و «لذت» در سیر تطور خویش از امر سیاسی به امر مذهبی تحول می یابد که در ادامه، امکان ظهور لذت گرایی مدرنِ فارغ از مبانیِ اخلاق اجتماعی را فراهم می آورد. به منظور درک چگونگی تغییر جایگاه مقوله «لذت» از امر سیاسی در فلسفه اخلاق یونان به امر خصوصی در فلسفه سیاسی مدرن، مقاله حاضر به بررسی فرایند تحول «لذت» از امر هنجاری به یک مقوله صرفاً مذهبی در دوران کلاسیک می پردازد.
۳۲.

بررسی اخلاق اجتماعی ایرانیان در سفرنامه های اروپایی (سفرنامه های دوره صفویه و قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی ایرانیان صفویه قاجاریه سفرنامه های اروپایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴۴ تعداد دانلود : ۱۰۱۶
یکی از منابع مهم بررسی تاریخی آداب و رسوم، عقاید و اخلاق عمومی جامعه ایران، بهره گیری از سفرنامه ها است. سفرنامه نویسان افرادی جزئی نگر هستند که معمولا مشاهدات خود را با رعایت بی طرفی منتقل می کنند. مسئله اصلی این است که استمرار عناصر اخلاق اجتماعی ایرانیان در دوره صفویه و قاجار از دید سفرنامه های اروپایی متأثر از چه عواملی بوده است ؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، اخلاق اجتماعی را با توجه به نگرش سیاحان در دو بعد مثبت و منفی و با دید انتقادی بررسی نموده که علاوه بر معرفت به عناصر فرهنگ خودی از دید آنها، عوامل ایجاد و استمرار عناصر فرهنگی را شناسایی کرده است. نتایج پژوهش نشان داد که بر مبنای سفرنامه های اروپایی، عوامل ایجاد و استمرار عناصر فرهنگی در ایران بیشتر حاصل شرایط بیرونی ناشی از تحمیل حاکمیت سیاسی و شرایط اجتماعی بوده است تا اینکه محصول صفات درونی افراد باشد.
۳۳.

بررسی شاخصه اخلاق اسلامی و مؤلفه های آن در برنامه درسی مدارس متوسطه ایران (مطالعه موردی؛ کتب علوم اجتماعی)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق دوره جدید سال دوم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۸ (پیاپی ۳۰) 143 - 164

کلیدواژه‌ها: اخلاق اخلاق اقتصادی اخلاق سیاسی اخلاق اجتماعی اخلاق و دین کتب علوم اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۳۴۳
هدف این پژوهش، بررسی میزان توجه به شاخصه اخلاق و مؤلفه های آن در کتب علوم اجتماعی در دوره متوسطه نظری است. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی است و عناوین و مصادیق هر یک از مؤلفه های داده با استفاده از چک لیستی از معیارهای شاخصه اخلاقی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و عمومی جمع آوری شده است. جامعه آماری شامل کلیه کتب علوم اجتماعیِ مقطع متوسطه نظری، رشته ادبیات و علوم انسانی است که در مجموع چهار کتاب در نظر گرفته شده است؛ بنابراین، از روش سرشماری به عنوان نمونه استفاده شده است. برای سنجشِ میزان پرداخت و تحلیل سؤالات از آمار توصیفی سود برده شده است. در نهایت پس از بررسی کلی این نتایج، به این نکته پی می بریم که میزان توجه به شاخصه اخلاق در بُعد سیاسی در کتب علوم اجتماعی دوره متوسطه 27درصد، در بُعد اجتماعی (خانوادگی و شهروندی) 49درصد، در بُعد اقتصادی 10درصد و در بُعد عمومی 14درصد است که بین شاخصه اخلاق در ابعاد مختلف توازن خاصی برقرار نبوده و نیست و می طلبد مسئولان تعلیم و تربیت در بازنگری های آتی خود به آن توجه نمایند.
۳۴.

نقش نظام سلطه در تغییر هنجارهای اخلاقی خانواده(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق دوره جدید سال سوم بهار ۱۳۹۲ شماره ۹ (پیاپی ۳۱) 65 - 94

کلیدواژه‌ها: نظام سلطه فروپاشی اخلاقی اخلاق خانواده روابط زوجین اخلاق اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۳۵۹
کوشش های روانشناختانه و جامعه شناختانه نظام سلطه در هنجارزدایی اخلاقی از خانواده های اسلامی، مسئله ای است که توجه به آن در بهبود اخلاقی خانواده و جلوگیری از فروپاشی و حذف خانواده به ویژه در جامعه ایران که داعیه دار ارزش های اخلاقیست، تأثیرگذار است. خانواده از آن جهت در زمره اهداف نظام سلطه قرار گرفته است که با وجود آن بر اساس مؤلفه های تأکیدشده در نظام اخلاقی اسلام، دست یابی آنان به دیگر اهداف سیاسی و اقتصادی ناممکن می نماید. در نگاه آنان، خانواده چنان قلعه ای است که اگر فتح شود، فتح دیگر قلعه ها و سنگرهای مدنظر به سهولت می انجامد. در این بین روابط زوجین که اوّلین عناصر در شکل گیری خانواده هستند، بسیار اهمیّت دارد. روابط قبل از ازدواج، حین ازدواج و پس از ازدواج از جمله اهدافی است که با تخریب و تهی کردن آن ها از مفاهیم اخلاقی و هنجارهای اسلامی، خیمه خانواده متزلزل و به ویرانی می انجامد.
۳۵.

همزیستی اخلاقی همسایگان؛ یک راهکار اسلامی برای کاهش بی تفاوتی اجتماعی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 111 - 134

کلیدواژه‌ها: همزیستی اخلاقی اخلاق همسایگی اخلاق اجتماعی بی تفاوتی اجتماعی جامعه شناسی شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۴۱
بی تفاوتی اجتماعی، یکی از عناصر نامطلوب فرهنگ جامعه مُدرن است که از منظر جامعه شناختی، یکی از مهم ترین ناهنجاری ها و از جمله موانع بزرگ در برابر توسعه ارتباطات انسانی قلمداد شده است و امروزه دامنه آن به تعاملات همسایگان در محله ها و مجتمع های آپارتمانی نیز رسیده است. کاهش بی تفاوتی و یا دست کم، پیشگیری از گسترش دامنه آن، افزون بر وضع قوانین حقوقیِ کارآمد، نیازمند به راهبردها و راهکارهای اخلاقی است. از این رو هدف نوشته پیش رو، ارائه پیشنهادی کاربردی براساس رهیافت اسلامی جهت کاهش بی تفاوتی اجتماعی در جامعه است. پژوهش حاضر، با روش إسنادی و رویکرد توصیفی−تحلیلی ضمن بیان دیدگاه آموزه های اسلامی درباره بی تفاوتی، به تبیین ضرورت همزیستی اخلاقی همسایگان در روابط روزمره و بررسی ظرفیت های آن در پیشگیری و رفع عارضه بی تفاوتی اجتماعی می پردازد و بر این نتیجه تأکید دارد که؛ حضور اخلاق اسلامی در روابط همسایگان با یکدیگر می تواند متغیرهای مؤثر بر بی تفاوتی اجتماعی از قبیل: گسترش کُنِش های مبتنی بر فردگرایی افراطی و خودخواهانه، محاسبه افراطی هزینه−پاداش، فقدان درونی سازی مسئولیت پذیری را کاهش داده و به تدریج آنها را از میان بردارد.
۳۶.

مرزشناسی اخلاق فردی و اجتماعی و تحلیل ارزش گذاری آن با معیارهای اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال یازدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴۲ 113-132

کلیدواژه‌ها: اخلاق فردی اخلاق اجتماعی اقسام اخلاق قلمرو اخلاق فردی متعلق صفات اخلاقی ارزش گذاری اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶۳ تعداد دانلود : ۶۶۵
پژوهشگران اخلاقی، اخلاق را به دو قسم فردی و اجتماعی تقسیم می کنند. آیا چنین تقسیمی صحیح است و اگر آری با چه معیاری؟ از طرفی کدام بر دیگری مقدم است؟ اخلاق فردی به چه دلیل و اخلاق اجتماعی با کدام معیار؟ چند دیدگاه را می توان در این زمینه پی گرفت؛ ازجمله اینکه اخلاق فردی متعلقش خود فرد است و به دیگری سرایت نمی کند یا اخلاق فردی غایت و مطلوب و منافعش به فرد می رسد نه دیگران، نکته دیگر بحث ارزش گذاری است که اخلاق فردی را به اخلاق خودگروانه تفسیر کرده اند و اخلاق اجتماعی را به دیگرگرایی. همچنین آموزه های دینی و تأکیدی که بر برخی صفات اخلاقی دیگرگرایانه مثل اهتمام به امور دیگران، خیرخواهی و مهربانی و رحمت و شفقت به دیگران، ارزش این نوع از اخلاقیات را در مقابل اخلاق فردگرایانه مطرح نموده است، این مقاله درصدد ارزیابی معیارهای مذکور است و نشان خواهد داد براساس روح توحیدی اسلام و ارزش کمال نهایی و سعادت انسان، اخلاق اجتماعی در خدمت یک نوع «فرد گرایی تعالی محور» است که در آن انسان برای عبودیت که همان غایت خلقت انسان است و همه اعمال و توجهات اجتماعی اش توجیه خواهد شد. در این مقاله براساس آموزه های اخلاق اسلامی به ویژه آیات قرآن، پنج دلیل اصالی بودن اخلاق فردی، توجه به متعلق اوامر الهی، غایت اخلاق، موضوع اخلاق و دایره مسئولیت اخلاقی انسان برای این دیدگاه ارائه خواهد شد.
۳۷.

بررسی وضعیت اخلاق اجتماعی در میان شهروندان کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ «ویژه نامه کرمان» 109 - 132

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی اعتماد اجتماعی تعهد اجتماعی مسئولیت پذیری اجتماعی نوع دوستی عام گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۳۷۳
مجموعه مطالعات انجام شده در حوزه اخلاق اجتماعی، حکایت از وجود مسأله پیرامون این حوزه در جامعه ایرانی دارد. اکثر اندیشمندان اجتماعی با وجود دیدگاه های سیاسی مختلف، در این گزاره که مبانی اخلاق اجتماعی در جامعه متزلزل شده، اشتراک نظر دارند. این تحقیق با هدف بررسی سطح اخلاق اجتماعی در میان شهروندان کرمانی به روش پیمایشی و نمونه ای با حجم 384 نفر افراد بالای 18 سال انجام شده است. نتیجه بررسی شاخص های اخلاق اجتماعی، حاکی از آن است که از مجموع نمره 5، میانگین شاخص های تعهد اجتماعی (51/4)، مسئولیت پذیری اجتماعی (43/4) و نوع دوستی (07/4) نسبت به سایر شاخص ها در وضعیت مناسب تری قرار دارد. میانگین شاخص های قانون گرایی (82/3)، اعتماد اجتماعی (67/3)، عام گرایی (62/3) و مدارای اجتماعی (23/3) به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. نتایج تفکیکی اعتماد اجتماعی نشانگر آن است که سطح اعتماد تعمیم یافته (38/3) پایین تر است. در زمینه اعتماد نهادی، میانگین بیشترین اعتماد مربوط به معلمان (57/3) و کمترین مربوط به شهرداری (74/2) می باشد. از نظر نوع دوستی، میانگین نوع دوستی عادی 59/4 و نوع دوستی اضطراری 47/3 می باشد. نتایج نشان می دهد که بیشترین تعهد به خانواده (میانگین 50/4) و کمترین پای بندی به جامعه کل (میانگین 92/3) وجود دارد. یعنی تعهد اجتماعی در بین شهروندان کرمانی تعمیم یافته نیست. در مجموع سطح بعضی از شاخص در حد متوسط و بعضا رو به پایین است. در هیچکدام از شاخص های فوق، تفاوت معناداری بین زنان و مردان وجود ندارد. توسعه جامعه در گرو ارتقاء سطح این شاخص ها می باشد. 
۳۸.

امکان سنجی مسئولیت اخلاقی در قبال دیگران در خودگروی اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: انسان پژوهی دینی سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ 127 - 142

کلیدواژه‌ها: خودگروی لذت گرایی حب ذات مسئولیت اخلاقی اخلاق اجتماعی نوع دوستی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۲۹۸
این نوشتار به روش تحلیلی و توصیفی، امکان و منشأ مسئولیت اخلاقی در نظریه خودگروی را بررسی می کند. خودگروی اخلاقی نظریه ای هنجاری است که با تأکید بر ارزش های خودگرایانه، انسان را صرفاً مسئول تأمین منافع شخصی می داند. یعنی آدمی باید به دنبال بیشترین خیر برای خود و فارغ از دیگران باشد. از جمله مسائلی که این نظریه در تبیین و توجیه با آن مواجه است مسئله «دیگری» و «مسئولیت اخلاقی» در قبال دیگران است؛ «دیگری» موضوعی جدی است و بسیاری از ارزش های اخلاقی در پیوند با دیگران ارزش و معنا پیدا می کند. نگاه خودگرایانه، به بی ارزشی اخلاق اجتماعی و نگاه ابزاری به دیگران می انجامد. انسان خودگرا برای ارضای لذت و شادکامی شخصی و تأمین رضایت خویش مسئولیت پذیر است و این نگاهی ابزاری و غیراصیل به مسئولیت اخلاقی در قبال دیگران است. هرچند امکان مسئولیت اخلاقی، در قبال خود یا مسئولیت اخلاقی غیراصیل در قبال دیگری، در این نظریه وجود دارد اما این تبیین موجب محاسبه گری و استفاده ابزاری از دیگران می شود.
۳۹.

اخلاق اجتماعی؛ دینی یا فرادینی؟!(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 167-182

کلیدواژه‌ها: اخلاق اخلاق اجتماعی اخلاق دینی اخلاق فرادینی اخلاق اجتماعی دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۲ تعداد دانلود : ۶۱۱
تبیین صحیح از رابطة دین و اخلاق از دغدغه های فیلسوفان این دو حوزه بوده که بحث های گسترده ای دربارة آن انجام شده است. یکی از چالشی ترین قلمروهای این بحث، اخلاق اجتماعی است؛ زیرا افراد جامعه باورهای مختلفی دارند و پیچیدن یک نسخة اخلاقی برای همة آنان چه بسا به تحمیل ارزش ها و تبعیض نسبت به گروهی شود که باورهای اکثریت را قبول ندارند. هدف از تحقیق پیش رو، تبیین شاخصه های اخلاق دینی است که به سبب برخورداری از آنها برای تنظیم روابط افراد جامعه ای که همه یا اکثریت آنان مسلمان اند، بر اخلاق فرادینی اولویت می یابد. از یک سو، اخلاق اجتماعی متأثر از باورهای کلان اعتقادی، به دلیل تأثیرات شگرف این باورها بر عناصر مهم اخلاق، بر اخلاق فرادینی که تنها بر سرشت مشترک انسان ها تکیه دارد، مقدم است؛ و از سوی دیگر، اخلاق اجتماعی برگرفته از متون دینی معتبر، به دلیل شناخت عمیق و صحیحی که به وسیلة وحی از انسان و افعال متناسب با سعادت حقیقی وی به دست می آورد، بر اخلاق فرادینی که خود را برای کشف ارزش های اخلاقی از این منبع شناخت بی نیاز می داند، ترجیح دارد.
۴۰.

عصری سازی افعال پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم: روش و نمونه

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۹ 11 - 28

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی اخلاق فردی سیره نبوی عصری سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۱ تعداد دانلود : ۳۳۰
افعال پیامبر مطابق با فضای دوره حضور شکل گرفته است و باید متناسب با فرهنگ همان دوره فهم شود. از این رو اگر شرایط و اقتضائات زمان تغییر کند و فرهنگ و باور عمومی متفاوت شود، می بایست رفتارهای ایشان را متناسب با ویژگی های زمان و عرف مخاطب، عصری سازی کرد. عصری سازی با تکیه بر ظاهر متون و رفتار پیامبر به دست نمی آید. مسئله مقاله حاضر این است که چگونه می توان افعال و رفتار پیامبر را تحلیل کرد تا در صورت تغییر شرایط همچنان قابل پیروی باشد؟ این مقاله با تحلیل برخی نمونه های رفتاری و روش تحلیلی- اکتشافی، نشان داد که با پیمودن فرایندی پنج مرحله ایِ امکان سنجی تأسی به فعل پیامبر، احراز محدودیت تاریخی در فعل پیامبر، تشخیص آموزه متغیّر در فعل پیامبر، کشف مقصود فعل پیامبر و در نهایت بازسازی فعل پیامبر، می توان به تحلیلِ عصری افعال پیامبر دست یافت و به این ترتیب می توان افعال ایشان را متناسب با فضای فرهنگی امروز، به روزرسانی کرد.