فاطمه وجدانی

فاطمه وجدانی

مدرک تحصیلی: استادیار دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۱ مورد.
۱.

تبیین ماهیت اجتماعی "تربیت معنوی" در اسلام؛ بر اساس ابعاد اجتماعی عبادت در دیدگاه آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تربیت معنوی عبادت ابعاد اجتماعی عبادت آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۴
برای انسان مدرن، معنویت تا حد زیادی حالت فردگرایانه پیدا کرده است؛ به گونه ای که غالبا یک نیاز عاطفی و روان شناختی محسوب می شود و آرامش، عشق و شادی برای فرد به ارمغان می آورد. اما به نظر می رسد که تربیت معنوی در اسلام ماهیتی اجتماعی داشته باشد. در اسلام، با عنایت به اصالت معنویت، تمامی آموزه ها، در پی تقویت نگاه معنوی و پرورش معنویت در انسانهاست و هدف این است که انسان ها را متوجه جهان حقیقی و معنوی بکند؛ حتی آموزه هایی که ظاهرا در پی تنظیم امورات مادی انسان هاست. اما به طور ویژه، عبادات به معنای خاص که مستقیما ارتباط میان انسان و خداوند را شکل می دهند، از قوی ترین روش های تقویت معنویت محسوب می شوند و بخش زیادی از نیازهای معنوی را تامین می کنند. لذا از طریق تبیین ماهیت اجتماعی عبادات فردی، می توان ماهیت اجتماعی تربیت معنوی را بهتر درک نمود. هدف از انجام تحقیق حاضر، این است که نشان دهد بر اساس دیدگاه آیت الله جوادی آملی حتی عبادات  به اصطلاح فردی، مشحون از جنبه های اجتماعی هستند و در خصوصی ترین ارتباطات انسان با خدا نیز، آدمی با هویت جمعی نزد خداوند حاضر می شود. بر اساس تحلیل محتوای کیفی دو کتاب حکمت عبادات و  دانش و روش بندگی، هشت مولفه اصلی با تم اجتماعی برای عبادات به دست آمد: بودن با جمع، محبت و خیرخواهی عمومی و پیوندهای اجتماعی، حمایت مالی از قشر نیازمند جامعه، رذیلت زدایی اخلاقی- اجتماعی، تعامل اخلاقی اجتماعی، حق-گرایی و دفاع از حق و حقیقت، دفاع از کشور و بصیرت سیاسی و تلاش جهانی.
۲.

نقد مبانی تساهل در لیبرالیسم کلاسیک از منظر علم و دین (اسلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۶
کلیسای قرون وسطی استفاده از اجبار را برای هدایت انسان ها مطلوب می دانست؛ پس از رنسانس، متفکرانی همچون «جان لاک» برای مقابله با این رویکرد و دفاع از آزادیِ دینی، نظریه «تساهل» را مطرح کردند. تساهل، در غرب و اندیشه لیبرالی، بر مبانی همچون اصالت آزادی، فردگرایی، نسبیت گرایی و عقلانیت رفتاری استوار است. برخی حتی آن را با آموزه های دینی نیز هماهنگ، و مخالفت با آن را نشانه تحجر فکری و دینی می دانند. در این مقاله، سعی شده تا با ادله علمی و دینی، مبانی نظری تساهل در لیبرالیسم کلاسیک، نقد و بررسی شود. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای است. براساس یافته ها، این نظریه به صورتی که در لیبرالیسم کلاسیک و غرب مطرح شده، نه در حوزه نظر و نه در عمل با توفیق همراه نبوده و نیازمند بازنگری و اصلاح و تعدیل است. 
۳.

چالش ها و ملاحظات تربیت دینی در گام دوم انقلاب، با نظر به تغییرات دین ورزی در نسل جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تربیت دینی گام دوم دین ورزی مدرنیته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۲۱
پیشینه و اهداف: تغییرات پارادیمی و گذار از دوران سنت به مدرنیته منجر به تغییرات سریع و قابل توجه در باورها، نگرش ها، ارزش ها، رفتارها و سبک زندگی جوانان ازجمله در شیوه دین ورزی آن ها شده است. بی توجهی به این تغییرات جدید و اصرار بر شیوه های سنتی تربیت دینی، می تواند منجر به ناکارآمدی تربیت دینی و حتی نتیجه معکوس شود. هدف این تحقیق، شناخت دقیق تر ویژگی ها و تغییرات در شیوه دین ورزی نسل جدید و سپس بررسی استلزامات تربیت دینی مؤثر با توجه به آن ویژگی هاست. روش ها : روش تحقیق، سنتزپژوهی و سپس پیشنهاد دلالت هایی برای برنامه تربیت دینی مؤثر برای نسل جدید است. یافته ها: طبق یافته ها، نه ویژگی دین ورزی نسل جوان شامل: پررنگ شدن ابعاد ذهنی و عاطفی دین ورزی و کمرنگ شدن ابعاد عملی و مناسکی، دین ورزی خودمرجع، غیر الزام آور، کلاژگونه، تنوع گرا، لذت گرایانه، غیررسمی، کثرت گرا و گرایش به معنویت های نوظهور است. نتیجه گیری: با توجه به این ویژگی ها، ملاحظاتی به صورت زیر مطرح شد: اتخاذ رویکرد تربیت دینی به صورت فرابرنامه درسی، ترکیبی (ضمنی - مستقیم)، لذت بخش، داوطلبانه و متکی بر ارزش های مشترک، اصلاح محتوا (خودشناسی، ایجاد احساس نیاز به دین، آسیب شناسی معنویت های کاذب، تعمیق خداشناسی، توسعه و تعمیق مبانی دینی، جریان شناسی و نقد مبانی مدرنیسم و پست مدرنیسم)، محتوا (نظرخواهی در مورد سرفصل)، منابع آموزشی (تنوع بخشی و امکان انتخاب، استفاده از منابع علمی دست اول، روزآمد و در سطح جهانی)، شیوه تدریس (مشورت با متربیان راجع به شیوه تدریس، الگودهی، روش استدلالی، مسئله محوری و ارائه بحث های چالشی، بحث و گفتگوی آزاداندیشانه، تدریس مشارکتی، روش تطبیقی و انتقادی منصفانه و علمی، استفاده از فعالیت های اجتماعی داوطلبانه، مفید و نوع دوستانه، مشارکت داوطلبانه در مناسک معنوی جمعی و لذت بخش با حاشیه های سرگرم کننده، استفاده از ظرفیت هنر)، شیوه ارتباطی (احترام و توجه مثبت، تعمیق ارتباط عاطفی - تربیتی)، شیوه ارزشیابی (توافق با متربیان راجع به شیوه های ارزشیابی، افزایش سهم فعالیت های داوطلبانه، ارزشیابی مستمر، ارزیابی همتایان و خودارزیابی).
۴.

The Goals and Components of Educational Reproach with an Emphasis on the Views of Allamah Ṭabāṭabāʼī in the Tafsir of al-Mīzān(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: Reproach Holy Quran Tafsir al-Mīzān Allamah Ṭabāṭabāī Education

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۴۸
In the Holy Quran, God addresses sinners in various ways and speaks to them through clarification of sins, admonition, prohibition, warning, and so on. It seems that sometimes God has reproached sinners: "O you who have believed, why you say what you do not do?" (Quran, 61:2) and "Why do you not spend in the way of Allah while to Allah belongs the heritage of the heavens and the earth?" (Quran, 57:10). Reproach is a communicative behavior, a speech-action, and a type of purposeful and active performance; when it is done correctly, can have positive individual and social effects. However, when it is unethical and irrational, it will leave destructive effects. Despite its importance, reproach has been neglected in research works and has not been addressed as an educational method in educational books. Some individuals have even focused on the negative aspects of reproach. Therefore, reproach as an educational method is almost unknown. The present study aims to extract the cognitive, emotional, and behavioral components of reproach and its goals in the Holy Quran based on the interpretation of al-Mīzān. Literature Review Some researchers have examined the reproachs of Imam Ali (AS) in Nahj al-Balagha. For example, Hashemizadeh and Fahimi Tabar (1393) have studied reproach in Nahj al-Balagha only regarding the people of Kufa. Kiani and Zare (1394) have focused on reproach in Nahj al-Balagha solely from a literary style perspective. Hassani Satehi (1395) has examined reproach only in the hadith of Imam Ali (AS) and found that it has been done in two forms: verbal and behavioral. Naseri Esfandagheh et al. (1401) have analyzed the meanings and examples of reproach in letters 17, 39, and 41 of Nahj al-Balagha. The mentioned researchers have not examined reproach in the Holy Quran nor analyzed its components. Tussoulis and Abdulhaidar (2012) have studied the Sufi (malamatiyya) method of reproach. Researchers who have focused on examining reproach in the Holy Quran have not specifically examined the components and objectives of reproach, especially from an educational perspective. For example, Sharifi Isfahani (1381) examined the apparent contradiction in God's reproachful addresses to Prophet Muhammad (PBUH) in relation to his impeccability and demonstrated that there is no contradiction between the two. Barati (1389) analyzed God's reproachful addresses to Prophet Muhammad (PBUH) and found that the existence of such reproachful verses is itself strong evidence that the Quran is the word of God. Karbalaei Pazooki and Taheri (1394) investigated the apparent contradiction between verses praising and condemning humans in the Quran and concluded that instances where God reproaches humans are related to situations where they have misused their instincts and talents. On the other hand, both positive and negative instincts and qualities of humans are necessary for their growth, and there is no contradiction between verses praising and reproaching humans. Bint Alameen et al. (2018) discussed reproach based on the Quran; however, this study pertains to reproach from humans towards other humans. The present study aims to examine the reproach of wrongdoers by God, provide a more detailed analysis of reproach, and analyze its components. Methodology The research method employed was descriptive-analytical of Tafsir al-Mīzān. To identify and collect relevant verses, keywords such as "Malāmah," "ʻItāb," "Dhamm," "Shimātah," "Tawbīkh," and "Tathrīb" were searched in the Quran and its interpretations. Additionally, other verses that seemed to contain reproachful content based on the Tafsir al-Mīzān were identified. A total of 81 verses were extracted and organized into 44 analytical units. The data was then coded, categorized, and organized, and the cognitive, emotional, and behavioral components of reproach, as well as the objectives of God (through reproach), were obtained through analytical study of the Quran based on the Tafsir al-Mīzān. Results According to al-Mīzān, in the Holy Quran, when reproaching a wrongdoer, God creates cognitions and emotions in the wrongdoer through words and actions, leading to their remorse for the mistake and encouraging them to repent and reform themselves. Therefore, we find cognitive, emotional, and behavioral components in reproach. Based on the findings, the cognitive component of reproach includes recognition of: humans, divine attributes, divine blessings, divine traditions, the Quran, the Holy Prophet (PBUH), virtues and vices, and strategies for reforming wrongdoers. Additionally, the emotional components of reproach include: shame towards God, shame towards oneself, feeling of sin, feeling of disgrace, and feeling of remorse. How exactly does God reproach sinners? Based on the findings, the behavioral components of educational reproach in the Holy Quran are as follows: questioning, gratitude, labeling, belittling, presenting arguments, inciting and drawing attention to speech, expressing disgust and aversion, giving examples, making comparisons, emphatic and decisive repetition, and explanation. Furthermore, the objectives of reproach (including: reforming thinking patterns, strengthening faith in God, attention to the resurrection, strengthening faith in the Prophet Muhammad (PBUH), respect and obedience to him, understanding the ugliness of one's mistakes, feeling regret and deciding to repent, performing obligations and avoiding prohibitions and mistakes) and the ultimate goal (guidance and true happiness of human beings) were obtained. Conclusion Based on the findings, the reproach in the Holy Quran carried out by God is a speech-action in which God creates or reminds a set of cognitions in the wrongdoer and incites feelings in them that lead to remorse for the wrongdoing and ultimately urge them to reform. In order to guide wrongdoers back on the right path, God deals with them both very seriously and very compassionately. He reminds them of how despite their faults and wrongdoings, they have been and is still under the mercy and grace of God. This intelligent behavior causes the sinner to feel regretful for what they have done, but not to lose hope entirely. On the other hand, the findings show that God's educational reproach is not only emotional but also has a cognitive aspect. During reproach, God creates deep cognitions in the wrongdoer and tries to correct their cognitive errors. He does not want to simply make them feel guilty, but rather wants them to fully understand the situation and consciously decide to abandon the wrongdoing.
۵.

تربیت اخلاقی مبتنی بر هویت اخلاقی یک پارچه: پلی میان نظر و عمل اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تربیت اخلاقی هویت اخلاقی یک پارچه شکاف نظر و عمل اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۴۴
مسأله شکاف میان نظر و عمل اخلاقی، قرن هاست که از سوی متفکرین مختلف، پاسخ های متفاوتی دریافت کرده است. این پاسخ ها بطور کلی در قالب سه رویکرد قابل بازیابی است؛ رویکردهای متمرکز بر: استدلالِ اخلاقی، احساساتِ اخلاقی و هویت اخلاقی. این پژوهش درصدد است تا به تببین تربیت اخلاقی مبتنی بر هویتِ اخلاقیِ یک پارچه یا به عبارتی آرمان اصالت بپردازد. به این منظور، به روش توصیفی- تحلیلی، هویت اخلاقی یک پارچه به مثابه راه حلی کارآمد برای تحقق عمل اخلاقی معرفی می شود. در این رویکرد هر دو بعدِ استدلال و احساساتِ اخلاقی توأمان موردنظر قرار می گیرند. لذا با اولویت دادن به منش و شخصیت اخلاقی، و انسجام و یکپارچگی اهدافِ اخلاقی با اهدافِ شخصی در قالب شکل گیری یک «خودِ اخلاقی»، امکان کاهش شکاف میان نظر و عمل اخلاقی بهتر مهیا می شود. در این راستا، «شخص» با خودشناسی، تعهد و قبول مسئولیت نسبت به «خود»، در مقایسه با متعهد بودن نسبت به یک «اصلِ» خاص، درواقع از نیروی انگیزشی بیش تری برای عملِ اخلاقی بهره مند است. در این پژوهش برخی از اهمِ زمینه ها و موانع شکل گیری یک خود اخلاقیِ اصیل و یک پارچه، به طور مجزا مورد توجه قرار گرفته است. به این ترتیب با نزدیکی و سازگاری میان ساحات وجودی ِ فرد، زمینه کاهش شکاف میان نظر و عمل اخلاقی، و بهره مندی از سلامت روانِ بیش تر فراهم می آید.
۶.

بررسی روش شناختی مطالعات تربیت معنوی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تربیت معنوی تحقیقات تربیت معنوی اسلام معنویت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۸
مقدمه و اهداف: در دهه های اخیر، به تبع ورود بحث «تربیت معنوی» به کشور، این موضوع مورد توجه بسیاری از پژوهشگران از رشته های مختلف قرار گرفته است. تأمل در این زمینه نشان می دهد که گرچه پژوهش های قابل توجهی در قالب رساله، پایان نامه، مقاله و کتاب در زمینه تربیت معنوی انجام و منتشر شده اند، با این حال، تنها تعداد معدودی از آنها به صورت روشمند و عمیق به این موضوع پرداخته اند و بر همان اساس، حرف جدی برای زدن دارند؛ در حالی که عنصر روشمندی، مهم ترین عنصر در اثربخشی تحقیق است. از این رو، بررسی دقیق و آسیب شناسانه پژوهش های تربیت معنوی از جهت روش تحقیق، یک نیاز جدی است تا مسیر طی شده طی این دو دهه مورد تأمل انتقادی قرار بگیرد و با رفع کاستی ها در پژوهش های بعدی، محتوای علمی تر، دقیق تر و اصیل تر فراهم شده، در اختیار دست اندرکاران تربیت معنوی قرار گیرد. این پژوهش در همین راستا انجام شده است. هدف این تحقیق بررسی روش شناسی مطالعات تربیت معنوی در ایران با رویکرد آسیب شناسانه است.روش: رویکرد این تحقیق، آسیب شناسانه و انتقادی بود. در این تحقیق 90 مطالعه منتشر شده و در دسترس بین سال های 1385 تا 1400 در قالب پایان نامه، رساله و مقاله معتبر داخلی در زمینه تربیت معنوی از لحاظ بایستگی ها و استانداردهای روش پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. سؤال تحقیق این بود که آثار مربوط به تربیت معنوی در ایران به لحاظ روش شناسی چه کاستی هایی دارند.یافته ها: کاستی های شناسایی شده به لحاظ روش شناسی مطالعات تربیت معنوی در ایران، بدین ترتیب هستند: عدم تمایز مفهومی (بین تربیت معنوی، تربیت دینی، تربیت اخلاقی و تربیت عرفانی)، غفلت از بحث های مبنایی(مانند فقدان چارچوب نظری و مبنای نظری، عدم تعریف مفاهیم کلیدی تحقیق)، گسست میان پژوهش های نظری و کاربردی(وجود نوعی گسست میان بحث های نظری و کاربردی؛ در حالی که برای نظریه پردازی در تربیت معنوی لازم است ابتدا مباحث نظری آن را روشن کنیم و بعد به سراغ مباحث کاربردی برویم)، کمبود پژوهش های چندرشته ای و میان رشته ای (و اکتفا به نگاه تک بعدی)، ورود غیرتخصصی(در برخی از مطالعاتی که با عنوان «تربیت معنوی» توسط افرادی غیر از متخصصان علوم تربیتی صورت می گیرد، «روش های تربیتی»، «اصول تربیتی»، «مبانی تربیتی» و نظایر اینها که اصطلاحاتی کاملاً تخصصی هستند، دقیق و بجا به کار گرفته نمی شوند؛ چرا که پژوهشگر به قدر کافی حساسیت نظری و تخصص علمی در این مورد ندارد)، بلاتکلیفی در سطح بومی سازی (بلاتکلیفی در نحوه استفاده از منابع اسلامی و غربی، ترکیب غیرروشمند معنویت اسلامی و غربی و توجه نکردن به اصالت اسلامی، گرفتن «چیستی» تربیت معنوی از آثار اندیشمندان غربی و «چگونگی» آن از منابع اسلامی، ترکیب تعاریف غربی و اسلامی و عدم موضع گیری مشخص و اصیل در این مورد، التقاط در بخش راهکارها و روش های تربیتی، استفاده از ملاک ها و مقیاس ها و پرسشنامه های غربی تربیت معنوی در پژوهش های اسلامی − ایرانی، اتخاذ چارچوب و مؤلفه های تربیت معنوی از نظریه های غربی و سپس جایگزین کردن محتوا با منابع دینی)، غفلت از مسئله محوری(موضوع محور بودن و غفلت از مساله ها)، پژوهش های سطحی و بدون تحلیل های عمیق(ساده سازی چیزی که دارای ماهیت ساده ای هم نیست و ابعاد و لایه های مختلفی دارد، شتابزدگی و کم مهارتی در تحلیل)، فقدان انسجام و پراکنده نویسی (نداشتن سناریوی مشخص برای پژوهش و عدم تبعیت از رویکرد و روش تحقیق مناسب و گاه نداشتن هیچ روش تحقیقی در برخی مطالعات تربیت معنوی)، روشمند نبودن در مطالعات تطبیقی و انتقادی، و در نهایت، کم توجهی به اخلاق حرفه ای پژوهش در برخی تحقیقات (گاهی، ذکر مطالب بدون ارجاع دادن به منبع اصلی).بحث و نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، تهیه یک کلان پروژه منسجم برای این حوزه پژوهشی نسبتاً جدید و همچنین، طراحی و تنقیح مدل های همکاری چندرشته ای و میان رشته ای در مطالعات تربیت معنوی در کشور ضروری است.سپاسگزاری: این مقاله حاصل پژوهشی است که با حمایت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه انجام گرفته است. بدین وسیله از حمایت های آن پژوهشگاه قدردانی می گردد.تعارض منافع: تعارض منافعی در این مقاله وجود ندارد.
۷.

چالش ها و موانع کارکردهای فرهنگی- تربیتی مدارس براساس تجارب زیستۀ مدیران مدارس در چهار دهۀ بعداز انقلاب اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کارکرد فرهنگی - تربیتی مدرسه کژکارکرد مشترک کژکارکرد اختصاصی چالش های فرهنگی- تربیتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۱۶۷
هدف از پژوهش حاضر، شناسایی چالش ها و کژکارکردهای فرهنگی- تربیتی مدرسه براساس تجارب زیسته مدیران مدارس در چهار دهه بعداز انقلاب اسلامی ایران (1358-1398) بوده است. پژوهش پیشِ روی، کیفی و ازنوع پدیدارشناسی تفسیری است و برای انجام دادن آن از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. جامعه مطالعاتی تحقیق، شامل مدیران مدارس دخترانه و پسرانه از طبقات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مختلف از مناطق22گانه تهران بود و نمونه ها به صورت هدفمند تا رسیدن به اشباع مقوله ای انتخاب شد. اطلاعات براساس رویکرد تحلیلی و تفسیری دیکلمن درسطح کدهای باز، مؤلفه ها و تم های مضمونی تحلیل شد. یافته ها در بخش چالش ها و موانع کارکردها شامل دَه مؤلفه مالی، مذهبی و اخلاقی، فرهنگ پذیری و پرورشی، انگیزشی، رسانه ای، اجرایی- محتوایی، مدیریتی، شناختی، سخت افزاری و نرم ساختاری بوده است؛ همچنین هشت مؤلفه مضمونی با تقسیم بندی کژکارکردهای مشترک، شامل انواع اجتماعی، مذهبی و اخلاقی، هویت فرهنگی، اقتصادی و ساختاری، و کژکارکردهای اختصاصی تحت عناوین شناختی، شخصی و شخصیتی، و هدایت تحصیلی شناسایی شد. یافته های مقاله، بیانگر آن است که روند چالش ها، موانع و کژکارکردهای فرهنگی- تربیتی مدارس طی چهاردهه موردنظر، عرصه ای وسیع از فعالیت ها و برنامه های فرهنگی- تربیتی مدرسه را تحت الشعاع قرار می دهد و برای مواجهه وحل آن ها هوشیاری رهبران تربیتی و برنامه ریزی راهبردی در هریک از موارد ضرورت دارد.
۸.

تاملی در امکان و الزامات کاربرد "ملامت" به مثابه یک شیوه اصلاح اخلاقی(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: ملامت اصلاح اخلاقی مولفه های ملامت سرزنش اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۷۱
برای آگاهی بخشی و اصلاح رفتار افراد خطاکار معمولا شیوه های تربیتی گوناگونی از جمله موعظه، انذار، تبیین، تنبیه و ... به کار برده می شود. یکی از شیوه های واکنش به خطای افراد، "ملامت" است. آثار و پیامدهای ضد و نقیضی برای ملامت ذکر شده است؛ از آثار کاملا منفی و مخرب تا آثار مثبت و سازنده؛ حتی گاهی ملامت برای پی بردن به خطا و ایجاد احساس ندامت و اصلاح خویشتن مفید تلقی شده است. اما در مجموع، این نوع مواجهه تا کنون کمتر به عنوان یک شیوه تربیتی مورد توجه اندیشمندان اخلاق و تربیت قرار گرفته است. در این تحقیق ابتدا مولفه های شناختی، عاطفی و رفتاری ملامت مورد بررسی قرار گرفته و سپس شرایطی که باعث می شود که ملامت کارکرد سازنده، اصلاحی و تربیتی پیدا کند، بررسی شده است. بر اساس یافته ها، این امکان وجود دارد که با رعایت شرایطی هشت گانه، به نوعی فرد خطاکار را مورد ملامت قرار داد که اثرات سازنده و تربیتی برای او در پی داشته باشد. شروط هفت گانه در مقاله مورد تبیین و بحث قرار گرفته اند.
۹.

نگرش به نحوه انتخاب همسر در میان دختران دانشجو و عوامل مرتبط با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نحوه انتخاب همسر دختران دانشجو تمایل به دوستی دختر و پسر شبکه های اجتماعی نحوه تعامل با خانواده تمایل به برابری جنسیتی دانشگاه تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۱۲۸
نهاد ازدواج در چند دهه اخیر شاهد تغییرات مهمی بوده است. شیوه همسرگزینی و انتخاب همسر نیز از این تغییر و تحولات بی نصیب نمانده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر نحوه انتخاب همسر در میان دختران دانشجوی دانشگاه تهران انجام شده است. داده های مطالعه حاصل پیمایشی است که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شده است. جامعه آماری، شامل دانشجویان دخترِ دانشکده های مختلف دانشگاه تهران، در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 400 نفر برآورد گردید. شیوه نمونه گیری طبقه ای نسبی و تصادفی ساده بوده است. یافته های مطالعه نشان داد با افزایش سن، تحصیلات، تمایل به دوستی دختر و پسر، تمایل به برابری جنسیتی و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی، خودانتخابی دختران دانشجو در انتخاب همسر افزایش می یابد. این در حالی است که با افزایش نحوه تعامل دختران دانشجو با خانواده، خودانتخابی آنان در انتخاب همسر کاهش می یابد. هم چنین، دو متغیر تمایل به دوستی دختر و پسر و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی به ترتیب قوی ترین پیش بینی کننده های نحوه انتخاب همسر دختران دانشجو هستند. متغیرهای نحوه تعامل با خانواده، تمایل به برابری جنسیتی، تحصیلات و سن به ترتیب در مراتب بعدی اهمیت قرار دارند.
۱۰.

الگوی نظری «تربیت معنوی» با رویکرد اسلامی؛ یک مطالعه سنتزپژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۱۸۲
امروزه رشد و تربیت معنوی در بسیاری از کشورهای جهان مورد توجه جدی قرار دارد. از سوی دیگر، ادبیات تربیت معنوی در دهه های اخیر در کشور ما نیز رواج بسیاری پیدا کرده است. ترجمه و استفاده از متون غربی بدون توجه به تفاوت در مفروضه ها و مبانی، خطر التقاط و انحرافات بعدی نسل جوان را در پی دارد. لذا در اولین قدم لازم است الگوی نظری تربیت معنوی با رویکرد اسلامی مشخص شود. هدف این تحقیق تبیین الگوی نظری تربیت معنوی با رویکرد اسلامی است. این پژوهش یک مطالعه کیفی است که با روش سنتزپژوهی انجام گرفته است. پس از تحلیل محتوای اسناد منتخب، کدگذاری داده ها، دسته بندی داده ها ذیل هشت طبقه، با هم نگری و ترکیب داده ها، در نهایت، مؤلفه های هشت گانه تربیت معنوی با رویکرد اسلامی شامل: مفهوم معنویت اسلامی، تعریف تربیت معنوی، ویژگی های تربیت معنوی، مبانی، اهداف، اصول، و روش های تربیت معنوی، و همچنین، نسبت میان دین و تربیت معنوی به دست آمد و تبیین شد. در نهایت، برخی ابهامات، چالش ها و همچنین، پیشنهادات پژوهشی برای ادامه مسیر پژوهش ها مطرح شد.
۱۱.

عوامل و موانع «گرایش به تفکر» در قرآن کریم و دلالت های تربیتی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفکر دلالت های تربیتی «گرایش به تفکر» قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۰۲
ایجاد گرایش به تفکر» رویکردی است که اخیراً برای پرورش تفکر در نظام های آموزشی جهان موردِ توجه قرار گرفته است؛ چرا که صرفاً با آموزش مهارت» اندیشیدن به فراگیران، نمی توان اندیشه ورز شدن آنها را تضمین کرد. از آنجا که گرایش فکری پدیده فرهنگی است و از تعامل با باورها، ارزش و هنجارهای محیطی نشئت می گیرد، توجه به عناصر فرهنگی در گرایش به تفکر»، بسیار حائز اهمیت است؛ از این رو، هدف در پژوهش حاضر،  شناسایی عوامل و موانع گرایش به تفکر، براساس قرآن کریم و ارائه پیشنهاداتی برای نظام های تربیتی، بود. برای این منظور 232 آیه که حیطه مفهومی و مضامین آنها نمایان گر موضوع تفکر در قرآن کریم بودند، شناسایی و موردِ تحلیل قرار گرفتند. پس از استخراج مفاهیم اولیه (28 مفهوم پایه)، در نهایت، 4 محور کلیدی برای عوامل و موانع گرایش به تفکر»، از دیدگاه قرآن کریم، شناسایی شد. نتایج پژوهش حاضر، از نگاه قرآن کریم، بیانگر آن است که به جریان انداختن تفکر نیازمند عواملی چون منابع و موضوعاتی برای تفکر، روش مناسب، مصون سازی تفکر از عوامل بازدارنده (موانع) و تقویت و راهبری تفکر، از طریق عوامل تسهیل کننده، است. بر همین اساس، لازم است مربیان با ایفای نقش الگویی برای تفکرورزی، تهیه محتوای غنی و نافع، فراهم کردن فرصت ها و فعالیت هایی برای تفکر و چالش های فکری، فرضیه آزمایی، گسترش ظرفیت درک شهودی و باطنی، تربیت اخلاقی و تهذیب نفس و زمینه گرایش به تفکر را در فراگیران فراهم نمایند.
۱۲.

Asiya as a Qur’anic Role Model for Believers: An Educational Analysis of Her Personality and Behavioral Framework(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: Asiya Qur’anic role models faith-based lifestyle religious education Qur’anic women role model method the Qur’an and educational science

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۵
One of the Qur’an's most potent, indirect methods of guiding humanity is the use of the role model method, which provides both cognitive and emotional inspiration to lead individuals to a more elevated life. This approach is one of the cornerstones of both psychological and educational studies. This research delves into the Qur’anic portrayal of Asiya, seeking to identify the specific personality traits that make her a paragon for all believers. By understanding her character and behavioral patterns, we can establish a foundational framework for fostering a deeply rooted, faith-based lifestyle and enrich the corpus of Islamic educational literature. The central question guiding this study is: According to the Qur’an, what defining personality and behavioral traits characterize Asiya as a model of a devout believer? Our findings reveal ten key traits: wisdom; full submission to the truth; sincerity; loving and hating for the sake of God; Spiritual intimacy and prayers with God; high aspirations; independence and personal dignity; patience and perseverance; courage and sacrifice; prohibition of evil and defense of the oppressed. These traits converge, demonstrating a unified personality centered on unwavering faith. Considering the broader socio-cultural and political context of Asiya's life, our analysis positions her as not only a devout believer but also a significant socio-political role model. Her life and actions can provide a compelling model especially for the younger generation.
۱۳.

تمایز تواضع حقیقی از شبه تواضع، با نظر به مؤلفه های شناختی و عاطفی آن در قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۲۷
جهت بازشناسی تواضع حقیقی از تواضع تصنعی، شناسایی مولفه های شناختی و عاطفی آن علاوه بر تظاهرات رفتاری ضروری است. این پژوهش در پی تبیین مولفه های شناختی و عاطفی تواضع در قران کریم و روایات است. در این راستا، علاوه بر بررسی تحلیلی مفهوم تواضع در قرآن و روایات، مفاهیم مترادف و متضاد با تواضع نیز بررسی شده اند. بر اساس یافته ها چهار مولفه شناختی تواضع (شناخت واقع بینانه از خود، باور به فقر وجودی، برابر و برادر دانستن خود و دیگران، توجه داشتن به شایستگی ها و نقاط قوت دیگران)، و هفت مؤلفه عاطفی آن ( حب خداوند، محبت به دیگران، نداشتن حب افراطی به مال دنیا، عدم احساس شگفت زدگی و خودستایی، بی میلی به ستایش شدن، نگرش احترام آمیز به همه انسان ها، بی میلی به خاص بودن) به دست آمد. همچنین، بینش توحیدی و حب الهی به عنوان مولفه های پایه و پشتیبان برای سایر مولفه ها شناسایی شد.
۱۴.

تحلیل محتوای کیفی کتاب های درسی طرح ولایت از منظر تربیت ارزش ها(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۸۰
این پژوهش به توصیف و تحلیل عناصر اصلی برنامه درسی دوره های آموزش مبانی اندیشه اسلامی (طرح ولایت) و رویکرد آن به تربیت ارزش ها، پرداخته است. رویکرد پژوهش، کیفی و از نوع تحلیل محتوای قیاسی بوده و با استفاده از چارچوب فرانظریه ای سانگر و اُسگاتورپ، بررسی چهار عنصر اهداف، محتوا، شیوه های ارائه محتوا و روش های آموزش و ارزشیابی را در کتب درسی منتخب طرح، بر عهده گرفته است. یافته ها نشان می دهد که هدف عمده تربیت ارزش ها، «پرورش شناخت ها و گرایش های یادگیرندگان نسبت به نظام اخلاقی، حقوقی و سیاسی اسلام بر اساس نقد محترمانه دیدگاه های مخالف» بوده است. بررسی عنصر محتوا حاکی از آن است که ارزش بنیادین در برنامه درسی طرح ولایت، «قرب اختیاری به خداوند متعال» است و هدف و محتوای یاد شده در دو حیطه شناختی و عاطفی تهیه شده است. ارائه محتوا در دو قالب «نوشتاری» و «فعالیت های یادگیری» بوده، عمدتاً از روش تدریس «توضیحی» و «آموزش تفکر انتقادی» استفاده شده و روش ارزشیابی در «ارزشیابی مجموعیِ» حفظی و تحلیلی، منحصر بوده است. در نتیجه، تربیت ارزش ها در این برنامه درسی، از نوع آموزش مستقیم ارزش ها و پرورش گرایش به آن هاست که بر پایه ایجاد ظرفیت شناختی برای نقد محترمانه در یادگیرنده استوار است و لذا رویکرد غالب آن شباهت هایی با رویکرد «تحلیل» به تربیت ارزش ها پیدا می کند.
۱۵.

تجربه و درک دانشجویان دختر از مشکلات آموزش مجازی در دوران قرنطینه از منظر اخلاق(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۲۶
در پی شیوع بیماری کوید 19 و ضرورت قرنطینه، کلاس های درسی دانشگاهی به صورت مجازی و برخط تشکیل شد که در بدو امر، طبیعتاً با کاستی هایی مواجه بود. هدف از انجام این تحقیق، فهم ادراک و تجربه دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی از مشکلات آموزش مجازی در همان اولین نیمسال برگزاری به شیوه مجازی (نیمسال تحصیلی دوم سال 99-1398)، از منظر اخلاق بود. در این تحقیق کیفی، تعداد 17 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه شهید بهشتی به صورت هدفمند، انتخاب شده و مورد مصاحبه نیمه ساختار یافته قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل تماتیک براون و کلارک استفاده شد. براساس یافته ها، مشکلات آموزش مجازی، در قالب 9 تم اصلی بدست آمد و در مجموع، در سه محور مشکلات مربوط به دانشگاه، مشکلات مربوط به اعضای هیئت علمی و مشکلات مربوط به دانشجویان دسته بندی شد. درنهایت، پیشنهاداتی برای رفع کاستی ها مطرح شد.
۱۶.

تأمّلات اخلاقی جواز نکاح صغیره و تعارض آن با قاعده عدالت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نکاح صغیره قاعده عدالت ولی قهری ازدواج کودکان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۱۴۶
در احکام فقهی دین مبین اسلام، جواز ازدواج دختران از بدو تولّد به چشم می خورد که تقریباً مورد اتّفاق علمای متقدّم قرار گرفته است. علاوه بر این، به زوج حقّ هرگونه استمتاع، به جز رابطه زناشویی قبل بلوغ سنّی، داده شده است. هدف این مقاله نشان دادن پیامدها و آثار سوء مترتّب بر این حکم فقهی بود که به موجب این پیامدهای منفی، تعارضاتی با اصل عدالت نمایان شد. در این مقاله، با روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا قاعده عدالت و چگونگی کاربرد آن در احکام فقهی و مواردی را که این قاعده داخل می شود، تبیین شد و سپس پیامدهای منفی فردی، خانوادگی و اجتماعی این حکم فقهی و پیامدهایی که در نکاح صغیره، مصداق ظلم تلقّی می شود و مفاسد مترتب بر آن تبیین شد. بر اساس یافته ها، از جمله پیامدهای منفی روحی و روانی می توان به مواردی چون: افسردگی و اضطراب، سلب عشق و محبّت بر اثر تحمیل مسئولیّت خارج از حدّ توان و پیامدهای دوری از دوران شیرین کودکی اشاره کرد. همچنین، پیامدهای جسمی و جنسی مانند: آسیب به اندام تناسلی و مرگ و میر، پیامدهای اجتماعی و خانوادگی مانند: طلاق عاطفی و عدم توانایی در تربیت فرزندان، نیز از مصادیق بی عدالتی در این حکم هستند که با قاعده عدالت که اصلی عقلائی و منطبق بر مذاق شارع مقدّس است، در تعارض اند. بنابراین، با عنایت به اینکه اصل نکاح از امور عقلائی است و تحقق آن منوط به احراز اصول عقلائی است، هرجا با اصل عقلائی در تعارض باشد، مرجوح می گردد. بر اساس نتایج این تحقیق، اصل جواز نکاح صغیره جز در مواردی است که می تواند توسط فقیه و مجتهد مورد بازنگری قرار گیرد و شرایط زمانی، مکانی و خاصّ اجتماعی امروز در آن لحاظ شود.
۱۷.

صلاحیت های حرفه ای مربی براساس دیدگاه آیت الله حائری شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: صلاحیت های حرفه ای مربی آیت الله حائری شیرازی تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۸ تعداد دانلود : ۲۱۱
تربیت، فرایندی پیچیده و مستلزم فعالیت تربیتی مربیانی است که آگاهانه و ماهرانه در این مسیر، به گونه ای مبتکرانه عمل می کنند؛ بر این اساس، شناسایی صلاحیت های حرفه ای مربی به تربیت درست، پرورش دادن استعدادهای افراد، و ایجاد جامعه ای سالم و پویا کمک می کند. هدف از پژوهش حاضر، استخراج و تبیین صلاحیت های حرفه ای مربیان در چهار محور هدف گزینی مناسب، خصلت های شخصیتی، مهارت های ارتباطی و مهارت های روشی ازنظر آیت الله حائری شیرازی بوده و این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته ها نشان می دهند اهدافی که مربی باید در تربیت مدّنظر داشته باشد، عبارت اند از: شکوفاکردن شخصیت انسانی، استقلال یابی متربی و کمال یابی معنوی؛ همچنین خصلت هایی که مربی باید در خود بپروراند، شامل موارد ذیل هستند: ایمان، اخلاص، دانش اندوزی مداوم، وفاکردن به عهد و نظم گرایی. پنج مهارت ارتباطی ای که مربی باید در فرایند تربیت به کار گیرد، عبارت اند از: انعطاف ورزی، مدارا، محبت ورزی معتدل و بجا، پرهیز از رفتارهای آزاردهنده ، و استحقاق محوری. درنهایت، نُه روش تربیتی به دست آمده، شامل موارد ذیل است: تقویت تفکر، داستان گویی، بازی، پرسشگری، مهارت آموزی، اغماض از اشتباهات، تشویق کردن و جایزه دادن، تنبیه و کاهش دادن تدریجی کنترل بیرونی.
۱۸.

بازنمایی الگوی تربیتی بر اساس عملکرد مراقبتی از خود و دیگران، در سوره فرقان؛ با تاکید بر دیدگاه آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: الگوی تربیتی عبادالرحمان قرآن کریم سوره فرقان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۱۹۶
از آنجا که بخش وسیعی از یادگیری انسان از طریق یادگیری ضمنی و مشاهده ای است، روش الگویی و از جمله، الگوپردازی، از جمله روش های مهم تربیتی به شمار می رود. الگوپردازی نیز مانند همه عناصر یک برنامه تربیتی باید متناسب با فرهنگ بومی هر کشوری باشد. از این رو، قرآن کریم می تواند به عنوان یک منبع غنی و الهام بخش در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد. آیات پایانی سوره مبارکه فرقان، عبادالرحمن را به عنوان الگویی برای انسان های خوب، الگوپردازی کرده است. هدف از این پژوهش، بازنمایی این الگو با استفاده از تفاسیر قرآن کریم به ویژه تسنیم می باشد. روش تحقیق، روش توصیفی-تحلیلی است. بر اساس یافته ها شاخصه های اساسی عبادالرحمن مشتمل بر سه شاخصه: عبودیت، رحمت و صبر است که در نگاه تفصیلی به 20 شاخصه بسط می یابد. 7 شاخصه ناظر بر مراقبت از رشد معنوی خویشتن و 13 شاخصه ناظر بر مراقبت از رشد معنوی دیگران است. بندگان ممتاز خداوند دائما در حال مراقبت از خود و دیگران هستند. مصادیق دقیق تر مراقبت ذیل این سه محور در مقاله تبیین شده اند.
۱۹.

تأثیر مصرف فرهنگی بر نگرش دختران به روابط دوستی دختر و پسر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دوستی دختر و پسر رسانه شبکه های اجتماعی ماهواره مصرف فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۴۰
مدیریت دقیق رسانه های ارتباطی نوین به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر ارزش ها و نگرش های جوانان نیازمند بررسی علمی و دقیق است. هدف از این تحقیق، بررسی رابطه میان مصرف فرهنگی (مطالعه کتاب، استفاده از ماهواره و استفاده از شبکه های مجازی) و نگرش جوانان به روابط دوستی دختر و پسر است. همچنین شناسایی متغیرهایی که می توانند بر شدت و ضعف تأثیرپذیری جوانان از این کالاهای فرهنگی مؤثر باشند، مدنظر بوده است. تحقیق حاضر یک پیمایش مقطعی است و جامعه آماری آن شامل دختران هرگز ازدواج نکرده 20-34 ساله شهر تهران است. براساس یافته ها، بیشترین نگرش مثبت به این نوع روابط در میان رده سنی 20-24 ساله مشاهده شد. نتایج تحلیل دومتغیره نشان داد سن افراد، تحصیلات، ابعاد مختلف دینداری و میزان مطالعه کتاب با نگرش دختران به روابط دوستی دختر و پسر رابطه عکس دارد؛ درحالی که بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی، استفاده از ماهواره و ساکن مناطق بالابودن و نگرش دختران به روابط دوستی دختر و پسر رابطه مستقیم وجود دارد. نتایج تحلیل چندمتغیره یافته ها نشان داد با حضور متغیر دینداری، متغیرهای سن، تحصیلات و منطقه محل سکونت معناداری خود را از دست می دهند. با توجه به یافته ها، مهم ترین راهبردهای تقویت وضعیت فرهنگی جوانان مربوط به دو حوزه مدیریت مصرف شبکه های اجتماعی و تقویت دینداری است.
۲۰.

تأملی در ضرورت استفاده از «خود-ارزیابی» در برنامه درسی تربیت دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خود - ارزیابی برنامه درسی تربیت دینی اصول تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۸۳
این تحقیق با هدف تبیین ضرورت «خود−ارزیابی» و تناسب آن با اصول تربیت دینی انجام گرفت. روش تحقیق، توصیفی−تحلیلی بود. براساس یافته ها مشخص شد که خود−ارزیابی با هشت اصل تربیت اسلامی (اصل جامعیت، اصل توحید و اخلاص، اصل مشارکت و مسئولیت، اصل تفاوت های فردی، اصل گرایشات مثبت دینی، اصل عذرپذیری و جبران، اصل کرامت و اصل مداومت و نظارت دائمی) متناسب بود و بر ارزشیابی رایج (شناخت−محور، کمی و معلم−محور) مزیت دارد. همچنین، به کار بردن خود−ارزیابی در برنامه درسی تربیت دینی می تواند از حالت حداقلی (به صورت مکمل) تا حالت حداکثری (تنها مدل ارزیابی) متفاوت باشد. درنهایت، استلزامات کاربرد خود−ارزیابی در برنامه درسی تربیت دینی مطرح شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان