سواد رسانه ای

مقاله حاضر از نوع مروری کتابخانه ای است که با توجه به مطالعات کتابخانه ای و با گردآووری نظرات صاحبنظران گردآوری و نگاشته شده است. هدف از نگارش این مقاله بررسی تاثیر سواد رسانه ای بر میزان آگاهی دانش آموزان است که نتایج این مقاله نشان می دهد که هرچه سواد رسانه ای معلمان بیشتر باشد و در بکارگیری آن کوشاتر باشند به همان میزان دانش آموزان نیز سواد رسانه ای بیشتر خواهند داشت که این میزان سواد رسانه ای بر میزان آگاهی دانش آموزان تاثیر مستقیم دارد و آگاهی آنان را افزایش می دهد. لذا معلمان باید در افزایش سواد رسانه ای خود و ارائه آن به دانش آموزان تمام تلاش خود را بکار گیرند تا دانش آموزان نیز با توجه به سواد رسانه ای ارائه شده میزان آگاهی خود را افزایش دهند.

امروزه بخش قابل توجهی از کابران اینترنت و شبکه های اجتماعی سایبری، مؤمنان و دین داران هستند و بالطبع ورود این فن آوری بر جهان بینی و کنش دین دارانه آنها تأثیرگذار است. به نظر می رسد اینترنت، جدای از محاسنی که دارد و فرصت هایی که به وجود آورده است، تفاوت هایی از نظر ساختاری با فضای حقیقی دارد که دینداری و رعایت تقوا را با چالش های اساسی روبرو کرده است. به دلیل همین تفاوت ها، فعالیت کردن در فضای مجازی و پاک ماندن در آن تقوای دو چندانی می خواهد. در این فضا مقاله حاضر پس از توصیف مختصر چالش ها، تلاش کرده توضیح دهد که چرا حفظ تقوا در محیط های سایبر نسبت به محیط حقیقی دشوارتر است. در این مقاله روش مردم نگاری مجازی شامل مشارکت مشارکتی و غیرمشارکتی، مصاحبه های عمیق و مصاحبه های گروه متمرکز به کار گرفته شده و در آن نظریه الگوی درونی کردن ارزش های اخلاقی، مورد بهره برداری قرار گرفته است. در نهایت مقاله توانسته بر اساس داده های به دست آمده، راهکارهایی را برای نهادینه کردن تقوا در رفتار کاربران ایرانی و تعامل بهتر با این جهان مجازی در سه بخش بینشی، گرایشی و ارادی ارائه نماید.

تکنولوژی ها و رسانه های نوین ارتباطی دگرگونی هایی را در جامعه و تعاملات میان افراد ایجاد کرده است. با توجه به رشد روزافزون رسانه های نوین در جامعه، نیاز به سواد رسانه ای بیش از پیش احساس می شود. بر اساس تعریف ارائه شده از سوی مرکز سواد رسانه ای، چهار عنصر دسترسی، تجزیه و تحلیل، ارزیابی و تولید محصول رسانه ای ضروری دانسته شده است. از آنجایی که شناخت ظرفیت ها، ویژگی ها و پیش بینی آینده رسانه های نوین به طور کامل مشخص نیست، بنابراین نظریاتی که در زمینه سواد رسانه ای مطرح می شود به طور کامل پوشش دهنده همه سطوح سواد رسانه ای نمی باشد. چرا که اکثر این نظریات پیرامون سه عنصر اول می باشد. در این مقاله پس از بیان تعریف، تاریخچه و هدف سواد رسانه ای به بررسی نظریاتی که درباره سواد رسانه ای و همچنین نظریات مرتبط با آن از جمله کاشت، مارپیچ سکوت، یادگیری اجتماعی و... پرداخته می شود. بررسی ویژگی رسانه های نوین و تحولات فناوری های ارتباطی بیانگر این مسئله می باشد که نظریه های فوق به تنهایی قادر به تبیین تمام سطوح سواد رسانه ای نیست و نیازمند رویکردهای نظری جدیدی در حوزه تولید پیام رسانه ای در این حوزه می باشیم.

سواد رسانه ا ی سازه ای آموزشی است که ازخلال فرایند آموزش رسانه به مُتعلمان ساخته و پرداخته می شود. «مخاطب» از بنیان ها و مؤلفه های سازنده این سازه است که در فرایند آموزش رسانه معنایی مضاعف دارد؛ اولاً، مخاطب بخشی از مباحث آموزش سواد رسانه ای را به خود اختصاص می دهد و ثانیاً، متعلم درمقام مخاطبِ آموزش رسانه، به صورت پیش فرض جایگاه همان مخاطبی می نشیند که مقوّم سازه سواد رسانه ای است. این امرْ آموزش را با چالشی پیچیده مواجه می کند. ازیک سو و مطابق با تحولات آموزش رسانه، امروزه و به دلیل تحولات مشارکتی و تعاملی رسانه ها، مخاطب فعال پیش فرضی است که سواد رسانه ای در شناخت سوژه خود به کار می بندد و ازدیگرسو، کتاب درسی تفکر و سواد رسانه ای در جایگاه رسمی آموزش، معلم و مدرسه، مخاطب را عنصری منفعل فرض می گیرد که قرار است با طی کردن فرایند آموزش سوژگی لازم را کسب کند. طی نقد و ارزیابی کتاب، پرسش اصلی مقاله پرسش از معنا و جایگاه متناقض مخاطب در کتاب درسی تفکر و سواد رسانه ای است که تلاش می شود با کمک اتخاذ استراتژی واسازی ژاک دریدا، ازخلال کشف نظام سلسله مراتبی متن، استخراج دوگانه ها، بازتفسیر متن، و توجه به استثناهای آن پاسخ داده شود.

سواد رسانه ای، توانایی دسترسی به رسانه ها، درک و ارزیابی انتقادی جنبه های مختلف محتوای رسانه ها برای خلق ارتباطات در زمینه های گوناگون است. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا، آموزش سواد رسانه ای به اقشار مختلف مردم آغاز شده و این موضوع اهمّیت خود را پیدا کرده است. هرچند تمام ایدئولوژی های رسانه ای منفی نیستند و رسانه ها ایدئولوژی های مثبت هم دارند، اما افرادی کهسوادرسانه ایکمیدارند،بایدپیام هایرسانه ایراهمان گونهکهرسانه هاارائهمی کنند،بپذیرندو میخ هایگردپیام هایرسانه ایرادرسوراخ هایچهارگوشومربّع شکلزندگیخودچفتکردهوتطبیقدهند. در کشور ما نیز سواد رسانه ای و آموزش آن به خصوص برای کسانی که بیشتر با رسانه ها در ارتباط اند، اهمّیت ویژه ای دارد. از این میان، مدیران و کارکنان روابط عمومی ها، از جمله کسانی هستند که به انحاء مختلف با رسانه ها در ارتباط اند و علاوه بر توانایی درک و ارزیابی انتقادی محتوای رسانه ها، باید بتوانند محتوای رسانه ای مناسبی خلق کنند. پژوهش حاضر میزان سواد رسانه ای این قشر و عوامل مرتّبط با آن را مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحقیق نشان می دهد عواملی نظیر میزان تحصیلات، سواد بصری، سابقه کار، رشته تحصیلی، عادت رسانه ای و مصرف رسانه ای به ترتیب بیشترین تأثیر را بر سواد رسانه ای مدیران و کارکنان روابط عمومی ها دارند و متغیرهای سرمایه فرهنگی و پست سازمانی در رگرسیون خطی تأثیر مستقیم بر سواد رسانه ای ندارند. مقدارRبدست آمده در تحقیق کنونی، 819/0 می باشد که نشان می دهد 67 درصد از تغییرات میزان سواد رسانه ای ناشی از متغیرهای فوق است و 33 درصد تغییرات باقیمانده متأثر از عوامل و متغیرهایی است که در تحقیق حاضر مدنظر نبوده اند.

با توجه ب ه اینکه در دنیای امروز رسانه ها یکی از اجزای اصلی جوامع بشری هستند، آموزش سواد رسانه ای یکی از ملزومات اساسی ب رای شهروندان محسوب می گردد. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر آموزش سواد رسانه ای بر مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان بود. در این پژوهش از روش آزمایشی و طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دانش آموزان پایه اول متوسطه شهرستان تهران تشکیل دادند. از این جامعه آماری استفاده از روش نمونه گیری تصادفی، یک مدرسه انتخاب شد؛ مدرسه انتخاب شده دو کلاس پایه اول متوسطه داشت که یکی از این کلاس ها، بصورت تصادفی به عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگر گروه کنترل را تشکیل دادند. روش اجرا بدین ترتیب بود که ابتدا برای هر دو گروه (آزمایشی و کنترل) پیش آزمون تفکر انتقادی کالیفرنیا اجرا شد، سپس طرح درس 8جلسه ای آموزش سواد رسانه ای برای گروه آزمایش اجرا شد اما برای گروه کنترل، هیچگونه آموزشی اعمال نشد، بلافاصله بعد از اتمام آموزش سواد رسانه ای برای گروه آزمایش، پس آزمون مهارت های تفکر انتقادی برای هر دو گروه اجرا شده و در نهایت با استفاده از آزمون کوورایانس و مصاحبه نیمه ساختاریافته به تحلیل یافته ها پرداخته شد. نتایج نشان داد که استفاده از آموزش سواد رسانه ای بر مهارت های تفکر انتقادی و 4 بعد آن (تحلیل، ارزشیابی، استنباط و استدلال استقرایی) غیر از بعد استدلال قیاسی، تاثیرمثبت و معنی داری دارد می تواند باعث رشد این مهارت ضروری در دانش آموزان شود.

سواد اطلاعاتی گسترش مفهوم سواد سنتی در پاسخ به جامعه ای است که ما در آن زندگی می کنیم،برای اینکه فردی از نظر اطلاعاتی با سواد باشد، باید بتواند تشخیص دهد اطلاعات در چه زمانی مورد نیاز است و توانایی یافتن، ارزیابی، و استفاده مؤثر از آن را داشته باشد، افراد دارای سواد اطلاعاتی کسانی هستند که آموخته باشند چگونه بیاموزند. آنها می دانند که چگونه یاد بگیرند، زیرا می دانند که دانش چگونه سازماندهی شده است و چگونه می توان اطلاعات مورد نیاز را پیدا کرد و از اطلاعات به گونه ای استفاده کرد که دیگران نیز بتوانند از آن بیاموزند. افراد دارای سواد اطلاعاتی برای یادگیری مادام العمر آمادگی دارند، چرا که همیشه می توانند اطلاعات مورد نیاز خود را پیدا کنند و از آن برای تصمیم گیری آگاهانه استفاده نمایند، به طور کلی در این تحقیق سعی می شود به بررسی تاثیر میزان سواد رسانه ای معلمان با گرایش به تفکر انتقادی آنان پرداخته شود ،پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه های اجراء همبستگی می باشد، جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه ی معلمان مدارس دخترانه مقطع متوسطه منطقه 6 شهر تهران می باشد.((N=102. ؛که با استفاده از جدول کرچسی و مورگان 80 نفر از آن به عنوان حجم نمونه آماری انتخاب شد که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک (منظم) حجم نمونه آماری از بین کل جامعه آماری انتخاب شد. ابزار های اندازه گیری در این تحقیق پرسشنامه بوده که روایی و پایایی آن مورد تایید اساتید متخصص قرار گرفته است؛تجزیه وتحلیل بین داده های بدست آمده در این تحقیق به وسیله ی نرم افزار spss وبهره گیری از آزمون های آمار کالموگروف و اسپیرمن مورد بررسی قرار گرفت .ماحصل تحقیق نشان از این داردکه همبستگی مثبتی بین متغییرهای تحقیق وجود دارد.

رسانه ها ضمن ایفای نقش اساسی در اطلاع رسانی، یکی از منابع قابل دسترس و باصرفه برای ورزش هستند که تمام جزئیات را با کیفیتی مطلوب در اختیار مردم قرار می دهند، ازاین رو، دریافت متنوع و متعدد پیام های ورزشی، مستلزم برخورداری از سواد رسانه ای است. هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی کاربردی سواد رسانه ای در حوزه ورزش بوده که با رویکرد کیفی و با روش داده بنیاد انجام شده است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه عمیق با 26 نفر از استادان دانشگاهی در حوزه های رسانه و ورزش، مدیران رسانه های جمعی و مخاطبان فعال رسانه های ورزشی که با روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب شده اند، به دست آمده است. یافته ها، رژیم سواد رسانه ای ورزشی را در قالب الگویی ارائه می کنند که طبق آن، برجسته سازی مقوله ورزش، مدیریت محتوای پیام (شرایط علی) و گنجاندن آموزش سواد رسانه ای در محتوای رسانه های جمعی به ویژه رسانه ملی (شرایط زمینه ای)، منجر به توانمندسازی در مصرف رسانه ای، همچنین ارتقای مهارت های اجتماعی در مخاطبان ورزشی می شود. از طرف دیگر، بی توجهی سیاستگذاران و درک نشدن اهمیت سواد رسانه ای به عنوان موانع فراگیری سواد رسانه ای در ورزش مطرح می شوند.

در جامعه کنونی که رسانه ها نقش فعالی در تغییر فرهنگ ها ایفا می کنند، آماده سازی دانش آموزان برای برخورد فعالانه با رسانه ها یکی از وظایف مهم نظام تعلیم و تربیت رسمی است و البته این امر مستلزم تدوین برنامه درسی سواد رسانه ای است. در این راستا پژوهش حاضر یک تحلیل محتوای کیفی جهت دار است که به شناس ایی و تبیین مفهوم سواد رسانه ای و اهداف تربیتی مربوطه با تأکید بر قرآن کریم می پردازد. جامعه آماری پژوهش، تمام آیات قرآن کریم و واحد نمونه گیری، آیه در نظر گرفته شد. با روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از نرم افزار نورالانوار، آیات مرتبط با سواد رسانه ای در قرآن جستجو و گردآوری شد. واحد تحلیل، جمله در نظر گرفته شد. آیات و جملات گردآوری شده با استفاده از مولفه های سواد رسانه ای، یعنی دسترسی و استفاده، تجزیه و تحلیل، ارزشیابی، تولید و برخورد فعال با پیام رسانه ای، طبقه بندی شد. سپس با استفاده از کد گذاری جملات، مفهوم سواد رسانه ای و اهداف تربیتی مربوطه از نظر قرآن مشخص شد. بر اساس یافته ها، در آیات انتخاب شده، به ترتیب به مولفه های تولید و نشر پیام، ارزشیابی، برخورد فعال، دسترسی و استفاده و تجزیه و تحلیل، بیشترین توجه شده است. در مجموع برای پنج مولفه سواد رسانه ای، شانزده مضمون کلی استخراج شد. در بین مضامین به ترتیب به ویژگی های پیام رسان، نبایدهای تولید و نشر پیام، ویژگی های پیام موثر و اهمیت تعقل و خردورزی بیشترین توجه شده است. در نهایت با توجه به مضامین، بیست و دو هدف تربیتی پیشنهاد شد.

از ضرورت های عصر اطلاعات، که قرن بیست ویکم را نیز شامل می شود، نیاز به آموزش و پرورش بویژه سواد رسانه ای است. با توجه به اهمیت این موضوع، در مقاله حاضر پژوهش و بررسی آموزش سواد رسانه ای در دو کشور کانادا و ژاپن را، که از پیشگامان این حوزه در دنیا محسوب می گردند، انتخاب کرده و با روش اسنادی و توصیفی به بررسی آن پرداخته ایم.  با توجه به مطالعات انجام شده، آموزش سواد رسانه ای در کانادا بر مبنای استانداردهایی یکسان ، معین و یکپارچه انجام نمی شود بلکه متناسب با مقتضیات زمانی و مکانی هر ایالت و همچنین شرایط خاص دانش آموزان این آموزش صورت می گیرد. اما در کشور ژاپن آموزش سواد رسانه ای اولین بار از سوی وزارت پست و مخابرات این کشور مطرح شده و همین وزارت متولی این آموزش است؛ و به همین دلیل ژاپنی ها بیش از آن که بر سواد رسانه ای تأکید داشته باشند بر سواد اطلاعاتی تاکید دارند. بر همین مبنا در ژاپن ، سواد اطلاعاتی به عنوان یک واحد درسی اختیاری در مدارس سراسر این کشور با رویکرد آموزش مهارت استفاده از کامپیوتر و استفاده مؤثر از اطلاعات تدریس می شود. ثمره این آموزش در دو کشور کانادا و ژاپن منجر به این شده که دانش آموزان این دو کشور، نسبت به دیگر کشورها، تسلط و درک بیشتری نسبت به خروجی رسانه ها پیدا کرده اند .آنها به خوبی می دانند از رسانه ها چه می خواهند و لذا به طور فعالانه به تحلیل و ارزیابی نقّادانه محتوای رسانه ای می پردازند تا معنای پیام هایی را که با آنها مواجه می شوند درک نمایند.  کلیدواژه ها: ، ، ، ،   

امروزه رسانه ها از جمله مهم ترین ابزارهای رشد و یا انحطاط جامعه محسوب می شوندکه در زمینه سلامت محیط خانواده، پرورش و تغییر رفتارها و هیجان های نوجوانان تأثیر بسزایی دارند و لذا آموزش استفاده صحیح از این ابزار ضروری است. از سوی دیگر سلامتمحیطخانوادهو محتوای یادگیری هایاولیه،اهمیتزیادیدرتشکیل هویتوشخصیتنوجواندارد وشکل دهنده رفتارهاوروابطبین فردیاست. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش متغیر تعدیل کننده سواد رسانه ای در رابطه سطح سلامت خانواده و مشکلات هیجانی - رفتاری نوجوانان می باشد. نمونه موردنظر با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده و در مجموع نمونه ای با حجم 310 دانش آموز دختر (18-15 ساله) موردمطالعه قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن بود که سواد رسانه ای در رابطه دو متغیر نام برده به طور مثبت تعدیل ایجاد می کند و سبب افزایش این ارتباط می شود؛ به نحوی که هرچه میزان سواد رسانه ای شخص افزایش یابد، میزان سلامت خانوادگی افزایش یافته و در نتیجه مشکلات رفتاری–هیجانی او کاهش می یابد. نتیجه دیگر این پژوهش نشان داد سلامت خانواده می تواند مشکلات هیجانی، سلوک، بیش فعالی و رفتارهای جامعه پسند را پیش بینی کند و میان آنها رابطه معنادار وجود دارد. البته این رابطه درباره سلامت خانواده با مشکلات ارتباطی معنادار نیست.

دیجیتالی شدن سبک های نوین زندگی را به جزئی اساسی و جدایی ناپذیر از زندگی انسان تبدیل کرده است. ارتقاء سطح سواد رسانه ای در جامعه ایرانی به ویژه برای خانواده هادر جهت آگاه سازی فرزندانشان در استفاده از فضای سایبر، یک نیاز و ضرورت برای فرهنگ، سیاست و امنیت ملی محسوب می شود. به همین دلیل پژوهشگر،سعی داردتامطالب ویافته هایی راجهت ارتقای والدگری رسانه ای در خانواده جهت مدیریت مصرف صحیح رسانه ای فرزندان فراهم آورد.در این تحقیق سوال اصلی پژوهشگر"مقوله های موثر درسبک زندگی رسانه ای خانواده هادراستفاده ازفضای مجازی کدام است؟روش تحقیق از نوع تلفیقی (کیفی- کمی) است. درمدیریت مصرف فضای مجازی از نظریه الیزابت تامن و سه لایه بودن پیام رسانه ای و نظریه هاودیدگاههایی درزمینه شیوه های فرزندپروری از جمله نظریه بامرینداستفاده شده است. نتایج نشان می دهد مولفه ها و ابعاد موثر در سبک زندگی رسانه ای والدین در 3 بعد اصلی آموزش(با 6 مفهوم اصلی و 43 زیر مفهوم) که به «والدگری رسانه ای» و شیوه های تربیتی در آن اشاره داشته، بعد ارتباط موثر(با 3 مفهوم اصلی و 15 زیر مفهوم)که به «تعامل و گفتگو» بعد جامعه پذیری رسانه ای( با 3 مفهوم اصلی و 12 زیر مفهوم) به «هویت والدینی» می پردازد.

با توجه به اهمیت مقوله سواد رسانه ای که این موضوع در سال های اخیر در عرصه سیاست گذاری نیز مورد توجه قرار داشته است و با توجه به تعدد نهادهای تصمیم گیر و سیاست گذار در این زمینه در ایران، این امر با چالش های مختلفی مواجه است. پژوهش حاضر با این هدف که چالش ها و ظرفیت های سیاستگذاری سواد رسانه ای در ایران را مورد تحلیل قرار دهد، انجام شده است. ضمن مصاحبه با مسئولین و کارشناسان متخصص در چهار نهاد موثر در این زمینه (شورای عالی فضای مجازی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما) به روش مصاحبه گلوله برفی، به دنبال پاسخ به این سوال است که نهادهای متولی سواد رسانه ای در ایران چه سیاست هایی برای ارتقای سواد رسانه ای در ایران تدوین و اجرا کرده اند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که بعلت تعدد نهادهای تصمیم گیر در این زمینه، تمایز روشنی میان آموزش سواد رسانه ای و فرهنگ سازی در این زمینه دیده نشود و عدم تعادل در برنامه ریزی ها، به سیاست گذاری های ناموفق رهنمون شود. بر این اساس، لازم است یک نهاد فرادستگاهی (مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی) بعنوان مرجع سیاست گذاری در این زمینه تعیین شود و سیاست گذاری در کلیه حوزه ها (شامل آموزش و فرهنگ سازی و ..) در آن صورت پذیرد.

این مقاله به تبیین مقوله سواد رسانه ای به معنای درک مفاهیم و سیاست های حاکم بر رسانه ها و روش استفاده مناسب و منتقدانه از آنها و نیز نقش و اهمیت این مقوله در شکل گیری تمدن اسلامی می پردازد. این پرسش که توسعه تمدن اسلامی چرا و چگونه به تعمیم و گسترش سواد رسانه ای نیازمند است، رابطه وثیقی با ویژگی های شهروندان و اعضای این جامعه آرمانی دارد. در این نوشتار می کوشیم مزایای وجود سواد رسانه ای را در جامعه نشان داده، فرضیه خود را درباره لزوم وجود سواد رسانه ای در جامعه اسلامی و تأثیر آن در توسعه فرهنگ و تمدن سازی اثبات کنیم و نیز نقش و تأثیر سواد رسانه ای را از منظر افزایش دانش رسانه ای عمومی، افزایش درک اهداف رسانه ای و افزایش رفتار انتقادی در توسعه تمدن اسلامی تبیین کنیم. در این زمینه، از روش کتابخانه ای و اسنادی برای آزمون فرضیه کمک گرفته شده است. برآیند مقاله نشان می دهد که توجه ویژه به سواد رسانه ای جزء ضروری و اجتناب ناپذیر زندگی در جامعه اسلامی است و آموزش و تعمیم سواد رسانه ای لازمه توسعه فرهنگ و تمدن سازی است. بر همین اساس، راهکارهای مناسب برای ایجاد سواد رسانه ای در جامعه به منظور تشکیل تمدن اسلامی پیشنهاد شده است. 

یکی از نیازهای اساسی جامعه بشری نیاز به تعلیم و تربیت است که در حال حاضر این رسالت خطیر بر عهده نهاد آموزش و پرورش است. با شیوع ویروس کرونا در کشورمان، این ویروس، تمام نهادهای دولتی و غیردولتی را درگیر خود ساخت. به گونهای که کمتر نهادی میتوان یافت که؛ در ارائه خدمات بهینه به گروههای مختلف اجتماعی دچار تقلیل و یا تغییر رویه نشده باشد. آموزش و پرورش هم که با شیوههای رایج و حضوری معلم و دانشآموز، فرایند یاددهی و یادگیری را در سرلوحه کار خود داشت، بیشتر از سایر نهادها به دلیل حضور طیف وسیعی از دانش-آموزان در مدرسه و احتمال ابتلا و انتقال بیماری به سایرین، دچار چالشی شد که باید مدارس را تعطیل میکرد و زمان آموزش را به پایان بحران کرونا موکول میکرد؛ اما از آنجایی که فرایند یاددهی و یادگیری تنها به روش حضوری خلاصه نمیگردید؛ آموزش و پرورش رسالت خود را بطور گسترده و منسجم در قالب آموزش تلویزیونی و شبکههای مجازی از سرگرفت. در این میان شبکه آموزشی دانشآموزی (شاد)، بعنوان شبکهای نوپا و پویا در نظام تعلیم و تربیت ایران جای سایر پیامرسانهای داخلی و خارجی را گرفت. این شبکه نوپا و داخلی آموزش و پرورش باید ظرفیتها و امکانات بالنسبه بیشتری نسبت به سایر پیامرسانها داشته باشد تا هم در ارائه خدمات دچار تقلیل نگردد و هم در عین حال دغدغه والدین را در آسیبپذیری از رسانههایی که اعضای مکتب فرانکفورت "صنعت فرهنگ" مینامند، کاهش دهد. در این نوشتار تلاش می شود علیرغم محدود بودن منابع و نو بودن شبکه آموزشی دانشموزی ظرفیتهای این شبکه را برشماریم و در حد توان علمی خود این مهم را برای کاربرانش معرفی کنیم. در این تحقیق، به روش اسنادی و کتابخانهای، مجموعهای از اطلاعات مدون که به تبیین چیستی، چرایی و چگونگی این شبکه، در نظام تعلیم و تربیت متناسب با نظام فکری، ارزشی و زیرساختهای فناوری اطلاعات موجود در کشورمان است، جمعاوری شده است.

هدف از تحقیق حاضر مقایسه سواد رسانه ای دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه و والدین آنها در شهر اردبیل می باشد. روش تحقیق از لحاظ هدف از نوع کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل دو گروه است. گروه نخست دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر اردبیل می باشد که تعداد آنها 19391 نفر می باشد و گروه دوم والدین( پدر و مادر) آنها می باشند که جمعیتی حدود 38782 نفر را شامل می شود. در تحقیق حاضر برای به دست آوردن حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده گردید و در نهایت 400 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Spss و برای تحلیل فرضیات از آزمون t استفاده شده است. نتایج نشان می دهد بین دانش آموزان و والدین آنها در ابعاد شناختی، احساسی، اخلاقی و زیبایی شناختی سواد رسانه ای تفاوت معنی داری وجود دارد و والدین از نظر سواد رسانه ای در وضعیت بهتری نسبت به دانش آموزان قرار دارند لذا پیشنهاد می شود که: امکانات در خصوص آموزش های سواد رسانه ای در مدارس ارتقا یافته، انجمن های اولیا و مربیان در زمینه آگاهی بخشی درباره آسیب های نوپدید فضای مجازی فعال گردد و ارتقای آگاهی نسبت به محتوای رسانه ها از طریق رسانه ها، مربیان و اولیا صورت گیرد.

رشد سریع فناوری ها و رسانه های اجتماعی، در ارتباطات و توسعه دانش بشر، تغییرهای چشمگیری را ایجاد کرده است. توسعه و دسترسی به گوشی های هوشمند ( Smartphone )   مهارت های ارتباطی، دانش و درک افراد را دگرگون ساخته است. در چند دهه پیش، نابینایان و افرادی که پیش از این، در برقراری ارتباط با دنیای پیرامون خود با مشکل مواجه بودند، به کمک هوش مصنوعی حاصل از این گوشی های هوشمند و فناوری هایی که در اختیار دارند، تا حدودی توانسته اند دانش خود را ارتقا دهند. تحقیق حاضر، به مطالعه نقش هوش مصنوعی،  اپلیکیشن ها، شبکه های اجتماعی و سایر وسایل ارتباط جمعی، در سواد رسانه ای نابینایان می پردازد. جامعه آماری این تحقیق، 2000نفر از نابینایان شهر تبریز است. روش نمونه گیری به صورت غیر احتمالی با تکنیک هدفمند بوده و از بین این افراد، بر اساس نمره  z   و ویژگی های اختصاص داده شده به جمعیت، تا 2 انحراف معیار، 15نفر انتخاب شدند که از این فناوری استفاده می کنند و 15 نفر نیز افرادی که فاقد این فناوری هستند. روش گردآوری اطلاعات، آزمایشی با تکنیک دو گروهی،  به صورت پیمایشی و همچنین با تکنیک مشاهده تام بوده است. چارچوب نظری پژوهش، نظریه استفاده و رضامندی و نظریه پاتر، در خصوص سواد رسانه ای بوده است. از آزمون T مستقل، برای مقایسه دو گروه و از آزمون فریدمن، برای بررسی همبستگی بین استفاده از هوش مصنوعی (متغیر مستقل) با ارتقاء سواد رسانه ای نابینایان (متغیر وابسته) استفاده شده است. بر اساس نتایج این تحقیق، نابینایان با استفاده از این فناوری ها به اطلاعات و درکی از محیط اطراف خود می رسند، که در طی زمان موجب ارتقاء سطح سواد رسانه ای آنها می شود. با افزایش توانایی استفاده از   این فناوری ها، تولید دانش و پردازش اطلاعات برای   نابینایان راحت تر   شده؛ درنهایت تفکر انتقادی آنها که بعد بیرونی سواد رسانه ای است، توسعه پیدا می کند. همچنین دامنه دانش ایشان، برای بهره مندی از رسانه ها و فناوری های ارتباطی گسترش می یابد و امکان بالاتری برای پردازش و درک اطلاعات جدید به دست می آورند. این چرخه، به صورت رابطه کارکردی ادامه دارد و درنهایت نابینایانی که از این فناوری ها استفاده می کنند، در ارتباطات خود، نسبت به نابینایانی که از این فناوری ها استفاده نمی کنند، فاصله زیادی  پیدا می کنند.

پژوهش حاضر، با هدف بررسی نقش سواد رسانه ای در اعتماد سیاسی مردم شهر شاهین شهر انجام شد. این تحقیق از حیث هدف و ماهیت، " کاربردی توصیفی" با روش پیمایشی، در قالب یک تحقیق مقطعی در " نیمه نخست سال 1399"  انجام شد. نمونه آماری این تحقیق، 373 نفر از مردم ساکن در شهر شاهین شهر بودند که بر اساس " نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای" بر مبنای " الگوی جغرافیای شهری"  انتخاب شدند. داده های این تحقیق، با ابزار پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری و جهت احتساب پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ و برای سنجش اعتبار آن، علاوه بر اعتبار محتوا، از روش تحلیل عاملی تأییدی نیز استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه، برای سواد رسانه ای، برابر با 897/0، برای اعتماد سیاسی برابر با 869/0 و برای کل پرسشنامه برابر با 914/0 بود. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با روش های آماری توصیفی و استنباطی انجام گرفت. آن دسته از متغیرها که به صورت اسمی بودند، با جدول های توزیع فراوانی تحلیل شدند و تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه ها، با روش تحلیل عاملی تأییدی، در محیط نرم افزارهای Spss و Amos انجام گرفت. یافته های این تحقیق نشان داد، با اطمینان 95 درصد، سواد رسانه ای و ابعاد آن نقش چشمگیری در اعتماد سیاسی دارد. " توانایی برقراری ارتباط، دسترسی و استفاده از رسانه ها"، " توانایی تفکر انتقادی نسبت به محتوای رسانه ها"، " توانایی درک محتوای پیام های رسانه ها" و " توانایی تحلیل و ارزیابی پیام های رسانه ها"، به ترتیب مهم ترین میزان تاثیرگذاری را در این رابطه معنادار دارند. در یک تحلیل نهایی، نتایج تأیید کرد، اگر سواد رسانه ای تقویت شود، اعتماد سیاسی افزایش می یابد.

مصرف زیاد رسانه های گوناگون، در عصر اطلاعات و ارتباطات، موضوعی است که برای نوجوانان و جوانان مخاطرات احتمالی فراوانی در پی دارد. از این رو، آنان نیازمند مداخله اولیا و مربیان خود هستند. مطالعه حاضر، یک پژوهش پیمایشی جهت مشخص کردن اقدام های کنترلی والدین، برای مراقبت از فرزندان در برابر رسانه ها و نیز معرفی مراجع ذی صلاح برای تقویت سواد رسانه ای فرزندان است. جامعه آماری این تحقیق، والدین دانش آموزان دبیرستان های  شهر تهران در سال تحصیلی 99-1398 بود؛ که از میان آنها، 327 نفر، به روش خوشه ای انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. اعتبار پرسشنامه، با آزمون آلفا و با رقم 82/0، روایی آن از طریق مراجعه به متخصصان و استادان دانشگاه، با روش صوری تأیید شد. یافته ها نشان داد که والدین، بیشتر از شیوه های مداخله فعال یا سازنده، برای مراقبت از فرزندان خود در تعامل با رسانه ها استفاده می کنند؛ همچنین اغلب این روش را مناسب مداخله رسانه ای می دانند. میان ویژگی های جمعیت شناختی والدین و میزان موافقت آنان با استفاده فرزندان از رسانه های خبری، و نوع اقدام های مراقبتی، رابطه وجود داشت. همچنین میان منطقه آموزشی و اقدام های مراقبتی والدین رابطه وجود داشت.

پژوهش حاضر با هدفِ تدوین مدل سواد رسانه ای برای ارتقاء سرمایه اجتماعی در شهر یزد انجام شده و از روش ترکیبی، از نوع اکتشافی بهره برده و دارای بخش کیفی و کمی است. در بخش کیفی از روش گراندد تئوری، نظرات19 نفر از کارشناسان، در قالب مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته اخذ گردید. مصاحبه ها تبدیل به متن و فرآیند تحلیل داده ها و کدگذاری ها آغاز شد. برای سنجش رواییِ بخش کیفی، از راهبردِ تأیید مشارکت کنندگان و رویکرد همسوسازی استفاده شد. نتایج بخش کیفی نشان داد در صورتی که شرایط زمینه ای، ایجاد وعوامل مداخله گر کنترل شوند و استراتژی موردِ تأکید به کار رود، می توان به ارتقای سرمایه اجتماعی دست یافت. در بخش کمی، تعداد 364 نفر از شهروندان یزد به روش نمونه گیری خوشه ای در دسترس، برای تکمیل پرسشنامه محقق ساخته، انتخاب شدند و پس از تحلیل آماری، یافته ها نشان داد میانگین متغیرهای پژوهش بالاتر از متوسط مورد نظر است.