مطالب مرتبط با کلیدواژه

تحلیل گفتمان انتقادی


۲۲۱.

معنویت گرایی نوین به مثابه گفتمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) سال بیستم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۶۲ 213 - 252
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۳۳
مقاله پیش رو درباره یکی از ابعاد فرقه گرایی جدید در ایران است. توجه ویژه این نوشتار به معنویت گرایی جدید است. به لحاظ نظری بر نظریه «انفسی شدن» چارلز تیلور، متفکر کانادایی تکیه دارد. با استفاده از نظریه مزبور و تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، موضوع مورد بررسی قرار گرفت. در این مقاله به تحلیل نشانه های معنویت گرایی جدید پرداخته و داده ها از دو روش بررسی منابع و اسناد موجود و مصاحبه عمیق با حاملان ایرانی این گفتمان جمع آوری شد. بررسی منابع موجود نشان داد که نظام معنایی "معنویت گرایی" به مثابه گفتمان بر اساس مضامین و نشانه هایی مانند محوریت خود و سفر از زندگی بر اساس انتظارات بیرونی به یک زندگی اصیل درونی، فردگرایی، نگرش کل نگرانه، التقاط و استفاده از روانشاسی و فرد گرایی استوار است. نتیجه بررسی های تجربی، ثابت کرد که پیدایش گفتمان معنویت گرایی جدید، نشان از تعارض های درونی و ابهامی است که در حوزه معانی گفتمان دینی وجود دارد. این مسئله فرصت بالندگی و موقعیت مسلط گفتمان دینی را با چالش مواجه کرده، زمینه را برای پیدایش گفتمان معنویت گرایی در ایران فراهم نمود. بررسی ها نشان می دهد این گفتمان مرحله پیدایش و قرار یابی را در ایران طی می کند و هنوز به شفافیت معنایی دست نیافته است و با موانعی جدی برای تبدیل شدن به یک گفتمان هژمونیک مواجه است.
۲۲۲.

تحلیل گفتمان انتقادی سخنان دولتمردان ایران و آمریکا در مشروعیت بخشی به دولتهای خویش: تحقیق موردی سخنان امام خمینی و جورج بوش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجله جهانی رسانه دوره هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 65-100
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۷۲
نظم گفتمانی حاکم بر سخنان دولتمردان در عرصه بین الملل در تصویر سازی از مشروعیت دولت شان در پی آن است که با شکل دهی گفتمان خود تصویری مثبت ازاعمال حاکمیت خود ارائه نماید. گفتمان دولتمردان برای کشف روابط و مناسبات قدرت (اقتدار) در جهت بازتولید و حفظ ساختارهای اجتماعی و سیاسی خود و همچنین مشروعیت بخشی به اعمال حاکمیت خودشان تحلیل شده است. در این راستا، دولت ایالات متحده آمریکا با زبان قدرت و خشونت و دولت ایران با حمایتهای مردمی و با زبان اقتدار سعی در ارائه تصویری مثبت از خود و مشروعیت بخشی به دولت و اعمال حاکمیت خود در محافل بین المللی دارند. نویسندگان این مقاله به مطالعه و مقایسه گفتمان دولتمردان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا با روش تحلیل گفتمان انتقادی پرداخته اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که گفتمان دولتمردان جمهوری اسلامی ایران، گفتمان تکثر گرا بوده است در حالی که گفتمان دولتمردان ایالات متحده آمریکا، گفتمان توطئه و انحصار گرا بوده است.
۲۲۳.

نگاهی تازه به فعال سازی و منفعل سازی در بازنمود کارگزاران؛ نحوه پوشش برنامه هسته ای ایران در روزنامه های داخل و خارج در سال1390(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجله جهانی رسانه دوره دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 161-175
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۸۶
هدف تحلیل گفتمان انتقادی ایجاد ارتباط میان زبان شناسی، مسائل اجتماعی و سیاسی است تا موارد تبعیض و نابرابری در اجتماع را در گفتمان اصحاب قدرت آشکار سازد و اهمیت زبان را در روابط اجتماعی قدرت نشان دهد. این تحقیق با به کارگیری روشی توصیفی - تحلیلی، بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی و با بهره گیری از مؤلفه های جامعه شناختی -معنایی الگوی تحلیلی ون لیوون (1996)، در پی ارزیابی نحوه و میزان بکارگیری مؤلفه های فعال سازی و منفعل سازی الگوی فوق در گزیده ای از عناوین روزنامه های داخلی و خارجی پیرامون برنامه هسته ای ایران در سال 1390 است. بدین منظور 242 عنوان از دو روزنامه داخلی کیهان و ایران و دو روزنامه خارجی واشنگتن پست و گاردین در رابطه با این موضوع مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها نشان داد که این دو مؤلفه و به ویژه فعال سازی به میزان بالایی در هر دو گروه روزنامه مورد استفاده قرار گرفته اند اما نحوه استفاده از آن ها متفاوت و منطبق بر دیدگاهی است که آن روزنامه ها از آن حمایت می کرده اند. همچنین تحلیل داده ها دو نکته جدید را نشان داد که در الگوی ون لیوون اشاره ای به آن نشده بود، یکی فعال سازی در قالب جملات پرسشی و دیگری فعال سازی کارگزاران به صورت مثبت یا منفی که به خصوص روزنامه های خارجی اغلب با فعال سازی منفی، فعالیت های هسته ای ایران را به عنوان تهدیدی برای صلح منطقه و جهان قلمداد کرده اند.
۲۲۴.

تحلیل زبانی و فرازبانی آگهی های بازرگانی تلویزیونی ایران با مخاطب زن و مرد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجله جهانی رسانه دوره دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 47 - 66
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۱۱۲
مطالعه انتقادی آثار رسانه ای برای آشکارسازی لایه های گوناگون آن ها با اقبال پژوهشگران و جامعه علمی روبرو شده است.  پژوهش حاضر مطالعه ای توصیفی تحلیلی است که به مطالعه انتقادی تبلیغات تجاری تلویزیونی ایران بر اساس نوع مخاطب زن و مرد پرداخته است. برای این منظور تعداد 10 فقره آگهی تلویزیونی تجاری اخیر پخش شده از تلویزیون ایران بر اساس دیدگاه کوک مورد مطالعه قرار گرفته است.  تحلیل یافته های تحقیق بیانگر آن است که در آگهی های تلویزیونی از ابزارهای زبانی نظیر شعر، ضرب المثل، استعاره، تکرار، کنایه، بزرگ نمایی، جناس و غیره برای جلب توجه مخاطب به کالای تبلیغی و انتقال مفهوم استفاده می شود.  وقتی کالایی تبلیغ می شود هدف آن فروش محصولی است که به زعم تولیدکنندگان در بیشتر موارد انتخاب کردن و انجام کارها را برای مخاطبان ساده تر و راحت تر می کند. هم چنین با برانگیختن برخی ویژگی های جنسیتی مختص به جنس زن نظیر زیبایی، آراستگی، کدبانوگری و مانکنیسم و برخی ویژگی های جنسیتی خاص مردان نظیر تناسب اندام، کسب مقبولیت بیشتر در محیط کاری، تأکید بر نقش تأمین کنندگی مرد، مخاطب را به خرید محصول ترغیب می کند.  به دلیل وجود تفاوت های جنسیتی در جامعه، در ایدئولوژی های بکاررفته در آگهی های میان مخاطبان زن و مرد نیز تفاوت هایی وجود دارد.  بر اساس یافته های تحقیق، تفاوت های جنسیتی در مخاطب زن و مرد از طریق عناصر زبانی مانند ویژگی های نحوی، آوایی، معنایی و عناصر فرا زبانی مانند ایدئولوژی، پیام نهفته در تبلیغ، لحن، صدا، و طرز بیان مورد توجه سازندگان آگهی های بازرگانی قرار گرفته است.  
۲۲۵.

بررسی انتقادی مؤلفه های اجتماعی_فرهنگی فیلم «فروشنده» بر اساس الگوی لاکلا و موف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجله جهانی رسانه دوره چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 22 - 52
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۶
سینما به بازنمایی واقعیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می پردازد.  تحلیل گفتمان انتقادی نیز واقعیت های متن زبانی را با توجه به مؤلفه هایی همچون ایدئولوژی، اجتماع، فرهنگ و سیاست بازنمایی می کند.  هدف پژوهش حاضر بررسی انتقادی مؤلفه های گفتمان اجتماعی– فرهنگی فیلم «فروشنده» براساس ابزارهای گفتمانی لاکلا و موف (2001) است.  در این راستا، متن کامل مکالمه ی فیلم «فروشنده» گردآوری شد.  سپس، داده های کامل فیلم با استفاده از مؤلفه های گفتمانی مطرح شده در لاک ها و موف (2001) مورد توصیف و تحلیل قرار گرفتند.  نتایج پژوهش نشان داد؛ گفتمان فیلم «فروشنده» با نظام معنایی حول محور دال مرکزی «تجاوز» و دال های شناوری همچون «طبقه متوسط جامعه»، «توسعه و پیشرفت»، «فقر»، «پنهان کاری»، «روسپی گری»، «ترس از طرد شدن»، «دروغ گویی»، «خشونت»، «خیانت»، «فروپاشی خانواده»، «جامعه باز»، «انتقام شخصی» و «مسخ شدگی» منسجم شده است.  به علاوه، در ابتدا، گفتمان های موجود در فیلم «فروشنده» مدرن و فردگرا است؛ ولی این فیلم درصحنه ی آخر گفتمان مذهبی را دوباره فعال سازی کرده است و گفتمان مدرن و فردگرا را در حاشیه قرار داده است.  در ادامه، با بررسی مؤلفه های برجسته سازی و حاشیه رانی در شخصیت بازیگران فیلم«فروشنده» مشخص گردید که دال های «دروغ گویی»، «مسخ شدگی» و «فقر» در این فیلم برجسته شده است و دال های «تواضع و فروتنی»، «احترام به حریم خصوصی» و «خانواده دوستی» به حاشیه کشیده شده اند.
۲۲۶.

تحلیل گفتمان انتقادی فیلم سوته دلان از منظر رویکرد ون لیون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 193 - 215

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی گفتمان لاکلاموف فیلم سوته دلان مولفه های گفتمان مدار ایدئولوژی و روابط سلطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۲۰۸
تحلیل گفتمان انتقادی بعنوان یکی از رویکرد های تحلیل گفتمان تلاش می کند با طبیعی زدایی از متن و بررسی ساختارها و مولفه های گفتمان مدار متون ، روابط قدرت و ایدئولوژی نهفته در آنها را آشکار کند . در این مقاله به اختصار رویکردهای غالب تحلیل گفتمان وابزارهای تحلیل متن بر اساس الگوی ون لیوون (1996) معرفی شدند . سپس به کمک این ابزار و در چاچوب نظری گفتمان لاکلاوموف به تحلیل فیلم "سوته دلان" به نویسندگی و کارگردانی علی حاتمی پرداخته شد و چگونگی شکل گیری گفتمان های دینی ، جنسیت و عقل گرایی و احساس گرایی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت . این پژوهش نشان می دهد چگونه ایدئولوژی و روابط سلطه می تواند در شکل دهی به نگرش و بینش افراد اثر گذاشته و در مناسبات و تعاملات اجتماعی آنان تجلی یابد. از نتایج دیگر تحقیق می توان گفت مطایق نگرش سنتی ، مرد با برجسته سازی مفاهیمی چون فرادستی و اعمال کننده قدرت حق سلطه بر زن را برای خود قایل می باشد. بنابراین علاوه بر عواملی مانند قدرت و ایدّولوژی ، جنسیت نیز می تواند در برتری گفتمانی موثر باشد.
۲۲۷.

مطالعه نقش زنان در ادبیات نمایشی دوران تکوین در ایران براساس تحلیل و گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 119 - 139

کلیدواژه‌ها: زنان نمایشنامه تحلیل گفتمان انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۲۴۳
حضور شخصیت های زن در نمایشنامه های دوران تکوین ادبیات نمایشی ایران، یعنی قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم، حالات و جلوه های متفاوتی یافته و به شکلی متناقض نما [1] طرح شده است. دگرگونی های جامعه شناختی در سده سیزدهم خورشیدی که حاصل رویارویی با جهان غرب بود، رشد موقعیت زنان را ضروری می کرد و به ترس و اضطرابی دامن می زد که با برجسته شدن این جایگاه همراه بود. این دوران هم زمان با شکل گیری ادبیات نمایشی و تئاتر در ایران به مثابه پدیده ای جدید است که نویسندگان و کنش گران این عرصه آن را بستر مناسبی برای طرح مسائل اجتماعی و سیاسی تلقی می کردند. در پژوهش حاضر با ابتنا به رویکرد بازتاب در جامعه شناسی هنر که آثار هنری را آینه ای در برابر اجتماع تلقی می کند، تحلیل گفتمان انتقادی نمایشنامه های شاخص این دوران از نویسندگانی مانند آخوندزاده، میرزاآقا تبریزی، کمال الوزاره محمودی، عبدالحسین نوشین، حسن مقدم و رفیع حالتی صورت گرفته است. نمایشنامه های منتخب به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه ای که نورمن فرکلاف پیشنهاد می دهد، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی شده اند. در سطح توصیف به پلات نمایشنامه به منزله یکی از مهم ترین جنبه های درام و کارکرد شخصیت های زن در آن پرداخته شده است. در سطح تفسیر با نگاهی به وقایع اجتماعی مربوط به زنان در این دوره، مقایسه ای میان کنشگری زنان در نمایشنامه و میزان و نقش آنان در جامعه انجام شده است. درنهایت در مرحله تبیین، علت فاصله تغییر الگوهای اجتماعی و نقش زنان در نمایشنامه ها بررسی شده است. نتیجه تحلیل نمایشنامه ها در بستر گفتمانی دوران نشان می دهد با اینکه در این زمان همواره بر نقش کلیدی زنان در اجتماع و ارتقای آنان تا حد سوژه سخنگو به عنوان یکی از نمودهای پیشرفت تأکید می شود، همچنان حاکمیت گفتمان مردسالارانه و هراس از برکشیدن زنان، با اقتدار بر نمایشنامه های این دوران صدساله سایه افکنده است؛ به طوری که نقش زنان یا با مفاهیمی مانند مکر، فریبکاری و توطئه همراه است یا شخصیت های نمایشی زن در حد ابژه نظربازی مردان و اغواگری باقی می مانند.
۲۲۸.

تحلیل داستان رستم و شغاد بر اساس مربع ایدئولوژیک ون دایک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲۸ 99 - 129

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی شاهنامه فردوسی ون دایک مربع ایدئولوژیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۲۳
در این نوشتار، داستان رستم و شغاد از شاهنامه در چهارچوب «تحلیل گفتمان انتقادی از دیدگاه ون دایک» بررسی می شود. پس از طرح مسأله و بیان پیشینه تحقیق، «رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی» را به طور کلی و رویکرد ون دایک را در تحلیل گفتمان انتقادی به طور خاص معرّفی کرده ایم. این بخش، مبنای نظری تحلیل ما را پیش روی خوانندگان قرار می دهد. در ادامه، ضمن گزارش کوتاه داستان و از طریق تحلیل مؤلفه های گفتمان مدار موجود در متن، نشان داده ایم که تدوین کنندگان روایت شغاد، با بهره گیری از راه کارهای گفتمانی سعی کرده اند خطاهای «خودی ها» را فروکاهند و عیب های «دیگری» را برجسته کنند. در مقابل، نکات مثبت و قابل دفاع «دیگری» را کم رنگ کنند و نکات مثبت «خودی ها» را در چشم مخاطب برجسته سازند . این همان چیزی است که در نظریه ون دایک «مربع ایدئولوژیک» نامیده می شود؛ مربعی که باعث می شود بخشی از واقعیت و حقیقت در متن و کلام نادیده گرفته شود و یا به صورت تحریف شده به مخاطب منتقل شود. ما می توانیم با استفاده از نظریه تحلیل گفتمان بسیاری از روایت های ادب کلاسیک را بازخوانی کنیم و بدین ترتیب به خواننده فرصت دهیم تا از زاویه دیگری به روایت ها بنگرد؛ این مقاله پیش و بیش از هر چیز کوششی است در این راستا.   
۲۲۹.

جایگاه زنان در سیاست نامه خواجه نظام الملک براساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در توسعه و سیاست دوره ۱۸ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 579 - 599

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی زن خواجه نظام الملک سلجوقیان سیاست نامه نظریه فرکلاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۴۹
امروزه وضعیت زنان در هر کشوری شاخصی مهم جهت بررسی رشد و توسعه انسانی در آن کشور محسوب می شود. در واقع، بررسی پیشینه تاریخی جایگاه زنان تاریخچه فراز و فرود حیات فردی و اجتماعی آنان را روشن و مسیر ایشان را در راه رسیدن به توسعه آشکار می کند. اما آنچه چنین مطالعاتی را کامل تر می کند، بررسی واکنش مردان سیاستمدار در هر دوره تاریخی نسبت به حضور و فعالیت های اجتماعی زنان آن دوره است. به این منظور، در این مقاله کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک طوسی، وزیر مقتدر سلجوقیان در قرن پنجم هجری، برای مطالعه وضعیت زنان این دوره تاریخی و همچنین شناخت دیدگاه های نظام الملک درباره ایشان برگزیده شده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و براساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و در سه سطح واژگان، تفسیر و تبیین صورت گرفته است. سؤال هایی که این پژوهش در پی پاسخ گفتن به آن هاست عبارت اند از: حضور زنان در سیاست نامه چگونه است؟ خواجه نظام الملک چه واکنشی به حضور ایشان نشان می دهد؟ و علت واکنش های وی چیست؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که برخلاف نظر برخی پژوهشگران، خواجه نظام الملک به طور کلی نگاه منفی به نوع زنان ندارد، اما دخالت های بعضی زنان دربار، به ویژه ترکان خاتون، همسر ملکشاه سلجوقی، در امر سلطنت و حوزه اقتدار وزیر سبب می شده وی برای حفظ قدرت و سلطه سیاسی خود و طرد مخالفان و رقبای سیاسی، به انتقادهای کوبنده از زنان و برحذر داشتن سلطان از نفوذ ایشان بپردازد.
۲۳۰.

تحلیل گفتمان بازتولید زبان جنسیتی در مجلات عامه پسند فارسی در ایران (مجلات سال 1386)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۱ پاییز ۱۳۸۸ شماره ۱ 33-60

کلیدواژه‌ها: بازتولید زبان جنسیتی تحلیل گفتمان انتقادی جنسیت سلطه ناخودآگاه ذهنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۵۵
زبان جنسیتی حاکم بر گفتمان جنسیتی غالب بر فضای اجتماعی ایران، به عنوان یکی از تأثیرگذارترین پدیده های موجود در کنش های زبانی و غیر زبانی افراد، در میان مجلات عامه پسند، به عنوان بخشی از نگاه رایج بر مفهوم جنسیت، نمود یافته است. از آن جایی که به نظر می رسد ایدئولوژی گفتمان جنسیتی حاکم، درصدد تزریق و بهره وری از نگاه جنسیتی خودساخته ای است که، تأمین کننده ی منافع اش باشد، و این امر خود را به شکلی قدرت مند، در هستی اجتماعی افراد القاء نموده است، لذا، ما برآن شدیم تا تأثیر و استیلای این خواست را، در ناخودآگاه ذهنی و گفتمان جنسیتی جامعه ی ایران، مورد تحلیل گفتمان قرار دهیم. در این راستا، برخی از داستان های موجود در مجلات عامه پسند فارسی منتشر شده در سال1386، با پشتوانه ی نظری برگرفته شده از دیدگاه میشل فوکو و روش شناسی نورمن فرکلاف، مورد تحلیل گفتمان قرار گرفته اند. در این پژوهش، یافته های هریک از متون، با مقوله های اساسی ای چون، سلطه، واژگونی و ناخودآگاه ذهنی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتیجه ی به دست آمده، حاکی از این است که، ذهنیت افراد جامعه، بخصوص زنان، تحت تأثیر ناخودآگاهی است که، حامل خواست گفتمان جنسیتی حاکم می باشد. لذا، آنها کنش هایی را در پیش می گیرند که، نه با خواست و باور خودشان، بلکه القاء گفتمان جنسیتی حاکم است که، از آن ها به عنوان ابزاری در جهت بازتولید وضعیت موجود، بهره می برد.
۲۳۱.

مطالعه ی تفاوت های نوشتاری در آثار نویسندگان معاصر ایرانی با توجه به متغیر جنسیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۱ بهار ۱۳۸۹ شماره ۳ 23-37

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی جنسیت سلطه نوشتار زنان نوشتارمردان واژگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۹۵
در این تحقیق با تکیه بر روی کرد تحلیل گفتمان انتقادی (CDA ) به تجزیه و تحلیل ده رمان از نویسندگان زن و مرد ایرانی می پردازیم. در حوزه ی واژگان از جنبه ی به کارگیری واژگان غیرهسته ای و استعاره و در بخش نحو به مقایسه ی جمله های معلوم در مقابل مجهول، کوتاه در مقابل بلند و نقل قول مستقیم در مقابل غیرمستقیم، به مقایسه ای از جنبه ی جنسیت نویسندگان پرداخته می شود. در این مقایسه آمارها نشان داده اند که نویسندگان زن بیشتر از نویسندگان مرد به استفاده از واژگان غیرهسته ای و استعاره در بخش واژگان و جمله های مجهول، بلند و نقل قول غیرمستقیم در بخش نحو تمایل دارند. بنابراین جنسیت نیز هم چون عوامل ایدئولوژیکی در نوع تولید متن نقش دارد.
۲۳۲.

زنانگی، ایدئولوژی و مقاومت در برابر فرودستی تحلیل گفتمان فرودستی زنان در سینمای ایران با تکیه بر نظریه خودمداری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۱۲ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 185 - 217

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی زنان سینما فرودستی مقاومت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۵
هدف از این پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی فرودستی زنان از خلال تحلیل چهار فیلم سینمایی عروس آتش ، کاغذ بی خط ، خانه پدری و ناهید است. چارچوب نظری استفاده شده نظریه خودمداری قاضی مرادی است که با روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف انجام شده است. تحلیل گفتمان انتقادی با پیوند میان ساختارهای گفتمانی و بافت های اجتماعی می تواند به درک ما برای فهم مسائلی که وجود دارد کمک کند. از جمله نظم های گفتمانی مسلط، گفتمان پدرسالاری است که روابط بین دو جنس را از موضع قدرت واسازی می کند؛ همچنین، گفتمانِ سنت و تجدد که باعث می شود سوژه ها به بازتعریف هویت خویش دست بزنند. این روش شامل سه مرحله توصیف، تفسیر و تبیین است. برای این منظور، در مرحله توصیف، به ویژگی های صوری متن (تحلیل دیالوگ ها و سکانس ها) توجه شده است. در مرحله دوم، که مرحله تفسیر است، به بیناگفتمانیت (پرکتیس گفتمانی) پرداخته شده است؛ و در مرحله آخر تأثیر متقابل ساختارهای کلان اجتماعی بر متن با تکیه بر نظریه خودمداری بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که چگونه از گذار دو فضای گفتمانی سنت و تجدد، نظم گفتمان جنسیتی و روابط قدرت نهفته در این سلسله مراتب، باعث فرودستی زنان و سپس مقاومت آن ها در برابر فرادستی مردان شده است. زنانگی های مدرن و سنتی نه تنها در تقابل با هم قرار می گیرند، بلکه از سویی دیگر، دال زنانه در مقابل سوژه های مرد سنتی و مدرن نیز بازنمایی می شود.
۲۳۳.

تأثیر برون متن بر تصاویر شعر «قصیده برای انسان ماه بهمن» از احمد شاملو بر اساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پارسی معاصر سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 113-145

کلیدواژه‌ها: برون متن تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف تصویر شاملو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۱۴
نورمن فرکلاف گفتمان را در 3 سطح «توصیف، تفسیر و تبیین» مطالعه می کند. در این مقاله تأثیر برون متن بر تصاویر شعر «قصیده برای انسان ماه بهمن» از احمد شاملو بر اساس نظریّه فرکلاف بررسی شده است. شکل یابی تصاویر بر محوریّت تشبیه و سپس پارادوکس، استعاره، اغراق، تلمیح و کنایه استوار است. تصاویر شعر با زمینه تجربی تناسب دارند و تصویر مرکزی شعر یعنی انسان مبارز را تقویت می کنند. بافت موقعیتی تصاویر شامل برخی حوادث سیاسی – اجتماعی نزدیک یا هم زمان با سرایش شعر است. تلمیح ها کارکرد بینامتنی دارند و نظریّه شاعر را اثبات و تقویت می کنند. در فرایند جابجایی ایدئولوژیک، شاملو از گفتمان رسمی و مسلّط مشروعیت زدایی می کند و در مقام یک روشنفکر، که از عاملیّت گفتمانی برخوردار است، ایدئولوژی جایگزین خود را در قالب تفکّر چپ و در مخالفت با حکومت ارائه می کند. در این شعر، پرکتیس گفتمانی از همزیستی و هماهنگی تصاویر منفرد (رخداد گفتمانی) با یکدیگر و با بافت موقعیتی شعر حاصل شده و با پرکتیس اجتماعی شعر (اوضاع سیاسی-اجتماعی) در ارتباط است.
۲۳۴.

تحلیل موقعیت مدیریت منابع انسانی در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های مدیریت منابع انسانی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۱) 151 - 184

کلیدواژه‌ها: تحلیل موقعیت مدیریت منابع انسانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تحلیل گفتمان انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۵۷
این پژوهش در پی آشکار سازی گفتمان های نظام مدیریت منابع انسانی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است. در این مطالعه کیفی با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، با مصاحبه نیمه ساختاریافته با 42 نفر از کارشناسان و مدیران شاغل در مدیریت توسعه سازمان و منابع انسانی دانشگاه و مشاهده مشارکتی، مفاهیم معنادار،گفتمان های انتقادی و متفاوت شناسایی شده و سپس با استفاده ازروش تحلیل موقعیت کلارک با ترسیم نقشه های وضعیتی ساختار نیافته، منظم، عرصه –جهان های اجتماعی و نقشه های موقعیت تحلیل شده است. بر اساس نتایج پژوهش، برساخت های گفتمانی متفاوتی در مدیریت منابع انسانی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ایفای نقش می کنندکه در نتیجه،کارکردهای مدیریت منابع انسانی به شکلی متفاوت از آنچه در قوانین و ضوابط مربوطه دیده شده است، پیاده سازی و اجرا می شود. گفتمان مدیریت منابع انسانی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تحت تاثیر قدرت بازیگران و عاملان رسمی و غیر رسمی، بینش و سلیقه مدیران، گرایش های سیاسی، قوانین و مقررات دولتی، مصوبات هیأت امنا، برساخت های انسانی مختلف، عوامل محیطی و فرهنگی قرار دارد. تدوام روند جاری، نقش آفرینان خاموش که اکثر آنها افراد شایسته هستند را به حاشیه رانده و روابط قدرت موجود را تقویت می کند.
۲۳۵.

تحلیل گفتمان انتقادی خطبه دمشقیه امام سجاد(ع) براساس نظریه نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۰ 199 - 221

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی ایدئولوژی خطبه دمشقیه امام سجاد فرکلاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۱۹
امام سجاد(ع) در پرخفقان ترین دوران امامت کردند؛ بااین حال از رشد جامعه و مبارزه با طاغوت غفلت نورزیدند. درک چندانی از جهاد روشنگرانهٔ ایشان وجود ندارد، لذا انجام چنین پژوهش هایی ضرورت می یابد. در واقع مسئلهٔ اساسی در این گونه پژوهش ها این است که با بهره گیری از نظریات جدیدِ حوزه های مختلف و با نگاهی برون دینی، به مباحث دینی و طرح مباحث جدید یا اثبات مطالب گذشته اهتمام ورزیده شود. در این جستار نیز از نظریهٔ تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف بهره گرفته ایم. فرکلاف در نظریهٔ خود قائل به سه مرحلهٔ توصیف، تفسیر و تبیین است. به روش تحلیلی توصیفی برمبنای نظریهٔ فرکلاف در مرحلهٔ توصیف و تفسیر روشن می شود که این خطبه ازنظرِ روابط معنایی، عبارت بندی ها، بار ایدئولوژیک و ارزش استعاری واژگان، وجوه امری و خبری، معلوم و مجهولی افعال و تأکید و... متناسب با بافت و هدف خطابه گویی است. روابط بینامتنی آن با قرآن و مناظرات امیرمؤمنان(ع) و امام مجتبی(ع) با معاویه نیز مشهود است. در بخش تبیین نیز تأثیرگذاری کلام امام بر جوّ حاکم و تغییر آن با شواهد تاریخی و مستند نشان داده شده است.
۲۳۶.

تحلیل گفتمان ویژه برنامه های شصتمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در شبکه تلویزیونی بی بی سی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رسانه های دیداری و شنیداری دوره ۱۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۵ 176 - 145

کلیدواژه‌ها: کودتای 28 مرداد 1332 دیپلماسی رسانه ای شبکه تلویزیون بی بی سی فارسی گفتمان تحلیل گفتمان انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۵۲
این پژوهش در پی بررسی و کشف گفتمان (یا گفتمان های) شکل گرفته پیرامون کودتای 28 مرداد در تلویزیون بی بی سی فارسی در «گزارش های ویژه شصتمین سالگرد کودتای 28 مرداد» است. در این راستا، از نظریه های گفتمان و دیپلماسی رسانه ای استفاده شده است. روش پژوهش، تحلیل گفتمان با استفاده از رویکرد گفتمان کاوی ون دایک است. متن موردمطالعه این پژوهش، شامل 7 گزارش است که پس از بررسی، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و مورد گفتمان کاوی قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد متون تمام گزارش ها از لحاظ سبک واژگانی، افراد و نهادهای مطرح شده در متن، قطب بندی، استنادها، پیش فرض ها، دلالت های ضمنی، مؤلفه های اجماع و توافق و گزاره های اساسی، شباهت های بسیاری با هم دارند. براساس یافته های تحقیق، اصلی ترین چهارچوب در دستور کار قرارگرفته در این گزارش ها و مستند درخصوص کودتای 28 مرداد، «چهارچوب دیپلماسی رسانه ای غرب» بوده که گفتمان های مشترکی مانند: تقویت و برجسته کردن گفتمان «ملی- لیبرال»، گفتمان «ابرقدرتی آمریکا»، گفتمان «اعتدال»، تضعیف گفتمان «اسلام سیاسی»، تخریب گفتمان «مارکسیسم» و رد گفتمان «مقاومت»- با توجه به مبانی فلسفی و معرفت شناختی چهارچوب مورد اشاره- در هر گزارش برجسته شده است.
۲۳۷.

تحلیل گفتمان انتقادی تمهیدات عین القضات همدانی (با رویکرد نورمن فرکلاف)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 77 - 103

کلیدواژه‌ها: متون عرفانی تمهیدات تحلیل گفتمان انتقادی عین القضات همدانی نورمن فرکلاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۱۹۰
 «تمهیدات»، مهم ترین اثر عین القضات همدانی، عارف آزاداندیشِ عصر سلجوقی و یکی از معروف ترین آثار عرفان اسلامی است که در پژوهش حاضر با رویکرد «تحلیل گفتمان انتقادی» نورمن فرکلاف بررسی شده است. هدف این پژوهش، پاسخ به چند پرسش است؛ از جمله اینکه نظم گفتمانی ایرانِ عصر سلجوقی در «تمهیدات» چگونه بازتولید شده است؟ کردارهای گفتمانیِ تمهیدات، بازتاب کدام یک از کردارهای اجتماعی است؟ و راهکار عین القضات برای برون رفت از گفتمان سلطه و تعصب روزگار سلجوقی چیست؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که نظم اجتماعی عصر سلجوقی که مبتنی بر سلطه حاکمان سیاسی بر مردم، علمای دینی بر پیروان و مشایخ صوفیه بر مریدان و بیانگر انواع طبقه بندی اجتماعی است، در تمهیدات با بهره گیری از «نام دهی» مشارکان بازتاب یافته است. عین القضات با استفاده از دو ژانر از پیش موجودِ «تفسیر قرآن» و «وعظ» که دو کنش فرهنگی و اجتماعی جداگانه به شمار می رفتند، ضمن القای باورهای خویش به مخاطبان، در تقابل با گفتمان های موجود، پادگفتمان ایجاد کرده و حتی از جایگاه منتقد اجتماعی و ایده پرداز، برای برون رفت از گفتمان سلطه، خشونت و مذهب گرایی متعصبانه روزگار خویش، ایده جدیدِ معرفت و «عشق» را مطرح کرده است. کاربرد جمله های خبری، الگوهای ویژه امری و پرسشیِ تمهیدات، نشان می دهد که در این تقابلِ گفتمانی، جایگاه عین القضات از موضع اقتدار است؛ اقتدار معرفتی در برابر اقتدار سلطه و اقتدار عشق در برابر اقتدار تعصب و خشونت. این ویژگی ها تمهیدات را از جایگاه تعلیمی و تفسیری فراتر می برد و حتی برای آن رسالت اجتماعی نیز قائل می شود.
۲۳۸.

واکاوی واژگان نشان دار اجتماعی در غزلیات حافظ بر پایه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های دستوری و بلاغی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۲ 118 - 139

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی حافظ غزلیات فرکلاف واژگان نشان دار اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۱۲۸
حافظ شیرازی (۷۲۷ ه.ق/ ۱۳۲۵م – ۷۹۲ ه.ق/ ۱۳۹۰م) در زمره شاعران بزرگی است که غزلیاتش پر از واژگان نشان دار اجتماعیِ گوناگون با دلالت ها و ارزش های فراوانِ بیانی، رابطه ای و تجربی است. این واژگان، معانی ای فراتر از سطح معمولی و قاموسی دارند و راهی هستند به سوی درک بهتر اندیشه ها و آرمان های حافظ و پدیده ها و واقعیاتی که در زمانه او جریان داشته اند. حافظ با استفاده از روش های مستقیم و غیرمستقیم و ابزارهای بلاغی متعدد همچون «ایهام» و استعاره های چندلایه و به ویژه «طنزآمیزی» و «تناقض نمایی» و به یاری بار عاطفی واژگانِ نشان دار، به انتقاد و اصلاح اجتماعی می پردازد. در این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی، با ملاحظه اوضاع تاریخی- اجتماعیِ عصر حافظ و با تکیه بر تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، واژگان نشان دار اجتماعیِ پربسامد در غزلیات «لسان الغیب»، در سه سطحِ «توصیف»، «تفسیر» و «تبیین»، واکاوی و کنش انتقادی حافظ در برابر مهمترین نهادهای جامعه یعنی سیاست، تصوف و شریعت بررسی می شود. برپایه برآیند این بررسی، زبان و بیان حافظ یک «کنش اجتماعی» است که در مقام «کنش پذیر»، از اندیشه ها، عواطف، رفتارها و روابط اجتماعی- سیاسی زمانه خویش اثر پذیرفته و در مقام «کنشگر»، در سطوح و ساحت ها و قالب های گوناگون، به ویژه در قالب گفتمان انتقادی، بر آن ها اثری ژرف و ماندگار نهاده و نقش خاص خود را بر زندگی و جهان نگری و ارزش های مردمان زده است..
۲۳۹.

بررسی بلاغی - اجتماعی تصاویر شعر «مه» احمد شاملو، مطابق الگوی فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های دستوری و بلاغی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۲ 140 - 158

کلیدواژه‌ها: تصویر شعر مه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۱۴۵
مسأله این پژوهش بینِ رشته ای، مختصّات (چگونگی و چرایی) تصاویر شعر «مه»، اثر احمد شاملو، در ارتباط با متغیّرهای درون متنی و برون متنی است و هدف آن، تحلیل بلاغی - اجتماعی تصاویر این شعر است. برای این منظور از نظریّه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف استفاده شد. جنبه های بلاغی تصاویر در سطح توصیف، بافت موقعیتی تصاویر در سطح تفسیر و ابعاد اجتماعی - سیاسی (بافت کلان) تصاویر در سطح تبیین تحلیل شد. مطابق با روش فرکلاف در همه سطوح به بافت و ابعاد و کارکرد ایدئولوژیک تصاویر توجّه شد. شعر مه ساختاری نمادین دارد. تصاویر، شامل تعدادی تشبیه، استعاره، حس آمیزی، کنایه و ایهام است. شعر، بازنمایی وضعیت یک بیابان - دریا در یک «شب مه آلود» است. دو تصویر فراگیر در شعر وجود دارد؛ یکی تشبیه وضعیت معلّق سیاسی – اجتماعی ایرانِ پس از کودتا به شب و دیگری تشبیه جامعه گرفتار در این شرایط، به بیابانی/ دریایی که هنوز نمرده و به ظهور تغییرات مثبت امیدوار است. تصویر بزرگ شعر، فضای بسته و ناروشن سیاسی - اجتماعی ایران است که در نماد شب مه آلوده و بیابانِ مانندشده به دریا بازنمایی شده است. بافت موقعیتی تصاویر شامل «ارتباط با بافت متنی گفتمان، مختصّات زمانی و واقعی مؤثّر بر سرایش و تصویرسازی شعر و بافت موقعیتی سیاسی و اجتماعی» است. کارکرد ایدئولوژیک تصاویر عبارت است از: غیرطبیعی سازی وضعیت سیاسی جامعه و گفتمان حاکم و طبیعی سازی گفتمان مبارزه و مقاومت. مفهوم این شعر اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران در اوایل دهه 30 از نگاه روشنفکران تحوّل خواه است که براثر تضادّ بین نیروهای سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی به وجود آمده و جامعه را در وضعیتی نامشخّص از بهبود وضعیت تا بدتر شدن آن رها کرده است.
۲۴۰.

تحلیل انتقادی گفتمان انوری در قطعه والی گدا براساس رویکرد نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۵) 119 - 142

کلیدواژه‌ها: انوری تحلیل گفتمان انتقادی قطعه نورمن فرکلاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۴۱
قطعه بستر مناسبی برای طرح انتقادهای اجتماعی است. انوری ابیوردی از شاعران معروف قرن ششم نیز در قطعه ی والی گدا، نسبت به جهالت مردم و درک نادرست آنان از شرایط سیاسی و اجتماعی و نحوه ی حکومت داری سلجوقیان واکنش نشان داده است؛ بنابراین پژوهش حاضر برمبنای تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف (1989)، در سه سطحِ توصیف، تفسیر و تبیین، چگونگی تعامل انوری با اوضاع خفقان آمیز مسلّط بر زمان خود را بررسی می کند. در این قطعه در سطح توصیف، چگونگی تبیین ایدئولوژی و فکر شاعر با ایجاد روابط همنشینی و گاهی تضاد و متناقض و برقراری ارتباط بین واژگان، تحلیل شده است. در سطح تفسیر، چگونگی استفاده از نقش اعتراضی بینامتنیت تلمیح برای بیان مقصود خود شاعر و در سطح تبیین، تقابل ایدئولوژی انوری زیرک با ایدئولوژی حاکمان در قطعه ی والی گدا و استیلای سیاسی روش پارادوکس و روش مناظره ی انوری برای اعمال قدرت غیرمستقیم تحلیل شده است.