مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی (مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت سابق)

هدف پژوهش حاضر نگاشت شناختی پیامدهای منابع انسانی الگوریتمی در صنعت نفت است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و از حیث روش گردآوری اطلاعات توصیفی و از نوع پیمایشی است و از لحاظ نوع شناسی در زمره ی پژوهش های آمیخته است. جامعه آماری پژوهش، شامل اساتید دانشگاه در حوزه ی مدیریت و مدیران منابع انسانی در صنعت نفت است که 23 نفر از آن ها با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و براساس اصل کفایت نظری انتخاب شدند. در بخش کیفی ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته است که روایی و پایایی ابزارها به ترتیب با استفاده از روایی محتوایی و روش پایایی سنجی درون کدگذار و میان گذار موردتأیید قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها در بخش کمی، پرسشنامه است که با استفاده از روایی محتوایی و پایایی بازآزمون تأیید شد. در بخش کیفی این پژوهش، داده های به دست آمده از مصاحبه با استفاده از نرم افزار مکس کیو دی ای و روش کدگذاری تحلیل و پیامدهای منابع انسانی الگوریتمی شناسایی شدند. در بخش کمی پژوهش با استفاده از روش نقشه شناختی فازی اولویت بندی عوامل و روابط علی آن ها مشخص شد. نتایج گویای آن است که ارزیابی دقیق عملکرد، بهبود بهره وری و مدیریت بهتر زمان به ترتیب مهمترین پیامدهای مثبت منابع انسانی الگوریتمی است. کاهش حس استقلال کارکنان، کاهش تعامل و مشارکت کارکنان و همچنین کاهش خلاقیت ازجمله مهمترین پیامدهای منفی منابع انسانی الگوریتمی براساس یافته های پژوهش هستند. | سال شانزدهم | شماره 62 | پاییز 1403 | صفحات 1 تا 24 | | سال شانزدهم | شماره 62 | پاییز 1403 | صفحات 1 تا 24 | | سال شانزدهم | شماره 62 | پاییز 1403 | صفحات 1 تا 24 | | سال شانزدهم | شماره 62 | پاییز 1403 | صفحات 25 تا 44 |

یکی از جنبه های اساسی کشورهای تازه صنعتی شده منبع محور، ظهور یک دولت توسعه گرا است که تمایل به حضور پایدار در اقتصاد جهت رشد و پیشرفت صنعتی دارد. ازآنجاکه ایران منبع محور است، شکاف فناورانه در صنعت نفت ایران در مقایسه با بنگاه های جهانی بالا است و سهم تأمین تجهیزات صنایع بالادستی نفت از داخل اندک است. در این پژوهش ابتدا، با مرور ادبیات رویکردهای سیاست های علم و فناوری به توسعه و ساخت داخل در صنعت نفت و چالش های مرتبط با آن، عوامل تأثیرگذار در موفقیت سیاست های توسعه ساخت در داخل احصا شد. با استفاده از این چارچوب مفهومی، سؤال های مصاحبه تنظیم و با روش تحلیل مضمون، مدل نهایی ارتقای عوامل تأثیرگذار در موفقیت سیاست های دولت جهت توسعه ساخت داخل تجهیزات صنایع بالادستی نفت که شامل سیاست های حمایتی از دانشگاه ها و مراکز علمی، کاهش خرید خارجی و جایگزینی تولیدات داخلی و حمایت مالی هستند، شناسایی شدند

نوسانات سیاست های بازرگانی نفت در ایران طی سال های اخیر افزایش یافته است و به یک مسئله مزمن تبدیل شده است. با توجه به آنکه تداوم این نوسان ها دارای آثار نامطلوبی برای جامعه مثل بی ثباتی اقتصادی و سیاسی است، شناسایی دلایل آن از اهمیت اساسی برخوردار است. هدف اصلی تحقیق شناسایی عوامل مؤثر بر سیاست های بازرگانی صنعت نفت است. در هر کشور دولت به عنوان اصلی ترین نهاد حاکمیتی و یک رکن نهادساز با تشکیل و هدایت نهادها می تواند بر میزان و نحوه اثرگذاری تجارت بین الملل بر رشد اقتصاد مؤثر باشد. این مقاله دلایل اثرات بر سیاست های بازرگانی نفت در ایران را با استفاده از داده های مستخرج از مطالعه میدانی در سال 1402 و به کارگیری روش دلفی فازی، مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد، به ترتیب شاخص های ثبات سیاسی، ثبات تجاری، نقش تحریم ها و اثربخشی دولت بیشترین تأثیر را بر صادرات و واردات نفت ایران داشته است. همچنین متغیرهای درجه باز بودن تجارت، نرخ ارز، تعرفه گمرکی و نرخ تورم تأثیر مثبت و معنی داری بر صادرات و واردات نفت دارند.

کیفیت مدیریت سرمایه گذاری و تأمین منابع مالی حاصل از کسورات بازنشستگی کارکنان صنعت نفت دارای چالش های جدی بوده است. از صلاحیت های وزیر نفت، «سرمایه گذاری و تأمین منابع مالی» است. کما اینکه از صلاحیت های «هیئت مدیره» شرکت ملی نفت ایران، «تهیه پیش نویس مقررات راجع به بازنشستگی» است. «اساسنامه» صندوق های بازنشستگی و پس انداز کارکنان صنعت نفت در سنوات گذشته توسط مقامات اداری به تصویب رسیده که نقش وزیر نفت در آن حائز اهمیت است. جایگاه وزیر نفت در قوانین مختلف با دگرگونی هایی همراه بوده که بررسی آن و تبیین صلاحیت های ایشان و همچنین بررسی سایر قوانین مرتبط با تصویب مقررات حاکم بر صندوق های بازنشستگی صنعت نفت به عنوان مرجع سرمایه گذار و تأمین منابع مالی، موضوع تحقیق را به خود اختصاص داده که مجموعاً مبین صلاحیت شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی و تصویب هیئت وزیران به عنوان مراجع ذی صلاح خواهد بود

وابستگی به درآمدهای حاصل از خام فروشی نفت دهه های متمادی است که گریبان گیر اقتصاد ایران شده و عامل مشکلات متعددی ازجمله نوسانات اقتصادی، تورم ، بیکاری و تراز منفی بازرگانی بدون نفت بوده است. با شدت گرفتن مشکلات اقتصادی، ناشی از تحریم ها، «افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز و بالا بردن صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی» به جای خام فروشی نفت، در قالب «سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی» ابلاغ شد و نهایتاً «توقف خام فروشی تا 15 سال آینده» به عنوان هدف اقتصادی کشور در «الگوی پایه ی اسلامی ایرانی پیشرفت» مطرح شد. ازآنجاکه امروزه سرعت شدید تغییرات و عدم قطعیت های بی شمار روش های سنتی برنامه ریزی را به چالش کشیده است، دانش آینده پژوهی با روش های مختلف ازجمله تحلیل پیشران می تواند نگاه دقیق تری نسبت به عناصر و نیروهای سازنده آینده و نقش و وزن هر مؤلفه در سیستم موردمطالعه در اختیار پژوهشگران قرار دهد. با توجه به این نکته و با در نظر گرفتن مسئله پژوهش، هدف این تحقیق «شناسایی پیشران های تدوین سناریوهای توقف خام فروشی نفت تا افق 1414» بوده است و سعی شده تا مهمترین عوامل تأثیرگذار بر آینده توقف خام فروشی تا 15 سال آینده شناسایی شوند. در فرایند اجرای این پژوهش، ابتدا کتب، مقالات، اسناد، گزارش های رسمی و آمارهای مرتبط با موضوع تحقیق براساس دوره های زمانی و به روش مطالعه کتابخانه ای موردبررسی قرار گرفت و در مرحله بعد این یافته ها به منظور تکمیل و پالایش در اختیار خبرگان قرار داده و نظرات آن ها ثبت شد. نتایج حاصل در یک فرایند رفت و برگشتی دلفی و همچنین چندین پنل خبرگی موردبحث و بررسی قرار گرفت. درنهایت 7 پیشران توقف خام فروشی نفت تا افق 1414 با رأی و نظر خبر گان شناسایی و توسط تیم پژوهش از نظر نقش، وزن و حتی حالت های مختلف عدم قطعیت در 15 سال آینده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. این پیشران ها عبارت اند از: ساختارها و رویکردهای سیاسی مدیریتی، ساختار و مختصات اقتصادی کشور، میزان و الگوی مصرف داخلی نفت، توسعه سرمایه گذاری در صنایع پتروشیمی و پالایشی، تحریم، قیمت جهانی نفت و فناوری. این تحقیق به تصمیم گیران و خط مشی گذاران پیشنهاد می دهد برای تحقق سناریوی توقف خام فروشی نفت می بایست توجه ویژه ای به هر پیشران، به ویژه پیشران هایی که در سطح ملی کنترل قابل توجهی بر روی آن ها وجود دارد، داشته باشند

اهمال کاری به معنای ناکامی در خودتنظیمی و انجام وظایف کاری است و یکی از رفتارهایی است که در کاهش سطح خروجی سازمان نقش چشمگیری دارد. هدف این پژوهش طراحی مدل کاهش اهمال کاری کارکنان در شرکت ملی نفت ایران است. نوع پژوهش از نظر هدف، کاربردی و بنیادی، از لحاظ روش اجرا توصیفی اکتشافی و از لحاظ نوع داده ها کیفی محسوب می شود. نمونه مشارکت کنندگان در پژوهش شامل خبرگان دانشگاهی و اجرایی شرکت ملی نفت ایران بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. گردآوری داده ها با ابزار مصاحبه انجام شد؛ انجام مصاحبه ها تا زمان دستیابی به مرحله اشباع نظری ادامه یافت و این اشباع بعد از 18 مصاحبه به دست آمد. داده ها نیز با استفاده از رویکرد نظریه پردازی داده بنیاد، طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. تعداد 110 مفهوم از کدهای باز مصاحبه ها در قالب 19 مقوله فرعی و 12 مقوله اصلی دسته بندی شدند که به صورت مدل پارادایمی در قالب پدیده محوری (اهمال کاری کارکنان)، شرایط علّی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها طبقه بندی شدند که مدل کاهش اهمال کاری کارکنان را توصیف می نماید. شناخت عوامل مؤثر بر اهمال کاری کارکنان، راهبردها و پیامدهای آن با استفاده از مدل پیشنهادی، می تواند در مدیریت این پدیده مؤثر واقع شود

مدیریت منابع انسانی یکی از دغدغه های اصلی همه مدیران ارشد سازمان هاست و برای مدیریت مؤثر منابع انسانی انواع روش ها به کار گرفته می شود تا بهره وری منابع انسانی ارتقا یابد؛ اما یکی از نقاط ضعف سازمان ها در این زمینه، عدم بهره گیری از یک مدل یکپارچه و منسجم برای به کار بردن این تکنیک ها و سیستم هاست. با توجه به محرز شدن نقش استراتژیک منابع انسانی در رشد و پیشرفت کشورها، دیدگاه های جدید به نقش نیروی انسانی و شیوه های کار اهمیت و بهای بیشتری می دهند. در این بین مدیریت استراتژیک منابع انسانی؛ به عنوان بخشی از نقش های در حال تغییر خود؛ بهره وری نیروی کار، افزایش خلاقیت و نوآوری نیروی کار، ایجاد و افزایش تعهد کارکنان، افزایش خدمات مناسب تر از دیدگاه مشتریان، افزایش نقش نیروی کار در تدوین و اجرای استراتژی های سازمانی را دنبال می کند؛ بنابراین، هدف این مطالعه، شناسایی عوامل مؤثر در مدیریت استراتژیک منابع انسانی در سازمان صنعت نفت و اولویت بندی آن ها است. در این مطالعه، برای شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر به ترتیب از روش تحلیل اسنادی و روش AHP فازی استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که عوامل اصلی تأثیرگذار شامل 5 دسته اصلی فرهنگ سازمانی، جانشین پروری، مدیریت پیشرفت شغلی، کاهش هزینه ها و مدیریت پاداش هستند. همچنین مشخص شد که بیشترین وزن نهایی متعلق به معیار «مدیریت پیشرفت شغلی» و کمترین وزن متعلق به معیار «فرهنگ سازمانی» است.

این تحقیق با هدف، طراحی الگوی توسعه یافته مسئولیت اجتماعی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، انجام گرفته است. این تحقیق از نوع تحقیقات کیفی بوده که با تحلیل محتوای مرامنامه های مسئولیت اجتماعی شرکت های پیشرو در اجرای مسئولیت اجتماعی دنیا و صنعت نفت ایران، ابعاد و مؤلفه های الگو شناسایی شده و سپس با روش دلفی تثبیت شد، جامعه آماری اول شامل متخصصان و خبرگان شرکت مناطق نفت خیز و دانشگاهی در حوزه مسئولیت اجتماعی است؛ تعداد این افراد 20 نفر است. نمونه انتخاب شده به روش قضاوتی و در دسترس 15 نفر انتخاب شدند. جامعه آماری دوم شامل ذینفعان و استفاده گیرندگان از حوزه مسئولیت اجتماعی است. تعداد این افراد نامحدود است. براساس فرمول کوکران برای جوامع نامحدود تعداد این افراد 394 نفر محاسبه شد. جامعه سوم مجریان و متولیان اجرای برنامه های مسئولیت اجتماعی است. تعداد این متولیان در ستاد شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، که عبارت اند از مسئولان و دست اندر کاران اجرای برنامه مسئولیت اجتماعی 100 نفر است، که به روش تصادفی ساده و با استفاده از فرمول کوکران تعداد 79 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج تحلیل محتوای مرامنامه های شرکت های بزرگ نفتی دنیا، ابعاد الگوی موردنظر بررسی و درنهایت به کمک مدلسازی ساختاری تفسیری و با کمک نرم افزار میک مک، الگوی موردنظر ترسیم و سطوح پنجگانه این الگو معرفی شدند. پس از تحلیل محتوا و دو دور روش اجرای دلفی، دوازده مؤلفه و 58 شاخص استخراج شد، که برای زیست بوم هر منطقه، می توان آن ها را به عنوان مؤلفه ها و شاخص های مدل مسئولیت اجتماعی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب در نظر گرفت. این ابعاد و مؤلفه ها در دور دوم دلفی، غربالگری شدند. درنهایت اولویت بندی مؤلفه ها، شاخص مسئولیت اجتماعی سازمانی با وزن نسبی 330/0 بیشترین اهمیت را دارد. بنابراین در بین 12 شاخص، بیشترین تأثیر را دارد

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی انعطاف پذیری منابع انسانی با استفاده از رویکرد فراترکیب انجام شده است. روش اصلی این پژوهش رویکرد آمیخته است. ابعاد نیروی کار انعطاف پذیر و اثر این ابعاد بر توسعه منابع انسانی در بخش کیفی و کمی شناسایی و مورد ارزیابی قرار گرفته است. جامعه آماری در بخش کیفی، مقالات منتشر شده در بازه زمانی 2022-2010 است. جامعه آماری در بخش کمی، شامل 132 نفر مدیران شرکت ملی حفاری ایران بوده که 99 نفر با روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده اند. در مرحله کمّی پژوهش، به طراحی پرسشنامه محقق ساخته شامل 7 بعد و 38 سؤال پرداخته شد. بر اساس نتایج بدست آمده، انعطاف پذیری منابع انسانی شامل شش بعد اصلی اعم از انعطاف پذیری فردی، ساختاری، مدیریتی، تیمی، یادگیری محور و شغلی است. نتایج حاصل از بخش کمی نشان داد که ابعاد شناسایی شده انعطاف پذیری نیروی انسانی اثر معناداری بر توسعه منابع انسانی دارد

| سال شانزدهم | شماره 63 | زمستان 1403 | صفحات 207 تا 232 | با توجه به افزایش فشارهای جهانی و علاقه به مسائل زیست محیطی در دو دهه گذشته، حسابداری مدیریت زیست محیطی به عنوان راه حلی جدید در زمینه حسابداری مطرح شده است که می تواند ضمن ارائه اطلاعات درمورد مسائل زیست محیطی به ذینفعان، موجبات کاهش اثرات زیست محیطی، بهبود عملکرد زیست محیطی سازمان ها و دستیابی به پایداری را فراهم آورد. پژوهش حاضر از نوع مطالعات کاربردی با رویکرد کیفی است. پس از بررسی نظام مند پژوهش های مرتبط با عناصر اثرگذار بر گسترش حسابداری مدیریت زیست محیطی با استفاده از روش تحلیل محتوا و ارائه مدل نظری پژوهش، در ادامه با استفاده از روش دلفی پس از تشکیل پانل متخصصان پژوهش شامل 21 نفر از خبرگان دانشگاهی، مدیران و کارشناسان ارشد دارای تخصص، تجربه و یا سوابق پژوهشی در زمینه حسابداری مدیریت محیط زیست با استفاده از ابزار پرسشنامه و طی 4 راند دلفی به اجماع نظری خبرگان حاصل و نتایج در قالب مدل مفهومی پژوهش ارائه شد. بر این اساس 3 عامل اصلی است: 1. عوامل مرتبط با شرکت، 2. عوامل مرتبط با حسابداری زیست محیطی، 3. قوانین و مقررات زیست محیطی صنعت که از طریق اتخاذ راهکارهایی مانند توسعه مکانیسم های شناسایی آثار زیست محیطی عملیات شرکت، توسعه مکانیسم های ﻧﻈﺎرت و کنترل زیست محیطی، افزایش سرمایه گذاری در توسعه فناوری های محیط زیستی و به کارگیری فناوری های نوین هزینه یابی عملیات شرکت، نسبت به گسترش حسابداری مدیریت زیست محیطی جهت تولید پاک در صنایع شیمیایی و پتروشیمی اقدام نمایند ضمن ارتقای پاسخگویی زیست محیطی، زمینه های بهبود ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎعی شرکت و بهبود عملکرد زیست محیطی شرکت را نیز فراهم آورند

هدف از انجام این تحقیق بررسی میزان اثربخشی طرح ملی بهینه سازی مصرف گاز در شهر اراک بوده است. چهارچوب نظری، مدل اثربخشی سیپ بوده است. روش این تحقیق به صورت کمی و پیمایشی و ابزار جمع آوری داده به صورت پرسشنامه است. جامعه آماری این پژوهش، مشترکین گاز شهر اراک که طرح ملی بهینه سازی مصرف گاز در سال 1401 برایشان اجرا شده، است. نمونه گیری از این تعداد به صورت تمام شماری بود و درنهایت 70 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین ابعاد زمینه، درون داد، اجرا و محصول به ترتیب 33/4، 87/3، 89/3 و 42/3 است. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد که میانگین ابعاد زمینه، درون داد، اجرا و محصول بالاتر از میانگین معیار 3 هستند و این به لحاظ آماری معنادار است. نتایج مدل معادلات ساختاری نشان داد که بیشترین تأثیر بر اثربخشی محصول مربوط به متغیرهای اثربخشی اجرا (ضریب بتا= 33/0) و اثربخشی درون داد (ضریب بتا= 13/0) هستند. همچنین بیشترین تأثیر بر اثربخشی اجرا مربوط به متغیرهای اثربخشی درون داد (ضریب بتا= 37/0) و اثربخشی زمینه (ضریب بتا= 36/0) است. تنها تأثیر بر اثربخشی درون داد به متغیر اثربخشی زمینه (ضریب بتا=33/0) است

به منظور کنترل عرضه و تقاضای انرژی و برنامه ریزی صحیح در هدایت مصرف، میزان مصرف گاز ماهانه صنایع کشور با شبکه عصبی مصنوعی و الگوریتم ژنتیک در این پژوهش برای سال 1402 موردبررسی قرار گرفت. اطلاعات جمعیت کشور، شاخص بهای تولیدکننده صنعت، تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت 90 و مصرف گاز صنایع کشور به عنوان متغیرهای تأثیرگذار بررسی شدند. نتایج نشان داد بهترین شبکه عصبی مصنوعی ترکیب شده با الگوریتم ژنتیک، شبکه ای با نرخ جهش 5/0، نرخ تقاطع 5/0، تعداد تکرار 150 و اندازه جمعیت اولیه 150 است. ترکیب شبکه عصبی مصنوعی و الگوریتم ژنتیک نشان داد که در فصل بهار درمجموع 7/2957 میلیون بشکه معادل نفت خام، در تابستان این رقم به 6/3502، در پاییز 9/4329 و در زمستان با رشد 15/8 درصدی به 4683 میلیون بشکه معادل نفت خام خواهد رسید.