مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی (مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت سابق)

در سال های اخیر با وجود تحولاتی که در بخش دولتی رخ داده، همچنان بهره وری پایین سازمان های دولتی دغدغه اصلی خط مشی گذاران کشور است. سکوت و دلسردی کارکنان نسبت به سرنوشت و برنامه های سازمان و عدم درک و تفاهم مؤثر بین کارکنان و مدیریت، زنگ خطری برای کاهش عملکرد سازمانی است که در سطح کلان تر به جامعه آسیب می رساند . این تحقیق به دنبال مدل یابی برای پوشش ابعاد پدیده سکوت سازمانی است. مدیریت سکوت سازمانی بخشی مهم از مدیریت رفتار سازمانی است که براثربخشی تصمیم گیری سازمانی تاثیر مستقیم دارد. در پژوهش حاضر با روش پیمایشی و با تکیه بر مدل سازی معادلات ساختاری، داده ها با کمک پرسشنامه ای محقق ساخته از نمونه ای شامل354 نفر از مردان و زنان شاغل در ستاد مرکزی سازمان تامین اجتماعی گردآوری شد. پرسشنامه مزبور براساس نظریه های موجود و با بررسی تحلیل عاملی اکتشافی در 174 گویه طراحی گردید. از طریق تحلیل عاملی تاییدی، مولفه های پرسشنامه مورد تایید قرار گرفت و سپس مدل نهایی با تایید مولفه ها و زیر مولفه های آن ها تعیین شد. مدل نهایی، راهی برای فهم سکوت سازمانی پیشنهاد داده و به مدیران و سیاست گذاران کمک می کند این پدیده را در سازمان کاهش داده و روح کار و تلاش را در کارکنان ایجاد نمایند. مدیران می توانند برای برچیدن سکوت در سازمان ها از این نظریه مدد جویند. این نظریه به نظریه پردازان سازمان کمک می کند تا به فرضیه هایی قابل آزمون در تحقیقاتی جامع تر دست یابند.

کاهش اعتماد کارکنان به مدیران مانع از آن می شود که آنها دانش و تجربه خود را برای حل مسائل سازمان به مشارکت بگذارند و از طریق ابراز ایده های جدید در ایجاد تغییرات مطلوب سازمانی سهیم شوند. از این رو ، این پژوهش به بررسی تاثیر اعتماد کارکنان به مدیران بر سکوت سازمانی آنها می پردازد. این پژوهش تاثیر درک کارکنان از ویژگی های مدیر که طبق نظر مایر و همکاران(1995)، شامل درک آنها از توانایی، خیرخواهی و درستی مدیران است ، بر سکوت مطیع و تدافعی آنها را مورد مطالعه قرار داده است. بدین منظور 282 نفر از کارکنان ستاد مرکزی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران واقع در تهران ، به عنوان نمونه آماری انتخاب و اطلاعات مورد نیاز جهت آزمون فرضیه ها از طریق پرسشنامه جمع آوری گردید. تحلیل داده ها نشان می دهد با افزایش اعتماد کارکنان به مدیران، سکوت سازمانی کاهش یافته و با افزایش درک کارکنان از توانایی، خیرخواهی و درستی مدیر، سکوت مطیع افزایش ولی سکوت تدافعی کاهش می یابد. یافته های این پژوهش می تواند شناخت مدیران از فضای سکوت سازمانی را افزایش دهد و به انتقال تجربه، دانش و اطلاعات کارکنان به سازمان و در نهایت بهبود عملکرد سازمان کمک نماید.

هدف از پژوهش حاضر طراحی مدل کاهش ترک خدمت سازمانی در شرکت پایانه های نفتی ایران است تا هزینه های مستقیم و غیر مستقیم ناشی از ترک خدمت کاهش یابد و گامی در جهت بهبود اثربخشی سازمانی برداشته شود. این پژوهش به روش دلفی انجام گرفته است. بر این اساس، از 12 متخصص مرتبط با موضوع مورد مطالعه، تحت عنوان پانل دلفی خواسته شد تا طی دورهای متوالی دلفی، اقدام به اعتباریابی شاخصهای شناسایی شده برای کاهش ترک خدمت سازمانی نمایند. انجام روش دلفی پس از انجام دور سوم و دستیابی به اتفاق نظر مطلوب پایان یافت. نهایتاً مدل مفهومی بر اساس دلفی خبرگان در خصوص شاخصهای بومی موثر بر کاهش ترک خدمت سازمانی کارکنان شرکت پایانه های نفتی ایران (مستخرج از مجموعه عوامل و شاخصهای احصا شده از تحقیقات و پژوهش های پیشین) و در چارچوب الگوهای تاثیرات جو کاری اخلاقی دیکونینک (2011) و الگوی رهبری اخلاقی ژانگ و همکاران (2013) طراحی گردید.

هدف از جذب و تامین نیروی انسانی مبتنی بر نظام شایستگی، شناسایی شایستگی های لازم برای عملکرد عالی در پست های کلیدی در سرتاسر سازمان است . با استفاده از این راهکار، مدیریت منابع انسانی به دنبال کشف مهارت ها، دانش و شاخصه هایی است که مستقیما  منجر به موفقیت سازمان و پیکربندی فعالیت های منابع انسانی حول آن شایستگی ها می شود. پژوهش حاضر در پی طراحی الگوی جذب منابع انسانی مبتنی بر شایستگی در شرکتهای پتروشیمی تحت پوشش بند ج اصل 44 قانون اساسی است. دراین پژوهش از روش نظریه داده بنیاد استفاده شده است و پس از انجام مصاحبه های اکتشافی و شناسایی هشت بعد موثر بر الگوی جذب و تامین نیروی انسانی مبتنی بر شایستگی و مقوله بندی آنها در الگوی پارادایمی، الگوی جذب و تامین مبتنی بر شایستگی ارائه شد. سپس، به منظورپیاده سازی اثربخش الگوی پیشنهادی، الگوی نظام یافته جذب و تامین نیروی انسانی مبتنی بر شایستگی در شرکتهای پتروشیمی تحت پوشش بند ج اصل 44 قانون اساسی معرفی شد.

بهترین و جدیدترین راه بقا و موفقیت سازمان ها توجه و تمرکز آن ها بر «چابکی سازمانی» است. چابکی سازمانی، پاسخی است آگاهانه و جامع به نیازهای در حال تغییر در بازارهای رقابتی و کسب موفقیت از فرصت هایی که سازمان به دست می آورد. از آنجایی که شناخت عوامل موثر بر چابکی سازمانی می تواند کمک شایانی به کسب اطلاعات لازم در محیط های متلاطم و آشفته نموده و به تسخیر جنبه های مزیتی جریان های در حال تغییر منجر گردد، پژوهش حاضر به دنبال سنجش چابکی سازمانی در شرکت گاز استان سمنان با تاکید بر فرایند برون سپاری بوده است. بر این اساس پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که آیا برون سپاری بر چابکی سازمانی در شرکت گاز استان سمنان موثر است؟ روش پژوهش حاضر، پیمایش و ابزار گرداوری داده ها، پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش پرسنل رسمی شرکت گاز استان سمنان (150 نفر) بوده که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، در نهایت 112 نفر انتخاب گردیدند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد 36 درصد از تغییرات متغیر وابسته چابکی سازمانی مربوط به متغیر مستقل برون سپاری سازمانی با شدت رابطه متوسط می باشد . از مجموع ابعاد چهارگانه متغیر برونسپاری، دو متغیر بر روی تغییرات متغیر وابسته اثرگذار بوده است . این دو متغیر به ترتیب شدت اثرگذاری عبارتند از: «جنبه یادگیری و رشد» و «جنبه فرایندهای داخلی» . همچنین مشخص گردید متغیر« صرفه های مالی» و «مشتری مداری» فاقد اثرگذاری بر چابکی سازمانی هستند.

با افزایش نگرانی های زیست محیطی از طرف مصرف کنندگان، دولت ها و جوامع مختلف در سراسر جهان، شرکت های تولیدی در صدد توسعه ی برنامه های دوستدار محیط زیست مانند توسعه ی محصول سبز، برند سبز، فناوری و نوآوری سبز برآمده اند. مرور پیشینه نشان می دهد که علی رغم پژوهش های متعددی که در حوزه بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و نوآوری در سازمان ها انجام شده است به جنبه زیست محیطی این مفاهیم توجه بسیار محدودی شده است. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش سرمایه فکری سبز در انواع نوآوری سازمانی با تاکید بر رویکرد زیست محیطی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش را تمام شرکت های فعال در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی استان خوزستان تشکیل می دهند، که شامل 38 شرکت می باشد. همچنین در این پژوهش از روش سرشماری برای گردآوری داده های مورد نیاز استفاده شده است. در نهایت داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار SmartPLS تحلیل شد ند و مدل مفهومی پژوهش مورد آزمون قرار گرفت . نتایج نهایی پژوهش حاضر نشان داد که سرمایه فکری سبز می تواند باعث تقویت انواع نوآوری زیست محیطی در سازمان شامل نوآوری مدیریتی، نوآوری محصول، نوآوری فناورانه و نوآوری فرآیندی سبز شود.

هدف از انجام این پژوهش، سنجش سرمایه فکری در شرکت پایانه های نفتی ایران به منظور شناسایی راه های بیشینه سازی ارزش آن می باشد. پژوهش حاضر از لحاظِ روش، توصیفی تحلیلی و از لحاظِ هدف، کاربردی است. ابعادِ سرمایه فکری بر اساس مدل مون و کیم (2006) در نظر گرفته شد و پرسشنامه تحقیق، بر اساس این مدل تنظیم و پس تأیید روایی و پایایی آن در اختیار کارکنان شرکت پایانه های نفتی ایران شاغل در خارک که در زمان تحقیق 214 نفر بودند، قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که در بین ابعاد مختلف سرمایه فکری شرکت، بیشترین اهمیت را سرمایه ساختاری و سپس سرمایه انسانی و در نهایت سرمایه رابطه ای دارا می باشد.

هدف کلی تحقیق حاضر ارزیابی توانمندسازی روانشناختی مدیران و تأثیر آن بر نگرش آنان به برنامه ریزی استراتژیک در معاونت توسعه منابع انسانی شرکت ملی نفت ایران می باشد. برای این منظور، توانمندسازی روانشناختی مدیران بر اساس نظریه وتن و کمرون (1998) در پنج بعد؛ احساس شایستگی، احساس خودمختاری، احساس معنی داری، احساس اعتماد و احساس مؤثر بودن و نگرش به برنامه ریزی استراتژیک بر اساس مدل دینجر، تات اوغلو و گلایستر (2006) تعریف شده و فرضیات تحقیق را شکل داده است. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران شاغل در معاونت مذکور به تعداد 542 نفر بوده است. حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 225 نفر برآورد و نمونه تحقیق به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه می باشد. پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای سؤالات مربوط به پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی مدیران و نگرش به برنامه ریزی استراتژیک به ترتیب 889/0 و 909/0 کسب گردید. برای تجزیه و تحلیل داده های آماری از آزمون های t تک گروهی، کلموگروف-اسمیرنف، همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شده است. نتایج حاصل حاکی از آن است که توانمندسازی روانشناختی مدیران بالاتر از حد متوسط می باشد . همچنین نتایج تحقیق نشان داد که سه بعد احساس شایستگی(287/0)، احساس خودمختاری(182/0) و احساس معنی داری(567/0) بر نگرش آنان به برنامه ریزی استراتژیک مؤثر بوده ولی تأثیر دو بعد دیگر ؛ یعنی، احساس اعتماد و مؤثر بودن بر نگرش آنان به برنامه ریزی استراتژیک در معاونت توسعه منابع انسانی شرکت ملی نفت ایران مورد تأیید واقع نگردید.