مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی (مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت سابق)

با توجه به سرعت بالای تحولات محیطی و گستردگی حجم فعالیت های پروژه ای در صنعت نفت، مدیریت پروژه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. یکی از عوامل ضروری و مهم برای موفقیت پروژه ها، تمرکز بر ویژگی های رفتاری یا به عبارتی، شایستگی های مدیران پروژه است . در همین راستا، طراحی الگوی شایستگی مدیران پروژه در صنعت نفت ، در این پژوهش مد نظر قرار گرفته است. روش پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات از نوع آمیخته (کیفی -کمی) می باشد. جامعه آماری در بخش کیفی، شامل کلیه مدیران پروژه و مدیران ارشد و معاونین وزیر در صنعت نفت است که 14 نفر از آن ها به روش نمونه گیری غیراحتمالی قضاوتی و با استفاده از تکنیک گلوله برفی به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه عمیق بود که جهت تجزیه وتحلیل داده های مصاحبه از روش تحلیل محتوا به شیوه مقوله بندی استفاده شد. پایایی بخش کیفی از طریق بازبینی نتایج توسط خبرگان بررسی شد. جامعه آماری بخش کمی پژوهش را کلیه مدیران پروژه صنعت نفت که دارای سوابق مناسبی در بخش مدیریت پروژه می باشند، تشکیل داده اند که تعداد 170 نفر از آن ها به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه پژوهش انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کمی، پرسشنامه محقق ساخته می باشد. نتایج تحلیل مرحله کمی منجر به تولید 394 مفهوم کلیدی شد که با طبقه بندی آن ها 152خرده مقوله و مقوله فرعی و 15 مقوله اصلی حاصل شد. نهایتا مقوله های اصلی در شش مقوله کلیدی؛ 1- عوامل زمینه ای، 2- عوامل محیطی، 3- عوامل علی، 4- پدیده محوری، 5- راهبردها و 6- دستاوردها و پیامدها دسته بندی شدند. مقدار شاخص نیکویی برازش برای کل مدل برابر با 60 درصد محاسبه شد که نشان می دهد برازش کلی مدل در حد قابل قبول می باشد. به نظر می رسد مدل و نتایج حاصل از تحقیق می تواند در انتخاب مناسب مدیران پروژه و رشد و توسعه آنها موثر باشد.

این پژوهش که با هدف تدوین مدل مدیریت بازنشستگی در بانک رفاه کارگران انجام گرفته است ، به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش، ترکیبی از نوع اکتشافی به شمار می رود. در بخش کیفی به شیوه پدیدارشناسی و در بخش کمی به شیوه توصیفی-همبستگی انجام گرفته است. جامعه ی آماری تحقیق در بخش کیفی شامل کارکنان نزدیک به بازنشستگی (15 نفر) ، کارکنان حین بازنشستگی (8 نفر) و بازنشستگان (16 نفر) بود که در مجموع تعداد 39 نفر به عنوان نمونه و به شیوه گلوله برفی و تا رسیدن به اشباع اطلاعات ، مورد مصاحبه قرار گرفتند. جامعه آماری تحقیق در بخش کم ّ ی برای نزدیک به بازنشستگی، تعداد 115 نفر، حین بازنشستگی،30 نفر و بعد از بازنشستگی، 1175 نفر بود که حجم نمونه براساس نمونه گیری تصادفی برای هریک از سه گروه فوق به ترتیب برابر با 92، 28 و 285 نفر برآورد گردید. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختار یافته و در بخش کمی پرسشنامه مستخرج از نتایج بخش کیفی بود. برای اعتبار داده ها در بخش کیفی از معیارهای اعتبارپذیری، انتقال پذیری، قابلیت اطمینان، تائیدپذیری و برای روایی پرسشنامه ها از روایی محتوایی- صوری و همچنین روایی سازه استفاده گردید. پایایی پرسشنامه ها از طریق آلفای کرونباخ محاسبه شد که برای هر سه پرسشنامه بالای 0.8 محاسبه گردید که حاکی از پایایی خوب آنها می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی از روش 7 مرحله ای کلایزی و در بخش کمی از آزمون های آماری تحلیل عاملی، میانگین و واریانس، آزمون بار مقطعی و آزمون کیفیت مدل استفاده گردید. در نهایت، ابعاد و مولفه های مدل برای هر سه مرحله نزدیک به بازنشستگی (شامل : نگرانی ها، امیدها، انتظارات)، در حین بازنشستگی(نگرانی ها، نیازها و انگیزه ها، انتظارات) و برای بعد از بازنشستگی(چالش ها، انتظارات، راهبردهای شخصی)شناسایی و ابعاد و مولفه های آن در بخش کمی تایید گردید.

هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل مدل های طراحی آموزشی، یادگیری محیط کار و انتخاب الگوی بهینه از بین مدل های موجود جهت استفاده در حوزه آموزش منابع انسانی صنعت پتروشیمی است . در صنعت پتروشیمی ایران، با شروع فرایند خصوصی سازی و تغییر ماهیت شرکت از بنگاه داری و هولدینگ به یک سازمان حاکمیتی و توسعه ای، نقش های دیروز کمرنگ و فرصت های نوینی نمایان شده است. لذا، با این تغییر رویکرد، سؤال اصلی این مطالعه به این صورت مطرح شده است: الگوهای رایج در زمینه طراحی آموزش و یادگیری محیط کار چه ویژگی هایی دارند و وجوه مشترک آن ها چیست؟ در زمینه آموزش و یادگیری محیط کار چه الگویی برای صنعت پتروشیمی مناسب و با ویژگی های آن منطبق است؟ این پژوهش با روش کیفی و با استفاده از رویکرد فراترکیب کیفی انجام شده و تحلیل ها در دو مرحله صورت گرفته است. مرحله اول تحلیل ها با روش ساندلوسکی و بارسو (2007) انجام شد. در مرحله دوم، جهت انطباق مدل و توجه به شرایط و مقتضیات صنعت پتروشیمی از تحلیل اسناد و مشاهده و دیدگاه خبرگان و روش تحلیل تم با استفاده از نرم افزار مکس کیودا استفاده شده است. درنهایت، الگوی انطباقی مرتبط با ویژگی های صنعت پتروشیمی شامل پنج فرایند تحلیل عملکرد، طراحی عملکرد، انتخاب مداخلات عملکرد، اجرای عملکرد و پایش عملکرد، برگرفته از سه الگوی 70:20:10، میگر و تکنولوژی عملکرد انسانی معرفی گردید. با توجه به رویکرد سیستمی حاکم بر طراحی الگوی آموزشی و یادگیری محیط کار و لحاظ نمودن مفهوم عملکرد در همه فرایندهای طراحی، به نظر می رسد مطالعه حاضر بتواند به عنوان اولین مطالعه صورت گرفته در این زمینه، در آموزش های سازمانی صنعت پتروشیمی نقش اثربخشی ایفا نماید.

بهره وری شاخص کلیدی عملکرد سازمان ها در هر سطح می باشد که یک مفهوم ذهنی تلقی می شود. با تغییر الگوهای فکری می توان به بهبود بهره وری و تغییر عملکرد فردی و سازمانی امیدوار بود. با نگاهی دقیق تر درمی یابیم که ارزش ها، نگرش ها، معیارها و اعتقادات مشترک در بین اعضای سازمان موجب می شود که همه همسو در جهت نیل به اهداف سازمان به شکل هوشمندانه تلاش کنند. این امر در صنعت نفت که تکیه اقتصادی کشور ما محسوب می شود از جایگاه ویژه ای برخوردار است. پژوهش حاضر با هدف ارایه چارچوبی برای معماری بومی فرهنگ بهره وری، با رویکرد پژوهش کیفی است. بدین منظور پس از بررسی پیشینه پژوهش و انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته به روش نمونه گیری هدفمند در بین خبرگان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و دانشگاه، ابعاد چارچوب بومی معماری فرهنگ بهره وری به روش تحلیل محتوای جهت دار و تلخیصی انجام شد. در نهایت چارچوبی منسجم بر پایه ارزش های سازمانی (شامل ارزش های ابزاری که خود مشتمل بر «ارزش های اخلاقی یا بین فردی و ارزش های شایستگی یا کفایت اجتماعی» و ارزش های غایی که مشتمل بر «ارزش های فردی و ارزش های اجتماعی یا تعاملات بین فردی») ارائه شد. همچنین نگرش (شامل باورها، بعد عاطفی و بعد رفتاری)، هنجارها (شامل هنجارهای رسمی (قانون)، هنجارهای غیررسمی (عادات ها) و هنجارهای اجتماعی (آداب)) و نیز نمادها (شامل داستان ها، آداب و رسوم، نمادهای فیزیکی و زبان) ارایه شده است.

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی تاثیر سبک رهبری سمی بر بطالت اجتماعی با توجه به نقش میانجی زیر کار درروی کارکنان می باشد. این تحقیق بر اساس هدف کاربردی است و بر اساس ماهیت روش، جزء تحقیقات پیمایشی(میدانی) است. جامعه آماری این تحقیق شامل کارکنان شرکت پتروشیمی ایلام است که تعداد آنها برابر با 600 نفر می باشد. نمونه تحقیق با استفاده از جدول مورگان تعداد 234 نفر و بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد می باشد که روایی آن توسط خبرگان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفته است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار لیزرل استفاده شده است. نتایج نشان می دهند که سبک رهبری زهرآگین بر بطالت اجتماعی و زیر کار درروی کارکنان تاثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین زیر کار درروی کارکنان نیز بر بطالت اجتماعی کارکنان تاثیر مثبت و معناداری دارد.

آگاهی از نگرش های شغلی کارکنان همواره بعنوان یکی از ابزارهای مدیریتی مهم در سازمان ها بکار گرفته شده است. چرا که نگرش های شغلی کارکنان می تواند رفتار آنها را در محیط های کاری تحت تاثیر قرار دهد. لذا، درک این نکته مهم است که چه عواملی می توانند بر نگرش های شغلی کارکنان تاثیرگذار باشند. در همین رابطه و با توجه به افزایش سطح بلوغ کارکنان و دانش محور شدن بسیاری از سازمانها، دو عامل اعتماد سازمانی و قراردادهای روانشناختی در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته و ارتباط آنها با نگرش های شغلی کارکنان بررسی شده است. در این فرآیند، ضمن بررسی مبانی نظری و چگونگی ارتباط بین عوامل و اجزای تشکیل دهنده هر یک از متغیرهای مورد بررسی، مدل مفهومی تحقیق استخراج شده و در یکی از شرکت های زیرمجموعه شرکت ملی نفت ایران مورد آزمون قرار گرفته است. روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بوده است. نتایج حاکی از وجود رابطه مثبت و معنادار بین سه متغیر اعتماد سازمانی، قراردادهای روانشناختی و نگرش های شغلی با یکدیگر می باشد. همچنین، نقش میانجی قرارداد روانشناختی در رابطه میان اعتماد سازمانی و نگرش های شغلی نیز مورد تایید قرار گرفت.

پژوهش حاضر به منظور بررسی روابط بین فرهنگ سازمانی، سکوت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی انجام شده است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها از نوع پیمایشی بوده و مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش، کلیه کارکنان پژوهشگاه صنعت نفت می باشد. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان تعیین شد که در نهایت 272 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه فرهنگ سازمانی «دنیسون»، سکوت سازمانی «ونداین» و رفتار شهروندی سازمانی «اورگان» در مقیاس پنج درجه ای لیکرت بوده است. روایی هر سه پرسشنامه از نظر صوری، محتوایی و سازه مورد بررسی قرار گرفته و پایایی آنها نیز با اجرای آزمایشی و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، به ترتیب برابر با0/89 ، 0/76 و 0/82 بدست آمده است. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS و LISREL مورد تحلیل قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان داد که فرهنگ سازمانی با سکوت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه مستقیم و معناداری دارد. همچنین، رابطه بین سکوت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی معکوس و معنادار می باشد.

در شرایط رقابتی جهان امروز، کارآفرینی سازمانی نقش مهمی در موفقیت سازمانها و ایجاد تمایز آنها از سایرین می تواند داشته باشد. از همین رو ، کسب شناخت از عوامل موثر بر کارآفرینی سازمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. بر همین اساس، شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر کارآفرینی سازمانی و تعیین درجه اهمیت و اولویت آنها در جهت بهبود عملکرد شرکت، هدف این پژوهش قرار گرفته است. برای این منظور پس از مطالعه مبانی نظری و پیشینه تحقیقات در این حوزه ، عوامل موثر بر کارآفرینی سازمانی که به بهبود عملکرد شرکت کمک می کنند، در سه دسته عوامل ساختاری، زمینه ای و رفتاری شناسایی شدند. در مرحله بعد، اولویت و اهمیت هریک از این عوامل با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی و با نظرسنجی از خبرگان شرکتهای برتر فعال در صنعت فنرسازی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که مهم ترین عوامل موثر بر کارآفرینی سازمانی با هدف بهبود و ارتقاء عملکرد شرکت به ترتیب اهمیت عبارتند از : عوامل ساختاری، عوامل زمینه ای و سپس عوامل رفتاری. در بین عوامل ساختاری، مهم ترین عوامل به ترتیب عبارت بودند از : ساختار سازمان کارآفرین، تصمیم گیری وکنترل، سیستم پاداش. از سوی دیگر، عوامل سیاسی / دولت ، زیر ساخت ها ، ارتباطات، دسترسی به منابع به عنوان مهم ترین عوامل زمینه ای شناسایی شدند. در نهایت، مهم ترین عوامل رفتاری به ترتیب عبارت بودند از : فرهنگ سازمانی، حمایت مدیریت، خطر پذیری، ویژگی های مدیران، ویژگی های کارکنان.