تحلیل مضمون، رویکردی جهت تحلیل متون منظوم و منثور در درس «نظم عرفانی1» رشته آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان (مطالعه موردی داستان شیخ صنعان)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
توسعه حرفه ای معلم سال ۹ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۱)
37 - 68
حوزه‌های تخصصی:
یکی از دروسی که دانشجویان در رشته آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فرهنگیان می گذرانند درس «نظم عرفانی1» است که دو اثر عرفانی منطق الطیر و حدیقه الحقیقه را دربرمی گیرد. بخشی از سرفصل ها که به منطق الطیر برمی گردد درباره تحلیل داستان شیخ صنعان است. هدف از این پژوهش، استفاده از تحلیل مضمون به عنوان رویکردی جهت تحلیل متون منظوم و منثور درس نظم عرفانی1 رشته آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان است. جامعه این پژوهش، متن داستان شیخ صنعان در منطق الطیر عطار نیشابوری است که به روش سرشماری کل متن داستان، بررسی شده است. تحلیل مضامین داستان مزبور، برای رسیدن به مضامین کلی متون است تا یاددهنده در فرایند یاددهی-یادگیری بتواند صورت و محتوا را به مخاطبان منتقل و درک عمیقی نسبت به متن ایجاد نماید؛ چرا که حجم سرفصل های درس و زمانی که به آن ها اختصاص داده شده است، خیلی با هم متناسب نیستند. این تحقیق با روش تحلیل مضمون به شیوه استقرایی انجام گرفت. داده ها از طریق مطالعه متن، گردآوری و پس از ایجاد کدهای اولیه، مضامین، جست وجو، بازبینی و درنهایت، مضامین اصلی و محوری نام گذاری شد. در مجموع، همه محورها ذیل هفت محور اصلی: تکیه بر تقوا، قضای خداوند، وجود عقبه در زندگی انسان ها، ایمان، بلای عشق، رسیدن به مقام توکل و فضل خداوند قرار گرفت. هرکدام از این محورها در ترکیب و بازبینی مضامین گزینشی به دست آمد. در میان مضامین اصلی داستان، بیشترین مضامین به عشق و بلای عشق اختصاص یافته است. نتیجه اینکه در طریقت نمی توان به تقوا و دانش تکیه نمود نیز قضای خداوند هر لحظه در کمین است و فضل او به وسیله توبه و تضرع و شفاعت، دست گیر خواهد بود.