علوم ادبی

احمد وائلی، شاعر و خطیب مشهور و معاصر شیعی عراق، پدیده ی بینامتنی قرآنی را فراوان در شعر دینی خود به کار برده است.در این اسلوب شعری، تأثیر پذیری لفظی و معنوی شاعر از قرآن،نمود چشمگیری دارد. روش وی در کاربرد آموزه های قرآنی به دو شیوه است؛وی در شیوه ی نخست به مانند بسیاری از شاعران کلاسیک ادب عربی، برخی از الفاظ و مفاهیم قرآنی را بدون تغییر و نوآفرینی به کار برده که این روش، بیشترین بسامد را در شعرش به خود اختصاص داده است. شیوه ی دومی که شاعر از آن استفاده نموده است،روش بینامتنی (تناص) است. تأثیرپذیری وی در این بخش از قرآن کریم به گونه ای پنهان و غیر مستقیم و با مهارت و توانایی فنّی همراه است.

۲۵۰۵.

بررسی تطبیقی اعترافات روسو، غزالی و آگوستین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسین سیدی محمدکاظم طلائی

منبع: ادبیات تطبیقی (دانشگاه باهنر کرمان) پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۳۵ تعداد دانلود : ۹۰۶

۲۵۰۶.

منطق شیخ و منطق پرندگان ؛ بازخوانی داستان شیخ صنعان به روایت عطار

نویسنده: تاج الدین خندان

منبع: کتاب ماه ادبیات سال چهارم فروردین ۱۳۹۰ شماره ۴۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۳۸ تعداد دانلود : ۱۴۰۸

۲۵۰۷.

بررسی موضوع «آدم اضافی» در ادبیات دهه ی 20 و 30 قرن نوزدهم روسیه و ادبیات معاصر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرضیه یحیی پور زینب صادقی

منبع: ادبیات تطبیقی دانشگاه باهنر کرمان دوره جدید سال دوم تابستان ۱۳۹۰ شماره ۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۵ تعداد دانلود : ۹۳۶

۲۵۰۸.

تأویلی از مفهوم قلم در مثنوی «تحریمة القلم»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی حسن سهراب نژاد روح الله یوسفی

منبع: جستارهای ادبی سال چهل و چهارم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱۷۲

کلیدواژه‌ها: عقل انسان کامل سنایی قلم تحریمه القلم

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی کلاسیک نظم

تعداد بازدید : ۱۸۷۴ تعداد دانلود : ۸۵۰

یکی از مثنوی های کوتاه سنایی غزنوی، که کمتر مورد توجّه قرار گرفته و صحّت انتساب آن به وی نیز مسلّم است، «تحریمه القلم» است که شاعر در آن به ستایش قلم می پردازد. قلم در ادبیّات فارسی همواره از جایگاه والایی برخوردار بوده است و شاعران و نویسندگان به ستایش آن پرداخته اند. در ادبیّات عرفانی ما از قلم با تعابیر گوناگونی چون نخستین آفریده، جوهر، عقل، ملک، نور و... یاد شده است. به نظر عرفا نخستین آفریده همان انسان کامل است که باید پس از قوس نزولی در مراتب آفرینش، قوس صعودی را تا رسیدن به مرحلة کمال بپیماید. در این مقاله با تبیین این مسئله با استناد به برخی متون عرفانی و به ویژه کتاب انسان کامل عزیزالدّین نسفی، بیان شده است که قلم در مثنوی تحریمه القلم، با تأویلی می تواند انسان کامل باشد و در واقع سنایی به نوعی کامل ترین آفریده را ستایش کرده است. گویا هدف سنایی از ستایش قلم (انسان کامل) توسّل به آن برای مبارزه با ظاهر سازی و سالوس ورزی زمانه و یافتن راهی برای رسیدن به کمال است. بر این اساس، قلم به بیان مراحلی از سلوک می پردازد و از این جهت این مثنوی، رساله ای کوچک در سیر و سلوک به شمار می آید. ما در این مقاله، نصایح قلم را در چهار عنوان: دعوت به پشیمانی، دعوت به پرهیز از ظاهر سازی و سالوس ورزی، دعوت به تلاش و مجاهدت و دعوت به صداقت دسته بندی کرده ایم.

۲۵۰۹.

معانی فراموش شده «غمی» و «غمین» در شاهنامه و دیگر متون کهن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جمیله اخیانی

منبع: ویژه نامه نامه فرهنگستان (فرهنگ نویسی) بهمن ۱۳۹۰ شماره ۴

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی مرجع شناسی فرهنگها و فرهنگ نویسی

تعداد بازدید : ۹۴۳ تعداد دانلود : ۹۳۹

۲۵۱۰.

چالش های شعر کلاسیک با نهادهای حکومتی (تا قرن ششم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اسماعیل شفق

منبع: تاریخ ادبیات پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۶۹

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی کلاسیک نظم

تعداد بازدید : ۱۱۵۵ تعداد دانلود : ۶۹۱

۲۵۱۱.

نقد و بررسی: تصحیحات کتاب حدود العالم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مسعود قاسمی

منبع: ویژه نامه نامه فرهنگستان (فرهنگ نویسی) بهمن ۱۳۹۰ شماره ۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۴۹ تعداد دانلود : ۹۰۶

۲۵۱۲.

گلچینی از دیرینه ها: رساله الغفران در قرائت نیکلسون خاورشناس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عایشه بنت الشاطی مترجم: مهدی علیایی مقدم

منبع: نامه فرهنگستان سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۴۷)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۰۵ تعداد دانلود : ۶۲۹

۲۵۱۳.

بررسی تطبیقی تجلی عشق به میهن در اشعار فرخی یزدی و معروف الرصافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمودرضا توکلی محمدی

منبع: ادبیات تطبیقی (دانشگاه باهنر کرمان) پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۴۹ تعداد دانلود : ۱۱۱۴

۲۵۱۴.

جلوه های رمانتیسم در شعر ابوالقاسم شابی (مظاهر رومانسیّة فی شعر أبی القاسم الشابی)

نویسنده: عبدالحمید احمدی

منبع: اضاءات نقدیه سال اول زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: الطبیعة الحب الرومانسیة الألم

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی معاصر شعر

تعداد بازدید : ۱۹۶۲ تعداد دانلود : ۱۴۶۵

یعتبر المذهب الرومانسی الذی یعتمد علی أسس فلسفیة خاصة یعتبر فی أوّل ظهوره تجدیدا فی طریق الإحساس والتفکیر والتعبیر، إنّه ثورة ضدّ القیود التی فرضتها الکلاسیکیّة، إنّه تغییر فی مجال الأدب والفن أثمر عن ظهور نتاج ذاتی متحرّر. والرومانسیّة عندما وصلت إلی العالم العربی کان عهد ازدهارها قد انقضی فی البلاد الأوروبیة، لکنّ العالم العربی کان یمرّ بمرحلةٍ من تاریخه تماثل فی ظروفها المأساویّة المتدهورة العصر الرومانسیّ فی أوروبّا. و«الشابّی» - کشاعرٍ تأثّر بالتیّار الرومانسی استطاع - رغم قصر عمره - أن یمثِّل المذهب الرومانسی فی تونس أحسن تمثیل، وأن یسهم فی نشره إلی حدٍّ بعیدٍ. فجاء هذا المقال وعلی أساس من المنهج التفسیری لیکشف عن أهمّ المضامین الرومانسیة التی تجلت فی شعر الشابی.

۲۵۱۵.

مقایسة شعر و زندگی امیلی دیکنسون و ژاله قائم مقامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم خلیلی جهانتیغ مهسا قدیر

منبع: ادبیات تطبیقی (دانشگاه باهنر کرمان) پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۱۴۹

۲۵۱۶.

بررسی ساختاری خان و هفت خان در شاهنامه و اسطوره ها و حماسه های دیگر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهوش واحددوست علی دلایی میلان

منبع: زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۶ (پیاپی ۷۱)

کلیدواژه‌ها: اسطوره ساختارگرایی ریخت شناسی قصه هفت خان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی ریخت شناسی

تعداد بازدید : ۱۷۱۶ تعداد دانلود : ۹۷۹

شاهنامه میراث عظیم ادبی ایران است که در آن با بهره گیری از عناصر مختلف اسطوره ای، تاریخی، داستانی، غنایی و... کلیتی منسجم و منحصربه فرد شکل گرفته که آن را از حماسه های ملت های دیگر متمایز و جدا ساخته است. بهره گیری مناسب از همة این عناصر آن را حتی به میل و خواستة مخاطبان امروزی خود هم بسیار نزدیک کرده است. در شاهنامه کنش و واکنش قهرمانان و پهلوانان به شکل بسیار جذابی به تصویر کشیده شده است. این قهرمانان در سراسر زندگی پرماجرای خود با آزمون های زیادی روبه رو می شوند که از آن ها می توان به «خان» تعبیر کرد. گاهی این خان ها گسترش یافته و با اضافه شدن ویژگی های دیگری به آن ها، به حالت داستانی کامل درآمده اند که از آن ها با نام «هفت خان» یاد می شود؛ در اینجاست که پای اسطوره به دامن قصه می لغزد و اسطوره و قصه یکی می شود. قصد ما در این مقاله بررسی نکات کلیدی و مشترک آزمون ها، خان ها، هفت خان ها و هفت خان گونه های قهرمانان در شاهنامه (که شمار آن ها متفاوت است) و سایر حماسه ها براساس روش تطبیق ساختاری است.

۲۵۱۷.

تحلیل صحنه آغازین بخش مقدماتی منظومه های حماسی: بانوگشسب نامه، برزونامه، بهمن نامه و گرشاسب نامه، بر پایه نظریه پراپ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: کاظم دزفولیان معصومه طالبی

منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۶۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۸۲

۲۵۱۸.

بحثی در اطراف کتاب تاریخ فلسفه اسلامی تصنیف استاد پرفسور هانری کربن فرانسوی و ترجمانی آقای دکتر اسدالله مبشری

نویسنده: سید کریم امیری فیروزکوهی

منبع: بینات سال هجدهم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ پیاپی ۷۱

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نسخه شناسی

تعداد بازدید : ۱۳۶۶ تعداد دانلود : ۷۰۱

۲۵۱۹.

ترکیب سازی های واژگانی در پنج گنج نظامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: قدرت الله قاسمی پور

منبع: پژوهش های زبان و ادب فارسی اصفهان دوره سوم تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: نظامی پنج گنج ترکیب سازی زبان شاعرانه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۶۰۸

نظامی گنجوی ابعاد و ساحتهای گوناگونِ قصّهپردازی، صور خیال و زبان شاعرانه را در زبان فارسی گسترش داده است. بیشتر توجه پژوهشگرانِ نظامی به توان قصّهپردازی، آفاق اندیشهها و صور خیال آثار او بوده است، لیکن توجه به هنر زبانی و بویژه توان ترکیبسازی او بر سبیل اشارت بوده است. در این مقاله سعی میشود به هنر ترکیبسازی نظامی پرداخته شود. این جنبه هنر نظامی بر مبنای دیدگاه فرمالیستهای روسی تحلیل شده است که بنا بر نگرش آنان فصلِ ممیز آثار ادبی از دیگر سخنها، آشناییزدایی؛ بویژه آشناییزدایی زبانی است. همچنین به این مسأله پرداخته شده است که یک شاعر شاید نتواند واژه بسیط جدیدی بسازد؛ لیکن هنر شاعر بزرگی همچون نظامی در ساختن ترکیبات جدید است. نظامی این کار را در وضعیتها و موقعیتهای گوناگونِ جهانِ داستان، هم برای «ادای مقصود» انجام داده است و هم برای برجسته کردن سخن شاعرانه خود. ترکیبسازیهای «اشتقاقی» بدیع نظامی در ذیل عنوانهایی همچون: ترکیبات ونددار و شبهوندار، صفات فاعلی و مفعولی مرکبِ مرخّم، ترکیبات اسمی، ترکیبات وصفی و ترکیبات معمولِ دارای معانی نامعمول بررسی و تحلیل شده اند. نتیجه کلّی این بررسی این است که نظامی ترکیباتی فراوان و گوشنواز و نظرگیر ساخته است که میتوان گفت هنر مسلّط او در ساحت زبان داستان و «بلاغتِ روایت» همین است و از این رو کاربرد و زنده گردانیدن آنها امری بایسته و شایسته است.

۲۵۲۰.

تجلّی مضامین اعتقادی در شعر طاهره صفّارزاده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یونس شعاعی فاطمه مدرسی

منبع: پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا) دوره پنجم تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)

کلیدواژه‌ها: فرهنگ دینی طاهره صفارزاده اصول دین و مذهب تعالیم دینی مضامین اعتقادی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۵۴

تلاش در جهت زدون فرهنگ دینی و احیای فرهنگ باستانی و جایگزینی آن به جای ارزش های مذهبی و به تبع آن جدایی دین از سیاست در دوره پهلوی پدر و پسر، در شعر فارسی تأثیر بسزایی گذاشت تا جایی که باعث کم رنگ شدن انعکاس مسائل دینی در شعر شاعران این دوره گردید؛ اما از سال 1332 به بعد کم کم رگه هایی از مذهب در شعر فارسی علی رغم سوق شعر به مسائل مادی و شهوانی در آثار شاعران مشاهده شد. در این مقاله بر آنیم تا نشان دهیم فضای حاکم بر جامعه در باور شاعری چون طاهره صفارزاده نسبت به مضامین اعتقادی چه تأثیری داشته است. آیا شاعر مذکور که دوره پهلوی را تجربه کرده است، با تحوّلات صورت گرفته، دچار تحوّل در بینش خود نسبت به مضامین اعتقادی شده است یا این که تأثیری در باور او نداشته است و در شعرش مطالب دینی و مذهبی با توجه به فضای موجود که شعار «هنر برای هنر» در اذهان روشنفکران پیچیده بود چگونه و با چه بیانی ادبی مطرح شده و شدت و حدّت آن چگونه است.

درخت حوزه‌های تخصصی